H‹SSE SENETLER‹ ‹MKB`DE ‹fiLEM GÖREN ‹fiLETMELERDE KAR

5
mali ÇÖZÜM 217
‹SMMMO Yay›n Organ›
H ‹SSE SENETLER‹ ‹MKB’DE ‹fiLEM
GÖREN ‹fiLETMELERDE KAR PAYI
DA⁄ITIM POL‹T‹KASI
Dr. Adem ANBAR
Uluda¤ Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi
‹flletme Bölümü, Muhasebe - Finansman Anabilim Dal›
ÖZET
Bu çal›flmada, 1994 – 2003 y›llar› aras›nda, hisse senetleri ‹MKB’de ifllem gören iflletmelerin kar pay› (temettü) da¤›t›m politikalar› incelenmifl ve iflletmelerin büyük bir k›sm›n›n nakit olarak kar pay› da¤›t›m fleklini tercih ettikleri,
bedelsiz hisse senedi olarak kar pay› da¤›t›m› ve hem bedelsiz hisse senedi
hem de nakit kar pay› da¤›t›m flekillerinin fazla kullan›lmad›¤› görülmüfltür.
Ayr›ca, kar pay› da¤›tan iflletme oran›n›n da giderek azald›¤› görülmüfltür.
G‹R‹fi
Kar elde etmek iflletmelerin temel amaçlar›ndan biridir. ‹flletmelerin yaflam›n›
sürdürebilmesi de kar elde etmelerine ba¤l›d›r. Faaliyet dönemini karla kapatmak yeterli de¤ildir. Elde edilen kar›n da¤›t›l›p da¤›t›lmayaca¤›, kar pay› da¤›t›lacaksa ne kadar›n›n da¤›t›laca¤› ve ne flekilde da¤›t›laca¤›, iflletme yönetiminin karar vermesi gereken konulard›r. Özelikle, hisse senetleri borsada ifllem gören halka aç›k flirketler için, kar pay› da¤›t›m politikas› daha büyük
önem arz etmektedir.
Kar pay› da¤›t›m politikas›, dönem sonunda elde edilen kar›n ortaklara da¤›t›lmas› veya da¤›t›lmay›p yat›r›ma dönüfltürülmesi kararlar›n› içermektedir.
Kar›n ortaklara da¤›t›l›p hissedarlar›n gelirlerinin maksimum k›l›nmas› amac›
ile kar›n al›konulup yeni yat›r›m f›rsatlar›n›n de¤erlendirilmesi amac›, birbiriyle çeliflen amaçlard›r. Daha yüksek kar pay› da¤›t›m›, daha az da¤›t›lmayan
kar veya oto finansman demektir. Bu nedenle, yeni yat›r›m f›rsatlar›na, iflletmenin büyüme seyrine ve ortaklar›n beklentilerine uygun olarak, kar pay› daNisan - May›s
Y›l: 2006 Say›: 75
218 mali ÇÖZÜM
‹SMMMO Yay›n Organ›
¤›t›m politikas›n›n belirlenmesi gerekmektedir.
1. KAR PAYI DA⁄ITIM ESASLARI
‹flletmeler kar elde etmedikçe veya
geçmifl y›llardan devreden karlar› olmad›kça kar pay› da¤›tamazlar. ‹flletmeler, dönem sonunda gelir tablosunda gösterilen ticari karlar›ndan,
vergi, fon ve yedek akçeleri düfltükten sonra kalan k›sm›; ortaklara, sermayeleri oran›nda da¤›tabilirler. ‹flletmelerin kar da¤›t›m esaslar›, Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) ve Sermaye
Piyasas› Kanunu’nda (SPK) düzenlemifltir.
1.1. Türk Ticaret Kanunu’na Göre
Kar Pay› Da¤›t›m›
Sermaye flirketleri karlar›n› hangi k›staslara göre da¤›tacaklar›n› ana sözleflmelerine koyacaklar› hükümlerle
düzenleyebilirler. Fakat bu da¤›t›m
fleklinin ana sözleflmede yer almas›
zorunlu de¤ildir. Ana sözleflmede,
kar da¤›t›m› ile ilgili hükümlerin bulunmamas› durumunda kar›n Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre da¤›t›lmas› gerekmektedir. TTK’ya göre, kar pay› ancak safi kardan ve bu
gaye için ayr›lan yedek akçelerden
da¤›t›labilir. Dönem net kar›ndan,
geçmifl y›l zararlar›, I. tertip yedek akçe (ödenmifl esas sermayenin beflte
birini buluncaya kadar safi kar›n yirmide biri) ve iflletmede b›rak›lmas› zoNisan - May›s
Y›l: 2006 Say›: 75
runlu fonlar düflüldükten sonra, da¤›t›labilir net kar elde edilmektedir. Di¤er bir ifadeyle, kanuni ve ihtiyari yedek akçelerle kanun ve esas mukavele hükmünce ayr›lmas› gerekenler ayr›lmad›kça kar pay› da¤›t›lamaz. Da¤›t›labilir net kardan, ödenmifl sermayenin %5’i oran›nda ortaklara birinci
temettü da¤›t›m› yap›l›r. Ana sözleflmede tan›nan ayr›cal›klar sakl› kalmak kayd›yla her pay sahibi kara sermaye pay› oran›nda kat›l›r. Ana sözleflmede aksine bir hüküm yoksa kar
pay›n›n hesaplanmas›nda esas sermayeye mahsuben orta¤›n flirkete
yapt›¤› ödemeler esas al›n›r. Ortaklara birinci temettü da¤›t›ld›ktan sonra
esas sözleflmedeki hükümlere göre
di¤er kiflilere (yönetim kurulu üyeleri,
personel vb.) kar pay› ödemesi ve ortaklara ikinci tertip kar pay› ödemesi
yap›labilir. Da¤›t›m›na karar verilen
ikinci temettü tutar› üzerinden %10
oran›nda II. tertip yasal yedek akçe
ayr›l›r. Yasal yedek akçe ay›rma zorunlulu¤unun nedeni, iflletmenin mali yap›s›n› güçlendirmek; ortaklara birinci temettü verilmesi zorunlulu¤unun nedeni ise küçük yat›r›mc›y› korumakt›r.
mali ÇÖZÜM 219
‹SMMMO Yay›n Organ›
1.2. Sermaye Piyasas› Kanunu’na
Göre Kar Pay› Da¤›t›m›
Sermaye Piyasas› Kanunu’nda hisse
senetleri ‹MKB’de ifllem görmeyen
halka aç›k iflletmeler ve hisse senetleri ‹MKB’de ifllem gören halka aç›k iflletmeler için ayr› ayr› kar pay› da¤›t›m
esaslar› belirtilmifltir.
1.2.1. Hisse Senetleri ‹MKB’de
‹fllem Görmeyen Halka Aç›k
‹flletmelerde Kar Pay› Da¤›t›m›
Hisse senetleri borsada ifllem görmeyen anonim ortakl›klar›n hesap dönemi kar›ndan kanunlara göre ayr›lmas›
gereken yedek akçeler ile vergi, fon
ve mali ödemeler ve varsa geçmifl y›l
zararlar› düflüldükten sonra kalan da¤›t›labilir kâr›n %20’sinden az olmamak üzere kar pay› da¤›t›m zorunlulu¤u bulunmaktad›r.
Halka aç›k iflletmelerde birinci temettü oran›n›n esas sözleflmede belirtilmesi zorunludur. Hisse senetleri borsada ifllem görmeyen halka aç›k anonim ortakl›klar; birinci temettüü nakden da¤›tmak zorundad›rlar. Ancak,
bu iflletmelerden Seri: IV No: 9 say›l›
‹hraçc›lar›n Muafiyet fiartlar›na ve Kurul Kayd›ndan Ç›kar›lmalar›na iliflkin
Esaslar Tebli¤i’nde yer alan ba¤›ms›z
denetim muafiyeti kapsam›na girmeyenler, birinci temettüü nakden
ve/veya hisse senedi biçiminde da¤›tabilirler.
Esas sermaye sistemindeki iflletmeler
taraf›ndan ihraç edilen hisse senetleri, sermaye art›r›m›n›n tescil edildi¤i
hesap dönemi itibar›yla temettüe
hak kazanmaktad›r. Kay›tl› sermaye
sistemindeki iflletmeler taraf›ndan ihraç edilen hisse senetleri ise, yeni pay
alma hakk›na iliflkin sirkülerin yay›mland›¤› hesap dönemi itibar›yla temettüe hak kazanmaktad›r.
Halka aç›k iflletme taraf›ndan mevcut
ortaklara nakit temettü da¤›t›m›n›n,
hesap dönemini izleyen beflinci ay›n
sonuna kadar tamamlanmas› zorunludur.
1.2.2. Hisse Senetleri ‹MKB’de
‹fllem Gören ‹flletmelerde Kar Pay›
Da¤›t›m›
Hisse senetleri borsada ifllem gören
iflletmelerin, esas sözleflmelerinde birinci temettü oran›n› göstermeleri zorunludur. ‹flletmelerin, birinci temettü tutar›, hesap dönemi kâr›ndan kanunlara göre ayr›lmas› gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali ödemeler ve varsa geçmifl y›l zararlar› düflüldükten sonra kalan da¤›t›labilir kâr›n %20’sinden az olamaz.
Hisse senetleri borsada ifllem gören
anonim flirketler, genel kurullar›n›n
alaca¤› karara ba¤l› olarak temettüü;
tamamen nakden da¤›tma, tamamen hisse senedi olarak da¤›tma,
belli oranda nakit belli oranda hisse
senedi olarak da¤›tarak kalan›n› ortakl›k bünyesinde b›rakma veya nakit
Nisan - May›s
Y›l: 2006 Say›: 75
220 mali ÇÖZÜM
‹SMMMO Yay›n Organ›
ya da hisse senedi olarak da¤›tmadan ortakl›k bünyesinde b›rakma konusunda serbesttirler.
Sermaye Piyasas› Kurulu, bu iflletmelerden gerekli gördüklerine birinci temettüün nakden da¤›t›lmas› zorunlulu¤u getirebilir. Ancak, bir önceki döneme iliflkin birinci temettü da¤›t›m›n› gerçeklefltirmeden sermaye art›r›m› yapan ve art›r›m› temsil eden hisse senetleri borsada eski ve yeni olarak iki ayr› s›rada ifllem gören iflletmeler, dönem sonunda elde ettikleri
kârdan temettü da¤›tmak istediklerinde, birinci temettüü nakden da¤›tmak zorundad›rlar
Hisse senetleri borsada ifllem gören
iflletmelerin, kar pay› ödemeleri, ortaklar›n ço¤unlu¤unun kolayl›kla ulaflabilece¤i, biri ortakl›k merkezi olmak üzere en az üç merkezde ve Takasbank’ta yap›l›r. Esas sermaye sistemindeki iflletmeler taraf›ndan ihraç
edilen hisse senetleri, sermaye art›r›m›n›n tescil edildi¤i hesap dönemi itibar›yla kar pay›na hak kazanmaktad›r. Kay›tl› sermaye sistemindeki iflletmelerin ihraç edilen hisse senetleri,
yeni pay alma hakk›na iliflkin sirkülerin yay›mland›¤› hesap dönemi itibar›yla kar kay›na hak kazanmaktad›r.
Hisse senetleri halka arz yoluyla sat›lan bankalar›n da¤›tacaklar› kar pay›
miktarlar› Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde genel kurullar›nca belirlenmektedir.
Nisan - May›s
Y›l: 2006 Say›: 75
Hisse senedi borsada ifllem gören iflletmelerde de kar pay› da¤›t›m›n›n,
hesap dönemini izleyen beflinci ay›n
sonuna kadar tamamlanmas› zorunludur.
1.2.3. Temettü Avans›
Halka aç›k iflletmeler, üçer ayl›k ara
dönemler itibariyle de temettü avans› fleklinde kar pay› da¤›tma imkan›na
sahiptirler. Halka aç›k anonim iflletmeler, ba¤›ms›z denetimden geçmifl
üçer ayl›k mali tablolar›nda yer alan
karlar›ndan, kanunlara ve esas sözleflmeye göre ay›rmak zorunda olduklar› yedek akçeler ile vergi karfl›l›klar› düflüldükten sonra kalan k›sm›n
yar›s›n› geçmemesi, ana sözleflmelerinde hüküm bulunmas› ve genel kurul karar›yla ilgili y›lla s›n›rl› olmak
üzere yönetim kuruluna yetki verilmesi koflullar›yla temettü avans› da¤›tabilirler. Her ara dönemde verilecek
temettü avans› bir önceki y›la ait bilanço kar›n›n yar›s›n› aflamaz. Yönetim kuruluna genel kurul taraf›ndan
temettü avans› da¤›t›m› için yetki verildi¤i takdirde, yönetim kurulunun,
ilgili hesap döneminde her 3 ayl›k dönemi izleyen 6 hafta içerisinde temettü avans› da¤›tma veya da¤›tmama
konusunda bir karar vermesi gerekmektedir. Önceki hesap döneminde
ödenen temettü avanslar› mahsup
edilmeden, sonraki hesap dönemlerinde ilave temettü avans› verilemez
ve temettü da¤›t›lamaz.
mali ÇÖZÜM 221
‹SMMMO Yay›n Organ›
Hisse senetleri halka arz yoluyla sat›lan bankalar›n, temettü avans› da¤›tmak istemeleri durumunda, birinci
temettüü Sermaye Piyasas› Kurulu
düzenlemelerine uygun flekilde ay›rmalar› ve bankac›l›k mevzuat› çerçevesinde Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumu’ndan (BDDK) izin
almalar› gerekmektedir.
1.3. Kar Pay› Da¤›t›m›n›n Vergisel
Boyutu
2003 y›l›nda ç›kar›lan 4842 say›l› Kanun’la, kar paylar›n›n vergilendirilmesine iliflkin yap›lan köklü de¤iflikliklerle, fon pay› kald›r›lm›fl, stopaj oran›
düflürülmüfl ve kâr pay› gelirlerinin
beyan› ve vergileme rejimi tamamen
de¤ifltirilmifltir. 4842 say›l› Kanun’la
getirilen düzenlemeye göre, tam mükellef kurumlardan, gerçek kiflilerce
elde edilen kar paylar›n›n yar›s› gelir
vergisinden istisna edilmekte ve istisna edilen tutar dahil toplam temettü
üzerinden yap›lan stopaj›n tamam›,
beyan edilen temettü üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilmektedir. fiirketlerden kar pay› elde eden
gerçek kifliler, belli hadleri geçtikleri
zaman beyanname vermek zorundad›rlar. Fakat, tutar› ne olursa olsun
menkul k›ymet yat›r›m fonlar›ndan elde edilen kar paylar› için ve kar›n sermayeye ilavesi sonucu elde edilen kar
paylar› için beyanname verilmesi söz
konusu de¤ildir.
Yap›lacak stopaj oran› yönünden hal-
ka aç›k olan ve olmayan kurumlar
aras›ndaki ay›r›m kald›r›lm›flt›r. 4842
say›l› Kanun’un yürürlü¤e girdi¤i
24.04.2003 tarihinden itibaren, bütün kurumlar, da¤›tacaklar› kâr paylar›ndan %10 oran›nda gelir vergisi
stopaj› yapacaklard›r. Tam mükellef
kurumlara ve yabanc› kurum flubelerine da¤›t›lan kâr paylar›ndan stopaj
yap›lmamaktad›r. Stopaj; tam veya
dar mükellef gerçek kiflilere, dar mükellef kurumlara, gelir veya kurumlar
vergisi mükellefi olmayanlara veya
bu vergilerden muaf olan kifli ve kurulufllara, kâr pay› da¤›t›ld›¤›nda yap›lmaktad›r. Ayr›ca, kar›n sermayeye
ilavesi kar da¤›t›m› say›lmad›¤› için
stopaj yap›lmamaktad›r.
2. H‹SSE SENETLER‹ ‹MKB’DE
‹fiLEM GÖREN ‹fiLETMELER‹N KAR
PAYI DA⁄ITIM POL‹T‹KALARI
(1994-2003)
‹MKB’ye kote iflletmeler, bir önceki
dönem kar›n› veya geçmifl y›l karlar›n›, bedelsiz hisse senedi olarak, nakit
olarak veya bir k›sm›n› bedelsiz hisse
senedi ve bir k›sm›n› nakit olarak ortaklar›na da¤›tabilirler. Tablo 1’de,
1994 –2003 y›llar› aras›nda, her y›l
baz›nda, faaliyet y›l›n› karla kapatan
firma say›s›, dönem sonunu karla kapatan firmalar aras›ndan kar pay› da¤›tan firma say›s› ve kar pay› da¤›t›m
flekillerine göre bu firmalar›n say›lar›
görülmektedir.
Nisan - May›s
Y›l: 2006 Say›: 75
222 mali ÇÖZÜM
‹SMMMO Yay›n Organ›
Tablo 1 : Kar Pay› Da¤›t›m fiekline Göre Firmalar›n Da¤›l›m› (1994 – 2003)
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
‹MKB’deki Firma Say›s›
176
205 229
252 264 285
297 298 302 295
Dönem Sonunu Karla
Kapatan Firma Say›s›
161
196 220
239 213 222
223 166 211 209
Kar Da¤›tan Firma Say›s› 155
158 179
169 133 141
118
98
93
70
Hisse Sen. Karfl›l›¤› Kar
Pay› Da¤. Firma Say›s›
15
Nakit Olarak Kar Pay›
Da¤›tan Firma Say›s›
130
Hem Hisse Sen. Hem de
Nakit Olarak Kar Pay›
Da¤›tan Firma Say›s›
10
27
28
33
28
44
31
24
12
10
112 132
118
97
86
79
68
79
56
18
8
11
8
6
2
4
19
19
fiekil 1’de ise, faaliyet y›l›n› karla kapatan firma say›s›n›n ‹MKB’ye kote firma
say›s›na oran›n›n ve kar pay› da¤›tan firma say›s›n›n dönem sonunu karla kapatan firma say›s›na oran›n›n y›llar içerindeki seyri görülmektedir. 1994 y›l›ndan 1997 y›l›na kadar az da olsa art›fl gösteren karl› firmalar›n yüzdesi, 1998
y›l›ndan itibaren düflmeye bafllam›fl ve 2002 y›l›ndan sonra tekrar art›fla geçmifltir. Özellikle, 2001 y›l›nda, dönem sonunu karla kapatan firma say›s›n›n
‹MKB’de ifllem gören firma say›s›na oran›n›n %56’ya kadar inmifl olmas›,
2001 y›l›nda yaflanan krizin aç›k bir sonucudur. Kar pay› da¤›tan firma say›s›n›n dönem sonunu karla kapatan firma say›s›na oran› ise, y›llar içerisinde giderek azalm›flt›r. Di¤er bir ifadeyle, kar pay› da¤›tan firma say›s› azalm›flt›r.
1994 y›l›nda dönem sonunu karla kapatan firmalar›n %96’s› kar pay› da¤›t›rken, 2003 y›l›nda bu oran %33’e gerilemifltir. Rekabetin artmas›, 1998 ve
2001 y›llar›nda yaflanan krizler, firmalar›n al›konulan karlarla yeni yat›r›mlar›
finanse etmeleri gibi nedenlerle, kar da¤›t›m› yapan firmalar›n oran› azalm›flt›r.
Nisan - May›s
Y›l: 2006 Say›: 75
mali ÇÖZÜM 223
‹SMMMO Yay›n Organ›
fiekil 1 : Faaliyet Y›l›n› Karla Kapatan ve Kar Pay› Da¤›t›m› Yapan Firmalar
1,2
1
%
0,8
0,6
0,4
0,2
0
1994 1995
1996 1997
1998 1999
Y?llar
Y›llar
2000 2001
2002 2003
Dönem
SonunuKarla
KarlaKapatan
Kapatan
Firmalar?n
Yüzdesi
Dönem Sonunu
Firmalar›n
Yüzdesi
Kar
Pay?
Da∂?tan
Firmalar?n
Yüzdesi
Kar Pay›
Da¤›tan
Firmalar›n
Yüzdesi
fiekil 2’de, kar pay› karfl›l›¤›nda bedelsiz hisse senedi da¤›tan, nakit kar pay›
da¤›tan ve bedelsiz + nakit kar pay› da¤›tan firmalar›n, toplam kar pay› da¤›tan firma say›s› içindeki yüzdeleri görülmektedir. Firmalar›n ço¤unlukla tercih
ettikleri kar pay› da¤›t›m fleklinin, nakit olarak kar pay› da¤›t›m› oldu¤u fiekil
2’de aç›kça görülmektedir. Kar pay› da¤›tan firmalar›n ortalama %70’i nakit
olarak kar pay› da¤›tmaktad›r. Nakit olarak kar pay› da¤›t›m›n›n ard›ndan, firmalar›n en çok kulland›klar› kar pay› da¤›t›m flekli, kar pay› karfl›l›¤›nda bedelsiz hisse senedi vermektir. Bedelsiz hisse senedi olarak kar pay› da¤›t›m› yapan firma oran› 2001 y›l›na kadar artm›fl, sonraki y›llarda oran azalm›flt›r.
1993-2003 y›llar›nda, bedelsiz hisse senedi olarak kar pay› da¤›tan firmalar›n
toplam kar pay› da¤›tan firmalara oran› ortalama %19’dur. Hem nakit hem
de bedelsiz hisse senedi olarak kar pay› da¤›tan firmalar›n oran› ise oldukça
düflüktür ve y›llar içerinde fazla bir de¤iflim göstermemifltir.
Nisan - May›s
Y›l: 2006 Say›: 75
224 mali ÇÖZÜM
‹SMMMO Yay›n Organ›
%
fiekil 2 : 1994- 2003 Y›llar›nda Kar Pay› Da¤›tan Firmalar›n Kar Pay›
Da¤›t›m Türüne Göre Da¤›l›m›
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Y›llar
Y?llar
Bedelsiz
Hisse
Senedi
Da∂?tan
Firmalar?n
Yüzdesi
Bedelsiz Hisse
Senedi
Da¤›tan
Firmalar›n
Yüzdesi
Nakit
Kar
Pay?
Da∂?tan
Firmalar?n
Yüzdesi
Nakit Kar Pay› Da¤›tan Firmalar›n Yüzdesi
Bedelsiz+Nakit
Kar
Pay?
Da∂?tan
Firmlar?n
Yüzdesi
Bedelsiz+Nakit Kar
Pay›
Da¤›tan
Firmalar›n
Da¤›t›m›
Tablo 2’de, y›llar baz›nda, bedelsiz hisse senedi olarak da¤›t›lan kar pay›na
iliflkin minimum, maksimum, ortalama ve toplam tutarlar yer almaktad›r. Ortalama olarak ve toplamda, en fazla bedelsiz hisse senedi olarak da¤›t›lan kar
pay› tutar›, 1999 y›l›na aittir. 1999 y›l›nda, bedelsiz hisse senetlerinin tutar›
1.2 milyar $’a ulaflm›flt›r.
Nisan - May›s
Y›l: 2006 Say›: 75
mali ÇÖZÜM 225
‹SMMMO Yay›n Organ›
Tablo 2 : Bedelsiz Hisse Senedi Olarak Da¤›t›lan Kar Pay›na ‹liflkin
‹statistiki De¤erler
Y›l
Minimum
Maksimum
Ortalama
Toplam
(ABD $)
(ABD $)
(ABD $)
(ABD $)
1994
0
42.122.999
689.349
106.849.088
1995
0
38.398.365
1.273.605
197.408.712
1996
0
20.071.685
867.578
137.077.247
1997
0
23.186.301
1.424.742
240.781.396
1998
0
65.384.615
2.847.930
378.774.639
1999
0
366.666.666
8.203.973
1.156.760.223
2000
0
59.275.642
3.091.374
364.782.090
2001
0
20.000.000
1.822.479
178.602.915
2002
0
54.647.887
2.872.199
267.114.562
2003
0
79.248.953
3.852.097
269.646.816
Tablo 3’te, y›llar baz›nda, nakit olarak da¤›t›lan kar pay›n›n minimum, maksimum, ortalama ve toplam de¤erleri yer almaktad›r. 1995 ve 1999 y›llar›nda,
nakit olarak da¤›t›lan ortalama kar pay› tutar› 7.3 milyon $ ve toplam nakit
kar pay› da¤›t›m› ortalama 1.1 milyar $’d›r. 2000, 2001 ve 2002 y›llar›nda,
nakit olarak kar pay› da¤›tan firma oran›n›n artmas›na karfl›n, nakit olarak
ödenen kar pay› tutarlar›n›n düflüklü¤ü dikkat çekmektedir. 2000 ve 2001 y›llar›nda yaflanan krizin etkisi nedeniyle, firmalar› daha az tutarda kar pay› da¤›tt›klar› görülmektedir.
Nisan - May›s
Y›l: 2006 Say›: 75
226 mali ÇÖZÜM
‹SMMMO Yay›n Organ›
Tablo 3 : Nakit Olarak Da¤›t›lan Kar Pay›na ‹liflkin ‹statistiki De¤erler
Y›l
Minimum
Maksimum
Ortalama
Toplam
(ABD $)
(ABD $)
(ABD $)
(ABD $)
1994
0
74.955.495
5.355.769
830.144.252
1995
0
283.165.857
7.398.210
1.168.917.248
1996
0
166.589.542
7.412.542
1.326.844.940
1997
0
197.730.059
7.141.357
1.206.889.315
1998
0
206.014.351
7.997.255
1.063.634.937
1999
0
316.570.495
7.144.151
1.007.325.270
2000
0
191.540.759
4.857.087
573.136.284
2001
0
106.869.557
4.822.957
472.649.811
2002
0
91.407.587
6.461.034
600.876.161
2003
0
261.732.774
18.093.587
1.266.551.113
Tablo 4’te, y›llar baz›nda toplam kar pay› ödemeleri görülmektedir. Toplam
bazda da, 1999 y›l›ndaki art›fl ve 2001 y›l›ndaki azal›fl dikkati çekmektedir.
Tablo 4 : Da¤›t›lan Toplam Kar Pay›
Y›l
Toplam
(ABD $)
1994
936.993.340
1995
1.366.325.960
1996
1.463.922.187
1997
1.447.670.711
1998
1.442.409.576
1999
2.164.085.493
2000
937.918.374
2001
651.252.726
2002
867.990.723
2003
1.536.197.929
Nisan - May›s
Y›l: 2006 Say›: 75
mali ÇÖZÜM 227
‹SMMMO Yay›n Organ›
1994 – 2003 y›llar›, 1.000 TL nominal de¤erli bir hisse senedi için ödenen kar
parlar› aç›s›ndan incelendi¤inde, 2000 y›l›nda hisse senedi bafl›na 3.309 TL,
2001 y›l›nda 7.732 TL, 2002 y›l›nda 1.065 TL brüt kar pay› ödenirken, bu rakam›n, 2003 y›l›nda 697 TL’ye düfltü¤ü görülmektedir.
Tablo 5 : 1.000 TL Nominal De¤erli Bir Hisse Senedine Ödenen
Brüt ve Net Kar Pay› Tutarlar›
Y›l
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
1.000 YTL Nominal De¤erli
Bir Hisse Senedine Ödenen
Brüt Tutar (YTL)
1.000 YTL Nomilal De¤erli Bir
Hisse Senedine Ödenen Net
Tutar (YTL)
1.419
870
1.663
1.732
1.723
2.741
3.309
7.732
1.065
697
1.419
870
1.663
1.732
1.723
2.620
3.154
7.332
1.039
642
SONUÇ
Kar, iflletmelerin büyümelerini ve geliflmelerini sa¤layan temel iflletme amaçlar›ndan biridir. Elde edilen kar›n da¤›t›l›p da¤›t›lmayaca¤› veya da¤›t›lacaksa
ne kadar›n›n da¤›t›laca¤›, iflletmelerin kar pay› da¤›t›m politikas›n› oluflturmaktad›r. Özellikle, hisse senetleri borsada ifllem gören iflletmelerin kar pay›
da¤›t›m politikalar› yat›r›mc›lar›n söz konusu hisse senedine olan taleplerini
etkiledi¤ini için, halka aç›k iflletmelerde kar pay› da¤›t›m politikas›n›n ne flekilde belirlenece¤i daha büyük önem tafl›maktad›r.
1994 – 2003 y›llar›nda, hisse senetleri ‹MKB’de ifllem gören iflletmelerden dönem sonunu karla kapatan iflletmelerin ortalama %64’ü kar pay› da¤›tm›flt›r.
Kar pay› da¤›tan iflletmelerin büyük bir ço¤unlu¤u, kar paylar›n› nakit olarak
da¤›tm›flt›r. ‹ncelenen zaman dönemi içerisinde, 2000 ve 2001 y›llar›nda yaflanan krizin, iflletmelerin kar pay› da¤›t›m politikalar› üzerindeki etkisi aç›kça
Nisan - May›s
Y›l: 2006 Say›: 75
228 mali ÇÖZÜM
‹SMMMO Yay›n Organ›
görülmektedir. Kriz dönemlerinde,
kar pay› da¤›tan iflletme say›s› azalmakta ve kar pay› da¤›tanlar da hisse
senedi bafl›na daha az tutarda kar
pay› da¤›tmaktad›r.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
- Ceylan, Ali (2001) ‹flletmelerde
Finansal Yönetim. Bursa: Ekin Kitabevi
Yay›nlar›.
- Gelir Vergisi Sirküleri 15: Kar
Paylar›n›n Vergilendirilmesi ve Beyan›.
Ankara: Maliye Bakanl›¤› Gelirler Genel
Müdürlü¤ü, 11/02/2004.
- Hisse Senetleri Halka Arz Yoluyla
Sat›lan Bankalar›n Da¤›tacaklar›
Temettüye ‹liflkin Esaslar Tebli¤i, No:
1993/1.
- Gerçek Kiflilerce 2005 Y›l›nda Elde
Edilen ve Y›ll›k Beyana Tabi Gelir
Unsurlar›”, 15 Ocak 2006. ‹stanbul :
YMMO
Nisan - May›s
Y›l: 2006 Say›: 75
- Perçin, Necati (2006) “Kurumlardan Elde
Edilen Kar Paylar›n›n Vergilendirilmesi ve
Beyan›”, 27.03.2006,
http://www.resulkurt.com/yazi.asp?yID=880.
- Rodoplu, Gültekin (2002) Para ve
Sermaye Piyasalar›. Isparta: Tu¤ra Ofset.
- Sermaye Piyasas› Kanununa Tabi
Olan Halka Aç›k Anonim Ortakl›klar›n
Temettü
ve
Temettü
Avans›
Da¤›t›m›nda
Uyacaklar›
Esaslar
Hakk›nda Tebli¤, Seri: IV, No: 27.
- T.C. Yasalar. 6762 Say›l› Türk Ticaret
Kanunu.
- ‹MKB Kar Pay› Da¤›t›m Verileri.
-http://www.alomaliye.com/veysi_
yesilkaya_kar_dagitim.htm, 12.04.2006.
- http://www.spk.gov.tr/ yatirimcikosesi /
ykosesi.htm?tur=sss, 12.04.2006.
- http://www.gelirler.gov.tr/ gelir2.nsf/
menkulsermaye2006?OpenPage,
10.04.2006.