Mitlerin İzindeki Büyük İskender_docx
advertisement
ETKİNLİK 3: MİTLERİN İZİNDEKİ BÜYÜK İSKENDER Kaynak 1: Büyük İskender’in Asya Seferi Kaynak 2: Büyük İskender’in Asya Seferi sırasında Anadolu YÖNERGE: Kaynak 1 Büyük İskender’in Asya Seferini göstermektedir. Ancak çizer, İmparator’un Anadolu’da izlediği yolu göstermeyi unutmuştur. İskender yolculuğuna kırmızı yıldız (*) ile işaretlenen Makedonya’dan başlamıştır. Sizden beklenen İskender’in geçtiği Boğaz ve Anadolu’da fethettiği kentleri bularak yolu tamamlamanızdır. Size dağıtılan 7 kartın her biri İskender’in Anadolu’da fethettiği kentler hakkında ipucu sunmaktadır. Kartların numaraları fethedilen kentlerin sırasını göstermektedir. A)Kartlar yardımıyla fethedilen kentleri bularak Kaynak 2 üzerinde işaretleyip çizimi tamamlayın. B)Kaynakları inceleyin. Antik Yunan Tanrılarının, Hıristiyan ya da İslam inanışındaki Tanrı’dan farklarını saptayarak yazılı rapor oluşturun. Kaynak 3 KARTLARIN ARKA YÜZÜNDEKİ YAZILAR: 1. Poseidon’un Boğazı Efsaneye göre Denizlerin Tanrısı Poseidon, Boğazı, karaların arasına girerek ve toprakları ikiye bölerek açmıştı. Tesalya kralının Phriksos isminde bir oğlu ve Helle adında bir kızı vardır. Kral ikinci kez evlenmiştir, kocasının çocuklarından nefret eden üvey anne, Phriksos ile Helle'yi öldürmek ister. Kahinlere rüşvet vererek sürmekte olan kıtlığı sonlandırmanın kral çocuklarının kurban edilmesi ile mümkün olacağını söyletir. İki kardeş öz annelerinin armağanı olan altın postlu uçan bir koçun sırtına binerek kurtulurlar. Ama yolculuk sırasında Helle denize düşerek boğulur (Helle'nin düştüğü yer, Poseidon’ın açtığı boğazdır. Yunanlılar bugün bile boğaza Hellespontos ya da "Helle Denizi" derler). Phriksos ise Karadeniz'in doğu ucundaki Kolkhis'e (bugünkü Gürcistan) ulaşır, koçu tanrıların kralı Zeus'a kurban eder. Bir başka efsane de Hero ile Leandros’un öyküsüdür. Bir zamanlar Boğaz'ın Anadolu kıyısında, Abydos; Trakya tarafında Sestos adında iki kent vardır. Sestos’ta güzellik tanrıçası Aphrodite adına şenlikler düzenlenir. Abydos prensi Leandros, törenlerin birinde Sestos’lu Hero’ya aşık olur.Ancak Hero, rahibe olduğu için evlenmeleri yasaktır.Leandros her gece Marmara’nın bembeyaz köpükleri üzerine binerek karşı kıyıya, sevgilisini görmeye gider. Hero ise kuleye çıkarak, elinde tuttuğu meşaleyle, denizde yüzmekte olduğu sevgilisine yol gösterir. Bir gece denizde patlayan fırtına meşalesini söndürür. Leandros da yönünü şaşırarak akıntıya doğru yüzmeye başlar, sonunda dalgalara yenik düşerek boğulur. Sabah Sestos kıyılarına vuran cesedi gören Hero kendini kuleden atarak canına kıyar. M.Ö. 334 yılı ilkbaharında İskender, öncü kuvvetlerin Boğaz’ın Anadolu kıyısında kurmuş oldukları köprübaşı sayesinde kayıp vermeksizin Anadolu’ya ayak bastı. Pers donanması onu durdurmak için girişimde bulunmadı. (http://www.birdunyabilgi.org/mitolojide-canakkale-bogazi-ile-ilgili-efsaneler; erişim tarihi 19.08.2014) 2. Tahta Atla sonlanan Kent: Kral Peleus ile Thetis evlenirken düğüne neredeyse bütün tanrı ve tanrıçalar çağırılır. Yalnızca kavga tanrıçası Eris unutulur. Eris bu durumun öcünü almak için çıkagelir, üstünde “En güzeline” yazılı altın bir elmayı tanrıçaların arasına atar. Kimin daha güzel olduğu konusunda çıkan kavgayı sonlandırmak isteyen Zeus, yargıyı Paris’in vermesini buyurur. Tanrıçalar, Paris’i İda dağının sürülerini otlatırken bulurlar. Geliş nedenlerini açıkladıktan sonra “en güzel” seçildiği takdirde Hera Asya Krallığını; Athena akıl ve başarıyı; Aphreodite dünyanın en güzel kadını olan Helena’nın aşkını teklif eder. Paris altın elmayı Aphreodite’e verir. Seçilmeyen tanrıçalar intikam alacaklarına yemin ederler. Paris, Sparta’ya gider, Aphreodite’nin de yardımıyla Helena’yı kendi ülkesine kaçırır. Karısının kaçırıldığını anlayan Menelaus, kardeşi Agememnon’dan yardım ister. Yüzbin kadar insan ve binden fazla gemiyle Paris’in yaşadığı kenti kuşatır, Helena’yı geri isterler. On yıl süren savaştan sonra Yunanlılar hileye başvurur, savaşçıların saklandığı tahta atı şehir surlarının dibine bırakarak Tenedos adasına çekilirler. Yunanlıların kaçtığını düşünen halk, kentin kapılarını açıp tahta atı içeri alarak eğlenmeye başlar. Akşam olup karanlık basınca savaşçılar saklandıkları yerden çıkarak kenti işgal eder. Büyük İskender kenti ziyaret ettikten ve hayranı olduğu Akhileus’un mezarına çelenk bıraktıktan sonra Anadolu topraklarında ilerlemeyi sürdürdü. 334’te Granikos (Bigaçayı) kıyısında mevzi alan Pers kuvvetlerini yenilgiye uğrattı. 3.Balığın işareti ve domuzun yol göstermesiyle kurulan kent Şehrin Amazonlar tarafından kurulduğuna inananlar olsa da, farklı söylenceler de yok değildir: Atina kralı Kodros’un cesur ve doğaya tutkun Androklos adında bir oğlu vardır. Anadolu sahillerini ve adaları büyük bir arzu ve merakla seyreder. Bir gün dayanamaz, arkadaşlarını da yanına alarak Ege’nin berrak sularına yelken açar. Yemyeşil kıyıları, birbiri ardına sıralı adaları dolaşırlar. Derken tanrıların da yardımıyla, gemileri çok güzel bir koya ulaşır. Burada adacıklar, tepeler ve şirin vadiler vardır. Geride ise geniş düz arazileri sulayarak, kıvrıla kıvrıla akıp koya dökülen bir ırmak (Küçük Menderes). Androklos buraya yerleşmeye karar verir.Ancak inanışa göre, bir yerin kent yapılabilmesi için, tanrılardan izin almak gerekir. Danışılan Delfi’nin Kahinleri, şehrin kurulacağı yeri bir balığın işaret edeceğini, domuzun yol göstereceğini söyler. Aradan bir süre geçer. Bir gün tuttukları balıkları kızartıp yemek isterler, tam balıkları pişirirken çalıların arasından bir domuz çıkar balıkları kaparak kaçar. Androklos, atına atlayarak domuzu bir süre takip eder, sonunda yakalayarak öldürür. O an kahinlerin söyledikleri aklına gelir ve kenti, burada kurması gerektiğini anlar. Kent,ilkçağın en önemli merkezlerinden biridir. Ünü, sahip olduğu uygarlık seviyesinin yanı sıra iki dinin merkezi olmasından da kaynaklanır: Anadolu’nun ana Tanrıçası Kyble’nin ve Hz. İsa’nın dini. Hıristiyanlığın ilk yıllarında kurulan 7 kiliseden ilki bu şehirde yer alır. Yapılan kazılarda ortaya çıkartılan çok göğüslü Artemis heykeli Tanrıçanın doğaya hakimiyetini, başındaki üç katlı kule biçimindeki tapınak şehirlerin koruyucusu olduğunu simgeler. İ.Ö. 600 yılına doğru şehirde kurulan Artemis tapınağı Dünyanın 7 harikasından biridir. Zaman içinde çeşitli nedenlerle birkaç kez yıkıldıysa da her seferinde yeniden onarılır. M.Ö. 333’te Büyük İskender şehre geldiğinde tapınağın inşası devam ediyordu. İskender onarımı için keseler dolusu altın bağışladı. Bugün gezilen tarihi alan Büyük İskender'in generallerinden Lysimakhos tarafından M.Ö. 300 yıllarında kuruldu. Şehir günümüzde İzmir sınırları içinde yer almaktadır. (http://mitolojikefsaneler.blogspot.com/search/label/artemis%20%28diana%20%29; erişim tarihi 19.08.2014 http://www.gezi-yorum.net/izmir-selcuk-efes-efesin-kurulus-oykusu-ve-tarihi-surec/; erişim tarihi 19.08.2014 http://koridor.yeditepe.edu.tr/08_gezi/002_gezi.html;erişim tarihi 19.08.2014) 4. Altın Kent Üzüm, şarap ve eğlence Tanrısı Dionysos ve alayı dolaşırlarken yaşlı Silenos yorulur ve bir ağaç gövdesinde uyuya kalır. Bulanlar alay edip aşağılayarak Kral Midas’a getirirler. Kral, Silenos’u on gün ağırlar ve Dionysos’a götürür. Tanrı çok memnun olur ve krala “Dile benden ne dilersen!” der. Kral “Her tuttuğum altın olsun!” diye karşılık verir. Akşam olur Midas sofraya oturur. Gerçekten de her tuttuğu altın olmaktadır: ekmeği, yemeği, sevmek için sarıldığı güzel kızı. Kral pişman olur, Tanrıdan dileğini geri almasını ister. Dionysos, Paktolos (Gediz) ırmağında yıkanmasını söyler. Midas ırmakta yıkanarak dileğinden kurtulurken kumlar da altına dönüşür. Irmağın kenarında kurulan başkent böylece zengin olur. Kent halkı olan Lidyalılar kim bilir belki de bu altınla ilk parayı basarlar… Persler karşısında zafer kazanan İskender, Akropol’de teşhir edilmek üzere 300 kadar savaş gömleği ve aracını Atina’ya gönderdi. Bu yolla başarısını Korint Birliği’nin zaferi gibi göstermeye çalışıyordu. Galibiyeti altın kentin kapılarını da açtı. (http://www.arkeolojidunyasi.com/mitoloji/frigya_efsaneleri.html; erişim tarihi 19.08.2014) Aşk tanrısının aşkı bulduğu kent Batı Anadolu’dadır. İnanışa göre kent, geleceği haber veren şiir ve müzik Tanrısı Apollon’nun oğlu tarafından kurulmuş ve adını da ondan almıştır. Yarımada bilimin ve felsefenin anavatanı, ilk üç büyük düşünürün (Thales, Anaksimandros, Anaksimenes’in) de yurdudur. Psykhe ile Amor’un aşk hikayesi de bu şehirde geçer: Bir kral ve kraliçenin üç kızı olur. En küçüğü olan Psykhe o kadar güzeldir ki insanlar güzellik tanrıçası Venüs’ün tapınaklarını terk ederler. Venüs bu duruma çok kızar. Oğlu Amor’dan, genç kızı erkeklerin en kötüsüne aşık etmesini ister. Psykhe’nin babası Apollon’a danışır ve “acımasız bir canavar, kanatlı, engerek benzeri” çirkin bir canlının kızına eş olacağını öğrenir. Haberi alan Psykhe kaderine boyun eğer, kehanetin bildirildiği yerde görkemli bir saray bulur. Gece olunca kocası gelir ve ondan kendisini görmeye asla kalkışmamasını ister. Sarayda ateş ya da mum yakılmasını yasaklar. Eğer bu sırrı gizlemeyi başarırsa, doğacak çocukları Tanrı olacaktır. Gece geceyi kovalar ve eş karanlıkta gelmeyi sürdürür, hava aydınlanmadan saraydan ayrılır. Birlikte mutludurlar. Ne var ki gündüzleri yalnız olduğundan Psykhe için zaman geçmek bilmez. Bir gün Psykhe’nin kızkardeşleri, içlerini kemiren kıskançlıkla ziyarete gelirler. Ona kocasını hiç görmediğini itiraf ettirir, yanan bir lambayı, üzerine kapatılan bir vazoyla saklamaya ikna ederler. Ertesi gece eşinin uyumasını fırsat bilen Psykhe, eşinin yüzünü görmek umuduyla elinde lambayla ona yaklaşır. Bu esnada kandilden damlayan bir parça kızgın yağ uyuyan eşin omzuna düşer. Derin acılar içinde uyanan Amor gerçeği açıklar, Psykhe’nin güzelliğine kapılarak annesi Venüs’ün emirlerini yerine getirmemiştir. Ve, sözünü tutmayan Psykhe’ye küskün, uçup gider. Aşk Tanrısının terk ettiği kent İskender’e yenik düştü. 5. Harika Anıt Mezarın Kenti Dünyanın 7 harikasından biri kabul edilen Kral Mausolos adına karısı Artemisia tarafından yaptırılan mozole bu kenttedir. Mozale (ya da Mausoleion), kolonlarıyla Yunan mimarisini, piramit şeklindeki çatısıyla da Mısır mimarisini birleştiren, oldukça büyük boyutlardaki mezar anıttır. Bu öneminden dolayı kendinden sonra gelen, aynı stildeki tüm yapılara mozoledenmiştir. Anıtı son ayakta görenlerden biri M.S. 12. yüzyılda yaşamış Piskopos Eustathios'tur. Bu, anıtının 1500 yıl ayakta kaldığını göstermektedir. Anıtın bir deprem sonucu yıkıldığı sanılmaktadır. Antik yazarların anlattıklarına göre Mausoleion, dört bölümden oluşmaktadır. En altta yüksek bir kaide, üzerinde 36 İon sütunlu tapınak şeklinde bir bölüm vardır. 24 basamaklı piramit biçimli bir çatı ile kaplıdır. En tepede dört atın çektiği araba içinde Mausolos ve Artemisia'nın heykelleri yer almaktadır. Anıtın yüksekliği 55 metredir yirmi katlı bir apartmanın yüksekliği). Dünya imparatorluğu kurmak isteyen Büyük İskender, şehre geldiği zaman, bugün yer yer kalıntılarına rastlanan kent surlarıyla karsılaştı. Pers egemenliği altında olmalarına karsın, refah düzeyi yüksek bir yaşam süren halk Makedonyalılara direnmişlerdir. İskender Maussollos'un mezarı dışında, her şeyi yerle bir ederek kentten ayrılmıştır. (http://bodrumfx.mekan360.com/haberler_2158,2,0-bodrum-tum-haberler-buyuk-iskenderinlanet-ettigi-kapi.html; erişim tarihi 19.08.2014 https://tr.wikipedia.org/wiki/Halikarnas_Mozolesi; erişim tarihi 19.08.2014) 6. Düğümü çözene Asya hakimiyeti vadeden kent Frigler yeni bir lider arıyorlarmış. Bir kahin onlara demiş ki: “Şehre öküz arabası ile giren ilk adam kral olmalı.” Kahin söyleyince o zamanlar yaparlarmış. Beklemişler öküz arabası ile ilk geleni, Gele gele yoksul bir köylü gelmiş. Halk kahinin dediğini yapmış, köylüyü kral ilan etmiş. Köylüye gelince kerametin araçta olduğunu düşünmüş olacak ki, Arabayı Sabazios (Zeus) tapınağına armağan etmiş, Dahası kızılcık dallarından bir düğüm yapıp tapınağa bağlamış. Biri de şöyle bir şey söylemiş: “Kim bu düğümü çözerse Asya’nın hakimi olur” Aradan epeyi zaman geçmiş, bir çok kral denemiş düğümü çözememiş. Sonunda şehri Perslerden alan Büyük İskender gelmiş. Kehaneti duyan İskender sabırsızca kılıcını çıkartıp düğümü ikiye ayırmış, Halk ise düğümü açmayıp kestiği için İskender’in lanetlendiğine inanmış. Asya hakimi imparatorun genç yaşta ölümünü buna bağlamış. Efsanede adı geçen kent,Friglerin Ankara’nın 70-80km güneybatısındaki merkezi olarak bilinir.. Düğüm de şehrin adıyla anılır. 7. Kahramanlara çelenk sunan kent Tanrı Apollon, Teselya ırmağı Peneus’un kızı Daphne’ye tutulur. Ne var ki, yüz bulamaz kızdan. Daphne korkup kaçmaya başlayınca güzel periyle Apollon arasında çılgınca bir kovalamaca başlar. Daphne kaçar, Apollon kovalar. Daphne tam yakalanmak üzereyken toprak ana Gia’nın yardımını diler. Dilediği anda da bir defne ağacına dönüşür. Hemen oracıkta açılan toprağa saplanan kızın ayakları kök, saçları filiz olur. Apollon kızın soğuk kabuklu gövdesini kucakladığında hala çarpan yüreğini duyar. O an Apollon ağlayarak“Daphne! Bundan sonra sen hiç solmayan kutsal ağacım olacaksın. Değerli kahramanlar, zafere ulaşanlar, hep senin dökülmeyen yapraklarından ördükleri çelenklerle alınlarını süsleyecekler.” der. Bu tatlı sözler üzerine Daphne, dallarını eğerek Apollon’u selamlar ve sessizce ağlar. Bugün hala coşkulu bir şekilde akan Harbiye Şelalelerinin Daphne’nin gözyaşları olduğuna inanılır. Makedonya Kralı İskender M.Ö.333 yılında Toroslara kadar bütün Anadolu’ya sahip olmuştu. Torosları geçtikten sonra Kilikya’ya girdi. İssos Ovasında Pers imparatoru Darıus III ‘le karşılaştı. İki ordunun mücadelesi Pers ordusunun yenilmesiyle son buldu.Asıl gelişme Helenistik devri krallarından Antiokhos Epiphanos zamanında olmuştur. Bu devirde Apollon tapınağı inşa edilmiştir. Kaynaklar: Cömert, Bedrettin, Mitoloji ve İkonografi, De Ki Yayınları, 2008 Mansel, Arif Müfid, Ege ve Yunan Tarihi, TTK Yayınları, 1971, s. 437-440 KARTLARIN ÖN YÜZLERİNDEKİ RESİMLER Kaynaklar: Cömert, Bedrettin, Mitoloji ve İkonografi, De Ki Yayınları, 2008 Mansel, Arif Müfid,Ege ve Yunan Tarihi, TTK Yayınları, 1971 http://bodrumfx.mekan360.com/haberler_2158,2,0-bodrum-tum-haberler-buyuk-iskenderin-lanetettigi-kapi.html; erişim tarihi 19.08.2014 https://tr.wikipedia.org/wiki/Halikarnas_Mozolesi; erişim tarihi 19.08.2014 http://mitolojikefsaneler.blogspot.com/search/label/artemis%20%28diana%20%29; erişim tarihi 19.08.2014 http://www.gezi-yorum.net/izmir-selcuk-efes-efesin-kurulus-oykusu-ve-tarihi-surec/; erişim tarihi 19.08.2014 http://koridor.yeditepe.edu.tr/08_gezi/002_gezi.html;erişim tarihi 19.08.2014)
