Sunucu / Server

advertisement
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Editör:
Uzm. Dr. Merve AKIN
Aziz KÜÇÜK
Hazırlayan:
Sefa GÜNGÖR
Görsel Tasarım ve Kapak:
Sefa GÜNGÖR
Bu yayın T.C. Sağlık bakanlığı Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Sağlık
Bilişimi Daire Başkanlığı tarafından hazırlanmıştır.
Tüm yayın hakları, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumuna aittir.
www.tkhk.gov.tr
Nisan 2015-ANKARA
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
SUNUŞ
Bilişim sektöründe yaşanan hızlı değişim ve gelişimin paralelinde hastanelerde giderek bütün iş süreçlerinin dijitalleşmesi ile
birlikte; Bakanlığımızda bilişim okur-yazarlığının geliştirilmesi, bilişim kültürünün yerleştirilmesi ve yaygınlaştırılması elzem bir konu
haline gelmiştir.
Birlik ve hastane yöneticilerinin bu doğrultuda, hastane bilişim teknolojilerini kullanırken asgari sorunla karşılaşmamaları için
sağlık bilişimi konusunda gerekli bilgi ve beceriye sahip olmaları,
kişisel gelişimleri ve başarıları yanında temsil ettikleri kurumlar açısından da son derece önemlidir.
Sağlık Bilişimi Daire Başkanlığı olarak, bu konuya dikkat çekmek ve farkındalık yaratmak amacıyla seri şeklinde rehberler hazırlamayı planladık. Bu rehberlerden birincisi şu an elinizde bulunan
“Bilişim Rehberi: Kitap 1- Sunucular” adını taşımaktadır. Bu rehber,
Birlik ve hastane yöneticilerine bilişim teknolojilerini kullanırken ilk
elden ihtiyaç duyabilecekleri teknik bilgiyi sunma amacı taşımaktadır. Rehberde; sunucu özellikleri, veri tabanları, sanal ve bulut
sunucular, diskler ve özellikleri, depolama üniteleri, sanallaştırma
gibi konularda kısa ve öz şeklinde teknik bilgiler yer almaktadır. Sizlerden gelen öneri ve görüşler doğrultusunda geliştirilmeye açıktır.
Rehberin siz Birlik ve Hastane Yöneticilerine faydalı olması dileğiyle…
Uzm. Dr. Merve AKIN
Kurum Başkan Yardımcısı
Server Nedir?
Sunucu (ing:Server), herhangi bir
ağ üzerinde bir programı veya bilgiyi
farklı kullanıcılara/sistemlere paylaştıran donanım veya yazılıma verilen
isimdir. Bilgisayarlara çok benzemekle
birlikte 7/24 çalışan işlemcisi, yedekli
yapısı ile sorunsuz çalışmak üzere inşaa edilmiş güvenli ve bir çok kullanıcıya hizmet veren bilgisayar sistemleridir. Yaptığımız görevlerde zaman, iş
gücü ve bilgi kaybı olmasını istemiyorsak sunucu sistemlerini kullanmalıyız.
Sunucu / Server
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sunucularda güç kaynağı iki tanedir, bozulan güç kaynağının yerine yedeği güç kesintisi olmadan devreye girer, disklerinden bir veya daha fazlası
bozulsa da veri kaybı olmadan disk yapılandırması (RAID) sayesinde sistem
veri kayıpsız devam edebilir.
Bilgisayarlarda bazen sunucu gibi çalıştırılsada genellikle veri kaybının
veya hizmet kesintisinin göze alındığı birimlerde bu çözüm kullanılmaktadır.
Blade Server
Bir ana kasa (Şase)
içerisinde
sunucu,
depolama ünitesi, ağ
anahtarı gibi ekipmanın toplandığı sistemlerdir. Sanallaştırma ve ölçeklendirme
amaçlı kullanıma uygundur.
ait güç kaynağı, fanı, ağ bağlantısı ve
diskleri vardır.
Avantajları:
• Genişlemeye müsait disk alanları,
• PCI kart desteği çok fazladır.
ATX Server
Masaüstü bilgisayarlara
Avantajları:
benzer şekilde ihtiyaca
• Hızlı ve kolay kurulum,
göre özellikleri oluştu• İlk sahip olma maliyeti ucuz,
rulan. Küçük ve orta
• %60 daha az yer işgali,
ölçekli işletmelerde ve
• Tam yedekli bileşenler ile iş sürek- uygulamalarda ATX sunucular kullaliliği,
nılmaktadır.
• Güç tüketimi ve soğutmada ekonomiktir.
Avantajları:
• Genişlemeye müsait ana yapı.
• Kabin ihtiyacı duymaması gibi
Rack Mount Server
özellikleri ile diğerlerinden ayrılır.
Hastanelerde en çok
kullanılan sunucu türüdür. Sunucu kabinlerine montajı yapılır,
az yer kaplar, kendine
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
1
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sunucu İşletim Sistemleri Nedir?
Sunucu / Server
İşletim sistemi, kullanıcı ile donanım sistemi arasındaki iletişimi sağlar.
Uygulama programlarının çalışmasını
sağlayan ayrıca yazılımların üzerinde
çalıştırılabileceği bir sistem programıdır.
Sunucu işletim sistemleri Linux
ve microsoft olarak iki gruba ayrılır.
Microsoft
Linux
Unix
ortamının
üzerine
kurulmuş, neredeyse tüm bilgisayarlar için uygun olan, ücretsiz
bir işletim sistemidir. Linus Torvalds,
işletim sistemini yeni geliştirdiği
günlerde ücretsiz dağıtım ve kaynak
kodlarının açık olmasına büyük
önem vermiştir. Bu sayede Linux’un
kullanıcılar tarafından tekrar tekrar
programlanabilmesi mümkün olabiliyordu. Zaten Linux’un kısa sürede
bu kadar gelişmesinin altında yatan
ana neden de, sayısız programcının
işletim sistemi üzerinde çalışma
fırsatını bulmuş olmasıdır.
Torvalds, sıfırdan başlayarak
programladığı Linux işletim sisteminin adını kendi isminden esinlenerek
seçmiştir. Ancak Linux, GNU adıyla
bilinen bir projenin parçası olduğu
için GNU/Linux olarak anılmaktadır.
Kaynak kodunun internet üzerinde ücretsiz olarak dağıtılması ve
yayınlanması sayesinde birbirinden farklı şirket ve programcılar, bu
işletim sisteminin gelişimine sürekli
olarak katkıda bulunmuşlardır.
2
Şirket 1975 yılında Amerika
Birleşik Devletleri’nin Washington eyaletindeki Seattle kentinde
iki üniversite öğrencisi tarafından
kurulmuştur. Bu iki girişimcinin vizyonu “her ev ve her masada bir
bilgisayar” dı.
Popular Electronics dergisinin
1 Ocak 1975 tarihli sayısında Altair
8800 bilgisayar sisteminin tanıtımını
okuduktan birkaç gün sonra Bill
Gates, bilgisayarın tasarımcısı MITS
(Micro Instrumentation and Telemetry Systems) ile temasa geçti. Ekibi ile
birlikte Altair 8800 üzerinde çalışan
BASIC yazılım dili geliştirdiklerini
belirtti. Paul Allen MITS’e yazılımın
tanıtımını yapmaya gitti. Paul Allen
Altair 8800’i daha önce kullanmamış
olmasına karşın tanıtımı başarılı oldu.
Tanıtımın sonunda MITS Bill Gates ve
Paul Allen’dan Altair bilgisayarları
için BASIC yazılım dilinin telif
hakkını satın aldı. Kârlı bir iş fırsatı
yakaladıkları düşüncesiyle Bill Gates
Harvard Üniversitesi’ndeki hukuk
eğitimini yarıda bırakıp New Mexico
eyaletinin Albuquerque şehrinde Microsoft şirketini kurdu.
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sunucu Kümeleme (ing:server
Cluster), iki yada daha fazla sunucuyu
tek bilgisayar gibi kullanmamızı sağlar.
Sunucular kullanıcı tarafında tek bir
sunucu gibi görülür. Görev devamlığının önemli olduğu, iş yoğunluğunun
yüksek olduğu kurumlarda hayati öneme sahiptir.
Maliyetli bir teknoloji olan kümeleme teknolojisini kullanma kararını
alırken risk maliyetinin de göz önünde
tutulması gereklidir.
Sunucu / Server
Sunucu Kümeleme (Cluster) Nedir?
Cluster Hastane Bilgi Sistemleri gibi kritik görev yapan sunucularda özellikle tercih edilmektedir. Kümeleme tipine göre sunucular bir görevi paylaşabilir, arıza durumunda diğerinin görevi devam ettirmesini sağlayabilir ya da her
ikisi birlikte olabilir.
Aktif-Pasif kümeleme
yada Yüksek erişilebilirlik
(High-availability cluster)
Aktif-Aktif kümeleme
yada yük dengeleme
(Load-Balancing clusters)
Bu tip cluster
yapısının tercih edilmesinde en önemli
neden Hastane Bilgi
Yönetim Sistemleri
gibi kritik görevlerin
kesintisiz devam etmesini sağlamaktır. Sunucunun birinin donanım veya
yazılım sorunları nedeniyle durması
halinde diğer sunucu görevi devam
ettirir.
Bu tip cluster
yapısının tercih edilmesinde en önemli
neden yoğun iş yükü
olan
hizmetlerde
oluşan işlem yükünü
ortak bir biçimde en az iki sunucuda
paylaştırarak performansı artırmaktır.
Bir sunucunun sürekli pasif halde beklemesi pahalı bir çözüm gibi
görülebilir ancak olası bir hizmet
kaybında sunucunun tekrar devreye
alınma süresi ve bu süre kaybı ile ilgili
hastanede oluşturacağı maddi ve sosyal kayıplar göz önününe alınmalıdır.
Hastane Bilgi Yönetim Sistemleri
hizmetini veren birden fazla sunucu
tek bir sunucu gibi davranarak görevleri paylaşır, Hasta kayıttaki bir personel 1. sunucuda işlem yaparken diğer
personel 2. sunucuda işlem yapabilir
ve kullanıcılar için hangi sunucuda işlem yapıldığının önemi yoktur.
İş yükü arttıkça ve mevcut sunucular yetersiz kaldıkça kümeye bir
sunucu daha ekleyerek performans
ihtiyacı karşılanabilir.
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
3
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sunucu / Server
Bios Nedir?
Temel Giriş/Çıkış Sistemi (Basic
Input/Output System, BIOS) kelimelerinin ingilizce baş harflerinin birleşmesinden meydana gelen BIOS,
bilgisayarların çalışması için gereken
donanımların birbileri arasındaki bağı
kuran ve onların çalışmasına olanak
tanıyan küçük bir işletim sistemidir.
Anakartın üzerine takılı olan donanımların çalışma adreslerini tayin
etmek ve anakart tarafından desteklenen özellikleri kapatmak/açmak ve bu
özelliklerin değerlerini değiştirmek, gözlemlemek görevlerindendir.
BIOS’un Görevleri:
• Hafıza, Ekran Kartı gibi donanımları açılışta (BOOT) test eder.
• Donanımların voltaj düzeylerini ayarlar.
• Sistemi Hard Disk dışında bir sistemde çaıştırmak için başlangıç sürücüsünü belirlemeye yarar.
• Donanımların frekans ayarlarını yapar.
• Kullanılmayan donanım parçalarını kapatmamıza olanak sağlar.
CMOS Nedir?
CMOS (Complementary Metal
Oxide Semiconductor)
BIOS çipinde bulunan, başlatma
bilgilerini içeren ve çok düşük güç tüketimi yapan bir bellektir.
Bilgisayarı başlatırken BIOS, tarih, saat v.b. bilgileri bu bellekten alır.
Gücünü de BIOS pili olarak adlandırdığımız pilden karşılar.
Kaydettiğiniz ayarlar bir süre
sonra kayboluyor ve sık sık “CMOS
Checksum error” hatası alıyorsanız, anakartınızın üzerinde bulunan pili değiştirmeniz gerekiyor. Bu da sorununuz çözmezse, CMOS yongası bozulmuş
demektir.
4
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Bellek (RAM) Nedir?
Rastgele erişimli hafıza (ing: Random Access Memory, RAM) Çalışan
program verilerinin, hızlı erişebilirliğini arttırmak için bilgisayar sisteminin
hafızasında tutulması işine yarar. Hdd
lerden farklı olarak Sunucu veya bilgisayar kapatılınca üzerindeki bilgiler
kaybolur.
Sabit disk de RAM de bir hafıza
birimidir. Sabit diskteki veriler bilgisayar sistemini kapattığınızda da kalır,
RAM hafıza da ise elektrik kesildiğinde
sıfırlanır ve veriler kayıt altında tutulmaz.
Sunucu / Server
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
RAM, sabit diske göre tartışılmaz şekilde hızlıdır. Bu yüzden hızlı bir bilgisayar sistemi, RAM hızının ve kapasitesinin büyüklüğü ile doğrudan bağlantılıdır.RAM kapasitesi yüksek bir makinede 10 farklı program arasında geçiş
yapmanız RAM kapasitesi düşük olana göre daha hızlı olacaktır. Çünkü yüksek RAM de program ile ilgili tutulabilecek veriler için daha fazla yer olacaktır,
RAM’de yer kalmadığında bu bilgiler makinenizin sabit diski üzerinden yürütülür.
RAM’ de dikkat edilmesi gerekli özellikler.
•
Kullanılan anakartın mevcut RAM türü ile yeni eklenecek RAM anakartla uyumlu olmalıdır.
•
Anakartın desteklediği maksimum ve minimum saat hızı ve veri hızının
kaç Mhz olduğunu bilmelisiniz.
•
Anakart en fazla kaç GB RAM miktarını destekliyorsa o miktarda bellek
takabilirsiniz.
•
RAM belleklerinde bir gecikme süresi vardır. Gecikme süresinin düşük
olmasına dikkat etmelisiniz.
•
Gecikme süresi (latency). Bellek modülleri, 9-9-9-24 gibi “zamanlamalara” sahiptir. Bunların en faydalısı, CAS gecikme süresi olarak bilinen ilk sayıdır.
Bu sayı, RAM’in bir veri sütununa erişmekte ne kadar saat döngüsü kullanacağını belirtir (küçük olması daha iyidir).
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
5
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sunucu / Server
Veri Tabanı (RDBMS ve NoSQL) Nedir?
Veri tabanı, istendiğinde tekrar
erişebilmek üzere bilgiyi depolayan
sistemler bütünüdür. Bir çok yazılım
bilgi depolayabilir ama aradaki fark,
veritabanın bu bilgiyi verimli ve hızlı
bir şekilde yönetip degiştirebilmesidir.
Veritabanlarının amacı (HBYS
gibi) büyük miktardaki verileri işlemektir. Örneğin; T.C. kimlik numarasından bir hastayı bulmak ve o hastaya
ait verileri değiştirmek. Veriler düzenli bir biçimde elektronik ortamda kaydedilirler. Düzenli olarak yedeklenen ve
kontrol edilen bu bilgiler çok sayıda uygulamanın ve kullanıcının hizmetine
sunulur. Büyük miktarlardaki bilgiye hızlı, güvenli ve ihtiyaç duyulan kadar
erişim veri tabanlarının en önemli özelliğidir.
İlişkisel veri tabanları
İlişkisel olmayan veri tabanları
Hastane Bilgi Yönetim Sistemlerinde çoğunlukla İlişkisel veri tabanı yönetim sistemi kullanılmaktadır.
(İng: Relational Database Management System kısaca RDBMS), verilerin
tablolarda satır ve sütunlar halinde
tutulduğu ve yüksek bir veri tutarlılığına sahip veri depolama sistemidir.
Başka bir deyişle “NoSQL” sistemleri yüksek erişilebilirlik sunarlar.
Okuma ve yazma performansı olarak
İlişkisel veri tabanı yönetim sistemlerinden göreceli olarak daha performanslıdır. Binlerce sunucu birarada
küme olarak çalışabilir ve çok büyük
veri üzerinde işlem yapabilirler.
İlişkisel veri tabanı anahtar sütunlar aracılığı ile bir çok tablo verilerini birbirine bağlayabilir ve herhangi
bir sorgulamada (Sql dili ile) birbirine
bağlı verileri tek seferde seçebilir.
Verilere erişim SQL dili ile yapıldığı gibi kolay yapılamaz. Uygulamanın özelliğine göre birincil anahtarlar
belirli bir mantığa göre verilir ve bu
sayede veriye erişmeden önce zaten
bu anahtar biliniyor ya da oluşturulabiliyor olur. Örneğin e-Nabız projesinde kişilerin bilgilerine ulaşmasında TC
kimlik numarasının kullanılması.
Örnek vermek gerekirse hasta
bilgilerinin isim, adres, hastalık, labaratuvar sonuçları gibi verileri içeren
birden fazla sayıda tablodan oluşan
ve tabloların arasında bağlantıyı sağlayan TC Kimlik no ve/veya işlem no
gibi anahtar alanların oldugu bir liste
ilişkisel veri tabanıdır.
6
Hastane Bilgi Yönetim Sistemlerinde genelde tercih edilmese de
e-Nabız, Facebook, eBay ve Digg
NoSQL’i tercih etmiş ve başarılı bir şekilde kullanmaktadır.
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
“Diskim Raid ile yani güvenli
disk dizesi ile yapılandırıldı, depolama ünitem yeni, disklerim de sağlam
tüm bunlara rağmen yedeklemeyi
neden yapmalıyım?” sorusunun birden çok cevabı vardır.
-Sisteme virüs bulaşması,
-Sunucuda oluşabilecek fiziksel
arızalar,
-Kullanıcı hatası nedeniyle geri
dönülemeyecek hasarlar.
Sunucu / Server
Veri Tabanı Yedekleme ve Kurtarma
“Yedekleme sıklığım ne kadar olmalı?” sorusunun cevabı ise son yedeklemeden sonra ne kadar veri kaybını göze alacağınıza bağlıdır.
Yedekleme yöntemleri her veri
tabanı için farklı adlarla anılsada genel olarak 3 farklı yedek alma mantığı
vardır.
Tam yedekleme: Veritabanının
tamamının kopyasını tek bir yedekleme dosyasına alma işlemidir. Tüm yedekleme stratejilerine her zaman tam
bir veri tabanı yedeği ile başlanır. Yedekleme zincirinde kendisinden sonra alınacak yedekleri etkilemektedir.
Fark yedekleri: Son tam yedek
gerçekleştiği andan itibaren sadece
değişen verilerin yedeği alınır. Bu nedenle gerçekleştirilebilmesi için önce
tam yedek alınmış olmalıdır. Genel
olarak tam yedeklerden daha küçük
olacakları ve daha az sürede ve süratli alınabildikleri için tam yedekleme
sonrasında periodik olarak çalıştırmaya yöneliktirler.
deği alınırken varsayılan özellik logu
yedeklenen veritabanının sanal log
dosyası içerisindeki işlenmiş log kayıtlarının silinmesidir. Log yedeklerinin
hangi sıklıkla yedekleneceğini belirlemeden önce log kullanımı gözlemlemek gerekir.
Bir yedekleme stratejisinin en
önemli amacı bütünlüğü sağlamaktır. Her yedek gerektiği zaman dönülebilir olmalı ve yedekleme zincirini
bozumamalıdır. Elimizde 50 adet log
yedeğimiz olsun, 10 uncu yedek dosyasının bozulması durumunda kendini takip eden yedek dosyaları işe
yaramaz hale gelecektir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için yedek dosyaları arşivlenmeden önce muhakkak
doğrulanmalıdır.
Veri tabanında yedekten geri dönüş testleri mutlaka yapılmalıdır.
Log yedekleme: Düzenli log yedeği almanın yedek almak dışında
amaçlarıda vardır. Başlıca nedenlerden birisi log dosyasının gereksiz yere
büyümesini engellemektir. Log yeSağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
7
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sunucu / Server
Sanallaştırma nedir?
Sanallaştırma teknolojisi olmayan bir bilgisayarda mevcut donanımları kullanan bir işletim sistemi bulunur ve tüm uygulamalar bu işletim sistemi içerisinde çalıştırılır.
Yazılım bazlı Sanallaştırma
Yazılım bazlı Sanallaştırma bir
işletim sistemini veya bir kullanıcı yazılımını taklit (simulation) etmek için
kullanılabilir.
Sanal İşletim Sistem Ortamları
Bu sanallaştırma türünde bir yazılıma kendisine ait bir kapalı bir konteyner içinde eksiksiz bir çalıştırma
ortamı oluşturulur. Bu işlemde ayrıca
bir İşletim Sistemi daha çalıştırılmaz;
bu nedenle ev sahibi işletim sistemi
haricinde bir işletim sistemi de çalıştırmak mümkün değildir.
VMM veya Hypervisor ile Sistem
Sanallaştırması
Virtual Machine Monitor (VMM)
veya Hypervisor ile yapılan sanallaştırmada mevcut olan yerel ( fiziki
olarak mevcut donanım) kaynaklar
akıllıca dağıtılır. Bu dağılım farklı şekillerde geçekleştirilebilir ve kategorilere ayrılır. Bu işlemde her bir misafir
8
Bir işletim sisteminin tıpkı fiziksel bir bilgisayardaymış gibi çalıştırılabilirmesine “Sanallaştırma” denir.
Sanallaştırma sayesinde işlemci (CPU),
bellek (RAM), sabit disk ve ağ adaptörleri gibi mevcut fiziksel kaynakları
mantıksal bölümlere ayırabilir ve her
mantıksal bölümün farklı bir bilgisayar
gibi davranması sağlanır.
sistemine tüm donanım unsurlarına
sahip komple bir bilgisayar yansıtılır.
Bu yaklaşımın artısı misafir işletim sistemlerinde hiç bir değişiklik yapılmasına gerek kalmadan her bir işletim
sisteminin kendi çekirdeği ve yazılımları ile birlikte çalışabilmesidir.
Tamamen yazılıma bağlı bu yaklaşımın en büyük eksisi yazılımla taklit edilen donanım fiziki donanımdan
çok daha yavaş olmasından dolayı
gelen misafir işletim sisteminin genel
itibari ile bir gerçek donanıma sahip
bir işletim sisteminden çok daha yavaş çalışmasıdır.
Donanım Sanallaştırması (Native
Virtualization, Full Virtualization)
Sanal makine misafir işletim sistemine fiziki donanımın sadece belirli
kısımlarını sunar. Ev sahibi i386 işlemcisine sahip ise misafirin de i386
işlemcisini desteklemesi gerekir. Örnekler; Hyper-V, VMware, Microsoft
Virtual PC, Linux KVM
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sanal Sunucu Nedir?
Sanal sunucu, fiziksel olarak var
olmayan, bir fiziki sunucunun içinde
her hangi bir sanallaştırma uygulaması kullanılarak türetilen sunuculardır.
Bu sunucularda işletim sistemleri, cpu
kullanımı, bellek miktarı ve sabit disk
kapasitesi ayarlanabilir.
Sanal sunucular, VPS ve VM kısaltmaları ile anlatılır. Sanal Özel
Sunucu(ing:Virtual Private Server,
VPS) ve Sanal Makina(ing: Virtual Machine, VM)
Sunucu / Server
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Desktop diye tabir edilen normal kullanıcı bilgisayarlarında kullanılan
işletim sistemleri üzerine Sanallaştırma yazılımları yüklenip aynı makina ve
çalışan işletim sistemi içerisinde ikinci veya daha fazla işletim sistemi çalıştırmanız mümkündür. Örneğin Bilgisayar üzerinde çalışmakta olan Windows
8 işletim sistemi üzerine bir sanallaştırma yazılımı yükleyip bunun içinde deneme amaçlı yazılımlarınızı çalıştırmak için bir ikinci Windows işletim sistemli
makina ve eğitim amaçlı bir de Linux işletim sistemli makina oluşturabilirsiniz.
Hem kendi sisteminiz hem de oluşturduğunuz bu iki sanal makina sistem kaynaklarınızın izin verdiği performans ile birlikte çalışır ve tümüyle ayrı 3 makina
gibi hizmet verebilir.
Bu yazılımların sunucu versiyonlarıda bulunmaktadır ve örneğin Windows 2003 Server sistemi üzerinde Microsoft Virtual PC yazılımı ile gerçekten servis verip iş yürütebileceğiniz özelliklerde Sanal Sunucular oluşturmanız
mümkündür.
İşletim sistemlerinden bağımsız direk sistemler üzerine taban Sanal Sunucu yazılımı olarak yüklenebilen ve Hypervisor olarak adlandırılan sanallaştırma işletim sistemleri vardır. En çok kullanılan iki örnek Vmware Esx ve Xen
yazılımlarıdır. Bu platformlar bir CD yardımı ile sıfırdan yani üzerinde hiç bir
şey yüklü olmayan makinaya yüklenir ve direk sistemin kendisi üzerinden veya
Windows ara birim programları ile yönetilebilirler.
Sanal Sunucu kurmanın amacı donanım kaynaklarını en üst seviye de kullanmak ve atıl yatırımların azami seviyede
ekonomiye katılmasını sağlamaktır. Böylece hem enerji açısından tasarruf edilirken
hem de aynı sistemde bir den fazla sunucu
çalıştırarak ekonomik avantaj sağlanır.
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
9
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Bulut Sunucu (Cloud Server) Nedir?
Sunucu / Server
Verilerin ve işlem gücünün sadece bir makina ile sınırlanmadığı veri
barındırma ve işleme sistemidir. Sanal
sunucularla ayırt edidici özelliği, bulut
sunucuların tek bir sunucu yerine bir
sunucu çiftliği içerisinde barınmasıdır.
Sunucuda oluşabilecek teknik arızalarda kesinti yaşanmaz, anlık olarak sunucu çiftliğinin kaynaklarından yararlandığımız payı değiştirebiliriz.
Geniş bant internetin gelişmesiyle birlikte web tabanlı uygulama ve
servislerin sayısı gün geçtikçe artıyor. Web tabanlı bu uygulama ve servisler
“Cloud Computing” olarak adlandırılıyor. Uygulama ve servislerin internetteki
bir yerlerde (bulutta) bulunup, internete bağlı herhangi bir cihaz ile bu uygulama ve servislerin çalıştırılması olayıdır.
Cloud computing uygulama ve servislerine örnek vermek gerekirse Google Mail, Apple MobileMe, Ubuntu One, Picasa, Flickr, Google Docs olarak
sıralanabilir. Bu uygulama ve servislerin hepsi web tabanlı olduğundan dolayı
cloud computing olarak adlandırılır.
Bulut Server’ın avantajları
• Sunucu kaynaklarını arttırma ve
azaltma işlemi,
• Uygulamalarınız ve verileriniz
için yüksek seviyede güvenlik,
• Düşük maliyeti ile ihtiyaca göre
genişletilebilir esnek bir altyapı
olanağı,
• Düşük bir bütçe ile fiziksel bir sunucunun sağladığı tüm imkânlara (disk alanı, IP adresi, hafızası,
uygulamaları vb.) kısa süre içerisinde sahiplik,
• Düşük başlangıç maliyeti,
• Sunucu kaynaklarınızı ihtiyaç
duyduğunuzda artırabilir veya
azaltabilirsiniz.
10
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sabit disk bilgisayar ortamlarında
veri saklama ihtiyacını karşılayan donanımdır. Sabit diskler bilgisayarınızı
açtığınızda işletim sistemini ve diğer
yazılımları sistem belleğine (RAM)
yükler ve kalıcı olarak saklamaya karar verdiğiniz bilgileri PC’niz kapalı bile
olsa korumaya devam eder.
Verilerin yazıldığı kısım disklerdir.
Disklerin üzerindeki manyetik yüzeye
neredeyse değecek biçimde konumlanan okuyucu/yazıcı kafa ile manyetik
yüzey arasındaki mesafe günümüz sabit disk sürücülerinde 0.07 mm’den bile
daha azdır. Bu nedenle diskleri düşme ve çarpışmadan korumak gereklidir.
FAT
File Allocation Table Türkçesi: Dosya Atama Tablosu. İşletim sistemi
herhangi bir dosyaya erişim yapmak
istediğinde dosyayı bulmak için FAT
üzerine yazılan bilgilerden faydalanır
Her ihtimale karşı sabit disk üzerinde
bir kopyası bulundurulur.
FAT16
DOS, Windows31 ve OSR2 sürümü
öncesi Windows95’in kullandığı dosya sistemidir Eski bir dosya sistemi
olduğu için birtakım dezavantajları ve
eksiklikleri vardır. FAT16 dosya sisteminde adresleme 16 bit olduğundan
adreslenebilecek maksimum 2 GB’a
kadar olan diskleri tanır.
Sunucu / Server
Sabit Disk (Hard Drive Disk) Nedir?
disklerin tanınmasını sağlar Üçüncü
olarak FAT32 boş alan israfını azaltır
NTFS
Daha önceki FAT32 dosya sistemiyle
karşılaştırıldığında birçok fayda sağlar.
FAT32’de olmayan bir özelliğide,
diskle ilgili bazı hatalardan otomatik
olarak kurtulma özelliğidir. Daha büyük sabit diskler için gelişmiş desteğe
sahiptir. Belirli dosyalara yönelik erişimin yalnızca onaylanmış kullanıcılara
verilmesi için izinlerin ve şifreleme
özelliğinin kullanımına olanak tanıdığından daha iyi güvenlik sağlar.
FAT32
Windows95 OSR2, Windows98,
Windows2000 ve Linux tarafından
tanınan ve FAT16’dan daha gelişmiş
bir dosya sistemidir. 32 bitlik adresleme kullanır Bu da 2 TB’a kadar olan
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
11
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Katı Hâl Disk (Solid State Disk, SSD)
Sunucu / Server
Hdd leri yazılıp silinebilir dvd, ssd leri
flash bellek gibi düşünebilirsiniz. Çalışma prensipleri benzerdir, bu nedenle
ssd lerde dönen diskler yok. Ayrıca ssd
lerin hızı hdd leri en az iki katıdır. Bir
dosya taşırken, kopyalarken, önbelleklerken, programı açarken, çalıştırırken, sistem açılırken, kapanırken vs. vs
aslında bu işlemlerin yavaşlığının en
büyük sebebi ne ram nede işlemci asıl
sebebi hard disk drive dir.
Bugüne kadar kullandığımız ve hala
kullanılan geleneksek sabit diskler verileri plakalar üzerine yazar. Bu plakalar
sabit disk içerisinde bulunan motor sayesinde döner. Bu dönüş hızı 5400, 7200
veya 10 000 Dakikadaki devir sayısı’na kadar ulaşabilir.
Sabit diskler en eski ve en az değişime uğrayan bilgisayar parçasıdır. Performans yönünden de çok fazla değişime uğramamıştır, sadece kapasitesinin
düşüklüğünden sorun çıkartır. Solid State Disk’ler ise kullandığımız usb flash
belleklerin birbirlerine bağlanarak oluşturulduğu bir platformdur. Tabi bunu
üzerindeki kontrol aygıtı sayesinde kusursuz olarak gerçekleştirir ve bir bütün
olarak çalışır. Örneğin 64GB’lık bir SSD diskte 32 adet 2GB’lık flash bellek veya
128GB’lıkta 32 adet 4GB’lık flash bellek kullanılabilir.
12
SSD Disklerin Avantajları
SSD Disklerin Dezavantajları
• Günümüzde SSD disklerin okuma ve yazma hızı geleneksel sabit disklere göre yaklaşık 10 kat
daha hızlıdır.
• Okuma/Yazma ve Rastgele erişim süresi gecikme süresi çok
azdır.
• Düşük ısı ve güç tüketimi.
• Neredeyse sıfır sesle çalışmaktadır.
• Mekanik aksam olmadığından
daha az mekanik arıza.
• Daha güçlü ve kararlı bir performans.
• Daha hafif, ince ve küçük boyut.
• Yüksek performans.
• SSD Diskler ilk duyulduklarında
kapasiteleri çok düşüktü, fiyatları çok yüksekti. 2015 yılı için bile
hala yüksek sayılabilir.
• Manyetik alan ve statik elektriğe
karşı geleneksel sabit disklerden
daha korunaksızdır.
• 10 000 – 15 000 işlem civarında
yazma-silme ömrü olması.
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Raid Nedir?
Sunucularda ve depolama ünitelerinde hız ve güvenlik için kullanılan bu
yöntem, birden çok diskin bir araya
getirilmesi ile kurulur, en az 2(iki) adet
disk gerektirir. RAID in esas amacı, bir
dize içerisinde bulunan ana harddiskin
çeşitli yöntemlerle yedeğini alarak, diğer harddiskler bozuk olduğu zaman,
sistemin çalışmama süresini en aza indirmektir.
Sunucu / Server
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
RAID (Redundant Array of Independent Disk Drives - “birbirini destekleyen bağımsız, ucuz disklerden oluşan dize”) demektedir.
Mirroring, spanning, striping gibi tekniklere dayanan pek çok RAID standardı
vardır. RAID Level 4 hariç, dizideki disklere bağımsız olarak ulaşılamaz. Yani bir
diski alıp aynı bilgisayar veya başka bir bilgisayarda tek başına o diski okumak
mümkün değil.
Her işletim sisteminde RAID desteği yoktur. Sözgelimi; Windows 2000’in altındaki Windows sürümleri ve eski Linux kernelleri RAID’i desteklemez.
RAID’in avantajları
• Bilgisayarımızdaki en yavaş donanım olan disklerin performansını artırmak.
• Raid dizeleri, kronik performans
sorunlarının yanında da güvenlik
problemlerini çözmek için çok
değerli bir yöntemdir.
• Sadece performans ve veri güvenliği değil, çok yüksek miktarlarda verinin işlenmesinin ve
depolanmasının gerekebileceği
de değerlendirilmelidir. Bu tip
problemleri çözebilmek için doğru yaklaşım yüksek kapasiteli
disklerle kurulacak bir RAID dizesi olabilir.
• Yüksek kapasiteli disklerde düşük
Maliyet ile hem daha fazla alan
hem de yüksek performans elde
edilebilir; Yüksek kapasiteli olan
500GB’lık disk satın almayı düşü-
nürsek; 1 adet 500GB kapasiteye
sahip bir HDD alabiliriz veya 2
adet 250GB kapasiteli disk alabiliriz. 2 adet 250GB disk alıp RAID
yaparsak hem disklerimizin performansı birinci seçeneğe göre
artar, hem de düşük bir maliyet
ile 500GB bir depolama alanına
sahip oluruz.
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
13
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Raid Seçiminde 2 Soru “Hız mı? Güvenlik mi ?”
Sunucu / Server
6 adet 2TB diski depolama ünitenize
taktınız, 12TB disk alanına geleneksel
disk yapısında ulaşmanız mümkün,
ancak; güvenlik veya hız hangisini istiyorsunuz. Kararınızı verdikten sonra
bunun karşılığını disk alanında küçülmeyle ödeyeceğinizi bilmelisiniz.
Yukarıdaki örneği Raid 5 ile yapılandırırsak 10TB alanımız, Raid 50 ile yapılandırırsak 8 TB alanımız, Raid 10 da
ise 6TB alanımız olacaktır.
Raid 0
Kapasite= disk sayısının toplamı kadardır. Raid 0 sadece performans için üretilmiş teknolojidir.En az 2 disk ile oluşturulur. Raid kart üzerine gelen tüm datalar
disk sayısına bölünerek aynı anda hepsine birden yazılır. Disklerden biri arızalanırsa tüm veriyi kaybetmiş oluruz.
Raid 1
Kapasite= toplam disk kapasitesinin yarısıdır. En az 2 disk ile oluşturulan bu yapıda Raid kartına gelen tüm data iki diskede
aynı şekilde yazılır. Bir disk çöktüğünde
diğer disk problem olmamış gibi işlemlere devam eder. Kapasite anlamında da
tekdisk kapasitesi elde edilir.
Raid 4
Raid 4 yapıda veriler disklere sektör
sektör yazılır. Her data disklere sıra ile yazıldığı için yazma işlemi sırasında okuma
işlemide yapılabilmektedir. Bu sayede bu
yapı üzerinde okuma hızı inanılmaz artmaktadır. Doğal olarakta yazma hızı azalır. Raid 4 yapı en az 3 disk ile oluşturulur.
Raid 5
Günümüzde en yagın ve en popüler yapı
Raid 5’tir. Enaz 3 disk ile oluşturulur. Parite bilgisi tüm disklere dağıtılır. Yani tüm
disklerde hem veri hem parite bilgisi bulunur. Veriler disklere yazılmadan önce
Raid kart üzerinde parçalara ayrılır ve
parite bilgisi ile birlikte disklere yazılırlar.
14
Raid 5, 2,3,4 gibi 1 diski tolere edebilir.
Raid 6
Raid 6 enaz 4 disk ile yapılır. Dağıtılmış
pariteler kullanır. Raid 5’ten farkı ise iki
ayrı parite diski kullanaması ve 2 diski
tolere edebilmesidir. Okuma hızı oldukça
iyidir. Ama yazma hızı çift parite tutmasından dolayı Raid 5’e göre kötüdür. Raid
6 bu yapıyı destekleyen bir donanım ile
yapılabilir.
Raid 10
Raid nesting denilen bir yapı ile farklı 2
raid 1 yapının Raid 0 yapısı altında birleştirilmesi ile oluşturulur. Enaz 4 disk ile
oluşturulan bu yapı Performans olarakta
yüksek seviyededir.
Raid 15
Raid 15 en az 6 disk ile yapılır. 2 raid 5
yapısının Raid 1 ile birleştirilmesi ile elde
edilir.En güvenli yapıdır.Yüksek güvenli
dataların saklanmasında kullanılır.
Raid 50
En az 6 adet disk ile oluşturulan bir yapıdır.2 tane Raid 5’in Raid 0 ile birleştirilmesi ile yapılır.Hem performanslı hemde
güvenlidir.
Raid 51
Raid 50 ile çok benzerdir. 2 adet Raid 5
yapıyı Raid 1 ile birleştirerek üretilir. En
güvenli yapıdır.
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Depolama Sunucuları (ing:storage
server) adından da anlaşıldığı gibi çok
fazla yer gerektiren uygulamalar için
çözüm getiren server tipleridir, üzerlerinde çok fazla disk barındırırlar.
Büyüyen veriler bilgisayar veya sunucuların disklerinde saklanacak boyutu
aşınca daha büyük veri saklama alanlarına duyulan ihtiyaç nedeniyle geliştirilmişlerdir.
Sunucu / Server
Depolama Sunucusu (Storage Server) Nedir?
Bir datayı saklamak için günümüz
teknolojisinde çok farklı çözümler bulunmaktadır. NAS ve SAN olarak bilinen
bir çok ürün dataları saklamak ve korumak için kullanılmaktadır.
Radyoloji görüntüleri ve HBYS verilerinin arşivlenmesi gibi büyük boyutta
veriniz varsa, veri büyüklüğünüz hızla artıyorsa, veriye erişim hızınız önemli ise
ve en önemlisi verilerinizi güvenle saklama ihtiyacınız varsa depolama ünitesi
(Storage) kullanmalısınız.
Depolama ünitelerini yönetirken Sıcak ve Soğuk verileri kavramlarını bilmelisiniz. Sıcak veri her an erişime hazır verilerdir, soğuk veri ise nadiren ulaşılacak
hız düşüşünü tolere edebilecek verilerdir.
Sıcak veriler
Soğuk veriler
• Raporlaması yapılmamış, veya
son 30 günde çekimi yapılmış
Radyoloji görüntüleri,
• Laboratuvar sonuçları,
• Kişisel hasta bilgileri,
• Son 7 gün kamera görüntüleri,
• Kapı Geçiş kontrol Sistemleri verileri.
• Raporlaması bitmiş, çekim tarihinden itibaren 30 gün geçmiş
radyoloji verileri,
• Kliniklerin iç işlemleri için sakladıkları veriler,
• Mevcutta aktif olarak kullanılmayan veri aktarımı yapılmamış
hasta ve laboratuvar bilgileri,
• 7 günü geçmiş kamera kayıtları.
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
15
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sunucu / Server
SAN (Storage Area Network) Nedir?
Storage area networkleri DAS ve SAN
lerden ayıran en temel özelliği daha
konsolide olmasıdır Tape Backup ünitelerini dahi SAN’a bağlayabiliriz bu
sayede daha konsolide çalışabilirler,
genellikle Fiber Channel ve ISCSI bağlantı arabirimini kullanan SAN ler yine
kendi üzerlerinde işletim sistemi barındırırlar. Ayrıca gerek SAN gerekse
NAS sistemlerinin alternatif software
çözümleri vardır.
NAS (Network Attached Storage) Nedir?
Network attached storage’ı Das tan
ayıran en büyük özelliği üzerindeki
diskleri birden fazla servera tanıtabilmemizdir, NAS’lar bir kümeleme ve
raid yapılarınıda desteklerler ayrıca
üzerinde işletim sistemi barındırabilirler.
NAS cihazı aslında yerel alan ağına
bağlı yüksek erişim hızında depolama
yapabilen bir dosya sunucusudur. Genel kullanım için oluşturulmuş olan işletim sistemi, NAS cihazlarında sadece
dosya paylaşımıyla ilgili işlemleri yapabilmek için sadeleştirilmiş, dosya giriş/
çıkış işlemleri için gerekli protokoller eklenmiş ve bu iş için iyileşmiştir.
DAS (Direct Attached Storage) Nedir?
Bu depolama ünitesi adındanda anlaşılacağı üzere servera direkt bağlı olarak
çalışır, arada ek donanımlara gerek duymadan bağlı tutacağınız serverın diski
gibi çalışır, ATA, SATA, eSata, SCSI arabirimlerini kullanır ve çeşitlerine göre
hot swap diskler, yedekli güç kaynağı,
raid topolojisindeki konfigürasyonlarıyla
ihtiyaçlara cevap verebilen bir ünitedir.
Ayrıca console yardımıyla DAS unitenizi
yönetebilirsiniz.
16
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Hot Plug / Hot Swap Nedir?
Genellikle server disk özelliklerinden
bilinen bir terimdir hot plug ve hot
swap her ne kadar birbilerine benzesede aralarında farklar vardır.
Hot Plug: Sunucu çalışırken disk veya
yedek güç kaynağının çıkartılabilmesidir.
Hot swap: Çalışan bir server’da disk
ve benzeri ürünlerin çıkartılıp takılabilmesi durumudur. Hot swap ürünleri
değiştirmek için sunucuyu kapatmak
zorunda kalmazsınız.
Sunucu / Server
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sunucu ve Pc lerde yüksek ısı ve toz
Hızlı işlemciler önemli miktarda ısı yayar
ve sistemin istikrarlı bir şekilde çalışması ve
yüksek performans göstermesi için bu ısının
dağıtılması gerekir. İşlemci ve masaüstü anakartın üzerindeki termal sensörler, sistemin
ısısını izler ve ısı optimum ayarın üzerine çıkarsa, fan hava akışını artırmak ve daha fazla
soğutma sağlamak için daha hızlı döner. Sistemin daha gürültülü çalışmasına bu artan
hava akışı neden olur.
Aşırı ısınmanın en yaygın nedeni bilgisayarın içinde toz birikmesidir. Sürekli
çalışan fanın sesi, bilgisayarınızın yeterince verimli bir şekilde çalışmadığını ve
havalandırma deliklerini tıkayan birikmiş tozdan kaynaklanan bir sorunun olabileceğini gösteren ilk belirtidir.
Aşırı ısınma ve yüksek fan hızı sorunlarının en aza indirgenmesinde, işlemcinin doğru takılması ve ısı yayılımını en üst düzeye çıkaracak şekilde ayarlanması büyük önem taşır.
KVM nedir?
KVM, Klavye, Video, Mouse kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Birden fazla bilgisayarın erişiminin tek bir klavye, video monitör ve mouse vasıtası ile
gerçekleştirilmesini sağlayan bir donanım cihazıdır.
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
17
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sunucu / Server
Active Directory Nedir?
Microsoft, Windows NT’nin ardından çıkardığı Windows 2000’le birlikte
yeni bir directory sistemi olarak Active
Directory sistemini geliştirdi. Active
Directory®, network üzerindeki nesneler hakkında bilgileri saklayan ve bu
bilgileri kullanıcılar, network yönetimi
ve güvenlik için kullanmamazı sağlayan bir servistir.
Active Directory Hastane networkü
içinde; bir dosyaya erişecek (izinleri
olan) kullanıcıların tanımlanması ve
kimlik denetimi (authentication) gibi işleri yürütür. Kimlik denetimi sistem girişi ve yapılan işlemlerin kullanıcı bazında kısıtlanmasında kullanılır diğer bir
deyişle yalnızca yetkili kullanıcıların network’ü kullanmasını sağlar.
Active Directory’nin faydaları:
• Hastane veya birim geneli dağıtılacak bir uygulamanın dağıtımı çok kolaydır.
• Teknik destek ekibinin arızalara ve sürücü kurulumlarına uzaktan müdahalesini kolaylaştırır.
• Yetkisiz kişilerin, bilgisayarlara müdahale etmesini engeller, kullanıcıların
yetki alanına dahil tüm bilgisayarlarda oturum açmasına imkan tanır.
• Kurumsal duyuruların daha açılışta kullanıcılara iletilmesini sağlar.
• İnternet tarayıcısına yönetimin belirlediği siteler “sık kullanılanlar” olarak eklenebilir.
• İnternet erişimi kullanıcı veya grup olarak düzenlenebilir.
• Kullanıcıların yetkileri dışında uygulama kurmaları nedeniyle bakım destek hizmetinin artmasını engeller.
• Kurumsal kimlik oluşturmak için gruplara veya birimlere özel masaüstü
arkaplanın sabitlenmesi sağlanır. Örneğin; Polikliniklerde dış monitörlerde istenmeyen fotograf veya yazının gösterimini kısıtlar.
• Network’ün domain olarak adlandırılan birimler (alanlar) halinde düzenlenmesini sağlar.
• Kullanıcı ve grupların listesini merkezi olarak tutar.
• Kimlik denetimi (authentication) sağlar: Kullanıcı ve grupların ancak gerekli izinlere sahip olması durumunda kaynaklara erişmesi, Hasta kayıttaki bir personelin erişim izinleri, poliklinikteki hekimin izinleri ve erişim kısıtlamaları veD omainin OU adı verilen alt parçalara bölünmesini sağlar.
Daha küçük bu birimler, yönetimin delege edilmesini sağlar.
18
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
DHCP Nedir?
DHCP (Dynamic Host Configuration
Protocol) servisi IP adreslerinin merkezi olarak dağıtılmasını sağlar.
Sistemdeki bilgisayarlara IP adreslerini ve buna ek olarak değişik parametreleri atamak için kullanılan servistir.
DHCP’nin temel özelliği sistemi kuran
kişilerin tek tek tüm makineleri gezip
aynı veya benzer parametreleri defalarca eliyle girmesini engellemek, böylece zaman kazanmak ve sistem yöneticisinin işini kolaylaştırmaktır.
Sunucu / Server
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
DHCP ilk olarak diske sahip olmayan bilgisayarlara IP bilgilerini sunmak için
tasarlanmıştır. Bu tür iş istasyonları üzerinde herhangi bir yedekleme aracı olmadığı için açılış esnasında ağ IP verilerinin aktarılması gerekliydi. Açılış sırasında ilk olarak gereksinim duyulan veri ise, sizin de kolayca bulabileceğiniz
gibi, basit bir IP’dir. Bu bilgi alındığı anda (Linux kullanılması durumunda) çekirdek disksiz makineye kolaylıkla transfer edilebilir.
DHCP’nin görevi
•
•
•
•
Ip adresi dağıtmak
Default gateway adresinin tanıtılması.
Subnetmask adresinin tanıtılması.
DNS adreslerinin tanıtılması.
Dhcp sunucu niçin kurulur?
• Her makinenin birbirinden farklı
IP adresi olması gereklidir. Hiçbir IP birbiriyle çakışmamalıdır,
DHCP bu görevi başarıyla yerine
getirir.
• DNS, paylaşıma açık yazıcılar,
dosya paylaşımı olan PC’ler gibi
cihazların sabit IP adresine ihtiyaçları olur. Hatta başka bir
DHCP sunucu varsa bu gibi cihazlara elle IP vermek yerine DHCP
bu işi otomatik gerçekleştirir.
• Cihazlar arası Ip çakışmaları engellenir.
• Cihazları tek tek dolaşıp elle Ip
vermek yerine otomatik olarak
dağıtır bu sayede sistem yönetici’sinin iş yükünü hafifletir.
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
19
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sunucu / Server
Alan Adı Sistemi (DNS-Domain Name System) Nedir?
İnternet ortamında her şey isimden ibaret olarak görülmektedir. tarayıcılarımıza adres giriyoruz ve o
adreslere ait olan IP’leri bilmiyoruz,
bilmemiz de pek mümkün değildir,
çünkü insan hafızası rakamlara göre
isimleri daha kolay hatırlamaktadır.
Bu sayede “212.175.169.226” adresi
yerine bunun ismi olan “www.tkhk.
gov.tr” nı aklımızda tutmamız daha
kolay olacaktır. İnternet tarayıcısına
“www.tkhk.gov.tr” yazdığımda bunu
“212.175.169.226” ip adresine çeviren servisin adı DNS (Domain Name System ) tir .
Network üzerinde bulunan aygıtların
DNS isim karşılığına Hostname adı
verilir.
Full Qualified Domain Name ( FQDN
) ise DNS sunucusundaki bir nesnenin
tam adıdır. Network üzerinde bulunan bilgisayarlar hostname ile iletişim saglarken, mutlaka bir DNS server içinde bu hostname karşılık gelen
IP adresi bulunur.
Host name 255 karaktere kadar olabilir. DNS Server üzerinde bir host
name iki farklı ip adresi atanabilir.
Örneğin; “www.tkhk.gov.tr” için
212.175.169.226 ve 212.175.169.227
gibi. Dns Server’in yanı sıra hosts dosyası ile de Host name den ip adreside
çözümlenebilir.
Domain (alan adı)
Whois (Alan Adı Sorgulama)
domain’in (alan adının örn:”www.
tkhk.gov.tr” ya da “212.175.169.226”
IP numarasının ait olduğu kişi ve/veya
kuruluşun (firmanın) bilgilerini içerir.
Domain’in kayıt ve süresinin bitiş tarihi, host edildiği firmanın name server
bilgileri de yer alır.
www.tkhk.gov.tr domaini kimin adına kayıtlı mail adresi telefon numarası
domaini host eden hosting firmasının
name server (ns) bilgilerini gösteren
bir sorgulamadır. Bu tip sorgulamaları
yapan sitelere ulaşmak için tarayıcınızın arama alanına “whois” yazmanız
yeterlidir.
Domain adı almak istediğinizde domain’in daha önceden alınıp alınmadığını bu şekilde sorgulayarak öğrenilebilir.
web sitenizin internet üzerindeki adı
ve adresidir. Bu adres olmadan internet üzerinden web sitenize ulaşılamaz
20
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Yönlendirici (Router) Nedir?
IP paketlerinin bir networkten başka
bir networke iletimini sağlayan cihazlara yönlendirici (Router) denir.
Bir Routerin asıl amacı, gelen paketleri incelemek ve ağdan geçmesi için en
iyi yolu belirlemek ve switchten porta
doğru gitmesini sağlamaktır. Routerler
büyük ağlarda, trafiği düzenleyen en
önemli cihazlardır. Bir routerin temel
olarak iki görevi vardır; yol seçme ve
paketlerin en iyi yolunu bildirmektir.
Sunucu / Server
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Routerler ağları veya ağ bölümlerini (MAN/WAN) birbirine bağlayabilir.
ADSL modemlerde de Router olarak Statik router
adlandırılan cihazlar vardır. Karıştırılmaması gereken en önemli nokta Rotalar elle biçimlendirilir.
Adsl/modem/router komplike olarak Herzaman aynı rota kullanılır.
tek cihazda verilir. Bizim konumuz- Güvenlidir.
daki yönlendirici, yerel ağımız ile internet servis sağlayıcı arasında olan Dinamik router
network ulaşımını sağlar. İnternet
bağlantısını sağlamak zorunda değil- Rotalar otomatik olarak biçimlendidir. Bu yüzden Routerların üzerinde rilir.
modeme bağlantı sağlamak için ayrı En iyi rota seçilebilir.
bir yuva bulunur. Modemlerin işi, bir- Güvensizdir.
den fazla bilgisayarı aynı ağ içerisinde
birbirine bağlamak değildir.
Yönlendirme Tablosu (Routing Table)
yönlendiriciye (router) bir paket geldiğinde, yönlendiricinin o paketi nereye yönlendirmesi gerektiğine dair
rotaları içeren tablodur.
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
21
Sunucu / Server
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
HBYS Uygulama Mimarileri Nedir?
WEB tabanlı:
İnternet veya intranet gibi ağ kanalları üzerinden çalıştırılabilir.
Kurulum web server’a yapılır ve bir
web browser üzerinden çalıştırılır.
İşletim sisteminden bağımsızdır, tarayıcı bağımsız olmayabilir.
Güvenliği sağlamak kolaydır.
İstemci (Client) Tabanlı:
İstemci sunucu mimarisi olarak adlandırılır.
HBYS firmalarının ilk otomasyon sistemlerinin kuruluşunda tercih ettikleri bu
mimariye sahip pek çok uygulama halen hastanelerimizde çalışmaktadır.
Kullanıcı bilgisayarlarına uygulamanın dağıtılmıştır.
İstemcinin bilgisayarında uygulama çalışır, uygulamanın dağıtımı sunucular
üzerinden veya portatif belleklerden yapılabilir.
Sunucuda veri tabanı kuruludur, tüm istemciler veri tabanı ile doğrudan bağlantı kurmak zorundadır.
Akıllı istemci (Smart Client) Tabanlı:
uygulamaların web üzeriden dağıtılması ve uygulamanın güncelliğinin otomatik olarak sağlanabilmesi olarak tarif edilebilir.
Smart client, uygulama sunucusu ile XML web servisleri veya veritabanı işlemlerini herhangi bir ek kurulum olmadan sağlamaktadır.
Smart client, web uygulaması gibi görünse de masaüstü uygulamasıdır.
22
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
Sağlık Bilişimi Yönetici Rehberi
İletişim
Nasuh Akar Mah. Ziyabey Cad 1407 Sk. No:4 Balgat / ANKARA
www.tkhk.gov.tr / tkhk.bilisim@saglik.gov.tr
https://www.facebook.com/groups/saglikbilisimidairesi/
https://twitter.com/SB_TKHK
Download