Kriz Yönetimi - turgut göksu

Kriz Yönetimi
Prof. Dr. Turgut Göksu
tgoksu@hotmail.com
www.turgutgoksu.com
Sunu Planı
Kriz Kavramı
Krizin Temel Özellikleri
Kriz Çeşitleri
Krize Sebep Olan Faktörler
Kriz Yönetim Süreci
Kriz Zamanı Görülen Davranışlar
Kamuda Kriz Yönetimi
Devlet Krizi
Türkiye’de Kriz Yönetimi Örgütlenmesi
Prof. Dr. Turgut Göksu
2
Giriş
Toplumların hayatında toplumun tarihine
damgasını vuran önemli anlar, dönüm
noktaları vardır.
Aniden ortaya çıkan ve toplumların iktisadî,
sosyal, siyasî, idarî hayatlarını tehdit eden
krizler bu dönüm noktalarını, kilometre
taşlarını oluştururlar.
Sebepleri (tabii, örgütsel, ekonomik…) her ne
olursa olsun, toplumlar, ağırlık derecesine
göre, bu krizleri unutamazlar.
Prof. Dr. Turgut Göksu
3
Kriz Kavramı
Kriz, bilim literatürüne 30-40 yıl önce girmiş bir kavramdır
ve özellikle son 20-25 yıldır üzerinde pek çok bilimsel
çalışma yapılmıştır.
İngilizce “crisis”
Latincede “krinein”, Grekçede “krisis” köklerinden
türetilmiştir.
Çincede “Wei-ji” diye söylenen ve tehlike ve fırsat
anlamlarına gelen iki simgeden meydana gelmektedir.
Ülkemizde daha önceleri buna karşılık olarak “buhran”,
“bunalım” gibi kavramlar kullanılmaktaydı.
Kriz kavramı “afet”, “felaket” durumlarını da içermektedir.
Prof. Dr. Turgut Göksu
4
Çincede kriz
Mair, Çince'nin yapısını özetleyerek Weiji'nin anlamını okuyucuya
anlatıyor. Weiji, wei ve ji kelimelerini içinde bulunduran bir sözcükmüş.
Yalnız başına wei tehlike, ji fırsat anlamını taşımaktaymış. Ancak ji'nin
weiji kattığı anlam farklıymış, ji bu şekliyle nokta, durum şeklinde anlam
taşımaktaymış.
Mair, Weiji'nin sanılanın aksine "tehlikeli nokta", "zor durum" anlamını
taşıdığını söylemektedir. Ayrıca krizin ortasında fırsat yaratacağım diye
risk alanların Çinlileri suçlamaması gerektiğini sözlerine eklemekte.
Prof. Dr. Turgut Göksu
5
Kriz Kavramı
Kriz, aniden gelişen; bir örgütün, bir toplumun
varlığını veya hedeflerini tehdit eden ve acilen
önlem alınması gereken bir durumdur.
Kriz, "bir örgütün üst düzey hedeflerini tehdit
eden bazen de örgütün yaşamını tehlikeye
sokan ve ivedi tepki gösterilmesini gerektiren;
örgütün kriz öngörme ve önleme
mekanizmalarının yetersiz kaldığı gerilim
yaratan bir durumdur" (Can, 2002:333).
Prof. Dr. Turgut Göksu
6
Kriz Kavramı
Devlet ve topluma tanım uyarlanacak olursa;
“toplum ve/ya devlet yapısını, hayatını
tehlikeye sokan ve ivedilikle tepki
verilmesi gereken, toplumun ve
devletin kriz öngörme ve önleme
mekanizmalarının yetersiz kaldığı
gerilim durumudur”
Prof. Dr. Turgut Göksu
7
Krizin Temel Özellikleri









Kriz durumunun tahmin edilememesi,
Örgütün tahmin ve önleme mekanizmalarının yetersiz
kalması,
Örgütün amaç ve varlığını tehdit etmesi,
Üstesinden gelmek için atılması gereken adımların
kararlaştırılması için yeterli bilgi ve zamanın bulunmaması,
İvedi müdahale gerektirmesi
Karar alıcılarda gerilim yaratması
Mevcut insan kaynakları da dahil olmak üzere maddi
kaynaklara tehdit yöneltmesi
Krizin şiddeti arttıkça örgütün kriz durumuna vereceği
tepkinin belirsizliğinin de artması.
Fırsat ve korkunun önemi arttıkça kriz durumunun şiddetinin
artması.
Prof. Dr. Turgut Göksu
8
Krizin Temel Özellikleri




Sorun veya tehdidin boyutu krizin önem derecesini
ve çözüm önceliğini oluşturur.
Her kriz yönetimi beraberinde yeniden yapılanma ve
değişim getirir.
Kriz döneminde yeterli ve yetkin kaynakların
olmayışı kaos ortamını uzatır.
Zamanında kontrol altına alınmayan ve
çözümlenemeye sorunlar ve tehditlerin etkilediği,
tetiklediği sorun ve tehditler kartopu hızıyla büyür ve
zamanla kontrolü ve iyileştirilmesi imkansız duruma
gelir.
Prof. Dr. Turgut Göksu
9
Kriz Kavramı
Kriz hali;
“Devletin ve milletin bölünmez bütünlüğü ile milli
hedef ve menfaatlerine yönelik hasmane tutum ve
davranışların, Anayasa ile kurulan hür demokrasi
düzenini veya hak ve hürriyetlerini ortadan
kaldırmaya yönelik şiddet hareketlerinin, tabi
afetlerin, tehlikeli ve salgın hastalıkların, büyük
yangınların, radyasyon ve hava kirliliği gibi önemli
nitelikteki kimyasal ve teknolojik olayların, ağır
ekonomik bunalımların ve iltica ve büyük nüfus
hareketlerinin ayrı ayrı veya birlikte vuku bulduğu
haller” (Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yönetmeliği m.4).
Prof. Dr. Turgut Göksu
10
Kriz Kavramı
Olağanüstü hal:
“Tabii afet, tehlikeli salgın hastalıkları veya ağır
ekonomik bunalım halleri ile, Anayasa ile
kurulan hür demokrasi düzeninin veya temel
hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik
yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin
ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle
kamu düzeninin ciddi bir şekilde bozulması
durumu”
Prof. Dr. Turgut Göksu
11
A. Olağanüstü haller
1. Tabiî afet ve ağır ekonomik bunalım sebebiyle olağanüstü hal
ilânı
MADDE 119- Tabiî afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır
ekonomik bunalım hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında
toplanan Bakanlar Kurulu, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde
veya bütününde süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân
edebilir.
2. Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddî
şekilde bozulması sebepleriyle olağanüstü hal ilânı
MADDE 120- Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel
hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet
hareketlerine ait ciddî belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları
sebebiyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması hallerinde,
Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Milli
Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya
birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi altı ayı geçmemek
üzere olağanüstü hal ilân edebilir.
Prof. Dr. Turgut Göksu
12
B. Sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hali
MADDE 122- Anayasanın tanıdığı hür demokrasi düzenini
veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelen ve
olağanüstü hal ilânını gerektiren hallerden daha vahim şiddet
hareketlerinin yaygınlaşması veya savaş hali, savaşı
gerektirecek bir durumun başgöstermesi, ayaklanma olması
veya vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir
kalkışmanın veya ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya
dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması
sebepleriyle, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan
Bakanlar Kurulu, Millî Güvenlik Kurulunun da görüşünü
aldıktan sonra, süresi altı ayı aşmamak üzere yurdun bir veya
birden fazla bölgesinde veya bütününde sıkıyönetim ilân
edebilir.
Prof. Dr. Turgut Göksu
13
Kriz Kavramı
Seferberlik;
“Devletin tüm güç ve kaynaklarının, başta
askeri güç olmak üzere savaşın
ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde
hazırlanması, toplanması, tertiplenmesi ve
kullanılmasına ilişkin bütün faaliyetlerin
uygulandığı, hak ve hürriyetlerin
kanunlarla kısmen veya tamamen
sınırlandırılması hali”;
Prof. Dr. Turgut Göksu
14
Kriz Kavramı
Savaş;
“Devletin bekasını temin etmek, milli menfaatleri
sağlamak ve milli hedefleri elde etmek amacı ile, başta
askeri güç olmak üzere Devletin maddi ve manevi tüm
güç ve kaynaklarının hiç bir sınırlamaya tabi
tutulmadan kullanılmasını gerektiren silahlı mücadele”
(m.4).
BBKYMY kriz halinin krize neden olan durumun ortadan
kalkması veya gerginliğin tırmanması ile ülkede
olağanüstü hal, sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hali
uygulamasına geçildiğinde sona erdiği belirtilmektedir
(m.14).
Prof. Dr. Turgut Göksu
15
Kriz Kavramı
Akademik anlamda;
Olağanüstü hal, sıkıyönetim, seferberlik ve
savaş hali gibi durumların her birisi birer
kriz durumlarıdır. Hatta savaş durumu bir
ülke için en büyük kriz hallerinden birisidir.
Prof. Dr. Turgut Göksu
16
Kriz Kavramı
Krizin olumlu yanı değişim ve gelişim için
yönetime baskı yapması ve kurumun zayıf
yönlerini ortaya çıkarmasıdır.
Kriz bir virüs gibidir. Bünyenin gücüne bağlı
olarak kişiyi yatağa düşürebilir veya aşı
etkisi göstererek savunma mekanizmasını
güçlendirebilir.
Prof. Dr. Turgut Göksu
17
Kriz Dönemleri



Krizin temel olarak üç dönemi vardır:
- Kriz uyarıcılarının oluşum ve gelişimi dönemi
- kriz dönemi
Kriz Dönemi
- çözülme dönemi
Krizin Derecesi
Kriz sonrası dönem
Kriz öncesi dönem
(Oluşum-gelişim)
(Çözülme)
Zaman
Prof. Dr. Turgut Göksu
18
Kriz Çeşitleri
ABD Kriz Yönetimi Enstitüsü (ICM):
1.Tabii afetlerin (Acts of God) neden olduğu
krizler,
2.Mekanik problemlerin oluşturduğu krizler,
3.İnsan hatalarından kaynaklanan krizler
4.İdarî kararların ya da kararsızlıkların yol
açtığı krizler.
Prof. Dr. Turgut Göksu
19
Krize Sebep Olan Faktörler
(Etkenler, Amiller)
A-İç (Örgütsel) Faktörler
1.Örgütsel Yapı (Örgüt yapısının krize
sebep olan yönleri):
2.Yönetimin Niteliği:
B-Dış (Çevresel) Faktörler
Prof. Dr. Turgut Göksu
20
Krize Sebep Olan Faktörler (Etkenler, Amiller)
A-İç (Örgütsel) Faktörler
1.Örgütsel Yapı (Örgüt yapısının krize sebep olan
yönleri):
 -Bilgi toplamada yetersiz kalma,
 -örgütün tarihi geçmişi ve deneyimleri,
 -içinde bulunduğu hayat safhası,
 -merkezileşme derecesi,
 -yapı esnekliği, (değişimlere uyum gösteremeyecek
derecede katı bir örgütsel yapı)
 -kültürel yapısı, -değerleri,-inanç ve tutumları,
 -işin özellikleri,
 -mal ve hizmet türü çeşitliliği,
 -bilgi akışı,
 -karar verme”
Prof. Dr. Turgut Göksu
21
Krize Sebep Olan Faktörler (Etkenler, Amiller)
A-İç (Örgütsel) Faktörler
2.Yönetimin Niteliği:
Kriz durumunda liderin ve üst yönetimin niteliği krizin
oluşum ve gelişimini etkilemektedir.
"Örgüt üst yöneticilerinin;
 çevresel değişmeleri izleme,
 değişimlerle ilgili veri toplama,
 yorumlama ve değerlendirme
konularındaki deneyimsizlikleri ve yetersizlikleri"
krize yol açabilmektedir
Prof. Dr. Turgut Göksu
22
Krize Sebep Olan Faktörler (Etkenler, Amiller)
A-İç (Örgütsel) Faktörler
2.Yönetimin Niteliği:
– Üst yönetimin tahmin etme ve sezgi gücünün zayıflığı
– Yeni problemlerin farklılığını kavrayamama ve onlara eski
çözümler uygulama eğilimi
– Çevrenin aktif ve dinamik yapısı karşısında pasif veya
yavaş kalma
– Sistemi kusurlu bulma
– Krizi inkar etme ve taktikleri tehir etme
– Karar verme konumundaki yöneticinin kişiliği, krizin
algılanması
– Tepe yöneticinin rolünü algılayışı
Prof. Dr. Turgut Göksu
23
Krize Sebep Olan Faktörler (Etkenler, Amiller)
B-Dış (Çevresel) Faktörler
 1.Ekonomik Sistem ve Durum:
 2.Teknolojik Gelişmeler:
 3.Toplumsal ve Kültürel Faktörler:
 4.Hukuksal ve Siyasal Faktörler:
 5. Uluslararası Çevre Faktörü:
 6.Tabii Afetler (Doğal Felaketler):
 7.Rakiplerin Politikaları:
Prof. Dr. Turgut Göksu
24
Kriz Yönetimi Süreci
Kriz yönetimi "olası kriz durumuna karşılık, kriz
sinyallerinin yakalanarak değerlendirilmesi ve
örgütün kriz durumunu en az kayıpla atlatabilmesi
için gerekli önlemlerin alınması ve uygulanması
sürecidir".
Kriz yönetiminin temel amacı mümkünse krizi ortaya
çıkmadan önlemek, mümkün değilse örgütü kriz
durumuna hazırlamak ve krizi en az hasarla
atlatmaktır.
Krizler yöneticiler için yeni fırsatlar yaratır.
Kriz özel bir durumdur ve özel tedbirlerle özel bir
yönetim gerektirmektedir.
25
Prof. Dr. Turgut Göksu
Kriz Yönetimi Süreci
Krizler yöneticiler için yeni fırsatlar yaratır.
Kriz özel bir durumdur ve özel tedbirlerle
özel bir yönetim gerektirmektedir.
Korku krizinde; kayıplar asgariye
indirilmeye çalışılır.
Fırsat krizinde; kazançların
azamileştirilmesine çaba sarf edilir.
Prof. Dr. Turgut Göksu
26
Kriz yönetimi süreci
Beş aşamalıdır:
 1. Aşama: Kriz sinyalinin alınması,
 2. Aşama: Krize hazırlık ve korunma,
 3. Aşama: Krizin denetim altına alınması,
 4. Aşama: Normal duruma dönüş
 5. Aşama: Öğrenme ve değerlendirme.
Prof. Dr. Turgut Göksu
27
Harekete geçememe (atalet)
nedenleri



Ortaya çıkan tehlike veya fırsatın geçici olabileceği
düşüncesi ve dolayısı ile "bekle gör" politikasının
cazip görülmesi
Değişikliğin mevcut dengeyi bozacak olması,
dolayısı ile pahalıya mal olacağı veya yeni
problemler çıkaracağı endişesi
Geçmiş başarıların mevcut politika ve
uygulamalarla kazanılmış olması sebebi ile
yöneticilerin mevcut faaliyetlere bağlı kalma eğilimi
Prof. Dr. Turgut Göksu
28
Harekete geçememe (atalet)
nedenleri
Kurumların bu durumdan kurtulması için
yapılması gereken:
Liderliğin rolü ve önemi artar
• Tepe yönetim hemen harekete geçmelidir,
• Problemler teşhis edildikten sonra gerekli
değişim hemen yapılmalıdır.
Prof. Dr. Turgut Göksu
29
Yöneticiler krizi denetim altına almak
için şu yaklaşımları sergilerler:
-Krizi aşma konusundaki inanç canlı tutulur.
-Alternatif hareket planları geliştirilir.
-Örgüt yapısı yeniden düzenlenir.
-Örgütün imajı güçlendirilir.
-İletişim ve bilgilendirmeye önem verilir.
-Ekip çalışması, işbirliği ve morale önem
verilir.
Prof. Dr. Turgut Göksu
30
Krizin Çöküş Aşamasında;
Uygun strateji seçilmeli
 Yeni amaçlar belirlenmeli
 Değişim başlatılmalıdır.

Prof. Dr. Turgut Göksu
31
Kriz Zamanı Görülen Davranışlar
Bu davranışlardan en sık görülenleri şunlardır:
 Yoğun çalışma
 Bedenî ve zihnî aşırı çaba, bıkkınlık, yorgunluk
 Yöneticilerde heyecan ve telaş; tüm personelde
gerilim ve stres
 Eksik bilgi, yanlış ve çelişkili verilerle karar alma
 Kişi ve gruplar arasında biçimsel olmayan
(informel) ilişkilerin niteliğinin bozulması
 Güven bunalımı
 İşbirliğinin engellenmesi
Prof. Dr. Turgut Göksu
32
Kriz Zamanında Problemlerin Çözümü
Konusundaki Uygulamalar
. Yanlış problemin çözülmesi
. Problemin yanlış teşhis edilmesi
. Probleme yanlış çözümün uygulanması
. Doğru problemin çok geç teşhis edilmesi
veya teşhis edilememesi
Prof. Dr. Turgut Göksu
33
Krizin Olumlu sonuçları
1. Örgüt sorunlarının açığa çıkması,
bunların giderilmesi için yeni stratejiler
oluşturulması
2. Geleneksel yönetim tekniklerinin terk
edilmesi
3. Yeni lider(ler)in ortaya çıkması
4. Erken uyarı sistemlerine duyulan
ihtiyacın belirmesi
5. Örgüt içinde işbirliği ve ekip
çalışmasına duyulan ihtiyacın artması
Prof. Dr. Turgut Göksu
34
Kriz ile Karşılaşınca Yöneticinin
Yapması Gerekenler









Yönetici sorunu saptar.
Yönetici sorunu öngörülen amaç çerçevesinde yeniden
belirler.
Yönetici soru sorar ve veri toplar.
Yönetici eldeki verileri inceler.
Yönetici en uygulanabilir seçenekleri döker.
Yönetici bir deneme çözüm seçer.
Yönetici çözümün işlerliğini dener.
Yönetici son çözümü biçimlendirir ve
Yönetici çözümü uygular
Prof. Dr. Turgut Göksu
35
KRİZ YÖNETİMİNİN İLKELERİ
Kriz yönetimi sırasında (Kısa Vade);
• Doğru algılama ve doğru teşhis yapma
• Kriz kaynaklarının ayrıntılı teşhis edilmesi
• Krizi gerçekçi ve sükunetle karşılama
• Bilgi toplamanın sistematik hale getirilmesi
• Fırsat tanıyıcı roller dağıtımının yapılması
• Zaman baskısının azaltılması
• Merkezileşmenin önüne geçme
• Yardımcı karar elemanları kullanma,
• Destekleyici liderlik yapma ve kurmayların
desteğini alma
Prof. Dr. Turgut Göksu
36
KRİZ YÖNETİMİNİN İLKELERİ
Orta vadede ;
• Yeni değerlerin oluşturulması
• Orta vadede bilgiyi kullanma kapasitesinin
artırılması
• Orta kademe yöneticilerin geliştirilmesi
Uzun Vadede ;
• Kurumun amaç ve değerlerinin gözden geçirilmesi
• Esnek ve dinamik bir yapı için önlemler alınması
• Bilgi toplama, dinamik planlama
• Sürekli durum analizi yapma
Prof. Dr. Turgut Göksu
37
Kriz Yönetimindeki Yaklaşımlar
1. Krizden Kaçma Yaklaşımı
 Arzu edilmeyen durumları hafifletme veya kaçınma
stratejilerini kapsar. Bu yaklaşımda krize yakalanmamak
için yönetici içsel ve dışsal çevreyi sürekli kontrol etmelidir.
2.Krizi çözme yaklaşımı
 Bu yaklaşım, hem kriz öncesi durumu tahmin etmeye hem
de problemlerin çözümü için uygun zamanda harekete
geçmeye bağlıdır. Kriz sinyallerini alacak erken uyarı
sistemleri ve planlar geliştirilmesini gerekli kılar.
 "Kriz yönetiminde ideal olan, krizi başarıya dönüştürmektir".
Bir krizin olumlu yanı değişme ve gelişme için yönetime
baskı yapması ve kuruluşun zayıf yönlerini ortaya
çıkarmasıdır.
Prof. Dr. Turgut Göksu
38
Kamuda Kriz Yönetimi
Kriz yönetimi kamu örgütleriyle özel örgütlerde
farklılıklar arz etmektedir.
 Kamu örgütleri en başta yavaş hareket
etmekte, mevzuata aşırı bağlılıktan dolayı
esnek bir yönetim sergileyememektedir.
 Yöneticiler kriz durumunda gerekli olan
inisiyatifi alamamaktadırlar.
 Ayrıca kamu kurumları yeni gelişmelere
fazla duyarlı olmadıkları için ani gelişmelere
tepki vermekte gecikmektedirler.
Prof. Dr. Turgut Göksu
39
Kamuda Kriz Yönetimi
Bu engellerin aşılması için;
Yöneticilere daha çok inisiyatif verilmesi,
Yöneticilerin yetkilerinin artırılması,
Bürokratik engellerin aşılması,
Esnek bir yönetim anlayışının getirilmesi
gerekmektedir
Prof. Dr. Turgut Göksu
40
Devlet Krizi
“Devletin iç tutarlılığını ortadan
kaldıran, kurumları senkronize
olmaktan çıkaran, devlet cihazını
bozan bir arıza”
Prof. Dr. Turgut Göksu
41
Kriz Yönetimi ve Liderlik
Krizler liderliğin turnusol kağıdıdır.
Prof. Dr. Turgut Göksu
42
Krizlerde İletişim ve Halkla İlişkiler
Kriz yönetiminde medya gerçeği hiçbir zaman akıldan çıkarılmamalıdır.
Medya olmayan bir olayı kriz haline dönüştürebileceği gibi olan krizin
yatışmasını da sağlayabilir.
a) Kurumun itibarı ve etki gücü kullanılarak kuruluşun ekonomiye, toplum ve
devlet hayatına katkısı işlenerek, tehdit yaratan kurum ve kuruluşlar
psikolojik ve toplumsal baskı altına alınabilir
b) Toplumun güven ve desteği sağlanmalıdır, Kriz yönetiminde güven kilit
kelimedir, güven şeffaflıktan geçer, geleceği satmak için güven esastır.
Güvenin sürdürülebilirliği plan ve hedeflere ulaşmadaki dengeli tutarlılık,
şeffaflık, bilgilendirme yanında sapmalar olsa da ana yola çıkış yolunun
olduğu bilinmeli, görülmelidir. Liderin yolu bulacağına güvenilmelidir.
c) Güven oluşturmak için kolay halledilecek sorunları halledip hedefe yol
alındığının güveni pekiştirilmelidir
Prof. Dr. Turgut Göksu
43
Krizlerde İletişim ve Halkla İlişkiler
d) Geleceği yaratmada engel, yerleşik düşünce üsleridir,
dar görüşler ve tartışılmaz varsayımlardır. Aykırı fikirler
sürtüşme yaratmadan beslenmeli ancak ortak akıl
oluşturulup paylaşılmalı ve benimsenmelidir. Stratejik
hedefler çalışanların tamamına heyecan vermelidir
e) İş planı ve uygulama planı kamuya mal edilmeli, her
birim plandan fayda ummalı, destek vermeye motive
olmalı, en azından köstek olması önlenmelidir
f) Kriz yönetiminin istikrarlı davranış, güven oluşturma,
sonuçları paylaşım ve motivasyon gerektirdiği
unutulmamalıdır
Prof. Dr. Turgut Göksu
44
Türkiye’de Kriz Yönetimi
Teşkilatlanması
Her ne kadar Türkiye’de kriz yönetimi
teşkilatlanmasında tüm kriz çeşitleriyle
görevli bir tek kurum ya da kuruluşun
olması yönünde görüşler olsa da kriz
durumlarıyla görevli birden fazla kuruluş
vardır.
Prof. Dr. Turgut Göksu
45
Türkiye’de Kriz Yönetimi
Teşkilatlanması
Eski Yapı (17 Haziran 2009’a kadar)
Afet İşleri Genel Müdürlüğü,
Sivil Savunma Genel Müdürlüğü
Başbakanlık Kriz Yönetimi Merkezi,
Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü
Kızılay
Prof. Dr. Turgut Göksu
46
TÜRKİYE’DE KRİZ YÖNETİMİ YAPISI
BAŞBAKANLIK
KRİZ YÖNETİM
MERKEZİ
BAŞBAKAN
KRİZ MERKEZİ
TÜRKİYE ACİL DURUM YÖNETİMİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
YURTİÇİ VE
YURTDIŞI
KAYNAKLAR
BAKANLIKLAR VE GEN. KUR. BŞK.
BÖLGE KRİZ
YÖNETİM MERKEZİ
İLLER VE
GARNİZON
KOMUTANLIKLARI
KRİZ MERKEZİ
İLÇELER VE
İLÇE KRİZ
GARNİZON
MERKEZİ
Doç. Dr. KOMUTANLIKLARI
Turgut Göksu
KRİZ MERKEZİ
İL KRİZ
MERKEZİ
BÖLGE
MÜDÜRLÜKLERİ
MUHTEMEL KRİZ ALANI
TEDBİRLER
İHTİYAÇLAR
BAĞLANTILAR
BÖLGE
MÜDÜRLÜKLERİ
ALT BİRİMLER
47
Türkiye’de Kriz Yönetimi
Teşkilatlanması
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı
(AFAD)
5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi
Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun 17.06.2009 tarih ve
27261 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Prof. Dr. Turgut Göksu
48
Kanunun amacı
Başkanlık, afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya
ilişkin hizmetleri yürütmek üzere kurulmuştur.
Afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin
hizmetlerin ülke düzeyinde etkin bir şekilde
gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması ve
olayların meydana gelmesinden önce hazırlık ve zarar
azaltma, olay sırasında yapılacak müdahale ve olay
sonrasında gerçekleştirilecek iyileştirme çalışmalarını
yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun
sağlanması ve bu konularda politikaların üretilmesi ve
uygulanması amaçlanmıştır.
Prof. Dr. Turgut Göksu
49
Teşkilatlanmadaki değişiklikler
Başkanlık, Başbakanlığa bağlı olarak
kurulmuştur.
Sivil Savunma Genel Müdürlüğü, Afet İşleri
Genel Müdürlüğü ve Türkiye Acil Durum
Yönetimi Genel Müdürlüğü kapatılmıştır.
Prof. Dr. Turgut Göksu
50
Teşkilatlanmadaki değişiklikler
Sivil Savunma Koleji, Afet ve Acil Durum Eğitim Merkezine
dönüştürülmüştür,
İl Sivil Savunma Müdürlükleri yerine İl Özel İdaresi
bünyesinde Valiye bağlı İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri
kurulmuştur.
Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri teşkilatı
ve personeli ile birlikte bulundukları il özel idaresine
devredilmişlerdir.
Kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan “Savunma
Sekreterliği” ve “Savunma Uzmanlığı” birimleri kaldırılmıştır.
Prof. Dr. Turgut Göksu
51
Prof. Dr. Turgut Göksu
52
AFAD bünyesindeki kurullar:
Afet ve Acil Durum Yüksek Kurulu,
Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu,
Deprem Danışma Kurulu.
Prof. Dr. Turgut Göksu
53
Afet ve Acil Durum Yüksek Kurulu (m.3)
Başbakan veya görevlendireceği Başbakan Yardımcısının
başkanlığında, Milli Savunma, İçişleri, Dışişleri, Maliye, Milli
Eğitim, Bayındırlık ve İskan, Sağlık, Ulaştırma, Enerji ve Tabii
Kaynaklar ile Çevre ve Orman bakanlarından oluşur.
Afet ve acil durumlarla ilgili olarak hazırlanan plan, program
ve raporları onaylamakla görevlidir.
Kurul toplantılarına, ilgili bakan, kurum ve kuruluş, sivil
toplum kuruluşları temsilcileri ve konu ile ilgili uzmanlar
çağırılabilir.
Kurul, yılda en az iki kez toplanır.
Ayrıca Kurul Başkanının isteği üzerine toplanabilir. Kurulun
sekretaryasını Başkanlık yürütür.
Prof. Dr. Turgut Göksu
54
Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu (m.4)
Başbakanlık Müsteşarının başkanlığında,
Milli Savunma, İçişleri, Dışişleri, Maliye, Milli Eğitim,
Bayındırlık ve İskân, Sağlık, Ulaştırma, Enerji ve
Tabii Kaynaklar, Çevre ve Orman bakanlıkları ve
Devlet Planlama Teşkilatı müsteşarları,
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanı, Türkiye
Kızılay Derneği Genel Başkanı ile afet veya acil
durumun türüne göre Kurul Başkanınca
görevlendirilecek diğer bakanlık ve kuruluşların üst
yöneticilerinden oluşur.
Prof. Dr. Turgut Göksu
55
Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu (m.4)
Afet ve acil durum hallerinde bilgileri
değerlendirmek, alınacak önlemleri belirlemek,
uygulanmasını sağlamak ve denetlemek, kurum ve
kuruluşlar ile sivil toplum kuruluşları arasındaki
koordinasyonu sağlamak amacıyla kurulmuştur.
Kurul, yılda en az dört kez toplanır. Ayrıca, ihtiyaç
halinde Kurul Başkanının çağrısı üzerine
olağanüstü toplanabilir.
Kurulun sekretaryasını Başkanlık yürütür.
Prof. Dr. Turgut Göksu
56
Deprem Danışma Kurulu (m.5)
Başkanın başkanlığında, Bayındırlık ve İskan
Bakanlığı Temsilcisi, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli
Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü
Müdürü, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Genel
Müdürü, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma
Kurumu Başkanı, Türkiye Kızılay Derneği Genel
Başkanı, deprem konusunda çalışmaları bulunan ve
Yükseköğretim Kurulu tarafından bildirilecek en az
on üniversite öğretim üyesi arasından Başkan
tarafından belirlenecek beş üye ile akredite edilmiş
ilgili sivil toplum kuruluşlarından Başkan tarafından
belirlenecek üç üyeden oluşur.
Prof. Dr. Turgut Göksu
57
Deprem Danışma Kurulu
Depremden korunmak, deprem zararlarını azaltmak,
deprem sonrası yapılacak faaliyetler hakkında
öneriler sunmak ve depremle ilgili araştırmalar için
politikaları ve öncelikleri belirlemek amacıyla
oluşturulmuştur.
Kurul, yılda en az dört kez toplanır. Ayrıca, ihtiyaç
halinde, Kurul Başkanının çağrısı üzerine olağanüstü
toplanabilir. Kurulun sekretaryasını Başkanlık yürütür.
Diğer afet türlerine yönelik olarak da Bakanlar Kurulu
kararı ile afet danışma kurulları kurulabilir.
Prof. Dr. Turgut Göksu
58
Başkanlık Teşkilatı merkez birimleri:
a) Planlama ve Zarar Azaltma Dairesi
Başkanlığı.
b) Müdahale Dairesi Başkanlığı.
c) İyileştirme Dairesi Başkanlığı.
ç) Sivil Savunma Dairesi Başkanlığı.
d) Deprem Dairesi Başkanlığı.
e) Yönetim Hizmetleri Dairesi Başkanlığı
Prof. Dr. Turgut Göksu
59
İl afet ve acil durum müdürlükleri
İllerde, il özel idaresi bünyesinde, valiye bağlı il afet ve acil
durum müdürlükleri kurulur.
Müdürlüğün sevk ve idaresinden vali sorumludur.
Müdürlüklerin harcamaları, il özel idarelerinin bütçelerine bu
amaçla konulacak ödenekten yapılır.
Harcamalarda, İl Özel İdaresi Kanununda il genel meclisi ve
il encümenine verilen yetkiler vali tarafından kullanılır.
Müdürlüklerin personel harcamaları ve personel ile ilgili
diğer harcamaları Başkanlık bütçesinden karşılanır.
Prof. Dr. Turgut Göksu
60
Prof. Dr. Turgut Göksu
61
Türkiye’de Kriz Yönetimi Teşkilatlanması
Prof. Dr. Turgut Göksu
62