güvenli ilaç uygulama prosedürü

ATASAM HASTANESİ
GÜVENLİ İLAÇ UYGULAMA PROSEDÜRÜ
DOKÜMAN NO
HB.PR.04
YAYIN TARİHİ
01.01.2016
REVİZYON NO
0
REVİZYON TARİHİ
---
SAYFA SAYISI
6
1. AMAÇ:
İlaçların güvenli uygulamalarına ilişkin tüm süreçleri tanımlayarak bu süreçlerdeki tüm safhalarda
görev alan sağlık çalışanlarının görevlerini belirlemek ve aynı zamanda ilaç hatalarında izlenecek
uygulamaları saptamaktır.
2. KAPSAM:
Hekim, hemşire, eczacı/eczane personeli, yöneticiler
3. TANIMLAR:
3.1. İLAÇLARIN ETKİLERİ
İstenen Etkiler
Lokal Etki: İlacın yalnızca belli bir alana etki etmesidir.
Sistemik Etki: İlacın kan dolaşımına geçtikten sonra organizmada yaptığı etkidir.
Selektif Etki: İlaçların dolaşıma geçtikten sonra belli bir organa daha fazla etki göstermesidir.
İstenmeyen Etkiler
Yan Etki; İlacın kullanım amacı dışındaki etkileridir.
Toksik Etki; İlacın yüksek dozda verilmesi veya vücuttan atılmasındaki bir bozukluk nedeniyle, kandaki
ilaç seviyesinin normalin üzerine çıkması sonucu ortaya çıkan etkilerdir.
3.2.İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ
Bilinçsizce bir arada ilaç kullanılması sonucu ilaçlar birbirleri ile etkileşerek etkilerinin azalmasına veya
önemli toksik maddelerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
3.3.İLAÇ HATALARI
İlacın sağlık çalışanı, hasta yada hasta yakınının kontrolü altında iken uygun olmayan ilaç kullanımına yada
hastanın zarar görmesine yol açan tüm önlenebilir olaylardır.
4. UYGULAMA
4.1.SAĞLIK ÇALIŞANLARININ SORUMLULUKLARI
4.1.1.1. Yöneticiler
İlaçların temini, seçimi, saklanması hakkında karar verirler.
Çalışanların eğitimi ve gelişimini sağlarlar.
4.1.1.2. Hekimler
Uygun ilaç tedavisine karar vererek uygun ilacı seçer ve order ederler.
Hastaların klinik durumlarını izleyerek ilacın etkilerini değerlendirir; gerekli durumlarda ilacın
seçimi, sıklık ve süreyi yeniden gözden geçirirler.
4.1.1.3. Eczacı ve Eczane Personeli
İlaçların temini, saklanması, depolanması, hazırlanması, doğru etiketleme, hatasız ve uygun
dağıtımını sağlarlar.
Yeni ilaç tedavileri hakkında hekimlere bilgi sağlarlar.
4.1.1.4. Hemşireler
Hekimin order ettiği ilaçları hazırlar ve 8 doğru ilkesi doğrultusunda ilacı uygular.
Uygulanan ilacın etkilerini izler.
Hastanın alerjik durumunu ve ilaç yan etkilerini gözlemler.
Uygulanan ilaç hakkında hastayı bilgilendirir.
4.2. HASTALARIN BERABERİNDE GETİRDİĞİ İLAÇLARIN YÖNETİMİ
Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar hemşire tarafından teslim alınır.
Teslim alınan ilaçların miat kontrolü yapılır.
İlaçlar hekim tarafından da kontrol edilir. Hekim ilaçların devam edip etmeyeceğine karar verir.
İlaçlar hemşire tarafından uygulanır.
4.3. İLAÇ UYGULAMA SÜRECİ EVRELERİ
İlaçların saklanması, korunması, kontrolü
İlaçların nakli
İlaç isteminin verilmesi, reçeteleme
İstemin hemşire tarafından alınması
İlacın hazırlanması
İlacın uygulanması
4.4. İLAÇ HATALARINDAN SORUMLU KİŞİLER
İlaç hataları, ilaç uygulama süreci evrelerinden herhangi birinde yapılır.
Hemşire: İlaçların saklanması, korunması, kontrolü, nakli, İstemin alınması, ilacın hazırlanması ve
uygulanması sırasında oluşan hatalardan sorumludur.
Eczacı: İlaçların saklanması, korunması, kontrolü ve nakli sırasında oluşan hatalardan sorumludur.
Hekim: İstemin verilmesi/reçeteleme sırasında oluşan hatalardan sorumludur.
4.5. İLAÇ HATALARININ NEDENLERİ
4.5.1. Hekim Kaynaklı Hatalar/Order Hataları:
Hastalığın gerektirdiği ilacın reçete edilmemesi, yanlış ilaç isteminde bulunulması,
İlacın hastaya göre seçilmemesi,
İlaç dozunun hastaya göre ayarlanmaması, yanlış dozda istem yapılması
İlaç seçiminde var olan başka hastalıkların dikkate alınmaması
İlaç uygulama zamanı ve koşulları konusunda uyarı yapılmaması
Birden fazla ilaç reçete edilmesi durumunda etkileşimin dikkate alınmaması
İstemin okunaksız yapılması
İstemin yazılı yapılmaması, telefon ya da başka aracı kullanılarak yapılması,
İlacın yanlış yolla kullanımının reçete edilmesi
İlaç değişimi sırasında yeterli bilgi verilmemesi
Standart olmayan kısaltmaların kullanılması
İstemin yanlış yere kaydedilmesi
4.5.2. Sistemden Kaynaklanan Hatalar:
İlaç uygulama protokollerinin oluşturulmaması
Sağlık çalışanlarının mezuniyet sonrası eğitimlerle desteklenmemesi
Hasta eğitimi çerçevesinde hastanın bilgilendirilmesini sağlayacak düzenlemenin yapılmaması
İstemin yazılı verilmesini sağlayacak önlemlerin alınmaması
Sık görülen ilaç uygulama hataları ve nedenlerinin tespit edilmemesi
4.5.3. Hemşire Kaynaklı Hatalar/Uygulama Hataları:
Doğru yazılı order alınmaması
Sözel orderın yazılı hale getirilmemesi
Hekim istemi olmadan ilacın verilmesi
İlacın okunuş ve görünüş benzerliği sonucunda yanlış ilacın verilmesi
İlaç dozunun yanlış hesaplanması yada yanlış dozda ilaç verilmesi (sulandırmaların uygun
yapılmaması)
İlaç kutusu üzerinde yada prospektüsündeki bilgilere dikkat edilmemesi
İlacın doğru zamanda uygulanmaması
İlaç uygulamasının unutulması
İlacın doğru teknikle hazırlanmaması (steriliteye dikkat edilmemesi, iğne ucunun gerektiğinde
değiştirilmemesi, doğru sulandırılmaması, sistemin havasının çıkarılmaması,
İlaç uygulaması öncesinde el yıkanmaması
Hastanın alerji durumunun bilinmemesi
İlacın doğru teknikle uygulanmaması (enjeksiyon bölgesinin antiseptik solüsyonla silinmemesi,
uygun açıda yapılmaması)
İlacın doğru hızla verilmemesi
İlacın yanlış veriliş yolu ile verilmesi
İlacın doğru hastaya uygulanmaması
İlaç uygulamasının kaydedilmemesi
Uygulanan ilacın etkisinin gözlenmemesi
İlacın yan etkileri karşısında gerekli yaklaşımda bulunulmaması,
İlaç uygulaması sonrasında el yıkama/ovma yapılmaması
İlaç uygulaması sonrasında atıkların atık talimatına uygun uzaklaştırılmaması
İlaçların uygun ısı, ışık ortamında muhafaza edilmemesi
İlaçların uygulama öncesi son kullanma tarihlerine dikkat edilmemesi
Narkotik ilaçların kliniklerde kilitli dolaplarda muhafaza edilmemesi
Açtıktan sonra belli bir süre içerisinde kullanılması gereken ilaçların o süre içinde
kullanılmaması
4.5.4. Eczane Kaynaklı Hatalar:
İlaçların transferi sırasında tablet formunda olan ilaçların kilitli poşetlere konduktan sonra
üzerine ilacın adının, dozunun miadının yazılmaması yada yanlış yazılması
Yüksek Riskli İlaçların üzerine kırmızı etiket yapıştırılmaması
Birimlere gönderilmek üzere hazırlanan ilaçların miat kontrollerinin yapılamaması
Belirli bir ısı derecesinde yada buzdolabında saklanması gereken ilaçlar ile ışıktan korunması
gereken ilaçların tespit edilmemesi ve kliniklere bildirilmemesi
4.5.5. Hasta Birey Kaynaklı Hatalar
Sağlık personeline söylemeden order edilmeyen ilacın kullanılması
Reçete edilen ilacın alınmaması (hemşire tarafından tablet formundaki ilacın verildikten sonra
çıkarılması, ilacı içmeme)
4.6. İLAÇ HATALARINI ENGELLEMEK İÇİN GÜVENLİ İLAÇ UYGULAMALARI
4.6.1. Hekimler:
İlaç istemi yapılırken etkisi ve yan etkisi iyi bilinen ilaçlar tercih edilir.
İstemler yazılı yapılır.
İlaç isimleri kısaltılarak yazılmaz.
Bir ilaç isteminde şu bilgiler bulunur;
o Hastanın adı-soyadı
o İstemin yazıldığı tarih ve saat
o İlacın adı
o Dozu
o Veriliş yolu
o Zamanı ve sıklığı
o İmza
Standart olmayan kısaltmalar ve ondalık rakamlar istem yazarken kullanılmaz
Acil durumlarda yapılan sözlü orderlar kelimesi kelimesine tekrarlanarak mümkün olan en kısa
sürede yazılı hale dönüştürülür.
İlaç hakkında hastaya bilgi verilir, istenmeyen etkiler ve böyle bir durumda ne yapması gerektiği
açıklanır
Birden fazla ilaç reçete edildiğinde birbiriyle etkileşen ilaç olup olmadığına dikkat edilir.
Hastanın evden getirdiği ve hastanede kullanması gerekli olan ilaçlar, günlük olarak ve her farklı
ilaç eklendiğinde ilaç-besin, ilaç-ilaç etkileşimleri bakımından değerlendirilir.
İlaç etki ve yan etkilerinin takibi için hemşirelerle iş birliği yapılır.
Kritik tanısı olan hastaların dosyasında tanının dikkat çekmesini sağlayacak işaretler koyulur.
4.6.2. Hemşireler:
Hekim istemi olmadan ilaç uygulanmaz.
İlaç uygulanmadan önce prospektüsü veya vademecum kontrol edilir.
İlacın etkileri bilinip beklenmeyen etki görüldüğünde hekim uyarılır.
Hastaya yapılan ilaç uygulaması konusunda bilgi verilir.
İstem sözel verildi ise sözel order talimatına göre hareket edilir.
Hastanın hangi ilaçlara alerjisi olduğu sorgulanır.
İlaç hazırlanırken ve uygulanırken steriliteye dikkat edilir.
İlaçlar uygulanmadan önce son kullanma tarihleri, ambalajı, adı, görüntüsü kontrol edilir.
Son kullanma tarihleri yaklaşan ilaçlar ile ilgili miadı yaklaşan ilaçların iadesi talimatına uygun
hareket edilir.
Son kullanma tarihi, adı okunmayan ilaçlar ve son kullanma tarihi geçmiş olan ilaçlar
uygulanmaz.
İlaçlar kapalı kaplarda ve kişiye özel olarak hazırlanır.
İlaçlar uygulanacağı zaman hazırlanır, enjektöre çekilip bırakılmış ilaçlar uygulanmaz.
Hastanın ilaçları servis hemşiresi tarafından verilir. Hasta/hasta yakını tarafından verilmez.
Stajyerlerin ilaç uygulamaları hemşire gözetiminde olur.
İlaç uygulaması öncesi ve sonrasında el yıkama/ovma yapılır.
İlaç uygulaması sonrasında atıklar atık talimatına uygun uzaklaştırılır.
- İlaçların hazırlanmasında ve uygulanmasında 8 doğru ilkesine dikkat edilir. Bu ilkeler;
Doğru hasta: İlacı uygulamadan önce kayıtlardaki bilgiler ile hastanın bilgileri karşılaştırılır, doğru hasta
olduğundan emin olunur.
Doğru ilaç: İstemin doğru okunduğundan emin olunur. Okunmayan ilaçlar ilgili doktor ile görüşüldükten
sonra ilacın doğruluğundan emin olunup uygulanır. İlacın okunuş ve görünüş benzerliği olup olmamasına
dikkat edilir. Benzer isimli ilaç listeleri göz önünde bulundurulur.
Doğru doz: Doz hesaplamalarına dikkat edilir. İlaç dozu hazırlanırken acil kullanılabilecek ilaçların çocuk
dozları listesinden yararlanılır.
Doğru zaman: İlaçlar order de yazan zamanda uygulanır.
Doğru yol:İlaç orderde yazan uygulama yolundan yapılır. Yapılmadan önce ilacın üzerindeki bilgilere
dikkat edilir.
Doğru ilaç şekli: İlacın tablet yada IV, IM formlarına, farklı dozlardaki şekillerine dikkat edilir. Farklı
dozlardaki aynı ilaçların listesine dikkat edilir.
Doğru kayıt: Yapılan tüm ilaç uygulamaları hemşire gözlem formuna ve tedavi defterlerine kayıt edilir.
Kayıtlarda kimin uyguladığı, ilacın adı, dozu sıklığı, hangi hastaya uygulandığı bilgileri yer alır.
Doğru yanıt: İlaç uygulandıktan sonra hasta birey takip edilir.
Birden fazla ilaç uygulanırken ilaç-ilaç, ilaç-besin etkileşim listeleri göz önünde bulundurulur.
Orderlar tedavi defterine geçirilirken dikkat edilir. Sorumlu hemşire tarafından tedavi defteri ve
orderler kontrol edilir.
İlaçlar güvenli bir şekilde muhafaza edilir. İlaçların bozulmasını engellemek için ilaçların saklandığı
oda ve soğutucuların ısısı sürekli kontrol edilerek oda ısısının 25 °C’nin altında, buz dolabı ısısının
2-8 °C’olması sağlanır ve ısı nem takip formuna kayıt edilir.
Işıktan korunması gereken ilaçların listesi ilaç uygulanan birimlerde bulundurulur ve bu ilaçlar
uygun koşullarda saklanır.
Yüksek riskli ilaçlar kliniklerde kilitli dolaplarda muhafaza edilir.
Narkotik ilaç hastaya kullanıldığında hangi hastaya kullanıldığı, kimin uyguladığı, istemde bulunan
doktor ve hangi ilaçtan ne kadar uygulandığı ile ilgili bilgiler yeşil ve kırmızı reçete ilaç takip
formuna kayıt edilir.
Benzer isimli ilaçların yanlış kullanımını önlemeye yönelik benzer isimli ilaç listesi göz önünde
bulundurulur.
Yazılışı, okunuşu, ambalajı birbirine benzeyen ve pediatrik dozdaki ilaçların servis dolaplarındaki
yerleşimi uygun şekilde ve ayrı raflarda yapılır.
IV yolla yapılan infüzyonlar da serum içine ilaç katıldığında; kristaller ve partiküller oluştuğunda,
renk değişimi veya bulanıklık görüldüğünde, karışmayan iki ayrı tabaka ve hava kabarcıkları
oluştuğunda solüsyon verilmez.
Serum içine ilaç katıldığında üzerine mutlaka uyarı notu (etiket) yazılır.
o Etikette şu bilgiler bulunur: hastanın adı-soyadı, serumun damla sayısı ve miktarı, içindeki
ilacın adı ve miktarı, takıldığı tarih ve saat ve kim tarafından takıldığı (paraf).
Yatışına karar verilen hastanın varsa kullandığı ilaçlar kayıt altına alınarak ilgili Hekime
bildirilir. Hekim bu ilaçların kullanımının devamını isterse bu ilaçlar teslim alınarak hemşire
tarafından verilir.
Acil kullanılabilecek pediatrik ilaçların kilograma göre çocuk dozları listeleri acil servisler ve çocuk
hasta bakımı yapılabilen tüm klinik/servislerde kolay ulaşılabilecek bir yerde bulundurulur.
İlaçlar hasta odalarında bırakılmaz.
4.6.3. Eczacı/Eczane Sorumlusu
İlaç Hazırlama ve Nakil Talimatına göre eczaneden servisler/kliniklere ilaçlar nakledilir.
Yüksek riskli ilaçların listeleri oluşturulur. Bu liste ilaç sirkülasyonuna paralel olarak gözden
Geçirilir.
Kliniklerdeki hekim ve hemşirelerin yüksek riskli ilaçları bilmesi sağlanır.
Yüksek riskli ilaçlar için kırmızı etiketler oluşturulur ve etiketleme eczanede yapılır.
Yazılışı ve okunuşu benzer olan ilaçların; aynı ilacın farklı dozlarının ve pediatrik dozların
listeleri hazırlanır ve ilaç uygulaması yapılan tüm birimlerde bulunması sağlanır. Bu listeler ilaç
sirkülasyonuna paralel olarak gözden geçirilir.
Eczanede ilaçların uygun ısı ve ışıkta muhafaza edilmesi sağlanır.
Belirli bir ısıda saklanması gereken (buzdolabında vb.) ve ışıktan korunması gereken ilaçların
listesi oluşturulur ve servis çalışanlarının haberdar olması sağlanır.
Servislerde ilaçların uygun koşullarda muhafaza edilip edilmediğinin kontrolleri yapılır.
İlaçların miad kontrolleri yapılır ve son kullanma tarihi yakın olan ilaçlar konusunda servis
çalışanları uyarılır.
Yeni bir ilacın kullanımı söz konusu ise hekim ve hemşireler bu konuda bilgilendirilir.
Hastanede sık görülen ilaç-ilaç ve ilaç-besin etkileşimleri ile ilgili listeler hazırlanır.
Hazırlanan listelerde açıklayıcı bilgiler bulunur ve bu listeler ilaç sirkülasyonuna paralel olarak
güncellenir.
Orderlar kontrol edilir. İlaç-ilaç, ilaç-besin etkileşimleri yönünden hekim ve hemşireler uyarılır.
Hastanın evden getirdiği ve hastanede kullanması gerekli olan ilaçlar, günlük olarak ve her farklı
ilaç eklendiğinde ilaç-besin, ilaç-ilaç etkileşimleri bakımından değerlendirilir.
4.6.4. Kurum:
İstemlerin yazılı ortamda verilmesi sağlanır.
Acil durumlarda sözlü istem verildi ise sözlSözel order talimatına göre hareket edilmesi
sağlanır.
Sık görülen ilaç uygulama hataları ve nedenleri tespit edilir.
Oluşturulan ilaç uygulama protokollerine uyulması sağlanır.
Hekim ve hemşirelere yapılan hizmet içi eğitimlerde güvenli ilaç uygulamaları konusuna yer
verilir. İlaç uygulamaları konusunda makaleleri takip etmeleri sağlanır.
4.7.İLAÇLA İLGİLİ CİDDİ VE BEKLENMEYEN ADVERS GELİŞTİĞİNDE YAPILMASI
GEREKENLER
Ciddi ve beklenmeyen yan etkiler geliştiğinde ilaç ve/veya serum devam ediyorsa kapatılır ve
ilgili hekime haber verilir.
Ciddi ve beklenmeyen advers etkiler hastanın durumuna göre ayrı bir damar yolu açılır ve acil
müdahale seti hazır bulundurulur.
Ciddi ve beklenmeyen advers etkiler geliştiğinde Hastanemiz Farmakovijilans Sorumlusuna
haber verilir.
Farmakovijilans sorumlusu Ciddi ve beklenmeyen advers etkileri Advers Etki Bildirim Formu
ile Türkiye Farmakovijilans Merkezine elektronik raporlama sistemi veya faks ile bildirir.
4.8. İLAÇ UYGULAMA HATALARI İLE KARŞILAŞILDIĞINDA YAPILMASI
GEREKENLER
İlaç hataları ile karşılaşıldığında birim hemşiresi ilgili hekim ve sorumlu hemşireyi bilgilendirir.
Sorumlu hemşire Kalite Birimine Güvenlik Raporlama Sistemi Bildirim Formunu doldurarak
bilgi verir.
Kalite Birimi Hasta Güvenliği komitesine ilaç hataları ile ilgili rapor verir.
Hasta Güvenliği komitesi ilaç hatalarının neden kaynaklandığını tespit eder ve
düzenleyici/önleyici faaliyetler başlatır.
Güvenli İlaç Uygulamalarına yönelik alınacak önlemlerle ilgili sağlık çalışanlarına yılda en az
bir kez eğitim yapılır.
Hasta Güvenliği komitesi ilaç hatalarının istatistiklerini yapar ve çalışanları bilgilendirir.
4.9.TABURCU OLDUKTAN SONRAKİ SÜREÇTE İLAÇ YÖNETİMİ
Hastanın taburcu olduktan sonra kullanacağı ilaçlar ile ilgili hekim hastaya ayrıntılı olarak bilgi
verir ve anlayıp anlamadığını sorar.
Hekim hastanın taburcu olduktan sonraki tedaviye uyum sağlayıp sağlayamayacağını sorgular.
HAZIRLAYAN
Hemşirelik Hizmetleri Müdürü
Gülendam EKER
KONTROL EDEN
Kalite Yönetim Direktörü
Bülent BULUT
ONAY
BAŞHEKİM
Op.Dr.Salih Zeki PİŞKİN