Bilgisayar Destekli Öğretim - com102

Bilgisayar Destekli Öğretim
Fezile ÖZDAMLI
http://ceit205.wikispaces.com
fezileozdamli@windowslive.com

Yaşam boyu öğrenme ihtiyacındaki bilgi çağı
bireylerin artan eğitim ihtiyacının
karşılanmasında, kullanımı adeta zorunluluk
haline gelen bilgi ve iletişim teknolojileri
bilgisayar destekli eğitim (BDE), bilgisayar
destekli öğretim (BDÖ) gibi çeşitli kavramların
ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Bilgisayar destekli eğitim, temel olarak eğitim
teknolojisi kapsamında ele alınmaktadır.

Öğrenme ilkesi ile ilgili kuram ve uygulamalar
bireylerin duyuları aracılığı ile belirli eğitsel
ilkeler doğrultusunda edindikleri zengin
içerikli deneyimlerin önemini vurgulamaktadır.

Yapılan araştırmalar bireylerin:






Okuduklarının %10’unu
Duyduklarının %20’sini
Gördüklerinin %30’unu
Duyduklarının ve gördüklerinin %50’sini
Söylediklerinin %70’ini
Söylediklerinin ve yaptıklarının %90’ını
hatırlayabildiğini göstermektedir.
Bu amaçla günümüzde bilgi ve iletişim teknolojileri öğretim
etkinliklerini zenginleştirici ve öğrenmeyi kolaylaştırıcı farklı görsel
işitsel araç ve gereçlerin öğretim etkinliklerinde kullanımı adeta bir
zorunluluk haline gelmiştir.
Araç-gereç kullanımı öğretimde:










Çoklu öğrenme ortamı sağlamakta
Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı
olmakta,
Dikkat çekmekte,
Hatırlamayı kolaylaştırmakta,
Soyut şeyleri somutlaştırmakta,
Zamandan tasarruf sağlamakta,
Güvenli gözlem yapma olanağı sağlamakta,
Farklı zamanlarda birbirleriyle tutarlı içeriğin sunulmasını
sağlamakta,
Tekrar tekrar kullanılabilmekte ve
İçeriği basitleştirerek anlaşılmasını kolaylaştırmaktadır.
Bilgisayarların eğitim amaçlı kullanımını ele
alan BDE kavramı genel olarak bilgisayarların




ders içeriklerini doğrudan sunma,
başka yöntemlerle öğrenilenleri tekrar etme
problem çözme,
araştırma yapma ve benzeri etkinliklerde
öğrenme-öğretme aracı olarak kullanılması
ile ilgili uygulamalardır.
BDE’nin amaçları:













Öğrencinin motivasyonunu artırmak
Öğrencinin bilimsel düşünme yeteneğini geliştirmek
Gurup çalışmalarını desteklemek
Öğretme yöntemlerini genişletmek
Öğrencinin kendi kendine öğrenme yeteneğini geliştirmek
Öğrencinin ileri düzey düşünme becerisinin geliştirilmesini
desteklemek
Geleneksel öğretim yöntemlerini daha etkili hale getirmek
Öğrenme sürecini hızlandırmak
Zengin bir materyal sağlamak
Ucuz ve etkili öğretimi gerçekleştirmek
Gereksinmeye dayalı öğretimi gerçekleştirmek
Telafi edici öğretimi sağlamak
Bireysel öğretimi gerçekleştirmek
Bilgisayar Destekli Öğretimin Kuramsal
Temelleri

Bilgisayar destekli öğretimin kuramsal
temelleri




Davranışçı kuramlar,
Bilişsel kuramlar,
Oluşturmacı kuramlar,
Yapılandırmacı kuramlar.
Kuramlarda Öğretmen;



Davranışcı kuramlar öğretmenlere öğrenme ortamlarında disiplin
sağlayıcı bir rol yüklemekte ve öğrenme için gerekli olan bilgilerin
dağıtıcısı ve aktarıcısı olan bir yol yüklemektedir.
Bilişsel kuramlar davranışcı kuramların yüklediği rolü hafifleterek
öğretmen bilgi edinme sürecini yönlendiren bireyler olarak
tanımlamaktadır.
Oluştumacı kuramlar ise öğretmenleri öğrenciye yardım eden ve
öğrenciler ile işbirliği yaparak, onlara rehberlik yapan bireyler
olarak görmektedir.

Oluşturmacı kuramların öğretmen rollerine getirdiği en büyük
değişim ise; öğretmeni bilgi kaynağı, bilgiyi dağıtan birey
olmaktan çıkarıp öğrencilerin birincil bilgi kaynaklarına erişimini
sağlayan bireyler haline getirmesidir.



Bilgisayar destekli öğretime (bdö) ilişkin ilk
çalışmalar 1900’lü yılların ortasında Sidney Presley
ve B.F. Skinnerin çalışmaları ile ortaya çıkmıştır.
Skinner ve Presley birbirlerine çok yakın tarihlerde
davranışcı kuramın ilkelerini de göz önüne alarak
öğrenme makinesi ya da programlanmış yazılar ismi
ile tanınan bilgisayar dosyalarını üretmiştir.
Ancak öğrenme makinesi davranışcı kuramların
etkisinde kalınarak üretildiği için programlar
öğrencilerin bireysel farklılıklarına göre
tasarlanamıyor ve öğrencilere çeşitli uyarıcılar
sunamıyordu.

1963 yılında Stanford üniversitesi ilköğretim
öğrencileri için öğretimsel amaçlı olarak bir
matematik yazılımı geliştirmiştir.


1966 yılına kadar bilgisayar destekli öğretim
uygulamalarında öğrenciler bilgisayar
sunucularına bağlı teletype makinelerini veya
elektronik daktiloları kullanmaktaydılar..
1966 yılında ise IBM firması 1500 öğretim
sistemi adını verdikleri öğretimsel amaçlı
bilgisayar sistemini geliştirmiştir.


1970’li yıllarda ise bilgisayar destekli öğretim
uygulamaları, değerlendirme modülleri de içermeye
başlamış ve öğretmenler derslerinde bilgisayar
uygulamalarını kullanmaya başlamışlardır.
1975 yılında Bilgisyar Programcıları Birliği kolej
öğrencileri için teletype makinelerinin ve
bilgisayarların bir arada çalışabildiği ve kampus
içerisinde yakınlarındaki alanlara yerleştirilmiş ve
kampus alanındaki sunucu bilgisayarlara telefon
hatları ile bağlı bilgisayar sistemlerini hizmete
sunarak öğrencilerin kampus yakınlarında bilgisayar
destekli eğitim uygulamalarına katılmalarını
sağlamıştır.




Bilgisayar destekli öğretim uygulamaları ilk yıllarında
öğrencinin tek başına çalışabildiği ve bireysel olarak
testler yapabildiği ve gerekli dönütleri aldığı
sistemler olarak tasarlanmıştır.
Bu tasarım yaklaşımı davranışcı öğrenme
kuramı’nın ilkeleri ile birebir örtüşmektedir.
Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar; birebir
yapılan uygulamaların öğrencilerin akademik
başarıları,üzerindeki etkisinin çok fazla olmadığını
ve öğrencilerde toplumdan soyutlanmışlık hissi
uyandırdığını ortaya çıkarmıştır.
Oluşturmacı yaklaşımın yaygınlaşması ile öğretim
amaçlı özel bilgisayar programlarının yazılmasının
yerine bilgisayar ve internet uygulamalarının öğretim
amaçlı kullanımı önemini arttırmaktadır.
SONUÇ



Doğrudan gözlenemeyen veya doğrudan daha az gözlenebilen
öğrenme süreçlerinin davranışçı yaklaşımlarla ele alınabilmesi
oldukça zordur.
Özellikle soyut kavramların öğrenilmesinde kavram oluşturma,
sosyal bilimler gibi metin ve yazılımlardan öğrenmelerin yoğun
olduğu alanlarda, soyut örüntülerle düşünme ve sonuç
çıkarmaların öğrenilmesinde ve problem çözme becerilerinin
geliştirilmesinde davranışçı okulun işlevsel olarak
söyleyebileceği pek fazla bir şey yoktur.
Ancak bilişsel ve davranışçı teoriler bazı temel karşıtlıklarına
rağmen karşıt kuramlar olarak düşünülmemeli birbirlerini
tamamlayabilecek kuramlar olarak görülmelidirler.
Bilgisayar Destekli Öğretim
Uygulamaları
Bilgisayarların öğretimde kullanımı ile ilgili
bir kavram olan bilgisayar destekli öğretim,
bir dersin öğretiminde bilgisayarın bir araç
olarak kullanılmasını belirtmektedir.
Ancak bilgisayarların eğitimde kullanılması
eğitim ortamlarında bazı değişiklikleri zorunlu
hale getirmiştir.
Örneğin fiziksel ortamların yeniden
düzenlenmesi, program içerikleri ve öğretim
yöntemlerinin değiştirilmesi gerekmiştir.





Eğitim ortamlarını destekleyen
teknolojilerin en etkililerinden biri olan
bilgisayarların, öğretimde kullanımının birçok
farklı uygulaması bulunmaktadır.
Öğretim yazılımları
Hiper metin ve hiper ortam
Sanal gerçeklik
Yapay zeka
Zeki öğretim sistemleri
Öğretim Yazılımları
Öğretim yazılımları, belirli bir konuyu öğretmek
için tasarlanmış olan yazılımlardır.
Öğretim amaçlı bilgisayar yazılımlarını kullanan
öğrenciler, bu yazılımlar yardımıyla, bilgisayar
başında kendi hızları ve yetenekleri doğrultusunda
konuyu öğrenebilmektedirler.
Bu yazılımlar uzman kişiler tarafından
hazırlanmakta ve öğretim amacı, hedef kitle ve
içeriklerine göre farklılık göstermektedir.
Hiper Metin ve Hiper Ortam
Hiper metin; metin durağan grafik, resim,
çizim veya tabloları içeren düğüm ve bu
düğümlerin birbirine bağlanmasını sağlayan
bağlantıların bir arada kullanılması ile bir
alana ait bilgi yapının ve bu yapıda yer alan
ilişkilerin gösterilmesini sağlar.
Teknolojide gelişimi ile birlikte animasyon,
ses ve video gibi araçların hiper metinler
içerisinde adreslenebilmesi, hiper metne
yüklenen tanımı değiştirmiş ve çoğu zaman
hiper metin ve hiperortam kavramlarının
birbirlerinin yerine kullanılmasına neden
olmuştur.
Hiper ortam hiper metni de kapsayan
daha geniş bir kavramdır.
Çoklu ortam, bilgisayar ortamında içine
alan hiperortam olarak tanımlanabilir.
Çoklu ortamlar yalnızca basit bir şekilde
bilginin farklı yollar kullanılarak sunulmasını
değil bu yolların planlanmış bir program
olarak bütünleştirilip kullanılmasınıda
kapsamaktadır.
Hiper ortamlar uygun tasarlanmazsa
ortam üzerinde gezinirken kaybolmak gibi
sorunlar da ortaya çıkabilmektedir
Sanal Gerçeklik



Sanal gerçeklik, gözlük ve stereo kulaklıktan
oluşan başlık seti, vücut hareketlerini
algılayan özel bir giysi veya eldivenden
oluşan, çok algılayıcılı giriş-çıkış cihazlarına
bağlı olarak oluşturulmaktadır.
Böylelikle üç boyutlu sanal dünyayı görebilir
ve dokunabilirsiniz.
Sanal gerçeklik sizin bilgisayar benzetimli
nesneler ve varlıklar ile etkileşim içine
girebilmenize olanak sağlamaktadır.
Sanal gerçeklik
uygulamaları geniş bir
alana yayılmıştır.
Bilgisayar destekli
tasarımda (CAD), tıbbi
teşhis ve tedavide,
fiziksel ve biyoloji
bilimlerindeki bilimsel
deneyimlerde, pilot ve
astronotların eğitimi için
uçuş simülatörlerinde ve
eğlence olarak üç
boyutlu video
oyunlarında
kullanılmaktadır.
Yapay Zeka
Kısaca AI (Artifical
Intelligence) olarak anılan yapay
zeka insanlar tarafından
gerçekleştirildiğinde zeka
gerektiren işlerin makinelere
yaptırılması çalışmaları ile
uğraşan bilimdir.
Yapay zeka, elektronik
makineler aracılığıyla insanın
ussal etkinliğini olabildiğince taklit
etmek ve belkide sonuçta insanın
ussal yeteneğini geliştirmektir.
Örneğin santraller, internet siteleri
otomatik cevap atıyor.
Zeki Öğretim Sistemleri
Klasik BDÖ sistemlerinden farklı olarak ZÖS,
öğrenciye bilgi düzeyine uygun öğrenme ortamı
sunarak öğrencinin daha kolay, hızlı ve kalıcı
öğrenmesini sağlamayı amaçlar.
“İleri Öğrenme Teknolojileri (Advanced Learning
Technologies)” başlığı altında incelenen Zeki Öğretim
Sistemi; neyi öğreteceğini, kime öğreteceğini ve nasıl
öğreteceğini bilen yapay zeka ortak oluşumunda yer
alan tekniklerden yararlanarak tasarlanmış bir
bilgisayar sistemidir (Nwana, 1990).
BDÖ’in Yararları







Beynin yeteneklerinin ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır
Öğrenme materyallerini kullanan öğrenciler, çalışmalarını daha
hızlı sürdürmekte ve daha hızlı öğrenmektedir.
Öğrenciler yaşları ve gereksinimlerine uygun materyallerle
çalışmaktadır. Öğretimin bu kişiselleştirilmiş şekli etkinliği
arttırmaktadır.
Matematik ve dil yeteneğini geliştirmede büyük kolaylıklar sağlar.
Öğrencinin bilgi alışverişi sayesinde sosyal iletişimde bulunma
yeteneğini geliştirir.
Öğrenci bireysel çalışmalar yapabildiğinden problem çözme ve
dikkatini bir noktada toplama yeteneğini geliştirmesine yardımcı
olur.
Kendine güven duygusunu geliştirerek öğrenciyi hayata hazırlar.
BDE’nin AVANTAJLARI

Etkileşimli öğrenme sağlaması

Anında dönüt verebilmesi

Sabırlı olması

Öğrenciyi güdülemesi

Öğretimde bir süreklilik sağlaması

Öğrencinin öğrenme düzeyine uygun öğrenme ortamı
sunabilmesi

Her öğrencinin ihtiyacına uygun içeriğin sunulması

Yeni içeriğin öğretimde birden fazla sunum formatının
kullanılması

Öğrencinin performans kayıtlarının tutulması
BDÖ’in Yararları







İşbirlikli öğrenmeyi artırır
Anlaşılmayan konular için sürekli tekrar olanağı vardır
Geleneksel eğitime göre daha çok kaynak sunar
Çokluortam ve etkileşim olanakları sayesinde sıkıcı
çalışmaları cazip hale getirebilir.
Zamanın etkin kullanılmasını sağlar.
Bedensel ve zihinsel engelli öğrenciler için eğitimde
fırsat eşitliği sağlar.
Gerçekleştirilmesi tehlikeli ve pahalı olan uygulamaların
yapılmasına olanak sağlar.
BDÖ’in Yararları



Önceki çözümleri araştırıp yeni çözümler
üretme alışkanlıkları kazandırır.
Belgeleme, dosyalama ve belgelere başvurma
alışkanlığı kazandırır.
Öğrenci merkezli eğitimle aktiflik sağlanır.
Deneme yanılma yöntemiyle öğrenci kendisi
keşfeder, araştırır ve bilimle iç içe olur.
BDÖ’in olumsuzlukları






Öğrencilerin Sosyo-psikolojik
gelişmelerini engellemesi
Özel donanım ve beceri
gerektirmesi
Eğitim programını
desteklememesi
Öğretimsel niteliğinin zayıf
olması
BDÖ uygulamalarının pahalı
olması
BDÖ yazılımı üretenler ile
öğrenciler arasındaki
koordinasyon eksikliğidir.
BDÖ’de Öğretmenin Rolü



Oluşturmacı öğrenme yaklaşımında öğretmen
öğrenmeyi kolaylaştıran bir yardımcı, herhangi bir
gereksinme anında kendisine başvurulabilecek bir
danışman rolündedir.
Oluşturmacı öğretmenlerin temel özellikleri:
Öğrencilerin kendi öğrenmelerini yöntemlerini ve kendi
başlarına karar verme yeteneklerini cesaretlendirir ve
kabul eder.
Ham veriler ve birincil kaynakların yanı sıra manüpüle
edilmiş, etkileşimli ve fiziksel materyaller kullanır.
Görevleri tasarlarken “sınıflandırma”, “çözümleme”,
“tahmin”, ve “yaratma” gibi bilişsel terminolojiyi kullanır.
BDÖ’de Öğretmenin Rolü




Dersi yürütmek, öğretimsel stratejileri ve içeriği
değiştirmek için öğrencilerin tepkilerini hesaba katar.
Kavramlar ile ilgili kendi anlamlarını paylaşmadan
önce öğrencilerin bu kavramlar hakkındaki
düşüncelerini sorgular.
Öğrencilerin hem kendileri ile hem de diğer
öğrencilerle karşılıklı konuşma ve tartışmalara
girmeleri konusunda cesaretlendirir.
Öğrencilere açık-uçlu sorular yönelterek onları
araştırmaları ve sorgulamaları için cesaretlendirir.
BDÖ’de Öğretmenin Rolü



Öğrencilerin ilk tepkilerinin ayrıntısını
araştırır.
Soruları yönelttikten sonra bekleme süresi
verir.
Öğrencilerle ilişkiler kurmalar ve mecazlar
yaratmaları için zaman tanır.
BDÖ’de Öğretmenin Rolü
Oluşturmacı öğrenme yaklaşımı
öğretmenlere her bir öğrenci için öğrenmeyi
bireyselleştirebilecek teknolojik araçları
kullanarak bilişsel süreçleri
değerlendirebileceği bir esneklik
getirmektedir.
Öğretmenlerin teknoloji yeterliliklerini dört
aşamada tanımlayan McKenzie (2000) bu
kapsamda önerdiği modelde teknolojiyi sadece
öğretimi tamamlamak olarak değil aynı zamanda
onu yeniden tanımlamak için eğitim programı ile
bütünleştiren dört aşamalı bir öğretmen modelinden
bahsetmektedir.




Okuryazarlık öncesi son kullanıcı (preliterate end
user)
Yazılım teknikeri (Software technicians)
Elektronik gelenekselciler (Electronic traditionalists)
Tekno-Oluşturmacılar (Techno constructivists)
BDÖ’de Öğrencinin Rolü
Araştıran, sorgulayan, değişik bakış açıları
ve yaklaşımlar ortaya koyabilen, kendi
öğrenmesinden sorumlu, özetle öğrenme
sürecinin her aşamasına etkin bir biçimde
katılan bireyler bilgisayar destekli öğretim
ortamlarındaki öğrenci kimliğini ifade
etmektedir.
BDÖ’de öğrencilerden beklenenler:






Bilgisayar destekli öğretim ortamlarının gerektirdiği
teknolojik yeterlilikleri yerine getirebilmelidir.
İşbirliğine dayalı ortamlarda görev alabilmelidir.
Öğrenci öğrenme sürecinde sorumluluk alır.,
Öğrenmelerine katkı sağlayabilecek her türlü
olanaktan yararlanır.
Öğrendiklerini kullanmak ve uygulamak için
fırsatları değerlendirir.
Öğrenci-öğrenci ve öğrenci-öğretmen etkileşiminin
sağlanmasına yönelik çaba gösterir .
Bilgisayara Dayalı Eğitimin Etkinliği
Hakkında Araştırmalar Ne Diyor?



Michigan Üniversitesinden James Kulik ve
arkadaşları, BDE ve geleneksel öğretim
ortamlarının etkinliği üzerinde metaanalizler yapmış ve BDE’nin genelde
daha etkin olduğunu bulmuşlardır.
Geleneksel öğretim ortamlarıyla
karşılaştırıldığında, BDE’nin öğrenci
başarısına etkisi %30 oranında daha
fazladır.
Bu etki daha küçük yaşlarda daha
yüksektir.