PowerPoint Sunusu

Ercan BİL
Türkçe öğretmeni
Eylemlerden türediği halde isim, sıfat , zarf olan ve yan cümlecik
kuran çift görevli sözcüklere FİİLİMSİ denir.
FİİLİMSİLERİN ÇEŞİTLERİ:Görevleri ve anlamları bakımından
Fiilimsiler üçe ayrılır:
1)İsim-fiil:Cümlede hem isim, hem fiil görevi olan;
2)Sıfat-fiil:Cümlede hem sıfat, hem fiil görevi olan;
3)Zarf-fiil:Cümlede hem zarf, hem eylem görevi olan sözcük.
FİİLİMSİLERİN ÖZELLİKLERİ
1- Eylem anlamı taşırlar ancak kişi ve zaman eki alamazlar.
2- Fiilimsilerle fiillerden türeyen kalıcı isimleri karıştırmamak için
sonuna –me/-ma olumsuzluk eki getirilerek anlamda bozukluk
olup olmadığına bakılır.
3- Yan cümlecikler kurarlar ve yan cümlelerin yüklemi görevini
üstlenirler.
4- Eylemler gibi olumsuzluk eki alabilirler.
5- Eylemler gibi çatı özelliği taşıyabilirler.
İSİM-FİİLLER
Cümlede hem isim görevini üstlenen hem de eylem anlamını
koruyan sözcüklere denir.
-mek/ -mak
-me/-ma
-Iş/-iş
eklerini alarak meydana gelirler.
Örnek: düşünmek, çağdaşlaşma, direniş, uçuşu …vb.
-İsim-fiiller eylemler gibi olumlu ya da olumsuz olarak
kullanılabilirler.
-Örnek: Çiviyi çakarken eline vurmamaya dikkat
ediyordu
Onunla karşılaşmamayı umuyorduk.
-İsim-fiiller tıpkı isimler gibi isim durum eklerini alabilirler.
Örnek: Sınavda başarılı olmayı çok istiyordu.
Her akşam kitap okumaya zaman ayırıyordu.
-İsim-fiiller tamlama kurabilirler.
Örnek: Uygun bir yerde konaklamanın zamanı gelmişti.
-İsimler gibi çoğul eki alabilirler.
Örnek: Toplantıda konuşmalar bir türlü bitmek bilmiyordu.
-İsim-fiiller cümlede her türlü öğe olarak kullanılabilirler.
Örnek: Başkalarını dinlemeyi artık öğrenmeliyiz. (B.li Nesne)
-İsim-fiil ekleri kalıcı isimler de yapabilirler. Bunları
karıştırmamak için sözcüğe olumsuzluk eki getirilir. Olumsuzluk
eki aldığında anlatım bozukluğu oluşuyorsa o kalıcı isimdir. İsimfiil değildir.
Örnek: kazma, kavurma, giriş, danışma …vb.
UYARI: “-ış/-iş” ekiyle yapılan isim-fiil (ad eylem)
Sözcüğe “biçim, tarz” anlamı katar. Bu anlamı
katmayan sözcükler KALICI AD olur.
Örnek: Bu konudaki görüşümü açıkladım.
Binanın girişi kapalı görünüyor.
Benimle yürüyüşe gider misin?
UYARI: İsim fiiller yan cümle kurarak yan cümlenin
herhangi bir ögesi veya isim cümlesi kurarak
yüklemi olabilirler.
Örnek: Sınıftaki çocuğun oturuşunu görmeliydin.
(oturuşunu=nesne)
Tek isteği başarılı olmaktı.
(başarılı olmaktı=yüklem)
UYARI: İsim fiil yapım ekiyle türemiş bir sözcük
bir sıfat tamlamasında tamlayan olarak kullanılabilir. Bu onun isim fiil olmasını etkilemez.
Örnek: “süzme bal”, “kesme şeker”
“Eserinde başkasından alınma sözlere yer vermiş.
“alınma sözlere” sıfat tamlamasında “alınma”
sıfat tamlamasının tamlayanı aynı zaman isim
fiildir.
SIFAT-FİİLLER
Varlıkları niteledikleri için sıfat; özne,nesne ve tümleç alarak yan
Tümcecik kurdukları için de eylem gibi sayılan sözcüklere
SIFAT-FİİL denir.
Sıfat-fiiller,türlü eklerle fiil tabanlarından türemişlerdir.Sıfat-fiil
türetmeye yarayan ekler şunlardır:
“-an-ası-mez-ar-dik-ecek-miş”
ADLAŞMIŞ SIFAT
 Sıfat-fiillerle kurulan tamlamalarda, sıfattan sonra
gelen ismin sonundaki çekim ekinin fiilin sonuna
gelerek ismin düşmesi sonucu oluşan duruma
adlaşmış sıfat denir.
 Örnek: Pazarda hiç tanıdık insana rastlamadım.
(tanıdık insan-a)
 Pazarda hiç tanıdığa rastlamadım.
UYARI: -dık/-dik ve –acak/-ecek sıfat fiil ekleri
ünsüz yumuşaması kuralına uyar. Çoğu zaman bu
eklerden sonra iyelik eki de kullanılır.
Örnek: Sevdiğim insanlar, tanıdığım adam,
dikeceğimiz çiçek…
SIFAT-FİİLLERİN ÖZELLİKLERİ
1- Sıfat-fiillerde belli belirsiz bir zaman kavramı vardır.
2- Sıfat-fiiller tıpkı sıfatlar gibi çekim eki aldıklarında adlaşırlar ve
buna adlaşmış sıfat denir.
Örnek: Herkes gelenleri (insanları) kapıda karşılıyordu.
Annesi yaramazı (çocuğu) nihayet uyuttu.
3- Bazı sıfat-fiiler sıfat-fiil eki aldıkları halde isim olarak
kullanılabilir. Buna kalıcı isim denir.
Örnek: Evde yakacak kalmamıştı. (kalıcı isim)
4- Eylemler gibi olumsuzluk eki alabilirler.
Örnek: Evde kırılmamış bardak kalmamıştı.
5- Cümlede özne, nesne, dolaylı tümleç ve yüklem olabilirler.
SIFAT-FİİL EKLERİ
 GEÇMİŞ ZAMAN SIFAT-FİİLLERİ:
 mış/miş : geçmiş gün, okumuş adam vb…
 dık/dik : tanıdık insan, bildik şehir vb…





GELECEK ZAMAN SIFAT-FİİLERİ:
ecek/acak : yakacak odun, okuyacak çocuk vb…
GENİŞ ZAMAN SIFAT-FİİLLERİ:
an/en : koşan adam, yüzen çocuk…
()r : koşar adım, bakar kör…
ZARF-FİİLLER
Fiil köklerinden zarf-fiil ekleriyle türeyen ve cümlede zarf olan
sözcüklerdir.
Zarf-fiiller görevlerine göre 3 şekilde sınıflandırılabilirler.
1- Durum Zarf-fiilleri (ulaçları): Yüklemi durum yönünden açıklayan
zarf-fiillerdir. Eyleme “Nasıl?” sorusu sorularak bulunur.
2- Zaman Zarf-fiilleri: Eylemi zaman yönünden niteleyen zarf-fiillerdir.
Eyleme “Ne zaman?” sorusu sorularak bulunur.
3- Bağlama Zarf-fiilleri (bağ-fiiler): Cümledeki temel yargıyı kendisinin
oluşturduğu yan cümleciğe bağlamaya yarayan ulaçlardır. (-ıp/-ip eki)
ZARF-FİİL EKLERİ
 arak/erek: Çocuk koşarak uzaklaştı.
 ken : Televizyon izlerken uyumuş. (Ne zaman
uyumuş?)
 madan, -meden : Adam bilmeden konuşuyor.
(Nasıl konuşuyor?)
 ınca, -ince : Bunu gelince konuşuruz.
(Ne zaman konuşuruz?)
 dıkça, -dikçe :Yürüdükçe yol tükenir. (Nasıl
tükenir?)
 alı, -eli : Buraya geleli huzurum kaçtı.
(Huzurum ne zaman kaçtı?)
 ir, -mez :Gelir gelmez uyudu. (Ne zaman uyudu?)
 asıya, -esiye : Atları öldüresiye kırbaçladı?
(Nasıl kırbaçladı?)
 a, -a :
Koşa koşa gitti. (Nasıl gitti?)
 e, -a :
Düşe kalka büyüdü. (Nasıl büyüdü?)
 e, -e :
Güle güle gidin. (Nasıl gidin?)
 ıp/ip : Müdür sınıfa gelip duyuru yaptı.
Ercan BİL
Türkçe Öğretmeni
2014