smail Ta*p*nar - Dinler Tarihi Ders Notlar* Final

İsmail Taşpınar - Dinler Tarihi Ders Notları Final
Hinduizm:
-
-

-
Hinduizm tabirinin menşei, 8.yy’da Hindistan’ı fethetmeye başlayan Müslümanların bölgede
oturan halkı, eski adı SİNDHU olan İNDUS nehrine nispetle SİNDHU şeklinde
isimlendirmişlerdir
Hindus şekliyle Müslümanlardan da öncesine dayanır. M.Ö 5.yy DA0RİUS anıtlarında ve daha
yeni bir form halinde (Hindus) Herodot’ta görülür. Hindu kelimesinin yaygınlaşması İslam
fetihlerinin sonucudur
Hinduizm inancı, Sanskrit literatüründe
a) “soylu yol” anlamında gelen ARYA DHARMA = etnik hüviyetini ifade eder
M.Ö 2000. Yıllarından itibaren Hindistan’a göç eden Aryalardın (ÂRÎLERİN) dinidir
Veya
b) B) “ezeli-ebedî din” anlamında SANATANA DHARMA şeklinde geçer.
Brahmanizm ve bazı yerli dinlerin genişlemiş hali, etkilenme söz konusudur
Tarihi: (ihtilaflıdır)
I.
-
Genel olarak kutsal kitapların tasnifi esas alınır
BRAHMANİZM (VEDİZM) Dönemi (M.Ö 1500- M.S 3. Yy’a kadar)
Arilerin oluşturduğu din, yani Vedalar kültürü çerçevesinde oluşturulan din
Erken dönemlerde çok tanrıcı bir dindir, ancak daha sonraları Vedalarda tevhit inancı tespit
edilmeye çalışılıyor. 5.yy’dan itibaren tek tanrıcılığa doğru bir meyil
Bu dönemde yazılan Svetasvatara Upanışad’da tek tanrıyı ifade etmek üzere kullanılan
İSVARA (İSA) kelimesi bu dönüşüme işaret eder. İsvara ismi SİVA-VİŞNU-BRAHMA üçlüsünden
Not: iBRaHiMN = Hundiuzmin en önemli unsurlarından birisi de kurbandır. H. İbrahim M.Ö 1500
yılında yaşamıştır (onun da bir Brahman olduğunu iddia edenler)
oluşan tek bir tanrıyı kapsar1 (Teslise benzerlik???)
Siva
Vişnu
Brahma
1
http://www.filozof.net/Turkce/dinler-tarihi/13395-hinduizm-nedir-tarihi-donemleri-hakkindabilgi.html?showall=1&limitstart=
www.ti-enertainment.com
Sayfa 1
İsmail Taşpınar - Dinler Tarihi Ders Notları Final
 Tanrı anlayışı: Hinduizmde Şiva, Vişnu ve Brahma en önemli tanrılar olarak kabul edilir. Bir
Hindu bunlardan Şiva’yı veya Vişnu’yu benimser, diğerlerini de reddetmez. Çok tanrıcılık gibi
gözükmesine karşın, bu dinde de tek tanrı inancı hissedilir. Bir Rigveda cümlesinde, “Tanrı
birdir. Bilgeler onu çeşitli şekilde adlandırıyorlar.” denilmektedir.
Koruyucu ve destekleyici Tanrı
Vişnu'nun insan şekline
dönüşmüş hâli: Krişna
Krişna olarak gelmiş Tanrı
Vişnu
Yokedici Tanrı Şiva
Hinduizmde inekler uğurlu ve kutsal sayıldığı için saygı görürler.
II.
-
III.
-
Kurban ibadeti çok önemlidir
Artık Monotheizm’e geçişten bhsedilebilir.
Bu döneme ait kutsal metinler: VEDALAR, BRAHMANLAR ve UPANİŞADLAR’dır
Sentez Dönemi (M.Ö 3yy’dan-M.S 1yy’a kadar)
Yerli ilahlar artık Hindu Mitolojisinin kahramanları olarak ortaya çıkmaktadır
Bu dönemde Yoga’lar oluşur
Budizm’in ve Jainizm’in (Ahimsa- hiçbir canlıyı öldürmeme) Brahmanizm’e etkisi olur.
Budizm’in etkisi= inziva hayatı; Jainizm’in etkisi= Ahimsa denilen, hiçbir canlıyı öldürmeme
Yerli inançlarla Brahmanizm’in karıştığını ortaya koyan eserler vardır: MAHABHA-RATA;
RAMAYANA gibi destanlarla PURAN-LAR gibi kutsal metinlerin oluşacağına işaret eder
Modern Hinduizm’in doğuşu (M.S 1yy’dan 16yy’a kadar)
Bu dönemde Upanişadlar ortaya çıkar
Reenkarnasyon inancı bu dönemde oluşur
Yoga ibadet şekline bürünür
Hinduizm yeniden değerlendirilir. Çeşitli felsefî okulları meydana getirir
Not: Hindistan Müslümanlarına MANSURÎ denilirdi. Hallac-ı Mansur Mansur İslam’ı yaymak için
Hindistan’a gitmiştir…
Genel Bilgiler:
-
Herhangi bir amentüleri yok, değişik bir inanç sitemine sahipler
Ruhla ilgili birçok felsefî görüşlere sahipler
Hinduizm’in kutsal kitap dili Sanskritçedi
www.ti-enertainment.com
Sayfa 2
İsmail Taşpınar - Dinler Tarihi Ders Notları Final
Kutsal kitapları:
1. VEDALAR:
Vedalar, Upanişadlar ve özellikle Bhagavat Gita (Bagavat Jita) en kutsal sayılan
kitaplarındandır. Kitapların dili Sanskritçedir. Genellikle bütün Veda ‘larda ilahi, niyaz, dua,
hayat kaideleri, tilsim ve büyü ile ilgili konular iç içedir. Veda ‘larin tabiat üstü güçlerle temas
kurduguna hakim kisilerin kalplerine dogduguna da inanilir.
Genellikle Hinduizm ‘in mukaddes metinleri sadece Veda ‘lardan ibaret degildir. Brahma,
Upanisad ve Aranyaka ‘lar da Vedalarin tamamlayicisi niteligindedirler. Upanisad ‘lara göre
kainat insan ruhlarinin (Atman) dünya ruhu ile (Brahman) birlesmesinden meydana gelmistir.
Ebedi saadet, Atman- Brahman birlesmesiyle gerçeklesir. Upanisad ‘lar Tanri, kainat, ruh,
ölümden sonraki hayat vb. konulari islemistir. Bu sayilan kutsal metinler disinda
Muhabharata Destani, 240.000 cümleden olusmakta ve dünyanin en uzun destani olma
niteligini korumaktadir.
- İlm-i ilahî, Veda ‘larin en eskisi ve en önemlisidir
- Brahmanlar (din adamları sınıfı tarafınca) okunan metinlerdir- Kast sisteminde herkesin
görevi vardır. Brahmanların görevi din işlerini yönetmek, Vedaları okumak. Diğerleri ise
Brahmanlara bakmakla mükelleftir
- Kurban ibadeti zikredilir
- Sabahtan akşama kadar sürekli ibadet edilir, ilahiler söylenir
- Vedaları okumak, bu alemin işleyişini anlamak için son derece önemlidir
- Dünya dinleri içinde en eski belge özelligini tasimaktadir.
1. Rigveda:
- Tanrıları tazim için yazılmış on kitaptan ibarettir. 1028 ilahiyi ihtiva eder. İlahiler kafiyelidir,
uzundur, ritmiktir
2. Samaveda:
- Kurban esnasinda söylenen ilahileri ihtiva eder. Bir çesit melodiler Vedasidir. Yüksek sesle
okunur.
3. Yajurveda:
- Bu da kurbanla ilgili formüllerden meydana gelmistir. Bazi kesimleri nesir, bazi kesimleri
manzum olmak üzere iki bölümden olusmustur. Bir özelligi de kurban esnasinda mirildanarak
okunmasidir.
4. Atharvaveda:
- Kainat ve büyü ile ilgili dualardan ibaret olan Atharvaveda ‘yi Brahman ‘lar hayatin belirli
pozisyonlarinda okumak zorundadirlar.
 Peygamber inancı: Hinduizmde peygamber inancı yoktur. Ancak, Tanrı Vişnu’nun çeşitli
devirlerde Rama, Krişna gibi insan biçimine girerek insanlara yol gösterdiğine inanılır.
 Vahye dayalı olan metinlere ŞRUTİ, vahye dayalı olmayan Destanlar, hikemî sözler ihitva eden
SMİRİTİ
ŞRUTİ
www.ti-enertainment.com
SMİTRİ
Vedalar
Mahabharata
Brahmanlar
Ramayana
Upanişadlar
Manu Kanunları
Aranyakalar
Puranlar
Sayfa 3
İsmail Taşpınar - Dinler Tarihi Ders Notları Final
Upanişadlar:
- Kader, hayatın tekâmülü, ailenin başlangıcı gibi konular ele alınır
Mahabharata:
- 240.000 cümleden oluşan bir Destan. Dünyanın en uzun Destanı
- Pandava’ların ve Kavurların savaşı anlatılmakta
- Burada bir bölüm BAGAVATGİTA-Gita’nın şarkısı. Burada tanrı Vişnu bilge KRİŞNAYA hulul
ediyor
Destanın kısa özeti: İki taraf amcaoğulları ve yönetimin Arjuna’ya verilmediği için. Savaş
meydanına gelinir ve iki ordu karşı karşıya gelir. Arjuna savaşmaktan vazgeçer, lüzumsuz yere kan
dökülsün istemez. Arjuna’Nın danışmanı KRİŞNA. Tam bu savaş arefesinde zaman içerinde zaman
açılır ve uzunca bir konuşma geçer (bu ikisi arasında) Nefsin terbiyesi üzerine konuşurlar. Krişna
ona sen savaşmalısın, sen Kşatriyasın der. Arjuna buna karşı direnir ancak Krişna onu ikna eder.
“Yerinde savai iyidir-gereklidir”! der. Arjuna savaşı yener. “Sen hakikat için savaşıyorsun, daima
galip gelirsin. ŞahsÎ değil, hakikat mücadelesi esastır”
Kast Sitemi:
Hinduizmin en belirgin yönü, toplumu kastlara bölmesi ve insanları sınıflara ayırmasıdır:
1.
2.
3.
4.
BRAHMANLAR (rahipler, din adamları)
KŞATRİYA (hükümdar sülâlesi ve savaşçılar)
VAİSYA (tüccar, esnaf, çiftçi)
SUDRA (işçiler)
Ayrıca kast sistemine dahil edilmeyen, kast dışı kabul edilen PARYALAR (dokunulmazlar) vardır.
 Kastlar arasındaki ilişkiler sınırlıdır. Ancak aynı kasttan insanlar birbirleriyle evlenebilir veya
birlikte yemek yiyebilirler. Kastlar arasında geçiş söz konusu değildir. Kast seçilmez, ailenin
kastı çocuğun da kastıdır.
 Kast siteminde herkesin belirli vazifeleri vardır.
 Hinduizmde alçakgönüllülük, hoşgörü, cömertlik, dürüstlük, adaletli olma istenilen davranışlar
iken; canlılara kıyma, yalan söyleme, hırsızlık yapma, iffetsiz olma gibi diğer dinlerin
yasakladığı hususlar istenmeyen davranışlardır
 Kastlar yaratıcı Brahmanın uzuvları olarak kabul edilir, tanrının parçalarından yaratılmıştır
 Brahmanlar din adamları sınıfıdır ve kasttaki diğerleri onlara bakmakla mükelleftir
 Her kastın kednine göre füğüne ve merasimleri var. Diğer kast üyelerin düğün ve
merasimlerine katılmazlar
 Kast’tan çıkmak hayatı terk etmek demektir. O kişinin pabucu dama atılır, varlığı sona erer.
Büyük cezalara maruz kalır
 Birçok ilah var, herkes kendi şahsiyetine uyan tanrı seçer. Tanrıların hepsi tek tanrının farklı
tezahürleridir aslında
Belirli kavramlar:
 AVATAR:
- Hulul inancı
- Tanrı Vişnu’nun kendisini insan şeklinde göstermesine denir
www.ti-enertainment.com
Sayfa 4
İsmail Taşpınar - Dinler Tarihi Ders Notları Final
-
-
Tanrının tarihin çeşitli evrelerinde zuhur edip, kendini gösterdiğini söylerler. Mesela Hz.
Muhammed ve İsa’ya da Vişnu-Avatr, olduğunu söylerler
Vişnu farklı kültürlere farklı şekilde gelir, orası için verdiği hükümler o bölge için geçerli olur
(sadece)
Hinudizm’e göre son mesaj diyer bir şey yoktur. Sonsuza kadar Vişnu yeryüzüne gelir
Vişnu’Nun 2 önemli tezahürü: RAMA ve KRİŞNA
 Karma:
Sebep-sonuç kanununa verilen isim
İnsan geçmişte ne yapmış ise, gelcekte onu görür
İyiden iyi, kötüden kötü (lük) çıkar
Daha önceki hayatının ceza ve mükafatı öteki hayatta gösterir kendini- kastın hangi
bölümünde dünyaya gelmekle ölçülür
Hindular ölmekten korkmazlar, başka şekilde reenkarne olacaklarına inanırlar
“ne ekersen onu biçersin”
 Samsara:
- Karma doktrinine bağlı, ruhun bedenden bedene geçmesi
-
 Yoga:
Sanskritçe = “bağlamak”
İnsanın enerjisini belirli gayeye yöneltmeyi hedefleyen disiplin
İnsan iradesini eğitir
Kurtuluşa götüren ibadet
Hem bedenî hem de manevî gücü bir araya getirir vearttırır
Yoga yapana YOGİ denir
Derunî bir tecrübedir, aşırı konsantra olma, odaklanma
Hindu Mezhepleri:
Genelde kadim ve yeni mezhepler olmak üzere 2 çeşittir.
I.
Kadim:
 Felsefî göretiler:
A. Şivacılık:
- tanrı şiva üzerine odaklanma- asketik özellikerl
Evrende tek gerçek Brahmandır
Kurtuluş bilgi ile olur
Yoga bunu kolaylaştırır
Alınlarına 3 yatay işaretle kendilerini VİŞNUCULARDAN ayırırlar
B. Vişnuculuk:
- Vedalarda Vişnu’ya yönelik ilahiler var
Vişnu teslisi oluşturan üç tanrıdan birisidir
Alınlarına DİKEY çizgiler yerleştirirler
www.ti-enertainment.com
Sayfa 5
İsmail Taşpınar - Dinler Tarihi Ders Notları Final
C. Şaktizim:
- Şakti'ye (İlahi Anne diye de adlandırılır) değer veren ve ona tapan gelenek
- insanın kadına duyduğu ilgi nedeniyle daha fazla Şaktiye dua ederler
II.
Yeni/modern akımlar:
Uzunmzaman Müslüman hakimiyeti altında kaldılar, sonra İngiliz sömürüsüne maruz kaldılar. Bundan
dolayı hepsinin de etkisinde kalmıştır. EKLEKTİK yapıya sahiptir
İngiliz işgali farkli tepkilere yol açmıştır:
A. Rasyonalizme tam teslimiyet
- Bu harekatı başlatan ROY. Kast sistemine karşıdır, kadın haklarını savunur
B. Ariam Şarkaş harekati
o Hinduizm’in reform’a ihtiyacı vardır demiştir. Bu daha sonra militan Hinduzim’e yol
açmıştır
C. Gandi:
- eklektik savunmacı din anlayışı
Gandi Hindistanın batı tarafından bozulduğunu söyler ve Hindistanın bağımsızlığı
için mücadele eder
D. Bütün dinlerin aynı olduğunu söyleyenler var:
E. RADA KRİŞNA
- Hinduizm’de dini çoğulculuk vardır der
Not:
 Sembolleri : Om diye telâffuz edilen en kutsal sözcüktür.
İbadet yerleri : Mandir. Her köyde bir Hindu mabedi vardır.
İbadet: Bir Hindu sabah erkenden kalkar, yıkanır, tanrısının adını anar, onun putuna yakarır,
hediye sunar ve ilâhi okur. Yönünü doğuya döner, çevresine su serper. Öğle ve akşam da aynı
işlemleri tekrarlar. Evlerde tanrıların putlarına ayrılmış bir köşe bulunur. Tanrının putuna saygı
gösterme, ona zaman zaman yiyecekler sunma, o putu güzel kokularla tütsüleme, çiçeklerle süsleme
bir ibadettir. Ayrıca onlara kurbanlar sunma gibi işler ibadet olarak görülür.
Hinduizmde ruhun başka bir veya birçok bedende yeniden dünyaya gelmesi diye bilinen
tenasüh (reenkarnasyon) inancı vardır. Ölen insanların bedenleri yakılır. Böylece ruh yeni bir bedende
yeniden doğma olanağı bulmuş olur.
Dine giriş: Millî bir din olan Hinduizm, yayılmacı değildir. Ancak son yıllarda Hare
Krişnacılar denilen bir Hindu mezhebi bütün dünyada yayılmak için çaba harcamaktadır.
Mensuplarının sayısı: Dünyada 800 milyon civarında Hindu bulunduğu sanılmaktadır. Hindular
çoğunlukla Hindistan’da yaşamaktadır
…………………………………
www.ti-enertainment.com
Sayfa 6
İsmail Taşpınar - Dinler Tarihi Ders Notları Final
JAİNİZM:
Bu dinî hareket, aslında Hindu toplumu içinde ortaya çıkan reformcu mezheplerden birisidir ki, M.Ö.
VI. yüzyılda Hinduizm’de iki temel reform hareketi görülmüştür; her ikisi de daha sonraları farklı
dinler olarak telakki edilmiştir: Bunlar Jainizm ve Budizm’dir. Her ikisi de alışılmış anlamda mevcut
tanrı kavramına karşı bir reaksiyon özelliğine sahiptir
Jainizm’de temel tartışma noktası: (Mezhepleri)
Mehzepleri
1- Digambara (Göksel giysili):
Bir ermişin, elbise dahil hiçbir şeye sahip olmaması gerektiğine savunur. Bu yüzden sadece
bele kadar çıkan bir giysileri vardır. Bu doğuşta kurtuluşun kadınlar için mümkün olmadığına
inanırlar.
2- Svetambara (Beyaz cübbeli)

GANDİ ASLINDA BİR JAİNİST İDİ
- Müntesipleri yaklaşık üç veya dört milyon kadardır. Bunların büyük çoğunluğu, Hindistan’da
 Batılılara göre Jainizmin kurucusu MAHAVİRA. Kendisi dünya hayatından el etek çekmiştir ve
kendisini ibadete adamıştır. Uzun perhiz yapar-yemek yemez. 100 yaşında ölür
 Vardi Hamana bu harekatı genişletir. 30 yaşında karısını ve çocuklarını terk eder ve rahip olur.
Rahiplik elbisesini giyinmesinin sembolü olarak saçından 5 tel çeker, sonra kıyafetlerini çıkarır.
13 sene riyazet yapar. Bundan dolayı, nefisni yendiğinden dolağı ona MAHAVİRA denir. Bu
Jainzim’in başlangıcı olarak telakki edilir
 Budda’nın zamanına da yetişmiştir
Budizm’den farkları:
-
Daha fazla zühd; Dünyadan el etek çekme daha çok ön planda
Plotheizme karşılar
Kurbana karşılar (hepsi vejeteryandır)
Nefse işkencede aşırıya giderler
Ziraatle uğraşırlar
Heykel traşları insanları tamamen çıplak resmederler
AHİMSAH PRENSİBİ= öldürme, şiddete başvurma easası
Ağzı kapalı ve süpürge ile yürürler ki yanlışlıkla sinek yutmasın ayağı ile hayvan ezmesinler
diyer…
www.ti-enertainment.com
Sayfa 7
İsmail Taşpınar - Dinler Tarihi Ders Notları Final
Ekstra (Ders notları değil)
Jainizm insana ait en yüce mükemmelliğin ortaya çıkarılmasına uğraşır. Bu mükemmellik,
orijinal saflığı içinde bütün ıstıraplardan, doğum ve ölüm engelinden bağımsızdır. "Jain"
terimi Sanskritçe "Jina" (fatih) kelimesinden çıkarılmıştır ve bu fenomen dünyasında empoze
edilen bu sınırların üstüne çıkmayı ima eder.
Jainizm, mükemmel olan insandan daha yüksek bir varlığı ya da bir Tanrı'yı tanımayı gerekli
görmez. Varlıkların ne başlangıcı ne de sonları vardır, hepsi ölümsüzdür. Varlıkları üç ana
sınıfa ayırır: Henüz gelişmemiş olanlar; gelişme yolunda olanlar ve tekrar doğuş sürecinden
kurtulup özgür hale gelenler.
Jainizm çok güçlü keşişlik ve çilecilik eğilimlerine sahiptir. En yüksekteki ideal Ahimsa'dır,
yani her varlığa eşit saygı ve şefkat göstermektir. Jain Agamaları her yaşam biçimine büyük
saygı gösterilmesini katı vejetaryen kurallarını, çileciliği, kendini savunurken bile şiddet
uygulamamayı ve savaşa karşı olmayı öğretir. Hepsinden önemlisi de, Jainizm bir sevgi ve
merhamet dinidir.
Jainizm, yaklaşık 2500 yıl önce Hindistan'da başlamıştır. Kurucusu, Nataputta Vardamana ya
da diğer adıyla Manavira'dır. Kutsal metinleri. Jain Agamaları Sidantalar'dır.
www.ti-enertainment.com
Sayfa 8