Atmosfer ve özellikleri

Atmosfer katı ve sıvı olan yer yuvarlağını çepeçevre saran
gaz küreye denir.alt katlarında canlıların yaşaması için
gerekli olan gazları ihtiva ettiği için nefes alınan küre
anlamında ATMOSFER denilmiştir
Atmosferin ağırlığı
Atmosfer yer yuvarlağını çeviren gazların mekanik bir
karışımıdır.bu gazlar yerçekiminin etkisiyle yeri kuşatır
ve bunların bir ağırlığı vardır.
Atmosferin bu ağırlığı atmosferin altındaki ve üstündeki
maddeler üzerinde bir basıncı vardır. Bu basınca
HAVA BASINCI denir.
Havayı oluşturan gazlar esas olarak bir çekimhalinde
olsalar bile yerçekimi etkisi altında ağırlığına göre iç
içe geçmiş küreler halindedir.
En ağır gazlar yere en yakın mesafede bulunur.Yerden
uzaklaştıkça gazların yoğunluğu azalır.bu da basıncın
azalmasına neden olur.
Atmosferin katmanları
Troposfer katmanı
Atmosferin en alt bölümüdür. Yerden 6-16 km yüksekliğe
çıkan bu katmanda iklim olayları görülür.
Troposfer ekvatorda kalın kutuplarda incedir.
Bu duruma dünyanın dönüş hızı ve yer çekimi etkili
olmakla beraber ekvator çevresinde sürekli yükselici
hava akımları,kutup çevresinde ise alçalıcı hava
akımlarının olmasının da etkisi vardır.
Su buharı
Hava olaylarının troposferin 3-4 km lik bölümünde
görülür.
Nedeni su buharının bu bölümde yer almasıdır. Yani
yükseldikçe su buharı oranı da azalır.onun için
troposferin alt katmanlarında yatay ve dikey yönde
hava hareketleri hızlı yaşanır. Üst katmanda bu hız
azalır.
Stratosfer
Troposferin üzerinde yer alan 25-30 km yüksekte
bulunan yatay hava akımlarının olduğu katmandır. Bu
katmanda sıcaklık değişimi çok azdır.
Ekvator üzerinde sıcaklığı -80 derece iken kutuplarda
sıcaklık -50 derecedir.
şemosfer
Stratosferin üzerindeki katmandır.bu katman ozon
moleküllerinden oluşur.ultraviyole ışınları kırarak
parçalar ve iyonları açığa çıkarır.
Zararlı ışınların yere ulaşmadan önce en son süzüldüğü
katmandır.
İyonosfer(termosfer)
Yerden 80-90 km mesafede görülen dünya ya ulaşan
ışınların bir kısmının yansıyıp uzaya döndüğü bir
kısmının kırılıp dağıldığı katmandır.
Ayrıca bu katmanda ses ve radyo dalgalarını
yansıtan katmandır.
Ekzosfer
Atmosferin en dış katmanıdır. Gaz yoğunluğu oldukça
azdır. Bu katman kızılötesi ışınların uzaya geri
gönderildiği katmandır.
Hava her zaman bulunan oranı
sabit gazlar
Azot %78
Oksijen %21
Asal gazlar % 1
Oranı ortama göre değişen gazlar
Su buharı: denizel yerlerde daha fazla iken karasallığın
arttığı dağları çevredelediği yerlerde ve çöller de azdır.
Karbon: endüstrileşme ve şehirleşmenin arttığı
sahalarda oranı yükselirken kırsal yerlerde daha az
bulunur.
Atmosferdeki tozlar
Çok küçük boyutlarda yer alan toz parçacıklarıdır. Bu
toz parçacıklarının kaynağı ufalanmış taşlar,deniz
tuzları ve parçalanan meteor tozlarıdır.
Atmosfer tozlarının en büyük faydası yoğunlaşma
çekirdeklerini oluşturmasıdır.
Not: Havada oranı değişmeyen gazlar canlıları yaşamı
için süreklilik arz eder.
Oranı değişen gazlar ise iklim üzerinde etkilidir.
Atmosferin fonksiyonları
Atmosfer güneşten gelen ışınların zararlı olanlarını
uzaya geri yansıtır.
Bu ışınların bir kısmını kırarak dağıtır. Karanlık
yerlerin aydınlanmasını sağlar. Bir kısmını da
emerek yutar dünya’nın aşırı ısınıp soğumasını
önler
Atmosferin
faydaları
Gölge yerlerin aydınlatır.
İklim olayları görülür
Aşırı ısınıp soğumayı önler
Dünya ile dönerek sürtünmeden kaynaklanan ısınmayı
önler.
Meteorların dünyaya çarpmasını engeller
Zararlı ışınları süzer
Örnek sorular
Aşağıdakilerden hangisi atmosferin sağladığı faydalar
arasında yer almaz?
a) Işınları kırarak dağıtması
b) Meteorların çarpmasını önlemesi
c) Dünyanın aşırı ısınıp soğuması
d) Oksijen moleküllerini yatay yönde hareket ettirmesi
e) Dünya ile beraber dönerek sürtünmeden doğacak
ısınmayı önlemesi
Atmosfer içinde yükseldikçe basınç azalır.Bu durumun
temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir ?
a) Havanın sıcaklığının değişmesi
b) Hava içinde gazların seyrekleşmesi
c) Havanın yatay yönde hareketi
d) Havanın katmanlara ayrılması
e) Havanın içindeki tozların azalması