HEMŞİRELİK MESLEĞİNDE YÖNETİM

HEMŞİRELİK MESLEĞİNDE YÖNETİM
Doç. Dr. Ülkü BAYKAL
İÜ Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi
Hemşirelikte Yönetim Anabilim Dalı
Hemşirelikte Meslekleşme
Düzeyimiz Nedir?
Meslek Olma Özellikleri-1
Abraham Flexner’e göre (1910)
•
•
•
•
Bilgi
Uzmanlaşma
Entelektüel ve bireysel sorumluluk
İyi gelişmiş grup bilinci
Meslek Olma Ölçütleri -2
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bilimsel ilkelere dayalı bilgi
Eğitim süresi ve uzmanlaşma düzeyi
Entellektüel ve bireysel sorumluluk
İyi gelişmiş grup/birlik bilinci
Mesleğe bağlılık ve meslektaş dayanışması
Hesap verebilme
Özerklik
Yenilikçilik
Mesleki imaj- mesleğe verilen değer
Mesleki ahlak ve etik kurallar
HEMŞİRELİK HİZMETLERİ YÖNETİMİNİ
ETKİLEYEN BİLEŞENLER
1. Ülkenin sağlık politikaları ve sağlık sistemi
2. Yasal düzenlemeler
3. Örgütlerin yönetim yapısı ve işleyişi
4. Çalışma ortamı
5. Yöneticilerin yetkinlikleri ve önderlik
yaklaşımları
1. Sağlık politikaları ve sağlık sistemi
Sağlıkta küreselleşmenin yansımaları
Sağlıkta dönüşüm çalışmalarının etkileri
• Sağlık hizmetinin pazar koşullarına açık hale getirilmesi
• Sağlık işletmelerinin ticari işletme bakışıyla ele alınmaya
başlanması
• Sağlık çalışanlarının iş güvencesinin ortadan kalkması
• Sağlığın korunması ve geliştirilmesinden çok tedaviye
odaklanılması
• Aile hekimliği sisteminde hemşirenin adının geçmemesi
• 663 sayılı KHK ile ‘Başhemşire’ pozisyonunun yok edilerek,
yönetici hemşirelerin görünürlüğünün kaldırılması,
2. Yönetici Hemşireleri Doğrudan
Etkileyen Yasal Düzenlemeler
•
•
•
•
•
•
Hemşirelik Kanunu
Hemşirelik Yönetmeliği
Özel Hastaneler Yönetmeliği
663 sayılı KHK
657 sayılı DMK
İş kanunu
Hemşirelik Kanunu
Hemşirelikle ilgili yönetim görevlerinde lisans
ve lisansüstü eğitime sahip hemşirelerin
rüçhan hakları vardır. (MADDE 9 )
HEMŞİRELİK YÖNETMELİĞİ
8 Mart 2010 Resmî Gazete Sayı: 27515
Başhemşire olabilmek için hemşirelikte
en az lisans eğitimine sahip olmak
gerekir, yoksa diğer eğitim düzeyindekiler
görevlendirilir. (MADDE 9)
HEMŞİRELİK YÖNETMELİĞİ
8 Mart 2010 Resmî Gazete Sayı: 27515
Gözetmen hemşire; meslekte beş yıl
deneyimli, lisans mezunu olmak, yoksa diğer
hemşireler (3)
Sorumlu hemşire; öncelikle ilgili alanda uzman
hemşire olmak, yoksa üç yıl deneyimli ve
hemşirelikte lisans mezunu olmak (10/1)
Özel Hastaneler Yönetmeliği
Her hastane için en az bir BAŞHEMŞİRE
Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
Başhemşire; yüksek hemşirelik okulu veya
sağlık meslek lisesi mezunu olup, meslekte
enaz on yıl çalışmış ve iyi sicil almış
hemşireler arasından baş tabibin teklifi ile
Bakanlıkça atanır (M.129)
Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
Başhemşire yardımcısı; 100 yataklı ve daha
büyük kurumlarda baştabib tarafından
mesleklerinde enaz beş yıl çalışmış ve iyi sicil
almış hemşireler arasından yeteri kadar baş
hemşire yardımcısı görevlendirilir (M130)
Sorumlu hemşire; hemşire sayısı uygun olan
kurumlarda Baştabiblikçe servis veya bölüm
sorumlu hemşirelikleri kurulabilir
663 Sayılı KHK Ne Getirdi ?
• Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü pozisyonu ile
hemşirelerin görünürlüğü yok edildi,
• Yönetsel pozisyona atanacaklarda; 4 yıllık lisans mezunu
koşulu ve müdürler için 5 yıl deneyim aranırken eğitim
ve deneyimin niteliği göz ardı edildi,
• Sağlık çalışanlarının sözleşmeli çalışmalarının önü
açılarak, iş güvencesi ortadan kaldırıldı,
• Kurumsal performans denetimlerinde yetersizliğin
görülmesi durumunda, yöneticinin işine son verilmesi
(genel sekreterin işine son verildiğinde hastane
yöneticilerinin de sözleşmesinin kendiliğinden sona
ermesi gibi)
3.Hemşirelik Hizmetleri Örgütlenmesi
Nasıl Olmalı?
Hemşirelik Hizmetleri Yönetim
Basamakları
4. Hemşirelerin çalışma ortamı
Olumlu Çalışma Ortamları =
Kaliteli İş Yerleri =
Kaliteli Hasta Bakımı
ICN (International Council of Nursing) 2007
Teması
Olumlu Çalışma Ortamlarının Özellikleri
• Çalışanı işe alma ve işte tutma üzerine odaklanan
yenilikçi personel politikaları,
• Eğitim ve sürekli gelişmeyi-yenilemeyi esas alan
kurumsal stratejiler,
• Çalışanların emeklerinin karşılığını alması,
• Uygun fiziksel çevre, yeterli donanım ve
malzemenin olması,
• Çalışanların, iş ve işyeri güvenliği konusunda
bilinçlendirilmesi,
• Güvenli bir çalışma ortamının varlığı,
(ICN 2007)
Hemşire insan gücünün planlanmasında
yaşanan sorunlar
• DSÖ bulgularına göre düşük hemşire /nüfus oranı
olan ülkelerde bile, mevcut hemşirelerin dağılımı
dengesiz
• Yeterli sayıda yetiştirilmemelerine karşın hemşireler
yeterince istihdamı edilmemekte
• Örgütlerde hemşirelere duyulan gereksinim ile
hemşirelerin gereksinimleri ve iş ortamının
gerektirdikleri arasında uyum olmamakta
Hemşire İş Yükünün Analizi
Hemşirelerin iş yükü ölçümü yapılmadığından,
hemşirelerin çabaları ve uzmanlıkları yeterince
takdir edilmemekte,
ölçülememekte ya da karşılıksız kalmaktadır
( ICN 2004)
Aşırı iş yükünün olumsuz sonuçları
• Hemşirelerin işini hatta mesleğini terk etmesi
• Hasta güvenliğinin azalması ( kaza ve hatalar
artmakta)
• Özellikle yönetsel ve destek personelin işinin
hemşireler tarafından yerine getirilmesi bakımı
aksatmakta
• Önlenebilir yaralanmalar artmakta (kas ağrıları, bel
zorlamaları, kesici ve delici yaralanmalar gibi)
• Gerekli koruyucu önlemlerin alınmamasına bağlı
enfeksiyonlar (HIV, Hepatit B-C gibi)
Örgütlerde sosyal ve psikolojik iyilik
halini sağlamak için
•
•
•
•
•
•
•
•
İş baskısının olmaması ( aşırı iş yükünün olmaması)
İş güvenliği ve işyeri güvenliğinin sağlanması,
Meslektaş ve yöneticilerin sosyal destek sağlaması,
Eğitim ve profesyonel gelişme olanaklarına
erişebilme olanağı,
Mesleki kimliğe uygun görevlendirme,
Çaba ve ödül arasında bir dengenin olması,
Mesleki özerkliğe ve liderliğe olanak sağlanması,
İş güvencesinin olması,
İşyerinde Şiddet
• Hemşirelere, meslektaşları, diğer sağlık ekibi
üyeleri, hastalar veya yakınları tarafından fiziksel
ve psikolojik şiddet uygulanmakta
• Araştırmalara göre, sağlık sektörü diğer sektörlere
göre şiddete daha fazla eğilimli
• Sağlık sektöründe de özellikle ambulans görevlileri
ile hemşireler daha fazla şiddet görmekte,
• İşyerinde şiddete yönelik önlemler, uluslararası
boyutta ele alınmakla birlikte, her ulusun ve
örgütün üzerine düşen rolü yerine getirmesi
gerekli
Mıknatıs hastane
İyi yetişmiş hemşireleri çekebilen ve
tutabilen, sürekli olarak nitelikli ve
yüksek kalitede bakım sağlayabilen
hastane ortamı
Mıknatıs hastanelerde çalışan
hemşirelerde
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Psikolojik tükenme düzeyi daha düşük
İş doyumu daha fazla
Hasta memnuniyeti fazla
Düşük devir hızı
Yüksek örgütsel bağlılık
Yeterli sayıda hasta-hemşire oranı
Esnek çalışma programları
Sürekli eğitim ve gelişme olanağı
Özerk ve sorumlu davranma
Ekip çalışmasına yatkınlık
Hemşire iş gücünü koruyan ülkelerin
• Sağlık hizmetlerine önemli kaynak ayırdıkları
• Daha fazla sayıda hemşireyi istihdam ettikleri
• Sürekli eğitime ve mesleki gelişime önem
verdikleri
• Hemşireleri maddi olarak tatmin ettikleri
• Barınma, çocuk bakım olanakları gibi sosyal
destek sağladıkları
• Daha esnek çalışma zamanı uyguladıkları
• Farklı statülerdeki hemşirelik personeli için uygun
personel stratejileri geliştirdikleri
5. HEMŞİRE YÖNETİCİLERİMİZİN
ÖNDERLİK/LİDERLİK YAKLAŞIMI
NASILDIR????
Önderlik/Liderlik yaklaşımı
Araştırmalara göre, olumlu önderlik yaklaşımının;
• Grubun bütünleşmesini artırdığı ve iş stresini
hafiflettiği
• Hemşirelerin işi bırakma oranlarını azalttığı
• Hemşirelerin özerk oldukları, inisiyatif ve
kapasitelerini tam olarak kullandıkları
• Hastaların memnuniyetinin arttığı
• Hemşirelerin iş doyumunun artığı ve tükenmenin
azaldığı
• Güçlü ve olumlu bir örgütsel iklimin yaratılmasını
desteklediği
YAPILAN ÇALIŞMALARDA
• Yönetici hemşirelerin kendi değerlendirmelerine göre
dönüşümcü liderlik modelini benimsedikleri (Serinkaya,
İpekçi 2005)
• Yöneticilerin kendi-kendini değerlemeleriyle astlarının
değerlendirmeleri arasında ölçeğin tüm alt boyutlarında
(Saatli, Argon 1998)
• Üst ve astlar arasında yapılan karşılaştırmalarda çalışana
yönelik olma ve genel liderlik özelliklerinde anlamlı farkların
olduğu (Göktepe, Baykal 2006)
• Hemşirelerin yöneticilerinde işe yönelik liderlik tarzını güçlü
algıladıkları ve bunun işten ayrılmada etkili olduğu (Özer
2007)
• Hemşirelerin yöneticilerinde dönüşümcü liderlik tarzını
algıladıkları (Sayın 2008)
SONUÇ
• Yönetici hemşire ve hemşire değerlemeleri
arasında fark var
• Hemşireler, yöneticilerinin insanı dikkate alan,
katılımcı, dönüşümcü liderlik tarzlarını
sergilemelerini ve insana değer
vermelerini, yönetici olarak yetkin olmalarını
istiyor
P. F. Drucker’ın YÖNETİCİLERE ÖNERİLERİ
• İnsanların güçlerini esas alan bir yaklaşımla, her bireye
farklı davranın
• Yüksek standartlar koyun, ama insanlara işlerini
yaparken özgür bırakın ve sorumluluk verin
• Performans değerlendirmeyi dürüst ve işin ayrılmaz
bir parçası olarak düzenli yapın
• Öğrenmenin en iyi yolunun başkalarına öğretmek
olduğu bilincini kazandırın
• Etkili liderler saygı uyandırır ama sevilmeleri gerekmez
unutmayın
(1999 Hesselbein F., Cohen, P. Liderden Lidere, Drucker Vakfı, Mess Yayınları )
Yönetici olarak nereden başlamalıyız!!!!!
• Öncelikle kendimizin farkına varmalı, güçlü ve zayıf
yönlerimizi bilmeliyiz
• Özellikle yetkin olmadığımız konularda, yetkin
insanlarla çalışmalı, etkin bir ekip oluşturmalıyız
• Duygu ve davranışlarımızı denetlemeli, başarma ve
kazanma tutkusunun esiri olmamalıyız
• İnsan ilişkilerinde başarılı olmalıyız
• Yaptığımız işi-alanı iyi bilmeliyiz
• Önderlik becerilerine (değişim yönetimi, problem çözme,
delege etme, ikna etme, toplantı yönetimi, zaman yönetimi gibi)
sahip olmalıyız
BEKLENTİLER -1
• Hemşire insangücünün yetiştirilmesinde niteliğin
göz önüne alınarak öğrenci sayılarının belirlenmesi
(Türkiye’de toplam 102.564 hemşire aktif olarak çalışmakta ve bu
dönemde HYO öğrenci sayılarında 18 katı bir artış sağlanmış ancak
öğretim elemanı yetersizdir 2010)
• Hemşirelik eğitimi veren kurumların eğitim ortamı
ve eğiticiler açısından değerlendirilmesi,
• Yönetici hemşirelerin yetiştirilmesi, geliştirilmesi
ve yükseltilmesine yönelik yasal düzenlemelerin
oluşturulması,
BEKLENTİLER -2
• Kamu hastanelerinde Hemşirelik Hizmetleri
Müdürlüğü (Başhemşirelik) birimlerinin hastane
yöneticisinin altında olacak şekilde yeniden
oluşturulması
• Hemşirelik hizmetleri yöneticisinin görev alanının
ilgili yasa ve yönetmelikler çerçevesinde net
olarak belirlenmesi ve bağımsız hareket serbestisi
verilmesi
• Kar-zarar kaygısından uzak, etkin, verimli ve hızlı
sağlık hizmeti sunumuna yönelik sağlık
politikalarının oluşturulması
• Siyasi müdahalelerden en az etkilenen bir sağlık
ve hastane yönetim yapısının oluşturulması
BEKLENTİLER -3
• Tüm sağlık çalışanlarının katılımcılığı
arttırılmasına yönelik düzenlemelerin
yapılması
• Özellikle hemşirelerin çalışma ve ekonomik
koşularının düzeltilmesi
• Çalışanların iş doyumu ve verimliliğini
artıracak sosyal destek sistemlerinin
oluşturulması (kreş, servis, özel sağlık sigortası
gibi)
Sabrınız için teşekkür ederim
www.yohed.org
Tüm YÖNETİCİ HEMŞİRELERİMİZİ
DERNEĞİMİZE DAVET EDİYORUZ