Sunum ve Sistematik KAVRAM ODALARI 1. ÜNİTE: İLETİŞİM Bu başlık altında ünite, tablo şeklinde sunulmuştur. Burada görsel anlamda kavram odaları oluşturularak ünitenin hangi kavramları kapsadığı somutlaştırılarak verilmiştir. 1. ÜNİTE: İLETİŞİM KONU ÖZETİ Bu başlık altında, ünitenin en can alıcı bilgileri, kazanım sırasına göre en alt başlıklara ayrılarak hap bilgi niteliğinde konu özeti olarak sunulmuştur. 1. BÖLÜM: İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR ALIŞTIRMALAR Bu başlık altında her bölüm kazanımlara ayrılmış, kazanımlar tek tek çözümlü temel alıştırmalar ve sorular ile taranmıştır. Özellikle bu kısmın sınıf içinde öğrencilerle işlenmesi öngörülmüştür. 1. BÖLÜM: İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR UYGULAMALI SORULAR Bu başlıklar altında uygulamalar yaparak öğrenciye yorum, analiz, sentez yetisinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. 1. BÖLÜM: İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR KONU KAVRAMA TESTİ İletişim – 1 TEST - 1 Bu başlıkla üniteler alt bölümlere ayrılmış, her bölümün içerdiği kazanım ve alt başlıklar dikkate alınarak testler oluşturulmuştur. İLETİŞİM ÜNİTE YAZILI SORULARI Bu başlık altında resmi ve özel okul yönetmeliklerinde öngörülen formatlar ile ünitenin tamamını kapsayan yazılı soruları konulmuştur. Bu uygulamanın amacı, öğrenciyi okuldaki yazılılara hazırlamak ve öğrencinin okul başarısını arttırmaktır. İLETİŞİM ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ Bu başlık altında ünitenin geneli sorularla taranmış, öğrencinin bu ünite ile ilgili sınava hazır bulunulmuşluğu ölçme yoluna gidilmiştir. Bu başlık, ünitenin finali niteliğindedir. 1. ÜNİTE: İLETİŞİM KAVRAM ODALARI 2. BÖLÜM: İNSAN, İLETİŞİM VE DİL 1. BÖLÜM: İLETİŞİM İletişim İnsan, iletişim, dil ve dilin işlevleri İletişimin Öğeleri Dilin göndergesel işlevi Gönderici Dilin heyecana bağlı işlevi Alıcı Dilin alıcıyı harekete geçirme işlevi Kanal Dilin kanalı kontrol işlevi Kod Dilin dil ötesi işlevi İleti Dilin şiirsel işlevi Gönderge Bağlam Göstergeler Dil göstergeleri Dil dışı göstergeler Doğal gösterge 3. BÖLÜM: DİL - KÜLTÜR İLİŞKİSİ Sosyal gösterge Lehçe Dil dışı göstergelerin çeşitleri Şive Belirti Ağız Belirtke Argo İkon Jargon Simge 11 9. Sınıf Dil ve Anlatım 1. ÜNİTE: İLETİŞİM KONU ÖZETİ 1. BÖLÜM: İLETİŞİM b. Yansıma Teorisi: A. İLETİŞİM Bu teoriye göre konuşmayı bilmeyen insanoğlu doğadaki sesleri taklit ederek dili bulmuştur (pat, çat, küt,…). Bu teoriyle, soyut kelimeler ve yansıma sese dayanmayan kelimelerin oluşumu açıklanamadığı için teori çok taraftar bulmamıştır. F İletişimle ilgili TDK’de şu iki tanımı görmekteyiz: Duygu, düşünce ve bilgilerin akla gelebilecek her türlü yolla başkalarına aktarılmasıdır. Telefon, telegraf, televizyon, radyo vb. araçlardan yararlanarak yürütülen bilgi alışverişi, haberleşmedir. c. Ünlemler Teorisi: Bu teori dilin oluşumunu insanların çeşitli duygular karşısında verdikleri tepkileri anlatan seslere dayandırmaktadır. Örneğin, eli acıyan insan "of", güneşin doğuşunu görüp buna sevinen insan "vay" gibi sesler çıkarmışlardır. Bu sesleri zaman içerisinde geliştirerek dillerini oluşturmuşlardır. F İletişim, insanın var olmasıyla başlayan bir süreçtir. F Her canlı, kendi türündeki diğer canlılarla iletişim içerisindedir. F Her canlının farklı iletişim teknikleri vardır. d. Birlikte iş teorisi: F İletişimin en gelişmiş biçimi dille gerçekleştirilendir. İşlerini hep birlikte yapan insanoğlunun ortak sesler çıkardığı, duygularını tempo tutma yoluyla anlattığında çıkardığı seslerin geliştirilmesine dayanan teoridir. F İnsanlar, dille iletişim kurdukları için diğer canlılardan üstündür. F İnsanlarda iletişim kurmak bir zorunluluktur; insanlar, bilgilerini paylaşmak, derdini anlatmak, bilgi alışverişi yapmak gibi pek çok nedenden birbirleriyle iletişim kurarlar. e. Sözlerin ve Jestlerin Birleşimi Teorisi: F İletişimin temelinde, insanlar arasında anlaşmayı sağlamak vardır. Buna göre insanlar, sesten önce el ve vücut hareketlerini buldular, sonra da bunları ifade edecek uygun sesler düşündüler; dil de bu çalışmanın sonucu doğmuştur. F İnsanlar günümüzde iletişim kurarken dil dışında araçlardan da yararlanır. (televizyon, müzik, sinema…) F Dil dışındaki araçlarla yapılan iletişim hem zordur hem de bunların imkanları sınırlıdır. B. İLETİŞİMİN ÖĞELERİ F Çok eski dönemlerde insanlar mağaralara çizdikleri resimlerle, gemiciler dumanla, ıslıkla iletişim kurmuşlardır ancak bunlar anlatmak istediklerimizi karşı tarafa aktarmada yeterli olmamıştır. İnsanlar arasında iletişimin gerçekleşebilmesi için bu etkinliğe birçok unsur dahil olur. 1. Gönderici: Pü f Noktası Bir iletişimde iletiyi sunan, karşı tarafa bir şeyler anlatan kişidir. İnsanlar arasında iletişimi sağlayan dilin nasıl ortaya çıktığıyla ilgili pek çok teori üretilmiştir. Bu teorilerin doğruluğu kesin olmamakla birlikte bunlar aşağıdaki gibidir: 2. Alıcı: İletiyi sunmak istediğimiz kişi, diğer bir deyişle göndericinin sözlerini dinleyen kişidir. a. Tanrısal Teori: 3. Kanal: Bu teori dilin oluşumuna dinsel, yani mistik açıdan yaklaşmaktadır. Allah, insanı yaratmış ve insanın canlandırdığı her nesnenin adı da o olmuştur. Bu inanışa göre tüm insanlar, bir insandan nasıl doğduysa diller de tek dilden doğmuştur. 9. Sınıf Dil ve Anlatım Göndericinin iletisini karşı tarafa sunmak için kullandığı araçtır. (mektup, söz,resim,CD) 12 1. BÖLÜM: İLETİŞİM ALIŞTIRMALAR 1. BÖLÜM İLETİŞİM İLETİŞİM 1. İnsanlar arasında bilgi alışverişi yapmak, bir duyguyu, bir düşünceyi, bir hayali karşı tarafla paylaşmak amacıyla yapılan etkinliğe………. . denir. Kazanım 1.1.1: İletişimin önemini ve değerini sezer. Temel Alıştırma Bir filozof, sırtında "Köre yardım edin." yazılı tabela bulunan kör bir dilenciye işlerin nasıl gittiğini sormuş. O da işlerin pek iyi gitmediğinden şikayette bulunmuş. Filozof, dilencinin sırtındaki tabelanın arkasını çevirip tabloya şunu yazmış: "Bahar geliyor, ama ben yine göremeyeceğim." Birkaç hafta sonra dilencinin bulunduğu bölgeden geçerken tekrar hatırını soran filozofa, dilenci çok teşekkür etmiş ve: _ İşlerim çok iyi, sen oraya ne yazdın da bu insanlar bana bu kadar para veriyorlar, demiş. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) sembol D) iletişim B) tartışma C) gösteri E) dil D 2. "Güzel söz, kökü yerde, dalları gökte olan bir ağaç gibidir. O ağaç, her zaman yemişini verir. Kötü söz de köksüz yerinden sökülüp oradan oraya savrulan dikenli bir çalıya benzer." Bu parçada dilencinin işlerinin açılmasında etkili olan en önemli özellik aşağıdakilerden hangisidir? Böyle söyleyen bir düşünür, aşağıdaki sorulardan hangisine yanıt olarak bu cümleleri kurmuştur? A) B) C) D) İletişim nedir? İnsanlarla iletişim kurmak zorunda mıyız? Başka canlılar arasında iletişim var mıdır? İnsanların iyi bir iletişim kurabilmesi için sözlerinin nitelikleri nasıl olmalıdır? E) İnsanın iletişiminde çevrenin önemi var mıdır? A) Zaman içerisinde insanlarda acıma duygusunun gelişmesi B) Dilencinin, dilendiği yeri değiştirmesi C) Dilencinin, insanlarla tartışmaya girmemesi D) İnsanlarla iletişim kurmaya yarayan tabeladaki ifadenin düzeltilmesi E) Dilencinin beden dilini iyi kullanması D 3. I. İnsanlar ve toplumlar birbirleriyle daima bir alışveriş içerisindedir. II. Sosyal bir varlık olduğu için insanın, çevresiyle iletişim kurması bir zorunluluktur. III. Kültürün bir nesilden diğer bir nesle aktarılmasında iletişim büyük öneme sahiptir. IV. En doğru iletişim yolu söze dayalı olandır. V. Bir bilginin başkalarıyla paylaşımı iletişim yoluyla olur. Çözüm Dilencinin işlerinin düzelmesinin temel nedeni, iletişim dilini düzeltmesidir. İfadelerin, günlük hayatımızda ne kadar önemli olduğunu bu metinle ispatlamış bulunuyoruz. Cevap: D Numaralanmış cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı yapılmıştır? lV 17 9. Sınıf Dil ve Anlatım 2. BÖLÜM: İNSAN, İLETİŞİM VE DİL KONU KAVRAMA TESTİ İnsan, İletişim ve Dil TEST - 1 1 İnsan, iletişim ve dil ile ilgili yapılan aşağıdaki değerlendirmelerden hangisinde yanlışlık yapılmıştır? 5. İnsanlar, iletişimleri sırasında bazı durumlarda yanlış anlaşılabilir ve şüphesiz, kimse yanlış anlaşılmayı istemez. A) İnsanın diğer canlılardan üstün olan en önemli özelliği dilini kullanabilmesidir. B) Her canlı türünün farklı bir iletişim yolu vardır. C) En gelişmiş iletişim, insanlar arasında olandır. D) İletişim olanakları yüzyıllara göre değişmiş ve gelişim göstermiştir. E) Dilin temelleri çok eskide atılmıştır, yüzyıllar öncesindeki imkanlar aynen korunmaktadır. 2. A) B) C) D) E) Aşağıdakilerin hangisinde dil – insan ilişkisiyle ilgili bilgi yanlışı yapılmıştır? A) Dil, insanların iletişim için kullandıkları etkili yollardan biridir. B) Duygu ve düşüncelerimizin alıcıya eksiksiz aktarılması için dil kullanılır. C) Dil, bir insanın ve toplumun kültürünü, niteliklerini, birikimini ele verir. D) Dil olmadan insanlar arasında etkileşim kurulması beklenemez. E) İnsanlar dil yoluyla kültürel birikime katkı sunarlar. l. Dille gerçekleştirilen iletişim ll. Jest ve mimiklerle gerçekleştirilen iletişim lll. Resimlerle gerçekleştirilen iletişim lV. Bakarak ve yaparak gerçekleştirilen iletişim V. Simgelerle gerçekleştirilen iletişim Numaralanmış iletişim türlerinden hangisi yalnızca insanlara özgü değildir? A) I C) III D) IV E) V İnsanlar çevresindeki insanlarla dil yolu ile iletişime geçerler. Düşündüklerini, söylemek istediklerini genel olarak dil aracılığıyla söylerler. Çevredeki insanlarla iletişim kurarken bağlı kalınması gereken bazı kurallar vardır. Aşağıdakilerden hangisi bu kurallardan biri değildir? A) Ahlak kuralları B) Nezaket kuralları C) Görgü kuralları D) Okul kuralları E) Sosyal iletişim kuralları Dilin iletişim tarihinin daha eskiye dayanması Diğer iletişim araçlarının herkes tarafından bilinmemesi Dilin diğerlerine göre en rahat iletişim aracı olması Diğer iletişim araçlarının kullanımında eğitim gerekliliği Dilin diğerlerine göre modern bir iletişim aracı olması 8. İnsanları diğer varlıklardan ayıran ve diğer canlılardan üstün kılan en önemli özelliği dili kullanabilir olmalarıdır. İnsanoğlu dil sayesinde iletişimini sürdürür. Bununla beraber konuşmak, insanın en temel gereksinimlerinden biridir. Bu ihtiyacını gideremeyen insan iletişimini farklı yollarla sağlamaya çalışır. 4. Toplum içerisinde iletişime geçmeyen ya da konuşmayan bir kişinin yaşayacağı sıkıntılar arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) B) C) D) E) B) II 7. Dili diğer iletişim araçlarından ayıran en önemli özellik aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E) Seçilen sözcüklere dikkat edilmeli Konuşurken tavırlara dikkat edilmeli Beden diline dikkat edilmeli Anlaşılabilir ses tonuyla konuşulmalı Konuşulanlar belgelerle kanıtlanmalı 6. 3. İnsanlar genel olarak dil ile iletişime geçerler, ancak bu biçimde kurulan iletişim daha sağlıklı gerçekleşir. İnsanların yanlış anlaşılmayı önlemeleri için yapmaları gereken şeyler arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? Yalnızlık yaşamaya başlar. Kendini huzurlu hisseder. Her şeyden, herkesten sıkılır. Psikolojik sorunları oluşabilir. Sosyalleşmeden uzak kalır. Aşağıdakilerden hangisi insanın dil dışında iletişim kurduğu araçlardan biri sayılmaz? A) B) C) D) E) 31 Jest ve mimikler Çeşitli el-kol hareketleri Yazı ve şekiller Resim Çeşitli oyunlar 9. Sınıf Dil ve Anlatım 1. BÖLÜM: İLETİŞİM, 2. BÖLÜM: İNSAN, İLETİŞİM VE DİL 3. BÖLÜM: DİL – KÜLTÜR İLİŞKİSİ UYGULAMALI SORULAR 2. Aşağıda verilen bilgilerin yanına doğru ise (D), yanlış ise (Y) getiriniz. 1. Aşağıdaki cümleleri karşılarında verilen terimlerle eşleştiriniz. a. İletilerin gönderilmesi için kullanılan somut araçlardır. l. Göndericinin, göstergelerden yararlanarak alıcıya ilettiği bilgi, duygu, hayal ve düşüncelerdir. ll. c. İletiyi hazırlayarak alıcıya sunan kişidir. lll. d. İletinin üretildiği şifreleme sistemine denir. lV. e. Göndericinin, iletiyi sunduğu kişi, varlıktır. V. f. Bir göstergenin gerçek dünyadaki karşılığıdır. Vl. g. İletişimde görev alan unsurların birlikte oluşturdukları ortamdır. Vll. b. Gönderici a. Amacı olmayan, istem dışı gelişen doğal göstergelere belirti denir. b. Vücut ısımızın yükselmesi güçlendiğimizi gösteren bir belirtidir. c. Trafik işaretleri, alarmlar, bayraklar birer belirtke örneğidir. d. Bir gerçekliği doğrudan doğruya aktaran şekil, çizim, fotoğraf birer simgedir. e. Güvercin, zeytin dalı, kuru kafa birer simgedir ve simgeler, soyut ve sayılamayan tek bir gösterilene göndermede bulunur. f. "o-t-o-b-ü-s" bir göstergedir, otobüsün kendisi ise belirtidir. Alıcı Kod Bağlam Gönderge İleti Kanal 3. Aşağıda verilen göstergelerin hangi gruba karşılık geldiklerini belirleyiniz. Sosyal gösterge a. Tusunami b. Fırtına c. Kelimeler d. İlkbahar e. Cenazede siyah renk giysiler giyilmesi f. Trafik işaretleri g. Bayraklar h. Gelinliğin beyaz renk olması ı. Kuşların göç etmesi i. Noktalama işaretleri 41 Dil göstergesi Doğal gösterge 9. Sınıf Dil ve Anlatım ÜNİTE YAZILI SORULARI İLETİŞİM T. C. …………………………………………………………………………… Lisesi Öğrencinin Adı / Soyadı: ………………………………… … /… Öğretim Yılı 9. Sınıf Dil ve Anlatım … Dönem ……Yazılı Soruları No: …… / Sınıfı:……… 1. Bir matematik profesörü Nobel ödülü almıştı. Ödül töreninden sonraki ilk dersinde, öğrencilerinden biri kendisine şöyle bir soru sordu: "Efendim! Dünyada yüzlerce Matematik profesörü var. Ancak bu kadar bilim insanı arasında, ödülü size lâyık gördüler. Sizi diğerlerinden ayıran özellik neydi?" Profesör, bu farklı soruya önce bir tebessümle cevap verdi. Ardından da kendisinden merakla cevap bekleyen öğrencisine şunları söyledi: "Doğrusunu söylemek gerekirse, hepsini anneme borçluyum! Çünkü ben küçük bir öğrenciyken, diğer çocukların anneleri, onlar okuldan evlerine döndüklerinde kendilerine: "Söyle bakalım, öğretmeninin sorduğu sorulara iyi cevaplar verebildin mi?" diye sorarlardı. Benim annem ise bana: "Söyle bakalım" derdi. ‘Bugün öğretmenine iyi bir soru sordun mu?’ İşte beni farklı yapan bu oldu. Her zaman diğerlerinin sormadığı soruları sordum ve hayatım boyunca da sormaya devam ettim!" Bu iletişim örneğindeki iletişim öğelerini belirleyerek bir tablo oluşturunuz. Gönderici İleti Dönüt Aldığı Not: ………………… Cevap Alıcı Kanal (Puan………………) 2. Aşağıdaki kavramların açıklamasını yapınız. Bağlam Gösterge Simge Cevap Gönderge İkon (Puan………………) 3. Antalya Dağları üç bölümde ele alınabilir; Beydağları, Akdağlar ve Batı Toroslar. Aslında Beydağları ile Akdağlar Batı Toroslar’ın parçaları; ancak Akdağlar’la Beydağları, ilin batısındaki Likya Bölgesi içerisindeler; Antalya Körfezi’nin kuzeyinde sona ermiş gibi durup öteki silsilelerin sonradan başlamasına neden olurlar. Takısız Ad Tamlamaları: Tamlayan ve tamlananın tamlama ekleri almadan oluşturdukları ad tamlamasıdır. Gözümde ufuklar gözümde hasret, Sevdiğim uzakta adı da gurbet. Gurbet gurbet sen çok zalımsın gurbet, Gurbet gurbet evin yıkılsın gurbet Bu metinlerde dilin hangi işlevleriyle kullanıldığını belirterek bu işlevleri açıklayınız. (Puan………………) Cevap 47 9. Sınıf Dil ve Anlatım ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ İLETİŞİM 1. Dilimiz, konuşma dilimizden çok yazı dilimiz, yıllardan beri, yüzyılı aşkın bir zamandan beri durmadan değişiyor. Değişmesini bir dileyen oldu bir buyuran oldu diye değil, değişmesi gerektiği için, değiştirmek zorunda olduğumuzdan, içimizden duyduğumuz için değişiyor. Elimizdeki dille, dünden kalan dille, istediğimizi söyleyemediğimiz, istediğimiz gibi söyleyemediğimiz için değişiyor. Bu değişme, bir bakıyorsunuz hızlanıyor, çok kimseleri şaşırtacak, başlarını döndürecek kadar hızlanıyor; bir bakıyorsunuz ağırlaşıyor, artık duracak sanıyorsunuz. Ama durmuyor. Durdurmak kimsenin elinde değil; durdurabilsek, çoktan durduracaktık. Yazarlarımızın bir bölüğü ta başlangıçtan beri, bu değişmeye sinirleniyor, bu değişmeyi istemiyor. Kimi öfkelenip bağırıyor. Sonra öfkeleneni de eğlenip alay edeni de değişmeye uyuyor, dilini değiştiriyor; bir gün önce istemediği yeni dille yazıyor. 3. Dili çok defa insanlar arasında anlaşmayı sağlayan bir vasıta olarak tarif ederiz. Son zamanlarda "anlaşma" yerine "iletişim kurma" diyoruz. Dili âdeta bir cep telefonu gibi düşünen eksik bir tanım. Bilgisayarların gelişmesiyle ortaya çıkan makine dilleri düşünülecek olursa bu tanım belki yeterli sayılabilir; ancak insan dilleri için bu tanımı yeterli saymak mümkün değildir. Her dil, farklı bir toplumun tecrübe, bilgi ve anlayışını biriktirmiştir. Çok derinlerde, henüz bilimin öğrenemediği kadar eski bir tarihte ortaya çıkan bir dil, daha doğarken belli bir coğrafyanın ve o coğrafyada yaşayan belli bir toplumun izlerini taşıyarak doğar. Bulunduğu coğrafyanın iklimi, tabiat şartları, bitki örtüsü, hayvan varlığı dilin muhtevasını belirler. Söz gelişi Araplar deve için pek çok kelime kullanırken Eskimolar buz ve kar için yüzlerce kelime oluşturmuşlardır. Bu parçada dille ilgili aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir? A) Özellikle yazı dilinin değişiminin süreklilik taşıdığına B) Dillerdeki değişimin birilerinin dile müdahalesiyle gerçekleştiğine C) Dillerdeki değişimin dilin yetersiz kaldığı durumlarda gerçekleştiğine D) Bazı yazarların dildeki değişimi hemen kabullenemediğine E) Değişimin hızının her zaman aynı olmadığına Bu parçadaki altı çizili bölüm dilin aşağıda belirtilen özelliklerinden hangisine ışık tutmaktadır? A) B) C) D) Dilin sürekli değiştiğine Dilin kendine özgü kurallarının olduğuna Dilin coğrafi ve kültürel özelliklere göre şekillendiğine Doğadaki tüm güzelliklerin dil tarafından tam olarak anlatılamadığına E) Dilin bir milleti millet yapan en büyük değer olduğuna 2. İletişimde kendi dışında bir şeyi gösteren, düşündüren, işaret eden ve onun yerini alabilen sözcük ya da nesneye gösterge denir. Göstergeler dil ve dil dışı olmak üzere iki çeşittir. Aşağıdakilerden hangisi dil dışı göstergeye örnek olamaz? A) B) D) 4. I. Bir bilgiyi, duyguyu karşı tarafa iletmek isteyen kişi……. . II. Bir iletiyi dinleyen, okuyan kişi…… III. İletiyi gönderen kişinin iletisini göndermede kullandığı araç…. . IV. Bir iletideki kelimelerin ya da cümlelerin ortama göre kazandıkları anlamlar ……. V. Göndericinin aktardığı iletiye alıcının verdiği her türlü yanıt…… C) E) Yerin seni çektiği kadar ağırsın Kanatların çırpındığı kadar hafif Kalbinin attığı kadar canlısın 49 Aşağıdaki terimlerden hangisi numaralanmış cümlelerden birine getirilemez? A) Bağlam D) Alıcı B) Kod C) Gönderici E) Kanal 9. Sınıf Dil ve Anlatım