Soykırım Sözleşmesi

İÜHF MİLLETLERARASI HUKUK DERSİ
İKİNCİ ÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİ İÇİN
DAVA ÖZETİ
Dava: Soykırım Sözleşmesi Çekinceler Davası Danışma Görüşü (Uluslararası Adalet Divanı)
Reservations to the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide
Case, Advisory Opinion (1951), I.C.J Reports, p. 15.
Dava Konusu: 1948 Birleşmiş Milletler Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Sorumlularının
Cezalandırılmasına Dair Sözleşme’ye, taraf devletlerin bir kısmı tarafından itiraz edilmesine
rağmen, çekince konulup konulamayacağı ve konulabilirse çekincenin çekinceye itiraz eden
devletler bakımından bağlayıcılığının tespiti.
Hukuki Öz: Sözleşmenin konu ve amacına uygun olması şartıyla çekince konulabilmektedir.
Sözleşmenin konu ve amacına aykırı olduğu gerekçesi ile çekinceye itiraz eden devlet
bakımından çekince koyan devlet Sözleşme’nin tarafı olarak kabul edilmemektedir.
Vakıalar: 1948 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından Soykırım Suçunun
Önlenmesi ve Sorumlularının Cezalandırılmasına Dair Sözleşme oy birliği ile kabul
edilmiştir. Sözleşme’nin 9. maddesinde, Sözleşme çerçevesinde ortaya çıkabilecek
uyuşmazlıklar veya davalarda Uluslararası Adalet Divanı’nın zorunlu yargı yetkisi
öngörülmüştür. Bazı devletler Soykırım Sözleşmesi’ne taraf olmak istemekle birlikte Divanın
zorunlu yargı yetkisinin olmasına karşı çıkmıştır. Sözleşme metninde, çekince konulup
konulamayacağına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle Sözleşme yürürlüğe
girmeden önce Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Uluslararası Adalet Divanı’ndan Soykırım
Sözleşmesi’ne çekince koyulup koyulamayacağına ilişkin danışma görüşü talep etmiştir.
Mahkemenin Kararı: Divan söz konusu kararda, Sözleşme’nin konu ve amacına uygun
olması şartıyla, bir devletin, Sözleşme’ye taraf devletlerin bir kısmının karşı çıkması,
diğerlerinin çekinceyi kabul etmesi durumunda Sözleşme’ye taraf olabileceğini kabul etmiştir.
Çekincenin, Sözleşme’nin konu ve amacına uyumlu olmaması durumunda ise, bunu ileri
süren devletin Sözleşme’ye taraf olamayacağına hükmetmiştir. Sözleşme’nin konu ve
amacına aykırı olduğu gerekçesi ile çekinceye itiraz eden devlet bakımından ise, çekince
koyan devletin Sözleşme’nin tarafı olarak kabul edilmeyeceğine, çekinceyi kabul eden
devletlerin ise çekince koyan devleti Sözleşme’nin tarafı olarak göreceğine karar vermiştir.