Prof. Dr. Münevver ÇETİN
advertisement
Prof. Dr. Münevver ÇETİN LİDERLİKLE İLGİLİ TANIMLAR Yönetim bilimcilerin üzerinde çok durdukları kavramlardan biri de liderliktir. Warren Bennis’in belirttiği gibi, liderlik, üzerinde çok durulan, yazılan ve araştırma yapılan, fakat hakkında en az bilinen bir kavramdır. Liderliğe ilişkin tanımların sayısı liderlik üzerinde yapılan araştırmalar kadar çoktur. Aşağıda, tipik görülen çeşitli tanımlar verilmektedir. LİDERLİKLE İLGİLİ TANIMLAR Hemphill’e göre liderlik, ortak bir problemin çözüm sürecinin bir parçası olarak, etkileşimde bir yapı oluşturacak eyleme katılmadır. Etzioni’ye göre liderlik, büyük ölçüde kişisel niteliklere dayalı bir güçtür.Genellikle normatif bir nitelik taşır. Fiedler’e göre lider göreve ilişkin grup etkinliklerini yönlendirme ve eşgüdüleme görevi verilen, gruptan bir bireydir. LİDERLİKLE İLGİLİ TANIMLAR Dubin’ e göre liderlik, örgütte otoritenin uygulanmasını ve karar vermeyi gerektirir. Katz ve Kahn’a göre, örgüt liderliğinin özü, örgütün rutin direktiflerine uyma derecesinde artıştır.Bu artış, otorite ve güç konumlarında bilgisayar yerine insan öğesinin bulunmasından kaynaklanır LİDER VE YÖNETİCİ ARASINDAKİ FARKLAR: Liderlik ve yöneticilik eş anlamlı değildir. Liderlik ve yönetim birbirine o kadar yakın, iç içe geçmiş kavramlardır ki, birbirinden kesin olarak ayırmak zordur.”yenileme” ve “koruma” sözcükleri liderlikle yöneticiliği birbirinden ayırt eden anahtar sözcüklerdir. Liderlik insanın kendi doğal yapısından ve içten gelen bir olaydır. Yöneticilik ise öğrenilen ve eğitimi alınabilen bir konudur. Eğitim ve tecrübelerle kişi iyi bir yönetici olabilir. Ancak liderlik için daha birçok özelliğe İhtiyaç vardır. Bugün yönetici ve lider arasında işletmeye katkı boyutunda önemli farklılıklar görülür. LİDER VE YÖNETİCİ ARASINDAKİ FARKLAR: Yöneticinin yönlendirme işlevlerini yerine getirilebilmesi için belirli bir yönetsel makamı işkal etmesi ve makamın gerektirdiği yetki ve sorumluluklara sahip olması gerekmektedir. Liderlik ise, ait olduğu kurumun hedeflerini belirleyerek, insanları bu hedefler doğrultusunda arkasından sürükleme işidir. Kısacası yöneticilik, bir makamı elde bulundurmanın sağladığı bir hak ve yetki iken; liderlik, kişinin doğuştan getirdiği veya sonradan kazandığı karizmatik geçlerini kullanabilme yeteneğidir. LİDER VE YÖNETİCİ ARASINDAKİ FARKLAR: Peter Durucker ve Warren Bennis’e göre yönetici ile lider arasındaki farklar şöyledir: Yönetici durumu idare eder, Lider liderlik eder. Yönetici kopya, Lider orjinaldir, Yönetici sistem ve yapıya odaklanır, Lider önce insan der, Yönetici kontrol peşindedir, Lider güven duygusu veriri, Yönetici nasıl ve ne zaman der, lider niçin diye düşünür, Yönetici yanlışları düzeltir, Lider ise olan şeyi yapar. BİR LİDERDE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER NELERDİR? Yapılan araştırmalardan damıtılan ve herkesin her durumda liderlik sorumluluğunu üstlenebilmesi için temel özellikler olarak düşünülen yedi kapasite verilmektedir. Liderlik tüm bu yedi özelliğin kişide toplanması ile meydana gelen sinerjik özelliktir. 1. Öz güven, 2.Tutarlı kişilik, 3.Samimiyet, 4.Canlılık, 5.Canlı ve yaratıcı bir zeka, 6. Sağduyu, 7. İnsanları anlama ve haberleşme BİR LİDERDE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER NELERDİR? Liderlik, örgütü bütün unsurları ( kültürel, ekonomik moral, sosyal) ile birleştiren ve ortak bir algı dayanağı yaratan bir iletişim yeteneğidir nitelikleri nelerdir? Liderler, özgüven duygusu gelişmiş olan ve izleyenlere güven veren bir kişilik yapısına sahiptir. Liderler, kararlılık, sorumluluk ve sosyal uyum yetenekleri gelişmiş insanlardır. Liderler, kendini kontrol, bağlılık, uzak görüşlülük,sezgi ve cesaret gibi unsurları kişiliğinde kaynaştıran kişilerdir. Liderler, yaratıcı, girişken, zeki ve idealist insanlardır. Liderler, önyargılardan uzak, eleştiriye ve karşıt düşüncelere açıktır. Liderler, iyi bir konuşmacı ve dinleyicidirler. Liderler, iş başarma duygusu ve motivasyonu güçlü insanlardır. LİDERLİK TÜRLERİ: Otoriter Liderlik, Demokratik Liderlik, Vizyoner Liderlik, Karizmatik Liderlik, Otoriter Liderlik: Güç ve karar verme yetkisi merkezileştirilmiştir. Yetkisini tüm olanakları ile kullanır, baskı ile yönetimi yeğler. Astların emirlere kayıtsız şartsız uygun davranması şarttır. Astların fikirlerine önem vermez. Astlar doyumsuz ve düşük morallidir. Demokratik Liderlik: Lider kararları tek başına kendisi vermez. Lider, önerilere ve fikirlere açıktır. Lider tarafından olumlu bir çalışma atmosferi yaratılmıştır. Grup üyeleri doyumlu ve yüksek morallidir. Bilginin grup üyelerince paylaşımı esastır. Karizmatik Liderlik: Karizmatik lider, sahip olduğu yeteneklerle, başkalarını kendi istediği yönünde davranmaya sevk eden kişidir. En önemli özellikleri, her zaman bir vizyona ve amaç duygusuna sahip olmalarıdır. Bu kişiler güçlü oldukları yönlerin çok iyi farkındadır ve bunun üzerine yatırım yaparlar. Atatürk, Napoleon ve Kennedy karizmatik liderlere örneklerdir. Vizyoner Liderlik: İnsanları topluca etkileyebilecek ve harekete geçirebilecek vizyonları oluşturabilmeye dayalı olan liderliktir. Vizyoner lider astları için daima ilham kaynağı olan liderdir. Vizyoner lider, yeni bir manzaraya değil, yeni bir göze sahiptir PROF. DR. MÜNEVVER ÇETİN ÖĞRETİM YÖNETİMİ VE LİDERLİĞİ Okul yöneticisi için yönetim biliminin sunduğu temel ilke, bilgi ve becerilere sahip olmak yeterli değildir. Okul yöneticisi, asıl olarak programların geliştirilmesi ve planlanması, okulda genel ve özel olarak gerçekleştirilen öğretimle kazandırılan bil-gi, değer ve davranışların ölçülmesi ve değerlendirilmesi gibi sorumluluklara sahip olmalıdır. Yani okul yöneticisi "öğretim lideri" olmalıdır. ÖĞRETİM YÖNETİMİ VE LİDERLİĞİ Öğretim liderliği, bir anlamda okul yöneticisinin, okulun varlık nedeninin 'öğrencinin başarılı bir şekilde yetişmesini sağlamak" olduğu gerçeğini hatırlamasıdır. Öğretim liderliği, yöneticinin görev yerinin makam odasının dışında sınıf ve kori-dorlar olduğu düşüncesine dayanır ÖĞRETİM YÖNETİMİ VE LİDERLİĞİ Öğretim liderliği, iyi öğrenci yetiştirme ve öğretmenler için iyi öğrenme koşulları sağlamaya yönelik olarak okulun çalışma ortamını tatmin edici ve üretken bir hale getirilmesi için yapılan eylemleri ifade etmektedir Kısacası öğretim liderliği, asıl olarak öğretim sürecine liderlik edilmesidir. ÖĞRETİM YÖNETİMİ VE LİDERLİĞİ Bir okul yöneticisinin öğretim liderliği yapabilmesi için yönetsel işlerin ve ayrıntıların bir kısmını astlarına devretmesi, okuldaki tüm etkinlikleri eğitim ve öğretimin geliştirilmesine dönük olarak bütünleştirmesi gerekir Öğretimsel liderlik için öncelikle iyi bir yöneticilik gerekir. Ancak yöneticilik formasyonu ne kadar yeterli olursa olsun okulda görev yapan bir yöneticinin öncelikli olarak "öğretim li-deri" olması gerekir. Aksi takdirde başarısız olur. Okul yöneticisinin öğretimsel lider olarak sahip olması ge-reken temel rolleri dört şekilde sınıflayabiliriz 1. Kaynak sağlama rolü: Yönetici, okulu amacına ulaştır-mak için gerekli olan her türlü kaynağı bulur ve sağlar. Öğret-menlerin işlerini en iyi bir şekilde yapabilmelerini sağlayabilmek için gerekli çalışmaları yapar. 2. Öğretimsel olarak kaynaklık etme rolü: Yönetici, bu ro-lünü sınıftaki öğrenme ortamını doğrudan geliştirmeye çalışarak yerine getirir. Bu doğrultuda yönetici, öğretmenlerle iletişim kurarak onların yeni öğretim materyallerini ve öğretim strateji-lerini kullanmalarını sağlar. Okul yöneticisinin öğretimsel lider olarak sahip olması ge-reken temel rolleri dört şekilde sınıflayabiliriz 3. İletişim sağlama rolü: Yönetici, bu rolünü de okulun vizyonunu, programını herkesin anlamasını sağlayarak yani okulda bulunan öğretim kadrosu arasındaki iletişimi güçlendire-rek yerine getirir. 4. Görünür bir kişi olma: Yönetici, öğretimsel lider olarak sınıf ortamında, koridorlarda, bölüm toplantılarında bulunmalı, öğretmenlerle ve öğrencilerle sohbetler yapmalıdır. Okulun her yerinde kendisini hissettirmeli ve okulun sahip olduğu değerleri sürekli olarak davranışlarıyla güçlendirmelidir.
