PDF - Bilim Tarihi - Türkiye Aile Hekimliği Dergisi

Aile Hekiminin Kitapl›¤› | Library of Family Physician
Haz›rlayan: Uz. Dr. Halûk Ça¤layaner
Tarihi: Dünya Kültürlerinde
.Bilim
Bilimin Tarihi ve Geliflmesi
Colin A. Ronan (Orijinal bas›m y›l›: 1983)
Çevirenler: Ekmeleddin ‹hsano¤lu,
Feza Günergun, Çeviri Editörü: Ergun Türkcan
TÜB‹TAK Akademik Dizi 1. bask›: 2003;
4. bask›: 2005 611 s. ISBN: 975-403-275-0
ilim tarihi, aile hekimini ne kadar ilgilendirir? ‹lk bak›flta "fazla ilgilendirmez" denilebilir. Ama mesle¤imizin bilimsel temelleri, zaman içindeki geliflimi anlafl›lmak istenirse durum de¤iflir. Bat›daki geliflime neden
ayak uyduramad›k? Bizde ve Bat›’da hekimli¤in bilimsel
temelleri nas›l geliflti? Bugünkü sonsuz bocalamalar›m›z›
flekillendiren tarih katmanlar› nas›l olufltu? Okudu¤um,
1924 bask›l› Frans›zca bir t›p tarihi kitab›ndan komfluma
söz etmifltim; ayr›l›rken Ronan’›n "Bilim Tarihi"ni araflt›rmalar›ma belki katk›da bulunur diye ödünç verdi: O gece,
sabaha kadar kitab› elimden b›rakamad›m.
B
Önceli¤i, t›ptaki geliflmelere vererek konudan konuya
atlayarak okumufltum; ama sabaha karfl› yatarken 300 sayfay› devirmifltim. ‹tiraf etmem gerekir ki, kitab› daha önce
raflarda görmeme ra¤men kal›nl›¤›ndan ürkmüfl, "acaba
evdeki okunmayan mezar tafllar›na bir katk› daha yapar m›y›m?" endiflesiyle yan›na yaklaflmam›flt›m.
sa da ço¤u kez döneminin anlay›fl›n›n k›s›tlamalar›na tabi:
Birçok kez, buluflunun yol açt›¤› de¤erler dizisi (paradigma) de¤ifliminin fark›na da varmayabiliyor.
Üzerinde durulmas› gereken bir di¤er nokta da bir uygulama alan› olan t›bb›n temel bilimlerin geliflmesine ba¤›ml›l›¤›d›r: Bir kimyager olan Pasteur’ün bulufllar›n› yerleflik t›p hiyerarflisi kabûl etmek zorunda kalm›flt›. Pasteur’den önce ayn› önerileri getirenler ise -örne¤in Semmelweis- görüfllerini kabul ettiremedikleri gibi üstelikte d›flland›lar.
Kitap, on ana bölüm; Bilimin Kaynaklar›, Eski Yunan’da Bilim, Eski Çin’de Bilim, Hindistan’da Bilim, Roma’da ve Ortaça¤da Bilim, Rönesans’tan Bilim Devrimi’ne, Onyedinci ve Onsekizinci Yüzy›llarda Bilim, Ondokuzuncu Yüzy›lda Bilim, Yirminci Yüzy›lda Bilim ile
bilim dallar›n› konu alan alt bafll›klar ve kaynaklardan
olufluyor.
Yazar, bu tip yap›tlarda kolayl›kla düflülebilecek "etnosantrizm" tuza¤›ndan kendini kurtarm›fl görünüyor.
Okuyucunun bu -ve di¤er bilim tarihi kitaplar›ndan lay›k›yla yararlanabilmesi zihninde bir de¤erler dizisi de¤iflikli¤ine gitmesi ile mümkün: Bunun için bugünkü bilgilerimizle bir yana b›rak›p, bulufllar›n günün egemen dünya kavray›fl›na nas›l eklemlendi¤ini ve onu nas›l yavafl
yavafl de¤ifltirdi¤ini gözleme sabr›n› göstermek gerekiyor.
Ronan (1920-1995) Londra Üniversitesi’nde astronomi
ve bilim tarihi ö¤renimi görmüfl, Royal Society (‹ngiliz Bilimler Akademisi) üst yönetiminde 13 y›l çal›flm›fl. Çok say›da bilimsel makaleye, bilim tarihi kitaplar›na ve Encyclopedia Britannica’n›n ilgili maddelerine imza atm›fl. Kitap,
300 kadar foto¤raf, resim, flekil ve haritas›, 21 sayfal›k dizini ile bir baflvuru kitab›.
Türkçede uzmanl›k dallar›n›n geliflimi konusunda akla
gelen ilk kitap rahmetli hocam›z Ekrem Kadri Unat’›n öncülük etti¤i "1850’den Bu Yana T›p Dallar›ndaki ‹lerlemelerin Tarihi"dir (1985). Unat’›n editörlü¤ünü yapt›¤› kitaptaki makaleler ile Ronan’›n kitab›n› karfl›laflt›rd›¤›mda beni
çarpan temel farkl›l›k flu oldu: Bizim kitab›m›za –Unat hocan›n tereddüde yer b›rakmayacak kiflili¤ine ra¤men- büyük bir hayranl›k s›zm›flt›; bulufl yapanlar biraz da, zaman
ve zeminden münezzeh "büyük adamlar" olarak de¤erlendiriliyordu. Ronan, ayn› kültür ortam›n›n insan› olman›n
rahatl›¤› ve birinci elden çok say›da kayna¤a ulaflabilmesi
ile daha nesnel olabilmifl: Bilim adam› bir bulufl yapm›fl ol-
90
| Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 10 | Say› 2 | 2006
2006 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli¤i Uzmanl›k Derne¤i (TAHUD)'a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Medikal Medya taraf›ndan yay›mlanmaktad›r.
Copyright © 2006 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, a division of Deomed Medical Media, Istanbul.