Tüketici Fiyatları İndeksi (TÜFE) Kavram, Yöntem ve

T.B.M.M.
B : 49
9 . 1 . 2002
O:5
Tüketici Fiyatları İndeksi (TÜFE)
Kavram, Yöntem ve Açıklamalar
Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), ülkemizin sosyal ve ekonomik alanlarda
ihtiyaç duyduğu göstergeleri uluslararası kavram ve yöntemleri kullanarak oluşturan,
kullandığı kavram ve yöntemleri akademik çevreleri de kapsayan komitelerle
tartışarak ülkemiz koşullarına en uygun nitelikte değerlendiren bir kurumdur.
Tüketici Fiyatları İndeksi, tüketicilerin satın aldığı mal ve hizmetlerden oluşan
belirli bir sepetin, zamanla değişen maliyetini ölçmektedir. Bu çerçevede
bakıldığında, tüketicinin tüketim amaçlı yaptığı harcamaların tamamı kapsam
dahilindedir. Ancak, söz konusu kapsamın binlerce çeşit mal ve hizmeti kapsadığı ve
bu kapsamda bir mal ve hizmet sepetinin maliyetini izlemenin ekonomik olmadığı
kadar işgücü açısından da imkansız olduğu kesindir. Bu nedenle, hanehalklarmın
harcamalarında önemli oranda paya sahip mal ve hizmetler uluslararası smıflamalar
kullanılarak gruplandmlmakta ve indeks kapsamında değerlendirilmektedir (Tablo 1).
Tüketici Fiyat İndeksi, belirli bir iktisadi faaliyet grubu ya da kesim için değil,
hanehalklaraun genelinin tüketim yapısına uygun olarak oluşturulmuştur. Bu nedenle,
hesaplanan enflasyon oranı hanehalklarmın enflasyon beklentileriyle birebir
örtüşmemektedir. İndeks kapsamında temel tüketim maddeleri dışında konut, kültür,
eğitim ve eğlence için yapılan harcamaların da bulunduğu göz önüne alındığında
temel tüketim maddelerindeki fiyat artışlarının tek başına enflasyonun göstergesi
olmadığı anlaşılmaktadır (Tablo 2).
Soru önergesinde yer alan soruya aşağıda verilen ayrıntılı açıklamalar
konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır.
Soru: Toptancılarda: Ayçiçek yağı (18 kg) geçen yıl 7 milyon 187 bin 406 liraya
alınırken bu yılkı fiyatı ise 35 milyon 17 bin lira. Artış oranı tam 3.87 kat (Yüzde
387). Mısırözü (18 kg) yağ da geçen yıl 10 milyon 597 bin 250 lira iken, bu yıl 2.94
kat artışla 40 milyon liraya çıkmış. Yarım kiloluk makarnanın geçen yılkı fiyatı; 164
bin 51 lira. Bu yıl önerilen fiyat ise 350 bin lira. Artış 1.13 kat (Yüzde 113). Geçen yıl
kilosu 379 bin 100 lira olan şeker bu yıl için 814 bin lira. Artış oranı 1.15 kat. Tuzun
geçen yıl 750 gram 82 bin 666 lira iken 1.98 kat artışla 246 bin 667 liraya ulaşmış. Bir
kilogram pirinç geçen yıl 370 bin liraya satılırken, bu yüzde 165 artışla 980 bin liraya
yükselmiş... Bir kilogram unun geçen yılkı fiyatı 237 bin 500 lira. Bu yıl 457 bin 500
lira artış yapıp 695 bin liraya ulaşmış:Yüzde 193...
Bu fiyatlar göz önüne alındığında hükümetinizin açıkladığı enflasyon
oranlarının doğru olduğu söylenebilir mi?
Cevap: Tüketici Fiyatları İndeksi'nin hesaplanmasında temel alman en önemli
değişkenlerden biri, indeks sepetinde değerlendirilen mal ve hizmetlerin seçimi ve
sepet içindeki ağırlıklarıdır. Söz konusu mal ve hizmet seçimi ve ağırlıkların tespiti,
Tüketici Fiyat İndekslerinin hesaplanmasında temel kaynak olan Hanehalkı Gelir ve
Tüketim Harcamaları Anketi Sonuçlan doğrultusunda yapılmıştır. 1994 yılında
-551-