B : 72 ii

B : 72
i.i .1961
Mardin'in turistik bir merkez haline getiril­
mesi hakkındaki soruma gelince : Turizm işini
ehemmiyetle ele almış bulunan Hükümetimizin
gayretleri karşısında, bu işten temin olunacak
faydaları anlatarak vaktinizi almak istemem yal­
nız şunu söylemek istiyorum ki, Mardin turistik
inkişafa karışmak için lâzımgelen imkânların bir
çoğuna maliktir. Muhitinde büyük bağ ve güzel
bahçeleri}Tle binlerce seyyaha yazlık olacak ra­
kipsiz bir şehirdir. İklim ve avarızca bunaltıcı
bir yeknesaklık arzeden Şimal Mezopotamya Ova­
sına nazaran dağlık arazide kurulan Mardin iklim
ve ararizce çeşitli ve renklidir. Vilâyetin önünde
cenuba doğru binlerce kilometre uzıyan geniş ova­
da senede iki mevsim. Buna mukabil Mardin Vi­
lâyetinde ise senenin bütün mevsimleri ayrı ayrı
ve bütün güzellikleriyle hüküm sürmektedir.
Bu iklim şartlarındaki fark komşu Suriyeliler
için Mardini mühim ve yakın bir sayfiye şehri
haline getirmemize sebep teşkil eder ve nihayet
seyyahların gelmeye başlaması iki memleket ara­
sındaki ananevi münasebetleri ihya edecektir.
Şehrin arzettiğim gibi turistik bir merkez ha­
line getirilmesini icabettiren diğer faktör de ta­
rihî eserlerinin zenginliğidir ki, bunları müsa­
adenizle kısaca izah edeyim.:
Burada 1000 - 1500 sene kadar evvel inşa
edilmiş olmalarına rağmen halen bütün ihtişamlariyle ayakta duran ve bugün dahi meskûn bu­
lunan büyük saraylar, medreseler ve Artıkoğulları'na ait birçok tarihî eserler mevcuttur.
Milâttan 300 sene evvel Üçüncü Daryüs'ün
hükümdarlığı zamanında Büyük İskender tara­
fından işgal edilen meşhur Dârâ Şehrinin ha­
rabeleri ve emsaline az tesadüf edilen zindan­
ları ve muhasara halinde şehrin bir senelik su
ihtiyacını temin için inşa edilmiş muazzam su
sarnıçlarını bütün zenginlikleriyle görmek ka­
bildir.
Keza Milâttan evvel inşa edilmiş olan Keletmari kalesi Ye kilisesi ile Hititler tarafından
şehire hâkim tepe üzerinde kurulan ve bir bu­
çuk kilometre murabbaı bir plâtformu ihtiva
eden meşhur Mardin Kalesi, zengin arkeolo­
jik eserlere sahip bulunan Cizre, Nuseybin,
Dârâ, Harzem, Kızıltepe, Habezini kasabaları
ve nihayet vilâyet merkezinde yepyeni bir şe­
kilde muhafaza edilmiş olan Artıkoğullarından
Ahmet Nasrettin tarafından 637 senesinde yap­
tırılan Şehidiye Camii, Artiki Kutbettin tara-
Ö :1
i'ıııdan 572 senesinde inşa edilen Büyük. Camiî,
744 te Vezir Altunbağa tarafından meydana ge­
tirilen Altmbağa medresesi ve bu tarihleri mütaakıp Cihangir, Husamiye, Hatuniye, Zenciriye, Saitradiye, Şehidiye, medreseleri, Eminittin, Teker, Necmettin, Savurkapı, Lâtifiye, ca­
mileri ve bunlar gibi daha bir(çok medrese ve
camiler mevcuttur.
Bunlar haricinde nazara alınması mühim
diğer bir mevzu da Deyirzafaran
kilisesinin
Mardin'de bulunmasıdır. İlmî araştırmalar yap­
mış olanların yazdıklarına göre, bütün dünya­
da halen iki milyonu mütecaviz Süryani dini­
ne mensup insan mevcuttur.
Bunlar; Türkiye, Amerika, Mısır, Kudüs,
Suriye, Hindistan ve Irak'ta yaşamaktadırlar.
Halbuki 200 bin gibi mühim bir kısmı Suriye'­
dedir. İşte bu kitlenin en büyük, en mukaddes
ve dünyada eşi bulunmıyan yegâne dinî mabet­
leri 99 odalı meşhur Deyirzafaran kilisesi Mar­
din 'dedir.
Çeşitli Süryanî mezhepleri olan Melkit, Ma­
nini, Nasturi, Süryanii Kadîm, Süryanii Ce­
dit taraftarları ancak bu kilise dolayısı ile bir­
leşmektedirler.
İşte bu din mensuplarına bu ruhani merkez­
lerini ziyaret imkânı ancak şehrin turistik ha­
le getirilmesiyle kabil olacaktır.
Bunlardan başka Milâdın 186 ile 569 sene­
lerinde inşa edilmiş yani 1000 ile 1800 senelik
15 aded manastır ve kiliseler de mevcuttur.
Bu saydığım tarihî eserlere nazarı dikka­
tinizi tekrar çekecek olursam görürsünüz ki,
Milâttan 300 sene evvelinden başlayıp, Milâdi
750 senesine kadar olan birçok tarihî eserler
yan yana ve bir arada görüldüğü gibi diğer
taraftan Hititler, Sümer ve Akadlar, Etiler,
Geldaniler, Asuriler, Konuklar,
Romalılar,
Persler, Gazneliler, Eyyübiler, Araplar, Selçııkiler ve nihayet bugünkü Mardin'in sakinleri
olan Atrıkoğulları'nın kurdukları birçok mede­
niyetlere ait eserler bir arada bulunmaktadır.
Şayanı dikkat tarafı şudur ki, bugün Hitit­
lere ait âbideleri de her" türlü tarihî kıymetle­
riyle görmek ve tetkik etmek mümkündür.
Görüyorsunuz ki arkadaşlar, gerek tabiî
şartlar bakımından, gerekse tarihî önemleri ba­
kımından Mardin'in turistik bir şehir haline
getirilmesi memleket için çok faydalı ve verimli
olacaktır.
— 38 -