EKONOMİK GELİŞMELER
advertisement
EKONOMİK GELİŞMELER EYLUL 2002 DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI İÇİNDEKİLER I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarõndaki Gelişmeler: ......... 2 1. GSMH ve Sektörel Büyüme Hõzlarõ ................................................................ 2 2. Talep Unsurlarõndaki Gelişmeler ................................................................... 2 3. Üretim ve Talebe İlişkin Son Gelişmeler ....................................................... 3 II. Ödemeler Dengesi: ..................................................................... 6 III. Konsolide Bütçe: ...................................................................... 11 IV. Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler ............. 13 V. Fiyat Gelişmeleri: ...................................................................... 19 EKLER Başlõca Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/0901.xls Temel Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/0902.xls DPT-YPKDGM 1 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarõndaki Gelişmeler: 1. GSMH ve Sektörel Büyüme Hõzlarõ 2002 yõlõ ikinci çeyreğinde, GSYİH ve GSMH sõrasõyla yüzde 8,2 ve yüzde 8,8 oranõnda büyümüştür. Bu verilerle birlikte 2002 yõlõ ilk yarõsõnda GSYİH yüzde 5,2 oranõnda artarken, GSMH da yüzde 4,7 oranõnda artõş gözlenmiştir. Yine söz konusu dönemde tarõm sektörü katma değeri yüzde 1,9, sanayi sektörü katma değeri yüzde 7,7 ve hizmetler sektörü katma değeri yüzde 4,3 oranõnda artmõştõr. 2002 yõlõnõn ikinci çeyreğinde tarõm sektörü katma değeri yüzde 2,3 oranõnda artmõştõr. Söz konusu dönemde sanayi sektörü katma değerindeki yüzde 12,2 ve hizmetler sektörü katma değerindeki yüzde 7 oranõndaki artõşlarõn önemli bir nedeni olarak geçen yõlõn aynõ çeyreğinde bu sektörlerin önemli ölçüde daralmasõ nedeniyle oluşan baz etkisi ikinci çeyrekteki büyüme rakamõnõn yüksek seviyelerde çõkmasõnda etkili olmuştur. Ticaret sektörü katma değeri yüzde 10,1 oranõnda artarken, bu artõşta sektörün bir alt kolu olan toptan ve parekende sektöründeki yüzde 13,9 oranõndaki artõş etkili olmuştur. Söz konusu dönemde, inşaat sektörü katma değeri yüzde 5,3 oranõnda daralmõştõr. Ulaştõrma sektöründe ise yüzde 6,8 oranõnda bir artõş kaydedilmiştir. 2000 yõlõ IV. çeyreğinden itibaren daralan mali kuruluşlar katma değeri, 2002 yõlõnõn II. çeyreğinde de yüzde 9,6 oranõnda daralmõştõr. İthalat vergisi kalemi artan ithalata paralellik göstererek yüzde 21,9 oranõnda yükselmiştir. Sektörel Büyüme Hõzlarõ (Bir Önceki Yõlõn Aynõ Dönemine Göre Yüzde Değişme) Tarõm Sanayi İmalat Hizmet. İnşaat Ticaret Ulaştõrma İthalat Vergisi GSYİH GSMH 1999 -5,0 -5,0 -5,7 -4,5 -12,5 -6,3 -2,4 -5,7 -4,7 -6,1 2000 3,9 6,0 6,4 8,9 4,4 12,0 5,5 28,1 7,4 6,3 2001 -6,1 -7,5 -8,1 -7,6 -5,9 -9,4 -4,9 -25,1 -7,4 -9,4 I. 8,5 0,8 1,7 -2,4 -5,2 -2,3 -2,3 -10,1 -0,8 -3,1 II. -2,9 -10,1 -11,0 -10,3 -5,8 -12,1 -8,8 -32,1 -9,6 -12,1 2001 III. -5,6 -8,9 -9,7 -7,4 -8,3 -7,4 -4,5 -28,0 -7,4 -9,0 IV. -13,6 -10,7 -12,0 -9,5 -3,6 -14,4 -3,7 -28,4 -10,4 -12,3 2002 I. 1,2 3,0 2,6 1,3 -2,7 3,0 1,1 -2,2 1,9 0,3 II. 2,3 12,2 13,1 7,0 -5,3 10,1 6,8 21,9 8,2 8,8 2002 I.Yarõ 1,9 7,7 8,0 4,3 -4,2 6,9 4,0 8,8 5,2 4,7 Net dõş alem faktör gelirlerinde 2002 yõlõnõn ikinci çeyreğinde de bir gerileme gözlenmektedir, ancak bu daralma geçen yõlõn aynõ dönemine göre azalmõştõr. Böylece GSMH’daki büyüme, GSYİH’dan 0,6 puan daha fazla gerçekleşmiştir. Dõş alem giderlerindeki azalõşta faiz ödemelerindeki düşüş önemli olmuştur. Net Dõş Alem Faktör Gelirleri Faiz Ödemeler Kar Transferi Faiz Geliri İşçi Geliri Müteşebbis Geliri Gider Toplamõ Gelir Toplamõ Net Dõş Alem Faktör Gel. 2000 6.299 539 2.836 4.603 1.032 6.838 8.471 1.633 2001 7.133 619 2.753 2.835 685 7.752 6.273 -1.479 (Milyon Dolar) 2001 I. 1.807 223 849 929 241 2.040 2.019 -21 II. 1.871 254 695 623 146 2.125 1.464 -661 2002 I. 1.604 232 637 493 185 1.836 1.315 -521 II. 1.565 112 674 516 203 1.677 1.393 -284 2001 I.Yarõ 3.688 477 1.544 1.552 387 4.165 3.483 -682 2002 I.Yarõ 3.169 344 1.311 1.009 388 3.513 2.078 -805 2. Talep Unsurlarõndaki Gelişmeler 2000 yõlõ Kasõm ve 2001 yõlõ Şubat krizlerinin etkisiyle 2001 yõlõnda yüzde 7,4 oranõnda azalan GSYİH, 2002 yõlõnõn birinci ve ikinci üç aylõk dönemlerinde, sõrasõyla, yüzde 1,9 ve yüzde 8,2 oranõnda artarak, 2002 yõlõnõn ilk yarõsõnda yüzde 5,2 oranõnda büyümüştür. 2002 yõlõnõn birinci üç aylõk döneminde GSYİH büyümesine pozitif katkõlarõn, stok değişmelerinden (5,9 puan) ve net ihracattan (2,9 puan) geldiği gözlenmektedir. Stok değişmelerinin GSYİH DPT-YPKDGM 2 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 büyümesinde belirleyici rolü, ikinci üç aylõk dönemde de artarak sürmüş ve büyümeye katkõsõ 10,9 puan olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde ihracatõn yüzde 4,2 oranõnda artmasõna rağmen, ithalatõn yüzde 19,2 oranõnda artmasõ nedeniyle, net ihracatõn GSYİH büyümesine katkõsõ negatif 5 puan olmuştur. Diğer bir deyişle, 2002 yõlõnõn birinci üç aylõk döneminde net ihracat ve stok değişmeleri GSYİH büyümesini belirleyen temel faktörler olurken, ikinci üç aylõk dönemde stok değişmeleri en belirleyici unsur olmuştur. 2002 yõlõnõn birinci üç aylõk döneminde yüzde 2 oranõnda azalan özel tüketim harcamalarõ, ikinci üç aylõk dönemde yüzde 3,1 oranõnda artmõştõr. Özel sabit semaye yatõrõmlarõnda birinci üç ayda kaydedilen daralma (yüzde 26,1) ikinci üç ayda önemli miktarda azalarak yüzde 1’ e gerilemiştir. Toplam sabit sermaye yatõrõmlarõ ve tüketimden oluşan toplam yurt içi nihai talep 2002 yõlõnõn birinci üç aylõk döneminde yüzde 6,7 oranõnda azalmõş ikinci üç aylõk dönemde ise yüzde 2,4 oranõnda artõş göstermiştir. Kamu sabit sermaye yatõrõmlarõnda son beş dönemde kaydedilen önemli oranlardaki azalõşlar sonrasõnda, 2002 yõlõnõn ikinci üç aylõk döneminde yüzde 3,4 oranõnda artõş gözlenmiştir. 2001 yõlõnda yüzde 8,6 oranõnda azalan kamu tüketimi, 2002 yõlõnõn birinci ve ikinci üç aylõk dönemlerinde sõrasõyla yüzde 2,4 ve yüzde 2,7 oranlarõnda artmõştõr. 2001 yõlõnda yüzde 7,4 oranõnda artan mal ve hizmet ihracatõnõn, 2002 yõlõnõn birinci ve ikinci üç aylõk dönemlerinde, sõrasõyla, yüzde 9,1 ve yüzde 4,2 oranõnda artmasõ büyümeyi olumlu yönde etkilemiştir. Ancak, ihracatõn artõş hõzõnda göreli bir yavaşlama gözlenmektedir. 2001 yõlõ krizinin etkisiyle, 2001 yõlõnda yüzde 24,8 oranõnda azalan mal ve hizmet ithalatõ, 2002 yõlõnõn birinci üç aylõk döneminde yüzde 1,4 oranõnda, ikinci üç aylõk döneminde ise yüzde 19,4 oranõnda artmõştõr. Bu gelişmelere bağlõ olarak, 2001 yõlõnda yüzde 12,3 olarak gerçekleşen net mal ve hizmet ihracatõnõn GSYİH büyümesine katkõsõ, 2002 yõlõnõn birinci üç aylõk döneminde yüzde 2,9’a, ikinci üç aylõk döneminde de –5’e düşmüştür. Diğer bir deyişle, ihracatõn büyümeye olumlu katkõsõnda azalõşlar gözlenmiştir. Talep Unsurlarõnda Gelişmeler (Bir Önceki Yõlõn Aynõ Dönemine Göre Yüzde Değ.) Toplam Tüketim Kamu Özel Sabit Sermaye Yat. Kamu Özel Stok Değişimi(1) Toplam Yurt İçi Talep Net Mal ve Hizm. İhr.(1) Mal ve Hizmet İhracatõ Mal ve Hizmet İthalatõ GSYİH (Harcama) 2000 2001 6.3 -8.9 7.1 -8.6 6.2 -9.0 16.9 -31.7 19.6 -22.0 16.0 -35.1 1.1 -4.0 9.8 -18.4 -3.0 12.3 19.2 7.4 25.4 -24.8 7.3 -7.4 (1) GSYİH Büyümesine Katkõ. 2001 I II III -2.4 -10.9 -10.2 -1.3 -6.6 -15.0 -2.5 -11.5 -9.7 -13.1 -32.1 -37.3 -5.8 -32.0 -23.4 -14.4 -32.1 -41.5 -5.3 -8.6 -0.3 -9.5 -23.9 -17.6 9.8 16.9 10.6 9.7 8.2 5.9 -14.5 -31.0 -26.5 -0.8 -9.6 -7.4 IV -11.2 -8.9 -11.7 -38.7 -18.8 -50.2 -2.9 -21.4 12.1 6.4 -26.0 -10.4 2002 I -1,6 2,4 -2,0 -24,6 -17.4 -26,1 5.9 -1.0 2,9 9,1 1,4 1.9 II -3,1 2.7 3.1 0.1 3.4 -1.0 10.9 14.1 -5.0 4.2 19.4 8.2 3. Üretim ve Talebe İlişkin Son Gelişmeler Aylõk Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanõm Oranlarõ Aylõk verilere göre, 2002 yõlõnõn Haziran ayõnda yüzde 7 oranõnda artõş gösteren sanayi üretimi, Temmuz ayõnda hõzlanarak bir önceki yõlõn aynõ ayõna göre yüzde 12,3 oranõnda artmõştõr. Mevsimsel düzeltilmiş serilere göre söz konusu ayda toplam ve imalat sanayi üretim endekslerinde bir önceki aya göre 3,5 puan artõş gözlenmektedir. DPT-YPKDGM 3 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 2002 yõlõ Temmuz ayõnda üretim imalat sanayinde yüzde 14,7, enerji sektöründe yüzde 7 oranõnda artmõş, diğer yandan madencilik sektöründe ise yüzde 14 oranõnda azalmõştõr. 2002 yõlõ Temmuz ayõ imalat sanayi üretimi alt sektörlerinde, giyim, petrol ürünleri, kimyasal madde, toprak ürünleri, metal eşya, makina-teçhizat, taşõt araçlarõ ve ana metal sektörlerinde önemli miktarlarda üretim artõşlarõ kaydedilmiştir. 2002 yõlõ Ocak-Temmuz döneminde ortalama olarak toplam sanayi sektöründe yüzde 8, imalat sanayi sektöründe yüzde 9,3 ve enerji sektöründe yüzde 6 oranlarõnda üretim artõşlarõ gözlenmiştir. İmalat sektörünün alt dallarõ itibarõyla en yüksek üretim artõşlarõ makineteçhizat, tekstil, toprak ürünleri, kimyasal ürünler ve giyim sektörlerinde gerçekleşmiştir. 2002 yõlõ Temmuz ayõ imalat sanayi kapasite kullanõm oranõ geçen yõlõn aynõ ayõna göre 6,4 puan artarak yüzde 77,5 oranõnda gerçekleşmiştir. Diğer taraftan özel sektör kapasite kullanõm oranõ, geçen yõlõn Temmuz ayõna göre 5 puan artarak yüzde 71,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. 2002 yõlõ Temmuz ayõnda kamu kesimi kapasite kullanõm oranõ yüzde 86,3 oranõnda gerçekleşerek ilk yedi aydaki en yüksek seviyesine ulaşmõştõr. Mevsimsel düzeltme yapõlmõş seriye göre ise özel sektör kapasite kullanõm oranõ Haziran ayõna göre 0,6 puan artõş göstererek yüzde 71,4 seviyesine ulaşmõştõr. Özel kesimde, gõda-içecek, giyim, petrol ürünleri, kimyasal ürünler, plastik-kauçuk, ana metal, metal eşya ve makine-teçhizat sektörlerinde geçen yõlõn aynõ ayõna göre artõş kaydedilirken, tekstil ürünleri, metalik olmayan mineraller ve taşõt araçlarõ sektörlerinde ise aynõ dönemler itibarõyla gerileme meydana gelmiştir. Aylõk Sanayi Üretim Endeksi (Bir Önceki Yõlõn Aynõ Dönemine Göre Yüzde Değişme) Sanayi Madencilik İmalat Gõda-İçecek Tekstil Giyim Petrol Ürün. Kimya Toprak Ürün. Ana Metal Metal Eşya Makine-Tech. Taşõt Araçlarõ Enerji Yõllõk 2001 2002 1999 2000 2001 Oc.-Tem. Oc.-Tem. -6,1 5,5 -8,9 -6,9 8,0 -8,4 -4,4 -7,9 -1,7 -9,0 -7,0 5,7 -9,8 -7,6 9,3 -4,8 6,0 -8,4 -6,5 1,9 -8,9 7,7 -2,7 -4,3 12,4 -5,1 18,6 -6,6 -0,8 12,2 -2,7 -9,4 9,4 12,8 13,0 -4,5 -1,5 -13,2 -14,3 12,8 -8,7 8,9 -16,7 -9,8 14,0 -5,8 6,1 -5,4 -5,6 -3,8 -0,5 -17,5 -10,3 -16,7 2,6 -6,5 11,2 -20,3 -18,0 15,4 -27,3 51,0 -42,6 -36,4 9,7 5,0 7,3 -1,7 -2,6 6,0 Ocak -2,3 -7,9 -2,7 -19,3 12,1 14,6 35,5 -3,1 -24,8 -19,5 -9,2 -5,9 -25,8 3,8 Şubat -5,1 -0,4 -5,3 -6,7 5,8 1,6 13,3 -8,3 -11,3 -17,5 1,1 -11,4 -25,0 -5,4 Mart 19,2 6,1 20,7 18,5 39,9 14,4 -5,5 44,8 30,5 5,9 22,6 42,4 32,3 12,8 2002 Nisan 14,6 -8,5 16,5 13,2 21,6 8,0 25,0 22,7 15,1 -9,5 -10,9 46,6 9,9 10,1 Mayõs 11,0 -15,3 12,8 12,5 6,5 14,6 6,4 16,7 34,8 4,3 5,4 23,0 18,7 8,4 Haz. 7,0 -19,6 8,6 0,4 2,5 6,2 7,1 6,7 26,0 -1,5 0,0 11,8 28,6 6,2 Tem. 12,3 -14,0 14,7 1,3 4,1 28,0 16,6 15,6 19,7 13,9 14,0 6,1 38,5 7,0 Aylõk Kapasite Kullanõm Oranõ (%) İmalat Sanayi Kamu Petrol Ürünleri Gõda Kimya Ana Metal Özel Gõda-İçecek Tekstil Giyim Petrol Ürünleri Kimya Toprak Ürünleri Ana Metal Makine-Techizat Taşõt Araçlarõ 1999 73,2 79,7 81,0 81,8 88,0 81,7 69,6 62,5 73,7 83,1 73,8 75,6 80,4 75,5 66,2 54,3 DPT-YPKDGM Yõllõk 2000 76,1 78,4 78,4 74,1 87,2 92,0 74,6 66,2 81,4 87,5 58,4 79,1 82,1 76,8 76,1 70,0 2001 2002 2001 Oc.-Tem. Oc.-Tem. 71,6 70,5 75,1 81,8 79,9 81,4 83,4 80,5 83,0 76,7 79,1 76,7 84,0 87,1 90,1 90,7 87,3 88,9 65,6 65,6 70,9 66,1 65,2 65,6 75,9 75,8 80,2 85,1 84,4 85,6 62,8 63,7 54,4 71,6 68,8 76,8 77,8 81,0 79,1 66,2 65,1 67,2 64,5 61,3 70,7 43,7 45,4 47,8 4 Ocak 74,0 83,7 88,1 82,6 84,5 78,3 68,2 64,0 79,9 88,1 50,0 82,2 75,7 65,6 83,0 43,7 Şubat 71,9 76,8 76,6 80,4 92,3 81,7 69,2 63,6 79,5 86,1 57,0 78,0 73,4 61,9 58,7 40,1 2002 Mart 76,0 81,5 82,2 70,4 92,8 93,6 71,3 66,5 82,1 87,0 54,0 79,0 78,2 72,8 65,3 46,9 Nisan Mayõs 74,3 75,5 78,6 81,3 79,3 82,5 75,8 77,4 90,6 87,4 85,3 95,2 70,9 71,8 63,2 67,1 82,8 80,1 83,2 85,2 51,0 50,4 79,7 73,6 76,3 79,7 66,6 65,9 71,8 73,3 44,4 61,0 Haz. 76,2 81,7 82,9 75,9 87,9 93,9 72,8 64,8 82,0 81,0 58,4 74,5 85,9 67,3 71,1 55,7 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Tem. 77,5 86,3 89,6 74,3 94,9 94,3 71,9 69,9 75,2 88,6 60,0 70,9 84,8 70,0 71,9 42,5 Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 İmalat Sanayiinde Eğilim Anketi sonuçlarõna göre 2002 yõlõ Temmuz ayõnda üretimde artõş belirten işyerlerinin oranõ yüzde 58,5 iken, Ağustos ayõnda işyerlerinin yüzde 31,3’si üretimde artõş beklediklerini belirtmişlerdir. Temmuz ayõnda üretimde azalõş belirtenlerin oranõ yüzde 21,3, Ağustos ayõnda üretim azalõşõ bekleyenlerin oranõ yüzde 32,1 olmuştur. Haziran ayõnda tam kapasite ile çalõşamama nedenleri arasõnda iç pazarlarda talep yetersizliği yüzde 48,9 olarak yer alõrken, Temmuz ayõnda bu oran yüzde 49,6 olmuştur. Haziran ayõnda dõş pazarda talep yetersizliği yüzde 19,4 ve mali imkansõzlõklar yüzde 2,6 oranõnda belirtilirken, Temmuz ayõnda söz konusu sorunlar sõrasõyla yüzde 18,6 ve yüzde 2,8 oranõnda ifade edilmiştir. Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanõm Oranlarõ 2000 2001 2002 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 Toplam 75,4 76,2 74,3 78,1 75,5 75,8 75,7 76,4 73,5 80,1 78,0 74,8 72,5 72,9 71,0 69,1 69,3 70,4 70,4 72,4 72,6 72,8 72,5 73,4 75,8 73,9 76,4 74,9 74,6 75,3 76,9 Kamu 79,2 79,2 77,6 81,8 76,0 75,2 77,5 78,5 66,0 84,6 82,3 83,0 77,9 81,8 85,5 75,6 83,3 80,8 78,2 81,2 82,7 84,9 84,9 79,3 83,9 81,2 80,0 79,3 80,8 83,2 85,8 Özel 72,6 74,6 73,0 75,5 75,1 75,9 74,7 76,4 76,5 76,5 76,1 67,9 69,3 68,0 63,9 65,6 62,0 65,3 66,5 67,5 64,7 65,1 66,4 70,1 70,8 70,1 73,2 71,3 70,2 70,9 71,4 Yurt içi Talebe İlişkin Göstergelerdeki Gelişmeler DİE verilerine göre, 2001 yõlõnda yüzde 13,4 ve yüzde 13,7 oranlarõnda azalan dayanõklõ tüketim mallarõ üretim ve satõşlarõ, 2002 yõlõ Mart ayõndan itibaren gözlenen sürekli yüksek oranlõ artõşlar nedeniyle, 2002 yõlõ Ocak-Temmuz döneminde, bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre sõrasõyla, yüzde 47,1 ve yüzde 47 oranlarõnda artmõştõr. Ayrõca, Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği verilerine göre, buzdolabõ, çamaşõr makinesi, bulaşõk makinesi ve fõrõndan oluşan dört ana ürünün, toplam üretim, ihracat ve iç satõşlarõ, 2002 yõlõ Ocak-Temmuz döneminde bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre sõrasõyla, yüzde 38,5, yüzde 51,4 ve yüzde 9,2 oranlarõnda artmõştõr. Bu ürünler için yurt içi talep göreli olarak az olmakla birlikte, yüksek ihracat artõşlarõ sayesinde, önemli miktarlarda üretim artõşlarõ sağlanmõştõr. DPT-YPKDGM 5 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler (Bir Önceki Yõlõn Aynõ Dönemine Göre Yüzde Değişme) Dayanõklõ Tüketim Mallarõ Üretimi Dayanõklõ Tüketim Mallarõ Satõşõ * Tüketim Malõ İthalatõ Toplam Otomobil Satõşlarõ Trafiğe Kaydedilen Araç Sayõsõ Yatõrõm Malõ İthalatõ Çimento Üretimi *Satõşlar, ihracatõ kapsamaktadõr. Yõllõk 2000 2001 21.7 -13.2 23,7 -13.7 42,0 -43.8 63.5 -71.9 44,8 -64,1 29,1 -38.1 5.9 -16.9 Mart 68.1 59.4 12.3 -53.7 -54.8 -9.3 16.7 Nisan 70.0 93.4 13.5 -38.7 -37.3 26.7 -0.2 2002 Mayõs 63.9 52.3 15.1 -34.0 -7.9 22.9 21.8 Haziran 65.0 55.4 8.0 -44.0 -43.2 -0.4 10.0 Temmuz 68.3 61.2 12.7 Otomotiv Sanayii Derneği verilerine göre, toplam yurt içi otomobil satõşlarõ, Ocak ayõnda gerçekleşen yüzde 93 oranõndaki azalõştan sonra, Haziran ayõ dõşõnda tedrici olarak iyileşmiş, ancak 2002 yõlõ Ocak-Temmuz döneminde, bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre, yüzde 49,4 oranõnda azalmõştõr. Ocak ayõndan itibaren Haziran ayõ dõşõnda, toplam taşõt araçlarõ satõşlarõ azalõş eğilimlerinde de tedrici iyileşmeler gözlenmiştir. 2002 yõlõ Ocak-Temmuz dönemi toplam taşõt araçlarõ satõşlarõ, bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre, yüzde 32,9 oranõnda azalmõştõr. Otomobil ve toplam araç üretiminde Mart ayõnda gözlenen, sõrasõyla, yüzde 40,3 ve yüzde 32,9 oranõndaki artõşlardan sonra, Nisan ayõnda otomobil üretimi, bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre, yüzde 16,4 oranõnda, toplam araç üretimi de yüzde 1 oranõnda azalmõştõr. Mayõs ayõnda, otomobil üretimi yüzde 2,4 oranõnda azalõrken, toplam araç üretimi yüzde 7,7 oranõnda artmõştõr. Haziran ayõnda otomobil üretimi yüzde 3,8 oranõnda azalõrken, toplam araç üretimi yüzde 15,5 oranõnda artmõştõr. Temmuz ayõnda ise otomobil üretimi yüzde 34,8 oranõnda, toplam araç üretimi de yüzde 37,3 oranõnda artmõştõr. Bu gelişmeler sonucu, 2002 yõlõ Ocak-Temmuz döneminde otomobil üretimi, bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre yüzde 2,3, toplam araç üretimi de yüzde 6,7 oranõnda artmõştõr. 2002 yõlõ Ocak-Temmuz döneminde toplam taşõt araçlarõ yurt içi satõşlarõ yüzde 32,9 oranõnda azalõrken, aynõ dönemde toplam taşõt araçlarõ üretiminin yüzde 10,7 oranõnda artmasõnda toplam taşõt araçlarõ ihracatõnõn yüzde 10,4 oranõnda artmasõ etkili olmuştur. Aynõ dönemde, toplam otomobil satõşlarõ, yüzde 49,4 oranõnda azalõrken, otomobil ihracat ve üretimi, sõrasõyla, yüzde 1,2 ve yüzde 2,3 oranlarõnda artmõştõr. Toplam otomotiv ana ve yan sanayii ihracatõ, 2002 yõlõ Ocak-Temmuz döneminde, bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre, yüzde 12,6 oranõnda artarak 2,3 milyar dolara ulaşmõştõr. Aynõ dönemde taşõt araçlarõ ithalatõ, yüzde 35,7 oranõnda azalmõştõr. İthalatõn toplam pazar içindeki payõ, 2001 yõlõnõn Ocak-Temmuz döneminde yüzde 47,7 iken, 2002 yõlõnõn aynõ döneminde yüzde 45,8’e düşmüştür. Beyaz eşya sanayiinde üretim artõşlarõnõn sürmesi, otomotiv sanayiinde Temmuz ayõnda otomobil üretiminin yüzde 34,8 oranõnda, toplam araç üretiminin de yüzde 37,3 oranõnda artmasõ, beyaz eşya ve otomotiv sanayiinde başlayan canlanmanõn sürdüğü ve üretimin daha çok ihracata yönelik olarak geliştiği biçiminde değerlendirilmektedir. II. Ödemeler Dengesi: Dõş Ticaret Dengesi 2002 yõlõ Haziran ayõnda ihracat bir önceki yõlõn aynõ ayõna göre yüzde 2,0 oranõnda , ithalat ise yüzde 12,2 oranõnda artmõştõr. Böylece 2002 yõlõ Ocak-Haziran döneminde ihracat yüzde 3,3 oranõnda artarak 15,9 milyar dolara, ithalat ise yüzde 3,8 oranõnda artarak 21,5 milyar dolara yükselmiştir. Bu gelişmeler sonucunda 2002 yõlõnõn Ocak-Haziran döneminde dõş ticaret açõğõ 2001 yõlõnõn aynõ dönemine göre yüzde 5,3 oranõnda artarak 5,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2001 yõlõnõn Ocak-Haziran döneminde yüzde 74,3 olan ihracatõn ithalatõ karşõlama oranõ ise 2002 yõlõnõn aynõ döneminde yüzde 74,0 olarak gerçekleşmiştir. DPT-YPKDGM 6 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 Dõş Ticaret Dengesindeki Gelişmeler İhracat Yüz. Değ. 2002 01/00 02/01 İthalat 2000 2001 Yüz. Değ. 2002 01/00 02/01 Dõş Tic. Deng. 2000 Yüz. Değ. 2000 2001 2001 2002 Ocak 2.123 2.236 2.549 5,3 14,0 3.229 4.072 3.253 Şubat 2.263 2.516 2.362 11,2 -6,1 3.931 3.594 2.879 26,1 -20,1 -1.106 -1.836 -704 66,0 -61,7 -8,6 -19,9 -1.668 -1.078 -517 -35,4 -52,0 Mart 2.317 2.546 2.724 9,9 7,0 4.164 3.109 3.495 -25,3 12,4 -563 -772 -69,5 37,1 Nisan 2.438 2.616 2.733 7,3 4,5 4.491 3.038 4.020 -32,4 32,3 -2.053 -422 -1.287 -79,4 204,9 Mayõs 2.338 2.885 2.891 23,4 0,2 4.698 3.559 4.114 -24,2 15,6 -2.360 -674 -1.223 -71,4 81,4 2.613 10,1 2,0 3.702 -1.089 -72,1 47,7 -1.847 01/00 02/01 Haziran 2.326 2.562 4.965 3.299 -33,6 12,2 -2.639 -737 Temmuz 2.288 2.484 8,6 4.677 3.437 -26,5 -2.389 -953 -60,1 Ağustos 2.044 2.580 26,2 4.879 3.502 -28,2 -2.835 -922 -67,5 Eylül 2.403 2.604 8,4 4.644 3.425 -26,2 -2.241 -821 -63,4 Ekim 2.245 2.813 25,3 5.024 3.364 -33,0 -2.779 -551 -80,2 Kasõm 2.499 2.842 13,7 5.362 3.559 -33,6 -2.863 -717 -75,0 Aralõk 2.489 2.658 6,8 4.437 3.441 -22,4 -1.948 -783 Yõllõk Toplam 27.775 31.340 12,8 54.502 41.399 -24,0 -26.727 -10.059 -59,8 -62,4 2002 yõlõ Ocak-Haziran döneminde , imalat sanayi ürünleri ihracatõ bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre yüzde 4,7 oranõnda artarken, tarõm - ormancõlõk ürünleri ihracatõ yüzde 15,7 oranõnda azalmõştõr. Bu dönemde; demir veya çelikten eşya ürünleri, elektrikli makina ve cihazlar, örülmemiş giyim eşyasõ ve örme giyim eşyasõ, kara taşõtlarõ ve bunlarõn aksam, parçalarõ ihracatõ en fazla artan ürünler olurken ; hububat, deri eşya, şeker ve şeker mamülleri, pamuk, pamuk ipliği, pamuklu mensucat, yenilen meyveler ürünleri ihracatõnda düşüş kaydedilmiştir. Sektörel İhracat Toplam Tarõm ve Ormancõlõk Madencilik İmalat Örme giyim eşyasõ Örülmemiş giyim eşyasõ Kara taşõtlarõ Elektrikli makina, cihazlar Demir ve çelik Kazan-makina-mek.cihaz Pamuk,pamuk ipliği Yenilen meyveler Tütün ve tütün mamülleri Haziran (%) 2001 2002 02/01 2.562 2.613 2,0 167 110 -34,0 38 23 -38,4 2.352 2.476 5,2 342 242 188 162 180 163 68 81 30 381 255 248 192 134 174 63 65 23 11,4 5,7 32,2 18,6 -25,4 7,1 -7,3 -20,0 -25,7 (Milyon Dolar) Ocak-Haziran (%) 2001 2002 15.361 15.872 3,3 984 829 -15,7 165 157 -5,1 14.187 14.851 4,7 1.817 1.348 1.252 1.065 1.026 863 438 452 221 2.034 1.510 1.394 1.215 944 927 385 400 242 12,0 12,0 11,4 14,1 -7,9 7,3 -12,1 -11,6 9,3 2002 yõlõnõn Ocak-Haziran döneminde OECD ülkelerine olan ihracatõmõz bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre yüzde 0,4 oranõnda azalõrken, AB ülkelerine yapõlan ihracat yüzde 0,5 ve OECD üyesi olmayan ülkelere olan ihracat yüzde 9,5 oranõnda artõş göstermiştir. DPT-YPKDGM 7 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 Ülke Gruplarõna Göre İhracat Haziran 2001 2002 1.743 1.801 1.368 1.395 28 29 348 378 OECD Ülkeleri AB Ülkeleri EFTA Ülkeleri Diğer OECD Ülkeleri OECD Üyesi Olmayan Ülkeler Avrupa Ülkeleri Afrika Ülkeleri Ortadoğu Ülkeleri Diğer Asya Ülkeleri Toplam (%) 02/01 3,3 2,0 4,8 8,5 (Milyon Dolar) Ocak-Haziran (%) 2001 2002 02/01 10.414 10.375 -0,4 8.060 8.100 0,5 158 178 12,7 2.196 2.097 -4,5 754 721 -4,4 4.488 4.916 9,5 176 129 257 130 2.562 222 120 240 117 2.613 26,0 -6,9 -6,8 -9,7 2,0 1.110 747 1.651 725 15.361 1.590 782 1.420 785 15.872 43,2 4,8 -14,0 8,3 3,3 İhracatçõ Birliklerinin kayõtlarõna göre ihracat, 2002 yõlõ Ağustos ayõnda bir önceki yõlõn aynõ ayõna göre yüzde 15,2 oranõnda artarak 3,0 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Böylece 2002 yõlõnõn Ocak-Ağustos döneminde ihracat bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre yüzde 9,9 oranõnda artarak 22,3 milyar dolara yükselmiştir. 2002 yõlõ Ocak-Ağustos döneminde hazõr giyim-konfeksiyon ürünleri ihracatõ bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre yüzde 19,9 , elektrikli ve elektronik cihazlar ihracatõ yüzde 20,7 , taşõt araçlarõ ve yan sanayi ürünleri ihracatõ yüzde 10,9 , kimyevi maddeler ihracatõ yüzde 15,6 oranõnda artarken, hububat, bakliyat, yağlõ tohumlar ihracatõ yüzde 30,2 ve fõndõk ve mamulleri ihracatõ yüzde 32,2 oranõnda gerilemiştir. (Milyon Dolar) İhracatçõ Birlik Kayõtlarõna Göre İhracat Yõllõk Toplam -Hazõr Giyim-Konfeksiyon -Taşõt Araçlarõ ve Yan Sanayii -Demir ve Demir Dõşõ Metaller -Tekstil ve Hammaddeleri -Elektrikli veElektronik Cih. -Kimyevi Maddeler -Çimento ve Toprak Ürünleri -Hububat,Bakliyat,Yağlõ Toh. -Yaş Meyve-Sebze -Fõndõk ve Mamülleri -Deri ve Mamülleri -Tütün -Zeytin. Zeytinyağõ Q1 % Q2 % Ağustos % Ocak-Ağustos 2.684 3.397 3.912 4.029 45,8 18,6 910 940 965 941 6,4 0,2 1.079 1.100 1.178 1.110 9,2 0,9 280 319 305 420 8,9 31,7 2.587 2.701 2.865 2.856 10,7 5,7 3.119 2.835 1.878 899 1.175 619 601 553 488 41 3.423 3.301 2.187 1.033 1.393 772 749 648 419 154 9,7 16,4 16,5 14,9 18,6 24,7 24,6 17,2 -14,1 275,6 826 741 496 220 334 154 152 122 141 23 818 842 540 263 260 177 111 125 162 10 -1,0 13,6 8,9 19,5 -22,2 14,9 -26,3 2,5 14,9 -56,5 901 817 597 279 366 165 158 141 76 54 918 1.007 653 306 228 159 108 135 77 15 1,9 23,3 9,4 9,7 -37,7 -3,6 -31,6 -4,3 1,3 -72,2 284 268 179 92 137 57 52 75 23 14 289 309 222 92 86 60 21 88 14 5 1,8 15,3 24,0 0,0 -37,2 5,3 -59,6 17,3 -39,1 -64,3 2.264 2.067 1.440 686 939 423 404 395 267 111 2.315 2.494 1.665 775 655 453 274 423 267 33 2,3 20,7 15,6 13,0 -30,2 7,1 -32,2 7,1 0,0 -70,3 2002 yõlõ Ocak-Haziran döneminde ithalat bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre yüzde 3,8 oranõnda artarak 21,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2002 yõlõnõn ilk çeyreğinde bir önceki yõlõn aynõ dönemine gore yüzde 10,7 oranõnda daralan ithalat, ekonomide yaşanan iç talepteki daralmanõn 2002 yõlõnõn ikinci çeyreğinde yavaşlamaya başlamasõ ve bir önceki yõlõn aynõ döneminin yarattõğõ baz etkisinin de sonucuyla ikinci çeyrekte yüzde 19,6 oranõnda artmõştõr. Bu artõşta özellikle ara mallar ithalatõndaki artõş belirleyici olmuştur. 2002 yõlõnõn Ocak-Haziran döneminde bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre petrol dõşõ ara mallarõ ithalatõ yüzde 10,4 oranõnda artarken , sermaye mallarõ ithalatõ yüzde 7,6 ve tüketim mallarõ ithalatõ da yüzde 3,3 oranõnda gerilemiştir. Aynõ dönemde ara mallarõ ithalatõ DPT-YPKDGM % 2000 2001 01/00 2001 2002 02/01 2001 2002 02/01 2001 2002 02/01 2001 2002 02/01 27.202 31.064 14,2 7.272 7.641 5,1 7.966 8.498 6,7 2.610 3.007 15,2 20.287 22.301 9,9 7.047 7.056 0,1 1.796 1.962 9,4 1.752 2.115 20,7 651 815 25,2 4.791 5.743 19,9 8 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 yüzde 8,4 oranõnda artõş göstermiştir. 2002 yõlõ Ocak-Haziran döneminde kara taşõtlarõ ve bunlarõn aksam ve parçalarõ, elektrik makina ve cihazlar, kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar, demir ve çelik, mineral yakõtlar ithalatõnda düşüş yaşanõrken; demir veya çelikten eşya, pamuk,pamuk ipliği, pamuklu mensucat, plastik ve mamülleri, sentetik ve suni devamsõz lifler,gemiler ve suda yüzen taşõtlar ithalatõnda artõş gözlenmiştir. Mal Gruplarõna Göre İthalat (Milyon Dolar) Haziran 2001 Toplam İthalat % 2002 Ocak-Haziran 02/01 2001 2002 % 02/01 Sermaye 3.299 626 3.702 624 12,2 -0,4 20.671 3.579 21.463 3.308 3,8 -7,6 Ara mallarõ 2.296 2.681 16,8 14.751 15.983 8,4 327 351 7,4 1.931 1.835 -4,9 1.969 2.330 18,3 12.820 14.148 10,4 Petrol Petrol dõşõ Tüketim Toplam İth.(Petrol hariç) 358 387 8,0 2.151 2.081 -3,3 2.972 3.351 12,7 18.740 19.628 4,7 Seçilmiş Fasõllara Göre İthalat Toplam İthalat -Mineral yakõt. Yağlar -Kazan. makina. mek.cihaz -Elek. Makina ve cihazlar -Kara taşõtlarõ -Demir ve çelik -Organik kimyasal ürünler -Plastik ve mamulleri -Pamuk.pamuk ipliği (Milyon Dolar) Haziran (%) Ocak-Haziran (%) 2001 2002 02/01 2001 2002 02/01 3.299 3.702 12,2 20.671 21.463 3,8 573 575 0,5 4.241 3.925 -7,4 550 625 13,5 3.218 3.072 -4,5 304 307 0,8 1.987 1.898 -4,4 202 174 -14,1 1.016 782 -23,0 139 165 19,0 941 896 -4,7 136 137 0,1 822 862 4,9 132 186 41,0 835 1.036 24,1 73 104 42,7 463 692 49,2 Cari İşlemler Dengesi 2002 yõlõ Haziran ayõnda cari işlemler dengesi 214 milyon dolar fazla vermiştir. 2002 yõlõ Ocak-Haziran döneminde dõş ticaret dengesi bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre bir miktar iyileşme göstererek 2001 yõlõnõn aynõ dönemindeki 2.568 milyon dolarlõk açõk seviyesinden 2.432 milyon dolarlõk bir açõğa gerilemiştir. Net diğer mal ve hizmet gelirleri ise söz konusu dönemde bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre 1,2 milyar dolar gerileyerek 185 milyon dolar fazla ile sonuçlanmõştõr. Böylece 2001 yõlõnõn Ocak-Haziran döneminde 782 milyon dolar fazla veren cari işlemler dengesi, 2002 yõlõnõn aynõ döneminde 649 milyon dolar açõk vermiştir. DPT-YPKDGM 9 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 Cari İşlemler Dengesi I. Dõş Tic. Dengesi II. Hizmetler Dengesi 1. Diğer Mal ve Hizmet Gelirleri Turizm Faiz Diğer 2.Diğer Mal ve Hizmet Giderleri Turizm Faiz Diğer III. Karşõlõksõz Transferler (Resmi+Özel) İşçi Gelirleri Cari İşlemler Dengesi (Milyon Dolar) Haziran 2001 2002 -340 -611 272 580 1.739 1.638 983 881 195 354 531 403 -1.437 -1.058 -240 -230 -687 -503 -510 -325 306 221 238 245 174 214 Ocak-Haziran 2001 -2.568 1.337 8.811 3.102 1.544 4.165 -7.474 -940 -3.688 -2.846 2002 -2.432 185 6.480 2.981 1.311 2.188 -6.295 -954 -3.169 -2.172 2.013 1.552 782 1.598 1.009 -649 Sermaye Hareketleri Dengesi ve Uluslararasõ Rezervler 2001 yõlõnõn Ocak-Haziran döneminde rezerv hariç sermaye hareketlerinde net 9,4 milyar dolar çõkõş gerçekleşirken, 2002 yõlõnõn aynõ döneminde 611 milyon dolar net giriş gerçekleşmiştir. 2001 yõlõnõn Ocak-Haziran döneminde doğrudan yabancõ sermaye yatõrõmlarõnda 1,7 milyar dolarlõk net giriş gerçekleşirken 2002 yõlõnõn aynõ döneminde söz konusu sermaye hareketinde ancak 136 milyon dolarlõk net giriş yaşanmõştõr. 2001 yõlõnõn Ocak-Haziran döneminde portföy yatõrõmlarõnda net 3,2 milyar dolar çõkõş yaşanõrken, 2002 yõlõnõn aynõ döneminde net çõkõş 977 milyon dolara gerilemiştir. 2002 yõlõnõn Ocak-Haziran döneminde orta ve uzun vadeli kredi kullanõmõ bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre 1,7 milyar dolar artarak 6,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynõ dönem itibariyle anapara geri ödemeleri bir önceki yõlõn aynõ dönemine gore 706 milyon dolar azalarak 6,1 milyar dolar olmuştur. Böylece 2001 yõlõnõn Ocak-Haziran döneminde net 1,6 milyar dolar çõkõş gerçekleşen orta ve uzun vadeli sermaye hareketlerinde, 2002 yõlõnõn aynõ döneminde 1,0 milyar dolar tutarõnda net giriş gerçekleşmiştir. 2001 yõlõnõn Ocak-Haziran döneminde sermaye hareketlerinde, 2002 yõlõnõn aynõ gerçekleşmiştir. 6,2 milyar dolar net çõkõş olan kõsa vadeli döneminde net 430 milyon dolar giriş Bu gelişmeler sonucunda 2001 yõlõ Ocak-Haziran döneminde 9,4 milyar dolar açõk veren rezerv hariç sermaye hareketlerinde, 2002 yõlõnõn aynõ döneminde 611 milyon dolarlõk giriş yaşanmõştõr. DPT-YPKDGM 10 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 Sermaye Hareketleri (Milyon Dolar) Ocak-Haziran Haziran Sermaye Hareketleri (Rezerv hariç) 2001 2002 2001 2002 -2.803 -280 -9.400 611 Doğrudan Yatõrõmlar (Net) 71 5 1.683 136 346 -826 -3.216 -977 -292 14 -1.625 1.022 -2.928 527 -6.242 430 Portföy Yatõrõmlarõ (Net) Uzun Vadeli Sermaye Hareketleri (Net) Kõsa Vadeli Sermaye Hareketleri (Net) 28 Aralõk 2001 tarihi itibariyle 18,7 milyar dolar seviyesinde bulunan Merkez Bankasõ rezervleri, geçici verilere göre 6 Eylül 2002 tarihinde 25,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Merkez Bankasõ Uluslararasõ Rezervleri (Milyar Dolar) 27 25 23 21 19 17 7 5 3 9 20 11 02 ,1 7 5 3 9 20 11 01 ,1 7 5 3 9 20 11 00 ,1 7 5 3 9 19 11 99 ,1 7 5 3 19 98 ,1 15 III. Konsolide Bütçe: 2002 yõlõ Ocak-Temmuz döneminde Konsolide Bütçe gelirleri bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre yüzde 55 oranõnda artarak 41.895 trilyon lira, harcamalar ise yüzde 58,9 oranõnda artarak 62.514 trilyon lira olarak gerçekleşmiş, aynõ dönemde bütçe açõğõ 20.618 trilyon lira olmuştur. Faiz dõşõ harcamalar 30.558 trilyon lira olarak gerçekleşmiştir ve vergi gelirleri faiz dõşõ harcamalarõ karşõlayamamaktadõr. 2001 yõlõnda 8.307 trilyon lira olan faiz dõşõ bütçe fazlasõ, 2002 yõlõnda 11.337 trilyon liraya yükselmiştir. Konsolide Bütçe Dengesi (Ocak-Temmuz) Gelirler Vergi Gelirleri Diğer Gelirler Harcamalar Faiz Dõşõ Harc. Faiz Ödemeleri Bütçe Dengesi Faiz Dõşõ Denge Nakit Dengesi Dõş Borçlanma (Net) İç Borçlanma (Net) Tahvil Hazine Bonosu KOF Gar.İç Borç Öd. Kõsa Vadeli Avans Diğer DPT-YPKDGM Trilyon TL. (% Değ.) 2001 2002 27.035 41.895 55,0 19.745 30.473 54,3 7.290 11.422 56,6 39.340 62.514 58,9 18.728 30.558 63,1 20.612 31.956 55,0 -12.305 -20.618 67,5 8.307 11.337 36,4 12.694 18.770 47,8 -2.342 14.268 -709,2 10.632 5.000 -52,9 -2.334 -9.357 300,9 12.966 14.357 10,72 0 0 0 0 4.673 -497 -110,6 11 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 2002 yõlõnda vergi gelirleri geçen yõlõn aynõ dönemine göre yüzde 54,3 oranõnda artmõştõr. Aynõ dönemde gelir vergisi tahsilatõndaki artõş yüzde 14,3 olmuştur. Bu artõşõn sõnõrlõ kalmasõnõn temel belirleyicisi faizlerdeki gerileme ile ücretlerdeki düşük oranlõ artõş olarak sayõlabilir. Kurumlar vergisi geçen yõlõn aynõ dönemine göre yüzde 96,2 oranõnda artmõştõr. Söz konusu dönemde mal ve hizmetler üzerinden alõnan vergiler yüzde 74,6 oranõnda artmõştõr. Akaryakõt tüketim vergisi yapõlan artõşlar sonucunda yüzde 133.2 oranõnda artmõştõr ve bu vergiler içerisindeki ağõrlõğõnõ korumaktadõr. İçinde bulunduğumuz yõlõn Ağustos ayõndan itibaren mal ve hizmetlerden alõnan vergilerden bir kõsmõ Özel Tüketim Vergisi kapsamõ içine alõnacaktõr. Bu uygulamaya geçildikten sonra vergi tahsilatõnda bir miktar artõş olabilir. Dahilde alõnan KDV tahsilatõ yüzde 72,6, ithalden alõnan KDV ise yüzde 79,2 oranõnda artõş göstermiştir. Harçlardaki artõş oranõ yüzde 47,9 ve motorlu taşõtlar vergisindeki artõş oranõ ise yüzde 76,6 olmuştur. Taşõt alõm vergisi, taşõt satõşlarõndaki düşüşe paralel olarak geçen yõlõn aynõ dönemine göre sadece yüzde 1,6 oranõnda artõş göstermiştir. Konsolide Bütçe (Ocak-Temmuz) Gelirleri Toplam Vergi Gelirleri Trilyon TL 2001 2002 27.035 41.895 19.738 30.462 Gelir Üzerinden Al. Ver. (% Değ.) 55,0 54,3 7.874 9.654 22,6 Gelir Vergisi 6.327 7.233 14,3 Kurumlar Vergisi 1.214 2.381 96,2 334 41 -87,7 319 551 72,8 8.837 15.429 74,6 Dahilde Alõnan KDV 3.422 5.906 72,6 ATV 2.036 2.458 133,2 Diğer 3.379 7.065 52,6 Dõş Ticaretten Alõnan Ver. 2.707 4.828 78,4 İthalde Alõnan KDV 2.503 4.485 79,2 204 343 68,2 Vergi Dõşõ Normal Gelirler 4.747 7.662 61,4 Özel Gelir ve Fonlar 2.194 3.113 41,9 356 658 84,7 Ek Vergiler Servet Üzerinden Al. Ver. Mal ve Hizmet Üz. Al. Ver. Diğer Katma Bütçe Gelirleri Toplam Konsolide Bütçe harcamalarõ 2002 yõlõ Ocak-Temmuz döneminde yüzde 58,9, faiz dõşõ harcamalar ise yüzde 63,2 oranõnda artmõştõr. Faiz ödemeleri, yüzde 55,0 oranõnda artõş göstermiştir. Faiz dõşõ harcamalardan en büyük payõ alan iki kalem olan personel harcamalarõ yüzde 63, sosyal güvenlik kuruluşlarõna transferler ise yüzde 84,9 oranõnda artmõştõr. Diğer cari ve yatõrõm harcamalarõ sõrasõyla yüzde 58,9 ve yüzde 59,9 oranõnda artmõştõr. Konsolide Bütçe Harcamalarõ (Ocak-Temmuz) DPT-YPKDGM 12 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 Trilyon TL. Toplam Faiz Dõşõ Harcamalar (% Değ.) 2001 2002 39.340 62.514 58,9 18.728 30.558 63,2 Personel 7.790 12.703 63,1 Diğer Cari 1.728 2.745 58,9 Yatõrõm 1.424 2.276 59,9 Transfer 28.398 44.789 57,7 646 999 54,8 KİT'lere Transfer Sosyal Güv. Kur. 3.378 6.245 84,9 Vergi İadeleri 1.311 2.810 114,4 Fon Ödemeleri Diğer Faiz Ödemeleri 426 70 -83,6 2.026 2.709 64,0 20.612 31.956 55,0 İç Faiz 18.819 29.286 55,4 Dõş Faiz 1.763 2.671 51,4 Nakit açõğõn finansmanõnda, uluslararasõ kuruluşlar kaynaklõ dõş borçlanma kullanõlmõş, iç borçlanmada net ödeyici konuma gelinmiş ve iç borc stokunun bir kõsmõ dõş borca dönüşmüştür. 2002 yõlõ Ocak-Temmuz döneminde, iç borç stoku 130 katrilyon liraya, ortalama yõllõk bileşik faizler ise yüzde 66 düzeyine gerilemiş ve iç borçlanma ihalelerinde vade 261 güne yükselmiştir. İç Borçlanma Faiz Or. (Yõllõk Bileşik, Stopaj Hariç) M ay õs m m uz Ey lü K l 20 as 00 õm Şu ba t N is an H az ir a Ağ n us to s Ek im 2 0 A ra 01 lõk Şu ba t N is a Ha n zir a Ağ n us to s Ek im ar al õk şu ba t N is an H az ir a Ağ n us to s M ar t Te 19 99 O ca k 195 180 165 150 135 120 105 90 75 60 45 30 IV. Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler Mayõs ayõ sonunda 6,0 katrilyon TL seviyesinde gerçekleşen Emisyon hacmi, Haziran ayõnda 6,6 katrilyon TL, Temmuz ayõnda 6,6 katrilyon TL düzeyinde ve Ağustos ayõ sonunda 6,9 katrilyon TL düzeyinde gerçekleşerek önceki aya göre 0,3 katrilyon TL artõş göstermiştir. Haziran ayõ sonu itibariyle 8,7 katrilyon TL olan Merkez Bankasõ’nõn APİ’den Borçlar Hesabõ, Temmuz ayõ sonu itibariyle 9,4 katrilyon TL düzeyine yükselirken, Ağustos ayõ sonu itibariyle önceki aya göre 2,9 katrilyon TL azalarak 6,4 katrilyon TL düzeyine ulaşmõştõr. Piyasa açõlõşõndaki rezervler Temmuz ayõ boyunca günlük ortalama 4,8 katrilyon TL iken Ağustos ayõnda 0,1 katrilyon TL azalarak 4,8 katrilyon TL düzeyine inmiştir. DPT-YPKDGM 13 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 Haziran ayõ sonunda 5,8 milyar dolar düzeyinde olan Net Dõş Varlõklar hesabõ, Temmuz ayõ sonunda 0,8 milyar dolar artarak 6,6 milyar dolar düzeyinde gerçekleşirken, Ağustos ayõ sonunda 7,8 milyar dolar düzeyine ulaşmõştõr. Buna mukabil, Haziran ayõ sonunda -2,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşen Net Döviz Pozisyonu (NDP), Temmuz ayõ sonunda -2,5 milyar dolara gerilerken, Ağustos ayõnda İç Döviz Yükümlülükleri hesabõndaki artõşõn Net Dõş Varlõklar hesabõndaki artõştan fazla olmasõndan dolayõ 0,7 milyar dolar azalarak -3,2 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. 2002 Ağustos ayõ sonu itibarõyla Temmuz ayõ sonuna göre 0,9 katrilyon TL artõş gösteren M1 para arzõ, 12,5 katrilyon TL’den 13,4 katrilyon TL’ye yükselmiştir. Öte yandan Temmuz ayõnda 54,2 katrilyon düzeyinde olan M2 para arzõ, Ağustos ayõ sonu itibariyle 54,1 katrilyon TL düzeyine düşmüştür. Temmuz ayõ sonu itibariyle 123,4 katrilyon TL düzeyinde olan M2Y, Ağustos ayõ sonu itibariyle 121,9 katrilyon TL düzeyine düşmüştür. M2Y para arzõna bakõldõğõnda Temmuz ayõ itibariyle 1,5 katrilyon TL’lik azalmanõn, döviz tevdiat hesaplarõndaki azalmadan kaynaklandõğõ görülmektedir. Ağustos ayõ sonunda Mevduat Bankalarõ tarafõndan açõlan yurtiçi krediler 29,7 katrilyon TL düzeyindedir. Söz konusu büyüklüğün, Temmuz ayõ sonundaki 31,2 katrilyon TL’lik seviyesine göre düştüğü gözlenmektedir. Niyet Mektubunda Hedef Olarak Verilen Parasal Büyüklükler PARA TABANI (Trilyon TL) NET İÇ VARLIKLAR (NİV) (Trilyon TL) NET ULUSLARARASI REZERVLER (NUR) (Milyon Dolar) 4/ TCMB NET ULUSLARARASI REZERVLERİ (NUR) (Milyon Dolar) 28 Şubat 2002 1/ 7.823 24.318 -4.907 5.580 28 Şubat 2002 2/ 30 Nisan 2002 1/ 30 Nisan 2002 2/ 30 Haziran 2002 2/ 30 Haziran 2002 1/ 30 Eylül 2002 3/ 31 Aralõk 2002 3/ 8.250 8.680 8.900 9.250 9.009 10.600 10.850 26.100 25.197 27.700 28.900 26.374 31.300 33.300 -6.500 -4.926 -7.200 -7.800 -5.755 -8.500 -9.700 4.200 6.659 4.600 5.100 6.281 5.500 5.900 1/ 18 Ocak tarihli Niyet Mektubundaki hedef değerlerin ay sonu itibariyle gerçekleşme düzeyleri 2/ Bu değerler NUR, Para Tabanõ ve NİV için üst limit performans kriteridir. 3/ Bu değerler Para Tabanõ ve NİV için endikatif üst limittir. NUR performans kriteridir. 4/ Net Uluslar arasõ Rezervler, Merkez Bankasõ’nõn Net Uluslar arasõ Rezervlerinden Hazine’nin IMF’ye olan yükümlülükleri ve orijinal vadesi 1 yõldan kõsa döviz cinsinden borçlarõnõn çõkarõlmasõ ile oluşan rakam olarak tanõmlanmaktadõr. 18 Ocak 2002 tarihinde ve Ocak 2002-Aralõk 2004 dönemini kapsamak üzere IMF’ye verilen ve 4 Şubat 2002 tarihinde yürürlüğe giren Niyet Mektubunda yüksek enflasyonu ve buna bağlõ makroekonomik istikrarsõzlõğõ yenmek amacõyla yapõsal önlemler alõnmõştõr. Önkoşullarõn uygun hale gelmesiyle 2002 yõlõnõn ikinci yarõsõndan itibaren enflasyon hedeflemesine geçilebileceği ve bu sõrada dalgalõ döviz kuru rejiminin uygulanacağõ ilan edilmiştir. Ayrõca, parasal büyüklüklere ilişkin kantitatif göstergeler verilirken para politikasõnõn da, enflasyonu 2002 yõlõ sonunda yüzde 35, 2003 yõlõ sonunda yüzde 20 ve 2004 yõlõ sonunda yüzde 12 seviyesinde tutacak şekilde yönlendirileceği belirtilmiştir. 2002 yõlõnõn ilk yarõsõnda Net Uluslararasõ Rezervler büyüklüğü ve Para Tabanõ performans kriteri, Net İç Varlõklar ise gösterge niteliğinde büyüklük olarak takip edilecektir. Haziran ayõ sonu itibariyle Para Tabanõ 9.009 trilyon TL, Net İç Varlõklar 26.374 trilyon TL ve Net Uluslararasõ Rezervler –5.755 milyon dolar gerçekleşerek 18 Ocak 2002’de açõklanan Niyet Mektubunda Haziran ayõ sonu için verilen hedeflere ulaşõlmõştõr. Ağustos ayõ için Niyet Mektubunda söz konusu büyüklüklere ilişkin herhangi bir yeni hedef verilmemiştir. DPT-YPKDGM 14 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 Stand-by Anlaşmasõ Çerçevesinde Belirlenmiş Merkez Bankasõ Bilançosu (Sabit Çapraz Kurlarla) (Milyar TL) 2001 2002 31 Aralõk 29 Mart 26 Nisan 31 Mayõs 28 Haziran 26 Temmuz 29 Ağustos 7.802.640 8.425.176 8.496.493 9.142.825 9.028.805 9.727.056 9.521.630 2. Net Dõş Varlõklar -12.753.565 -2.099.883 166.078 -732.893 -151.217 1.274.208 2.889.446 2.1. TCMB Net Uluslararasõ Rezervler -4.289.420 7.356.980 9.544.680 8.678.387 9.041.407 10.648.383 12.882.801 3.Net İç Varlõklar 20.556.205 10.525.059 8.330.415 9.875.718 9.180.021 8.452.848 6.632.184 4. Hazine’nin IMF Yükümlülüğü - 13.235.761 14.803.154 14.803.154 15.456.234 17.023.627 18.591.020 5. Hazine’nin 1 Yõldan Kõsa Vadeli Döviz Yük 1.819.745 1.865.842 1.874.718 1.874.409 1.870.653 2.730.474 2.730.008 Net İç Varlõklar (3+4+5) 22.375.950 25.626.662 25.008.287 26.553.281 26.506.908 28.206.949 27.953.212 -4,2 -5,4 -5,0 -5,6 -5,7 -6,3 -5,8 1. Para Tabanõ Net Uluslararasõ Rezervler (2.1.-4-5) 2/ 1 / TCMB Net İç Varlõklarõ + Hazine’nin IMF yükümlülükleri + Hazine’nin 1 yõldan kõsa vadeli döviz yükümlülüğü 2 / TCMB Net Uluslar arasõ Rezervleri – Hazine’nin IMF yükümlülükleri – Hazine’nin 1 yõldan kõsa vadeli döviz yükümlülüğü ile TCMB 31 Aralõk 2001 tarihli dolar kuruna bölünerek hesaplanmõştõr. Değerler milyar dolardõr. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler 2002 Ağustos /2002 Temmuz Emisyon (% Değişme) 2002 Ağustos /2001 Ağustos 2002 Ağustos /2001 Aralõk 3,6 29,1 Rezerv Para -1,9 22,5 38,8 M2 -0,2 15,1 32,2 M2Y -1,2 17,1 30,9 Toplam Mevduat (TL+YP) -1,7 15,7 30,8 Mevduat Banka. Kredileri (Yurtiçi) -5,0 -4,9 -3,1 2,1 18,0 43,9 TEFE DPT-YPKDGM 15 41,6 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 İç Borçlanma – Hazine İhaleleri Vadesi Gün Net Borçlanma Milyar TL Faiz Oranõ Yõllõk Basit Yõllõk Bileşik Ocak 2001 195 1.785.351 57,69 64,92 Şubat 57 1.742.915 76,15 110,28 Mart 98 2.189.376 124,99 193,71 Nisan 165 3.040.515 100,90 130,39 Mayõs 189 3.810.962 70,01 82,01 Haziran 129 3.635.952 70,89 88,52 Temmuz 162 1.676.574 77,12 93,55 Ağustos 131 2.624.885 73,94 92,82 Eylül 124 892.993 70,09 87,36 Ekim 119 1.610.911 68,60 85,45 Kasõm 162 4.810.291 66,48 78,94 Aralõk 166 3.656.644 63,05 73,83 Ocak-Aralõk 2001 148 31.477.369 75,85 96,23 Ocak 2002 289 5.471.893 62,62 74,49 Şubat 379 2.850.087 64,30 75,25 Mart 341 5.197.440 61,43 71,02 Nisan 286 265 7.430.765 54,61 60,76 Mayõs 5.946.094 50,86 56,57 Haziran 208 7.833.859 60,91 72,06 Temmuz 201 8.253.460 61,45 72,08 Ağustos 298 57,37 64.94 Ocak- Ağustos 2002 269 5.470.461 48.394.059 62,51 68,31 2002 yõlõ Ocak – Ağustos dönemi incelendiğinde Hazine ihaleleri faiz oranlarõnda Haziran ve Temmuz aylarõnda gözlenen yükseliş Ağustos ayõnda yerini düşüşe bõrakmõştõr. Nitekim, 2002 Mayõs ayõ itibariyle yüzde 56,6 oranõnda gerçekleşen Hazine ihaleleri aylõk ortalama bileşik faiz oranõ, Haziran ayõ itibariyle yüzde 72,1 oranõnda ve Temmuz ayõ itibariyle yüzde 72,1 oranõnda gerçekleşmiş, Ağustos ayõnda yüzde 65,0 seviyesine düşmüştür. Ağustos ayõnda Hazine ihalelerinin borçlanma vade yapõsõnda iyileşme gözlenmiştir. Nitekim; Mayõs döneminde 265 gün düzeyinde gerçekleşen vade yapõsõ Haziran ve Temmuz dönemlerinde sõrasõyla 208 ve 201 gün olarak gerçekleşmiştir. Ağustos ayõnda vade yapõsõ 298 gün olmuştur. 2002 Ocak – Ağustos dönemi 2001 yõlõ ile karşõlaştõrõldõğõnda 2001 yõlõnda yüzde 96,2 oranõnda gerçekleşen ortalama dönem bileşik faizi, 2002 Ocak – Ağustos döneminde yüzde 68,3 düzeyinde teşekkül etmiştir. DPT-YPKDGM 16 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 Reel Kur Endeksi (1$ + 1,5 Euro) 1987 = 100 110,0 105,0 100,0 95,0 90,0 85,0 80,0 75,0 70,0 1999 2000 2001 2002 2001 yõlõ içinde döviz kurlarõnda görülen artõşlarõn bir sonucu olarak TL’nin reel değerinin gerilediği görülmüştür. Bununla birlikte, 2002 yõlõ için Ocak ayõnda başlayan döviz kurlarõndaki düşüş Mayõs ayõna kadar devam etmiş ve bu dönemden itibaren ters yönde gelişen trend TL’nin reel olarak değer kaybõna neden olmuştur. Nitekim; Haziran ayõ itibariyle 92,1 puan düzeyinde gerçekleşen reel kur endeksi, Temmuz ayõ itibariyle 85 puan düzeyinde gerçekleşirken Ağustos ayõ itibariyle 88,5 puan düzeyinde gerçekleşmiştir. Böylece; TL döviz kuru karşõsõnda son üç aylõk süreçte yüzde 3,9 oranõnda değer kaybetmiştir. İMKB Bileşik Endeksi 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 2000 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2001 -1 2 3 4 5 6 7 8 10 11 12 2002 -1 2 3 4 5 6 7 20.000 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 TL Bazõnda Dolar Bazõnda Ocak ayõndan Mayõs ayõna kadar düşüş yönünde dalgalõ bir seyir izleyen İMKB Bileşik Endeksi, Haziran ayõnda da düşüş eğilimini devam ettirmiştir. Nitekim, Mayõs ayõ sonu itibariyle 9.380 puan düzeyinden kapanan Endeks değeri, Temmuz ayõ itibariyle yüzde 9.13 değer kazanarak 10236 puan düzeyine yükselmiştir. Endeks değerindeki artõş, işlem hacmine de yansõmõştõr. Mayõs ayõnda dolar bazõnda 2.727 milyon dolar düzeyinde gerçekleşen aylõk işlem hacmi, Haziran ayõnda yüzde 107,4 artarak 5.655 milyon dolar düzeyine yükselmiştir. Bu artõş, önceki ay gözlenen düşüşten kaynaklanmaktadõr. DPT-YPKDGM 17 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 29 Ağustos 2002 tarihli Merkez Bankasõ basõn duyurusuna göre, Banka Döviz ve Efektif Piyasalarõ’nda işlem yapmaya yetkili kuruluşlarõn birbirleri ile gerçekleştirdikleri işlemlere, Türk lirasõ depo karşõlõğõ döviz depo (swap) piyasasõ ve Türk lirasõ karşõlõğõ vadeli döviz alõm-satõm (forward) piyasasõnda 1 Mart 2002, Türk lirasõ karşõlõğõ efektif alõm-satõm piyasasõnda 1 Temmuz 2002 tarihinden itibaren son verilmiştir. Döviz depo piyasasõnda da bankalarõn başka bankalardan Merkez Bankasõ aracõlõğõ ile borç alma işlemleri, 1 Temmuz 2002 tarihinden başlayarak, 2 Aralõk 2002 tarihi itibarõyla sona erecek şekilde tedrici olarak azaltacağõnõ duyurmuştur. Merkez Bankasõ bünyesindeki Bankalararasõ Para Piyasasõ ve İstanbul Menkul Kõymetler Borsasõ Repo - Ters Repo Pazarõ’nda uygulamakta olduğu kõsa vadeli faiz oranlarõnõn 5 Ağustos 2002 tarihinden itibaren gecelik borçlanma faiz oranõnõ yüzde 48’den yüzde 46’ya düşürürken; haftalõk borçlanma faiz oranõnõ yüzde 49’dan yüzde 46’ya ve Geç Likidite Penceresi uygulamasõ çerçevesinde, Bankalararasõ Para Piyasasõ’nda Saat 16:00 - 16:30 arasõ gecelik vadede uygulanan Bankanõn borç verme faiz oranõ yüzde 65’ten yüzde 63’e düşürülürken, yüzde 5 olan borçlanma faiz oranõnõ değiştirmemiştir. Hisselerinin tamamõ Tasarruf Mevduatõ Sigorta Fonuna ait olan ve 29.06.2002 tarihinde satõşa çõkarõlan Pamukbank T.A.Ş. ile ilgili olarak, “Bankalarõn Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkõnda Yönetmelik” hükümleri kapsamõnda sunulan bilgi ve belgeleri yeterli bulunan Oyak Bank A.Ş., T. Dõş Ticaret Bankasõ A.Ş., T. İş Bankasõ A.Ş. ve Societe Generale Group’un başvurularõ kabul edilerek, anõlan Kurumlarõn söz konusu Bankada inceleme yapmasõna izin verilmiştir. TMSF Haziran 2002 Bilançosu ve Gelir Tablosu açõklanmõştõr. Gelir tablosuna göre TMSF’nin gelir gider farkõnõn –3,8 katrilyon TL olduğu görülmektedir. Bu farkõn oluşmasõnda, diğer gelir-gider hesaplarõnõn yanõnda, devalüasyon zararlarõnõn ve Hazine’den alõnan kredilere verilen faizlerin çok yüksek olmasõ etkili olmuştur. 4389 sayõlõ Bankalar Kanununa 4743 sayõlõ Kanunla eklenen geçici 4 üncü maddeye istinaden Türkiye Vakõflar Bankasõ T.A.O.’nun sermaye yeterliliği standart oranõnõ % 9’a ulaştõracak tutarda sermaye benzeri kredi temin etmeye yönelik talebine ilişkin Bankacõlõk Düzenleme ve Denetleme Kurumunun 10.8.2002 tarihli ve 24842 sayõlõ Resmi Gazete’de yayõmlanan kararõna göre; 1- Türkiye Vakõflar Bankasõ T.A.O.’nun 31.12.2001 itibariyle % 5 olan konsolide sermaye yeterliliği standart oranõnõ % 9’a ulaştõracak 213.344 milyar TL sermaye benzeri kredi Bankaya tahsis edilecek ve işlemler Tasarruf Mevduatõ Sigorta Fonu tarafõndan tekemmül ettirilecektir, 2- Verilecek sermaye benzeri kredi, Bankalarõn Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkõnda Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (7) numaralõ fõkrasõnda yer alan “sermaye benzeri kredinin, ana sermayenin yüzde ellisini aşan bölümü katkõ sermaye hesabõna dahil edilmez” hükmünden muaf tutulacaktõr, 3- Verilecek sermaye benzeri kredi, Bankalarõn Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkõnda Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (8) numaralõ fõkrasõnda yer alan prosedür uygulanmaksõzõn katkõ sermaye hesabõna dahil edilecektir. Finansal Yeniden Yapõlandõrma Programõ Ağustos 2002 Raporu açõklanmõştõr. Rapora göre FYYP kapsamõna alõnan firma sayõsõ Temmnuz sonunda 80 iken Ağustos sonunda 128’e yükselmiştir. Kapsama alõnan 128 firmadan 10 tanesi büyük çlçekli 11 tanesi küçük ölçekli DPT-YPKDGM 18 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 olmak üzere 21 tanesi ile anlaşma bağõtlanmõştõr ve bağõtlanan bu anlaşmalar sonucu 268,3 milyon dolarlõk borç yeniden yapõlandõrõlmõştõr. V. Fiyat Gelişmeleri: Ağustos ayõnda fiyat artõşlarõ beklentiler seviyesinde gerçekleşmiştir. DİE tarafõndan söz konusu ay için TEFE artõş hõzõ yüzde 2,1, TÜFE artõş hõzõ ise yüzde 2,2 olarak açõklanmõştõr. Böylece, 2002 yõlõ Ocak- Ağustos döneminde TEFE artõş hõzõ yüzde 18,0, TÜFE artõş hõzõ ise yüzde 16,1 olmuştur. Ağustos ayõ itibariyle, 12 aylõk artõş hõzlarõ TEFE'de yüzde 43,9, TÜFE'de ise yüzde 40,2 olarak gerçekleşmiştir. 2002 yõlõ Ağustos ayõnda Toptan Eşya Fiyatlarõ artõş hõzõ kamu kesiminde yüzde 2,7 olarak gerçekleşirken, özel kesimde ise fiyat artõşõ 1,9 olarak kaydedilmiştir. Tarõm sektöründe mevsimselliğin etkisi azalmakla birlikte fiyat artõşõ yüzde 0,9 seviyesinde kalmõştõr. İmalat sanayii sektöründe ise fiyatlar yüzde 2,3 oranõnda artõş göstermiştir. Böylece Haziran ve Temmuz aylarõnda çekirdek enflasyonda kaydedilen yükselme eğilimi Ağustos ayõnda devam etmemiştir. Bunun nedeni Ağustos ayõnda döviz kurunun istikrarlõ bir seviyede seyretmesidir. Tablo : Ağustos Ayõ İtibariyle Fiyat Endekslerinde Gelişmeler (1994=100) Aylõk (%) Değişme 2001 Yõl Sonuna Göre % Değişme 2002 2001 2002 12 Aylõk % Yõllõk Ortalama Değişme % Değişme 2001 2002 2001 2002 Toptan Eşya Fiyatlarõ Endeksi Genel -Tarõm -Madencilik -İmalat -Enerji Özel -Tarõm -Madencilik -İmalat Kamu -Madencilik -İmalat -Enerji 3.5 -1.6 1.6 4.9 6.9 2,1 0,9 5,6 2,4 2,3 54.6 21.4 58.6 64.9 84.3 18,0 10,6 34,6 19,8 16,7 69.6 41.0 78.3 77.0 104.5 43,9 50,8 46,3 42,5 36,6 46.9 37.1 59.2 48.9 65.3 66,3 60,1 60,3 68,0 76,6 2.9 -1.6 5.3 4.8 1,9 0,9 3,8 2,3 47.5 21.4 51.5 61.1 15,8 10,6 39,0 17,9 63.5 41.0 75.8 74.4 45,0 50,8 75,8 42,4 45,4 37,1 50,9 49,6 65,1 60,1 81,5 67,2 5.0 0.7 5.1 6.9 2,7 6,2 2,5 2,3 74.6 60.6 74.1 84.3 23,6 33,2 24,3 16,7 86.1 78.9 83.1 104.5 41,3 38,2 42,7 36,6 51,2 61,7 47,3 65,3 69,7 54,4 69,8 76,6 2,2 0,9 -1,5 2,2 1,1 3,3 4,1 1,5 39,8 1,3 0,3 39.5 31.0 23.3 39.7 52.2 43.9 58.6 44.3 38.4 31.7 58.3 16,1 5,0 14,3 17,2 19,5 22,9 30,3 17,4 40,3 21,8 23,4 57.5 48.4 50.4 60.5 67.8 50.5 70.2 66.9 45.6 43.1 74.8 40,2 44,5 53,2 33,9 35,6 35,3 45,9 31,6 54,5 35,2 41,3 46.5 40.1 42.3 52.5 51.0 46.3 44.9 47.9 29.4 43.7 59.7 56,6 64,5 61,2 49,0 58,9 47,2 65,2 48,0 52,5 41,8 58,6 Tüketici Fiyatlarõ Endeksi Genel -Gõda, İçki, Tütün -Giyim-Ayakkabõ -Konut ve Kira -Ev Eşyasõ -Sağlõk -Ulaştõrma -Eğlence-Kültür -Eğitim -Otel,Past.,Lok. -Çeş. Mal Hiz. DPT-YPKDGM 2.9 -0.1 -2.1 3.9 4.8 3.9 4.7 4.5 37.3 3.0 1.5 19 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf Ekonomik Gelişmeler Eylül 2002 Kamu kesimi madencilik sektöründe 2002 yõlõ Ağustos ayõnda fiyat artõş hõzõ yüzde 6,2 olmuştur. Bu sektörde bir önceki aya göre önemli miktarda artõş söz konusudur. Bu artõşta ham petrol ve doğal gaz çõkarõmõnda fiyat artõş hõzõnõn yüzde 11,4 olarak gerçekleşmesi önemli bir rol oynamõştõr. Kamu imalat sanayiinde aylõk fiyat artõş hõzõ yüzde 2,5 olarak gerçekleşmiştir. Gõda, içecek, tekstil, giyim, kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri, makina ve teçhizat ve tõbbi ve optik aletler alt sektörlerinde aylõk fiyat artõş hõzõ sektör ortalamasõnõ aşmõştõr. Tarõm sektöründe fiyat artõş hõzõnda mevsimselliğin etkisi azalmõş, ancak fiyat artõşõ yüzde 0,9 seviyesinde kalmõştõr. Özel kesim madencilik sektöründe ise Ağustos ayõnda fiyat artõş hõzõ bir önceki aya göre önemli ölçüde gerileyerek yüzde 3,8 olarak gerçekleşmiştir. Özel kesim imalat sanayi fiyatlarõnda Haziran ve Temmuz aylarõnda kaydedilen yükselme eğilimi Ağustos ayõnda devam etmemiştir. Bu sektörde fiyat artõş hõzõ Ağustos ayõnda yüzde 2,3 olarak gerçekleşmiştir. Böylece, önceki iki ayda genel fiyat seviyesini ve beklentileri olumsuz yönde etkileyen çekirdek enflasyondaki yükselme Ağustos ayõnda durmuştur. Tekstil, giyim,kağõt,petrol ürünleri, kimyasal madde, ana metal sanayi, makineteçhizat, büro makineleri, elektrikli makine ve iletişim teçhizatlarõ alt gruplarõndaki fiyat artõşlarõ özel imalat sanayi fiyatlarõnõn Ağustos ayõ artõşõnõn üzerinde gerçekleşmiştir. 2002 yõlõnõn Ağustos ayõnda TÜFE artõş hõzõnda Mayõs-Temmuz döneminde kaydedilen gerileme Ağustos ayõnda devam etmemiştir. Bunun en önemli nedeni yeni eğitim-öğretim yõlõnõn başlõyacak olmasõndan dolayõ bu sektörde kaydedilen fiyat artõşõdõr. Buna rağmen Ağustos ayõnda TÜFE artõş hõzõ program hedefinin ve beklentilerin altõnda kalarak yüzde 2,2 oranõnda gerçekleşmiştir. Ancak söz konusu ayda sağlõk, ulaştõrma ve eğitim alt sektörlerinde aylõk fiyat artõş hõzlarõ endeks ortalamasõnõn üstünde gerçekleşmiştir. DPT-YPKDGM 20 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2002/09.pdf
