para-banka-kredi

A Grubu Kadrolar İçin Temel Kaynak
Akıcı
Örnekler
Ayrıntılı
Yorumlar
Görsel
Uyarılar
Konu Anlatımları
Pratik Bilgiler
KPSS
da
n
ı
z
ar r
T
M orula
Y
S
Ö ün S aları
Özg çıklam
ve A
kurum
Tüm larını
sınav yan
kapsa
TAP
TEK
Kİ
PARA-BANKA-KREDİ
Dilek ERDOĞAN KURUMLU
Pegem Pegem
Pegem
Pegem
Pegem
Pegem Pegem Pegem Pegem
Pegem Pegem Pegem Pegem
YENİ
Pegem
Pegem
A Grubu Kadrolar İçin
KPSS PARA-BANKA-KREDİ
ISBN 978-605-364-220-6
Dilek ERDOĞAN KURUMLU
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
Yayın-Proje Yönetmeni: Arzu Doğan
Dizgi-Grafik Tasarım: Şermin Yılmaz
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Tuna Matbaacılık A.Ş.
(Ankara-0312 278 34 84)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 16102
YAYINEVİ
DAĞITIM
adakale sokak 4/1 yenişehir-ankara
sağlık sokak 17/a yenişehir-ankara
tel: +90 312 4306750-51 (pbx)
tel: +90 312 4345424
belgeç: +90 312 4354460
belgeç: +90 312 4313738
gsm: 0506 3451936 - 0541 9104545 - 0533 2055230
gsm: 0506 3451937 - 0541 4345424 - 0533 2055231
e-ileti: pegem@pegem.net
e-ileti: siparis@pegem.net
YAZIŞMA
P.K.175 06442 yenişehir-ankara
internet:
sunu
Değerli adaylar;
Toplumda en değerli beşeri sermayemiz olan sizler, yıllarca girdiğiniz sınavlardan sonra yeni bir sınavla daha karşı karşıyasınız. Devlet kurumlarına atanmak, özellikle uzman ve müfettiş olabilmek için
önce KPSS barajını geçmeli ve o sınavlara KPSS Alan Bilgisi'nden alacağınız puanlarla başvuru hakkı
elde etmelisiniz. Zor bir süreçle karşı karşıyasınız fakat bu sürecin sonunda elde edeceğiniz mevkileri
düşünürseniz bu güçlüklere çok daha rahat katlanabilirsiniz.
Bu çok önemli olan süreçte, Alan Bilgisi'nde biliyoruz ki hepinizin en büyük korkularından biri "iktisat".
Analizleri, formülleri, yorumları... İktisatta her gün yeni bir şey keşfeder; engin bir denizde istediğiniz
kadar açılabilirsiniz! Fakat bizim amacımız bu denizde sizi kaybetmek değil güvenli bir yolla sonuca
ulaştırmaktır. Bu amaçla hazırlanan kitabımızda size en pratik ve en kolay test yöntemleriyle iktisadı öğretmek ve her şeyden önemlisi korkulan değil sevilen bir iktisat dersi sunmak hedeflenmiştir.
Ayrıca sadece KPSS soruları değil, kurumların müfettişlik ve uzmanlık sınav soruları da dikkate alınarak KPSS sonrası da kütüphanenizde bulunması gereken bir kitaba dönüştürülmüştür.
KPSS Alan İktisat'ta;
Mikro İktisat
% 30
Makro İktisat
% 30
Para-Banka Kredi
% 20
Uluslararası iktisat
%5
Büyüme ve Kalkınma
%5
Türkiye Ekonomisi
%5
İktisadi Doktinler Tarihi % 5 yer almaktadır.
KPSS ve kurum sınavlarında iktisat ağırlıklı olarak "Mikro İktisat" "Makro İktisat" ve "Para-BankaKredi" bölümlerinden oluşmaktadır. Elinizdeki Para-Banka-Kredi kitabı dışında Mikro İktisat ve Makro
İktisat yayınımız da mevcuttur.
Kitapla ilgili öneri, eleştiri ya da takdirinizi pegem@pegem.net aracılığıyla bizimle paylaşmanız bize
ışık tutacaktır.
Kitaplarımın oluşmasında emeği geçen herkese, sevgi ve sabırları için sonsuz teşekkür ederim.
Dilek ERDOĞAN KURUMLU
İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM
Para Ekonomisine Giriş
PARANIN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ .....................................................................3
PARANIN FONKSİYONLARI..................................................................................4
Paranın Gelişimi .....................................................................................................5
T.C. MERKEZ BANKASI PARA ARZI TANIMLARI .................................................6
PARA ARZINA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR .............................................................7
TEST-1 KURUM SORULARI ..................................................................................8
TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ............................................................9
TEST-2 .................................................................................................................10
TEST-2 ÇÖZÜMLERİ ...........................................................................................12
2. BÖLÜM
Kaydi Para Yaratma Süreci ve Para Arzının Belirlenmesi
TİCARİ BANKANIN BİLANÇOSU.........................................................................15
KAYDİ PARA YARATMA SÜRECİ ........................................................................18
Mevduat Yaratılma Sürecinde Sızıntılar..........................................................19
PARA ARZINI BELİRLEYEN FAKTÖRLER..........................................................21
PARA TABANI - PARA ARZI İLİŞKİSİ ..................................................................24
Para Çarpanı ........................................................................................................25
PARA ARZI EĞRİSİ..............................................................................................27
TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................28
TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ..........................................................30
TEST-2 .................................................................................................................32
TEST-2 ÇÖZÜMLERİ ...........................................................................................36
3. BÖLÜM
Merkez Bankası
MERKEZ BANKALARI .........................................................................................41
Merkez Bankasının Tarihçesi ..........................................................................42
Merkez Bankasının Fonksiyonları ...................................................................43
Merkez Bankasının Görev ve Yetkileri ............................................................43
Merkez Bankasının Örgütsel Yapısı................................................................45
MERKEZ BANKASININ BAĞIMSIZLIĞI ...............................................................45
T.C. Merkez Bankası Analitik Bilançosu .........................................................46
MERKEZ BANKASINDAKİ PARASAL BÜYÜKLÜKLER ......................................47
Merkez Bankasındaki Gelişmeler ...................................................................51
TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................53
TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ..........................................................54
TEST-2 .................................................................................................................55
TEST-2 ÇÖZÜMLERİ ...........................................................................................58
v
KPSS
4. BÖLÜM
Para Politikası Amaçları ve Araçları
PARA POLİTİKASININ AMAÇLARI ......................................................................63
PARA POLİTİKASININ ARAÇLARI ......................................................................64
Açık Piyasa İşlemleri .......................................................................................64
Zorunlu Rezerv Oranı .....................................................................................65
Reeskont Oranlarının Tespiti ..........................................................................65
Mevduat Faizi Kontrolü ...................................................................................66
Disponibilite Oranı ..........................................................................................66
Kredi Tavanı ....................................................................................................66
REZERV PİYASASI VE FAİZ ORANLARI ............................................................67
TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................68
TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ..........................................................70
TEST-2 .................................................................................................................72
TEST-2 ÇÖZÜMLERİ ...........................................................................................74
5. BÖLÜM
Para Politikasının Etkinliği
KLASİKLER ..........................................................................................................79
Miktar Kuramı .................................................................................................80
Cambridge Yaklaşımı ......................................................................................81
KEYNES ...............................................................................................................82
MODERN MİKTAR KURAMI ................................................................................84
PARA PİYASASINDA DENGE .............................................................................86
FAİZ ORANLARININ BELİRLENMESİ .................................................................86
Klasik Faiz Kuramı ..........................................................................................86
Ödünç Verilebilir Fonlar Kuramı ......................................................................87
Keynesyen Faiz Kuramı ..................................................................................88
Neo - Keynesyen Sentez ................................................................................89
Tobin'in Portföy Kuramı ...................................................................................89
NOMİNAL FAİZ VE REEL FAİZ ORANI ...............................................................89
TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................91
TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ..........................................................96
TEST-2 ...............................................................................................................100
TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................104
KPSS
vi
6. BÖLÜM
Parasal Aktarım Mekanizmaları
HARCAMA KANALLARI .....................................................................................109
Klasikler (Direkt Kanal) .................................................................................110
Keynes (Dolaylı Kanal) .................................................................................110
Monetaristler ................................................................................................. 111
Yeni Klasikler ................................................................................................112
Yeni Keynesyenler ........................................................................................113
Reel Konjonktür Yaklaşımı ............................................................................114
KONJONKTÜR TEORİLERİ ...............................................................................114
PARA ARZININ FAİZ ORANI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ......................................115
Likidite Etkisi .................................................................................................115
Gelir Etkisi .....................................................................................................115
Fiyat Etkisi ....................................................................................................115
Fisher Etkisi ..................................................................................................115
TEST-1 KURUM SORULARI ..............................................................................116
TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ........................................................118
TEST-2 ...............................................................................................................119
TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................122
7. BÖLÜM
Döviz Kuru ve Döviz Kurunun Belirlenmesine
Yönelik Modeller
DÖVİZ KURU .....................................................................................................127
Döviz Kuru Sistemleri ...................................................................................128
Döviz Piyasasında Denge .............................................................................129
DÖVİZ KURUNUN BELİRLENMESİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR ...................130
Satınalma Gücü Paritesi ...............................................................................131
Faiz Paritesi Şartı .........................................................................................131
Ödemeler Bilançosu Yaklaşımı .....................................................................132
Parasal Yaklaşım ..........................................................................................132
Portföy Dengesi Yaklaşımı ............................................................................133
TEST-1 KURUM SORULARI ..............................................................................134
TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ........................................................136
TEST-2 ...............................................................................................................138
TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................140
vii
KPSS
8. BÖLÜM
Para Politikasının Yürütülmesinde
Hedeflerin Kullanımı
HEDEF KULLANMA STRATEJİSİ ......................................................................145
Faaliyet Hedefi ..............................................................................................145
Ara Hedef ......................................................................................................145
DENGESİZLİKLERDE UYGUN HEDEF SEÇİMİ ...............................................145
Parasal Büyüklüklerin Hedeflenmesi ............................................................147
Döviz Kuru Hedeflemesi ...............................................................................148
Enflasyon Hedeflemesi .................................................................................151
DEZENFLASYONLA İLGİLİ GÖRÜŞLER ..........................................................154
TEST-1 KURUM SORULARI ..............................................................................155
TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ........................................................156
TEST-2 ...............................................................................................................157
TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................160
9. BÖLÜM
Finansal Piyasalar ve Finansal Araçlar
FİNANSAL PİYASALARIN FONKSİYONLARI ...................................................165
Finansal Piyasaların Yapılanması .................................................................165
PARANIN ZAMAN DEĞERİ ...............................................................................167
Portföy Tercihi ...............................................................................................169
Faiz Oranlarının Belirlenmesi .......................................................................170
TAHVİL PİYASASI ..............................................................................................171
FAİZ ORANLARININ YAPISI ..............................................................................174
HİSSE SENEDİ DEĞERLEMESİ VE FİYATLARININ BELİRLENMESİ .............175
Markow Bekleyişler .......................................................................................177
Uyumcu Bekleyişler ......................................................................................177
Rasyonel Bekleyişler ....................................................................................177
Etkin Piyasalar Hipotezi ................................................................................177
TÜREV ÜRÜNLER ............................................................................................178
TEST-1 KURUM SORULARI ..............................................................................179
TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ........................................................180
TEST-2 ...............................................................................................................181
TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................185
KAYNAKÇA ........................................................................................................189
KPSS
viii
PARA
EKONOMİSİNE
GİRİŞ
PARANIN TANIMI ve PARANIN ÖZELLİKLERİ
PARANIN İŞLEVLERİ ve GELİŞİMİ
T.C. MERKEZ BANKASI PARA ARZI TANIMLARI
PARA ARZINA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR
GEÇMİŞ YILLARDA ÇIKMIŞ SORULAR ANALİZ TABLOSU
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
1
-
-
2
1
1
-
1
1
0
-
“Para her şeyi yapar” diyen adam, para için her şeyi göze alan adamdır.
BENJAMIN FRANKLIN
“Okuma Parçası”
PARANIN ORTAYA ÇIKIŞ SÜRECİ
Para, insanlık tarihinin en ilginç mallarından birisidir. Milattan önceki dönemde en yoğun olarak kullanılan paranın
inek oldugu bilinmektedir. Aslında, İngilizcede parasal anlamına gelen pecuniary sözcügü Latincede inek anlamına gelen pecun sözcüğünden türetilmiştir. Elbise, mısır, köleler, bıçaklar ve hatta biranın çeşitli dönemlerde
ve çeşitli yerlerde para olarak kullanıldığına ilişkin belgeler mevcuttur. Bu örneklerin tümünde para olarak
kullanılan nesnelerin reel olarak bir değeri söz konusudur. Ancak bu özellik geçmişte para olarak kullanılmış olan
tüm nesneler için geçerli değildir. Örneğin, midye kabuklarının, balina dişlerinin veya ağaçkakan gagalarının
pratik olarak kullanımı çok sınırlı olmasına karşın, sıralanan bu nesnelerin tümü insanlık tarihinde para olarak
kullanılmıştır. Tarihin bilinen ilk metal parası, M.Ö yedinci yüzyılda, bugün ülkemizin Ege bölgesinde kalan antik
Lidya'da kullanılmıştır. Lidyalılar tarafından kullanılan bu ilk metal para altın ve gümüş karışımından yapılmış ve üzerine aslan başı olan bir figür işlenmiştir. Kağıt para ise ilk kez yedinci yüzyılda Londra kuyumcuları tarafından çıkarılmıştır. Kuyumcular işledikleri değerli metalleri saklayabilmek için gerekli güvenli yerlere
sahip olduklarından, halk sahip olduğu madeni sikkeleri, altını ve gümüşü muhafaza etmeleri amacıyla kuyumculara bırakmaya başlamış, kuyumcular da koruma amacıyla kendilerine bırakılan bu değerli metaller karşılığında
sahiplerine makbuz vermişlerdir. Zaman içerisinde bu makbuzlar birer ödeme aracı olarak elden ele geçmeye
başlamıştır. Kendilerine emanet olarak bırakılan tüm değerli madenlerin aynı anda geri istenmesi olasılığının çok
düşük olduğunu gören kuyumcular, daha fazla makbuzu dolaşıma çıkartmışlar ve böylece günümüzdeki kağıt
paraların ortaya çıkış sürecini de başlatmışlardır.
BAŞARILI İNSANLARIN
6 ALIŞKANLIĞI
1. Para Kazan
2. Çok Para Kazan
3. Daha Fazla Para Kazan
4. Çok Daha Fazla Para Kazan
5. Para Kazanmaya Devam Et
6. 1-5 Adımları Tekrarla
1. BÖLÜM
PARA EKONOMİSİNE
GİRİŞ
PARANIN TANIMI VE PARANIN ÖZELLİKLERİ
Para: Bir toplumda değişim ya da ödeme aracı olarak kabul edilen, mal ve hizmet
almamızı sağlayan, borçların ödenmesinde genel kabul gören her şeydir. Bir nesnenin para olarak değerlendirilebilmesi için o nesnenin toplum tarafından ödeme
ve değişim aracı olarak genel kabul görmesi gerekmektedir.
HOCA NOTU
Para; bir toplumda
değişim ya da ödeme
aracı olarak genel
kabul gören her şeydir
ve stok değişkendir.
Para olarak kabul edilecek unsurlar; nakitler (banknot ve bozukluklar) çeke tabi
mevduatlardır. Bunların dışında kalan vadeli mevduat gibi paraya çevrilebilirliği kolay olan varlıklar ise para benzeri (quasi para)’dır.
Servet: Parayı da kapsayan daha geniş bir kavramdır ve stok değişkendir.
Gelir; belli bir zaman
dilimindeki kazancı
ifade eder ve akım
değişkendir.
Gelir: Belli bir zaman dilimindeki kazancı ifade eder ve akım değişkendir.
Gelir, paradan daha
geniş bir kavramdır.
Para stok, gelir akım değişkendir.
Paranın Özellikleri
Genel kabul görmeli
Standart olmalı (Homojenlik)
Taşınabilmeli
Bölünebilmeli
Dayanıklı olmalı (Çabuk deforme olmamalı)
Kolay taklit edilmemeli (Nadir olmalı)
Zaman içerisinde değerini muhafaza edebilmelidir.
3
KPSS
PARANIN FONKSİYONLARI (İŞLEVLERİ)
Geleneksel İşlev
Değişim aracı olma (Mübadele Aracı Olma)
Hesap (ölçü) birimi olma
HOCA NOTU
Değer muhafaza (saklama) aracı olma
(Tasarruf ve borçlanma–değer ödünç alma)
Paranın özellikleri ve
fonksiyonu;
Genel kabul görme
Çağdaş İşlev
Standart olma
(Homojen)
İktisat politikası aracı olma
Taşınabilme
Bölünebilme
Değişim Aracı Olma
Dayanıklı olma
Nadir olma vb...
Parayı diğer varlıklardan (bono, tahvil...) ayıran en önemli fonksiyondur. Değişim
aracı olma, satın alınan mal ve hizmetlerin bedelinin ödenmesinde paranın kullanılmasıdır.
Değişim aracı olma
Hesap (ölçü) birimi
olma
Değer muhafaza aracı
olma
İktisat politikası aracı
olma
Takas ekonomilerinde para kullanılmadığı için işlem maliyetleri yüksektir. Çünkü böyle bir ekonomide alışveriş işleminin gerçekleşmesi için öncelikle isteklerin
karşılıklı eşleşmesi gerekmektedir. Oysa paranın kullanıldığı bir ekonomide bu
sorun yaşanmaz. Değişim aracı olarak paranın kullanılması, mal ve hizmetlerin el
değiştirmesi sırasında harcanan zamanı ve değer kaybını ortadan kaldırır. Yani,
paranın bu fonksiyonu işlem maliyetlerini azaltan, uzmanlaşmayı kolaylaştıran ve
ekonomide etkinliği artırandır.
İşlem maliyeti; mal ve hizmetlerin el değiştirmesi, bir aktifin değişim aracına
dönüştürülmesi sırasında harcanan zaman ve değer kaybıdır.
Hesap (Ölçü) Birimi Olma
İşlem maliyeti; mal ve
hizmetlerin el değiştirmesi,
bir aktifin değişim aracına
dönüştürülmesi sırasında
harcanan zaman ve değer
kaybıdır.
Değişim aracı olarak
ekonomiye paranın dahil
olması, işlem maliyetlerini azaltır ve ekonomide
etkinliği artırır.
Tüm mal ve hizmetlerin değerinin parayla ölçülmesi, paranın ekonomik değerinin
ölçümü amacıyla kullanılmasıdır.
Takasa dayalı ekonomilerde paranın olmaması nedeniyle “N” tane mala karşılık
N • (N−1)/2 kadar fiyat mevcuttur. Bu kadar çok fiyat, pratik alışverişi imkansız hale
getirir. Bu sorunu çözmek için ekonomiye parayı dahil etmek gerekir.
Değer Muhafaza (Saklama) Aracı Olma
Paranın satın alma gücünün zaman içinde elde tutulmasını sağlamasıdır. Bu amaçla kullanılacak para dışında altın, tahvil, bono, hisse senedi gibi varlıklar olsa da
likiditesi en yüksek varlık para olduğu için, değer saklama aracı olarak en çok
para talep edilir.
Paranın iyi bir değer muhafaza aracı olup olmadığı, o ülkedeki fiyat düzeyine
(enflasyon oranına) bağlıdır. Enflasyon dönemlerinde fiyatların artması, parada
değer kaybı yaratacağı için ekonomik birimler değer muhafaza aracı olarak diğer
varlıkları paraya tercih ederler.
KPSS
4
Likidite: Bir varlığın değişim aracına dönüştürülmesindeki nisbi kolaylık ve sürattir.
En likit varlık paradır. Paranın likit olma özelliğinin sonuçları, paranın değişim
ve ölçü birimi olmasıdır.
Nakit İkamesi: Ekonomideki enflasyonist eğilimler nedeniyle, yerli para yerine yabancı para kullanımının yaygınlaşmasıdır. Bu durumun tersi ise tersine nakit ikamesidir. Nakit ikamesinin en uç durumu da dolarizasyondur ki bu artık yerli para
yerine resmi olarak yabancı paranın kullanılmasıdır.
Likidite: Bir varlığın
değişim aracına dönüştürülmesindeki nisbi kolaylık
ve sürattir. En likit varlık
paradır. Paranın likit
olma özelliğinin sonuçları, paranın değişim ve
ölçü birimi olmasıdır.
KPSS
Aşağıdakilerden hangisi paranın özelliklerinden değildir?
A)
Değişim aracı olması
B)
Taşınmaya elverişli olması
C)
Bölünebilir olması
D)
Heterojen olması
E)
Değer saklama aracı olması
Tarihten günümüze
kadar kullanılan para
sistemleri:
Mal para
Çift maden para
Altın para
Paranın heterojen olması demek, örneğin; yüzlerce 50 TL’lik kağıt paranın farklı renkte
ve farklı ölçüde olması demektir. Bu durum kişilerin aldanmasına ve büyük karışıklıklara
neden olur. Para heterojen değil, homojen olmalıdır.
Kağıt para
İtibari para vb...
Cevap D
Paranın Gelişimi
Mal Para: Değerli madenlerden veya değeri olan metallerden oluşan para sistemidir. Bu sistemde en büyük sorun, çok ağır olduğu için taşınabilme güçlüğüdür.
“Kötü para, iyi parayı piyasadan kovar.” (Gresham Kanunu)
İtibari Para: Devlet tarafından yasal ödeme aracı olarak çıkartılmış, değerli bir madene dönüştürülmeyen kâğıt paradır.
Nakit, çek,
kredi kartı, banka
kartı, internet işlemi;
hepsi olur. Benim için
hepsi para...
Çift metal sisteminde
(Bimetalizm), farklı
madenlerden basılan
sikkelerin değerleri
üzerinde yazılı değere eşit
olduğundan sikkeler, mal
para niteliğindedir.
Mal para olarak kullanılan
sikkelerin değerinin düşürülmesi sonucu Gresham
Yasası ortaya çıktı.
İngiltere'de Maliye Bakanlığı yapan Sir Thomas
Gresham (1519-1579)'a
göre; "Kötü para, iyi
parayı piyasadan kovar."
Kağıt paraların tedavül
zorunluluğu devletin
emriyle sağlandığı için bu
paraya emir parası (fiat
money)'de denir.
Fiat para, altın esasına
dayanmayan kağıt paradır
ve değeri hükümetin
gücüne bağlıdır.
5
KPSS
T. C. MERKEZ BANKASI PARA ARZI TANIMLARI
PARA ARZI TANIMLARI
M1 = Nakitler (Dolaşımdaki para (ufaklık + banknot) + Vadesiz mevduatlar + Merkez Bankası
mevduatları (Dar tanımlı para arzı)
Türkiye'de kağıt para
basma tekeli Merkez
Bankasına aittir.
M2 = M1 + Vadeli mevduatlar (Geniş tanımlı para arzı)
M2Y = M2 + Yurtiçi yerleşiklerine ait Döviz Tevdiat Hesapları
M2YR = M2Y + Repo
M3A = M2 + Resmi mevduat
M3 = M3A + MB’daki diğer mevduat
M3Y = M3 + Yurtiçi yerleşiklerine ait Döviz Tevdiat Hesapları
L = M3Y + Repo + VDMK + Yatırım fonları + Özel finans kurumlarındaki katılım payları
Dolaşımdaki para (nakitler): 50
Vadesiz mevduatlar: 50
Vadeli mevduatlar: 80
Resmi mevduatlar: 20
Döviz mevduatı: 50 ise M3A kaçtır?
HOCA NOTU
M1 → Değişim (işlem)
amaçlı para arzı
tanımıdır.
M3A hesaplanırken döviz mevduatlarına gerek yoktur.
M2 → Tasarruf amaçlı
para arzı tanımıdır.
M3A = Nakitler + Vadesiz mevduatlar + MB Mevduatları + Vadeli Mevduatlar + Resmi
Mevduatlar
= 50 + 50 + 80 + 20
M3A = 200
Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de M3Y para tanımı içinde yer almaz?
A) Banknot
B) Ufaklık para
C) Döviz mevduatı
D) Resmi mevduat
E) Repo
M3Y para tanımı içerisinde “Repo” yer almaz.
Repo "M2YR" tanımı içinde yer alır.
M2YR = M2Y + Repo
Gelişmiş ekonomilerde
M1 değeri, M2 değerinden
daha büyüktür.
Cevap E
Aşağıdaki para arzı tanımlarından hangisi bileşenleri gereği sadece paranın değişim aracı olma özelliğini taşır?
A) M1
B) M2
C) M2Y
D) M3
E) M3Y
M1 = Dolaşımdaki para + Vadesiz mevduatlar (Vadesiz tasarruf mevduatı + Vadesiz ticari
mevduat + Vadesiz diğer mevduat + Mevduat sertifikası)
Para arzı tanımlarından M1, bileşenleri gereği sadece paranın değişim aracı olma özelliğini taşır. M1 dışındaki para arzı tanımlarından başta vadeli mevduatlar olmak üzere
hemen nakde çevrilemeyen varlıklar olduğu için, değişim aracı olma özelliği taşımazlar.
Cevap A
KPSS
6
PARA ARZINA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR
1. Klasik Yaklaşım
En eski ve en çok kullanılan yaklaşımdır. Bunlara göre para olarak kabul edilebilecek unsurlar nakit ve çeke tabi (vadesiz) mevduatlardır. Değişim aracı olma
özelliği gösteren M1’i esas alırlar; çünkü paranın değişim aracı olma fonksiyonu
üzerinde dururlar.
2. Parasalcı Yaklaşım (Chicago Yaklaşımı)
Öncüleri Friedman ve Meiselman’dır. Bunlara göre para kapsamına nakitler yanında vadeli mevduatlar da dahil edilmelidir. M2 para arzını esas alırlar.
3. Alternatif Likidite Yaklaşımı
Para arzını daha geniş bir biçimde tanımlarlar.
a. Gurley - Shaw Yaklaşımı
Bu yaklaşımda para arzı, halkın alternatif likit olarak kabul edebileceği tüm değerleri kapsamalıdır. Halkın kullandığı tüm ödeme araçları ve paranın tüm yakın
ikameleri para kapsamında düşünülmelidir.
HOCA NOTU
Para Arzına Yönelik
Yaklaşımlar
b. Krediyi İçeren Geniş Görüş (Radcliffe Yaklaşımı)
Klasik Yaklaşım
Parasalcı Yaklaşım
(Chicago Yaklaşımı)
Bu yaklaşım krediyle parayı aynı anlamda görür. Para arzı, borç veren tüm kurumların verdiği kredi toplamıdır. Bunlarda para arzı yerine çok daha geniş bir kavram olan likidite arzı benimsenmektedir.
Alternatif Likidite
Yaklaşımı
a) Gurley-Shaw Yaklaşımı
c. Holdrop Yaklaşımı
b) Radcliffe Yaklaşımı
c) Holdrop Yaklaşımı
Para arzının, birincil likidite (para) ve ikincil likidite (para benzerleri) olarak
ayrılması gerektiğini savunurlar.
Para arzının dışsal olduğunu savunanlara göre; para arzı, para talebinden bağımsız olarak kamu otoritelerince belirlenmektedir. Bu durumda makro
ekonomik değişkenlerden bağımsız olan para arzı dışsaldır. Paranın dışsal
olduğunu kabul edenler arasında Klasikler, Ortodoks Keynesgil - Fisher,
Cambridge Okulu - Piqou, Robertson ile ilk dönemlerde Keynes ve Monetarist Okul sayılabilir.
Para arzının içsel olduğunu savunanlara göre; para arzı kamu otoritelerinden bağımsız olarak, para arzı ve para talebi gözönüne alınarak belirlenmektedir.
7
KPSS
TEST - 1 KURUM SORULARI
1.
Aşağıdakilerden hangisi M2 para tanımını
ifade eder? (1993 Kaymakamlık)
A)
B)
2.
M1 + Vadeli ticari mevduat + Vadeli tasarruf
mevduatı + Vadeli diğer mevduat + Mevduat sertifikası
Dolaşımdaki para + Vadesiz ticari mevduat
+ Vadesiz tasarruf mevduatı
C)
Dolaşımdaki para + Resmi mevduat
D)
M1 + Yurtiçi döviz tevdiat hesapları
E)
M1 + Resmi mevduat
Dolaşımdaki para 100, vadesiz mevduat (resmi hariç) 50, vadeli mevduat (resmi hariç) 80,
resmi mevduat 20 ve döviz mevduatı 70 birim
ise T.C. Merkez Bankası para arzı tanımlarından M3A kaç birimdir? (2004 KPSS)
A) 320
3.
5.
B) 250
C) 230
D) 180
6.
E) 150
Para arzının kişilerin alternatif likit değerler
olarak kabul edebileceği tüm değerleri içerdiğini ileri süren yaklaşım aşağıdakilerden
hangisidir? (2004 KPSS)
A)
Artabilir, aynı kalabilir veya azalabilir; çünkü
TL ile ifade edilen parasal büyüklüklerin
değişme yönü belli değildir.
B)
Artar; çünkü M3Y’yi belirleyen yalnızca
döviz mevduatlarıdır.
C)
Artar; çünkü bu durumda resmi mevduat da
yükselir.
D)
Azalır; çünkü bu durumda vadeli TL mevduatları düşer.
E)
Azalır, çünkü dolaşımdaki TL miktarı düşer.
Aşağıdakilerden hangisi, paranın sadece
değişim aracı olma işlevi üzerinde durur?
(2009 Milli Emlak, Uzm.)
A)
Gurley - Shaw yaklaşımı
B)
Chicago yaklaşımı
C)
Klasik dikotomi yaklaşımı
D)
Monetarist yaklaşım
A)
Klasik yaklaşım
Mal para olarak kullanılan sikkelerin değerinin
düşürülmesi sonucu aşağıdakilerden hangisi
ortaya çıkmıştır? (2009 Milli Emlak, Uzm.)
B)
Chicago yaklaşımı
A)
Say Yasası
C)
Gurley ve Shaw yaklaşımı
B)
Mahreçler Yasası
D)
Hoş olmayan Monetarist Aritmetik
C)
Gresham Yasası
E)
Dışsal para yaklaşımı
D)
Tunç Yasası
7.
8.
4.
Döviz kuru ve döviz mevduatları sürekli
yükseliyorsa, Türkiye’de M3Y para büyüklüğü
hangi yönde değişir? (2006 KPSS)
Paranın likit olma özelliğinin sonuçları aşağıdakilerden hangisinde birlikte verilmiştir?
(2005 KPSS)
Aşağıdakilerden hangisi paranın kullanıldığı
değiş tokuş sistemleriyle karşılaştırıldığında,
takas sisteminin dezavantajlarından biridir?
(2011 KPSS)
A)
Paranın değer saklama aracı ve ölçü birimi
olması
İsteklerin karşılıklı olarak çakışma zorunluluğunu karşılayamaması
B)
C)
Paranın değer saklama aracı olması ve
gecikmiş ödemelerin yapılmasını sağlaması
Malların değiş tokuş maliyetlerinin zaman
içerisinde azalmasını sağlayamaması
C)
D)
Değişim aracı ve değer saklama aracı
olması
Değiş tokuşta uzmanlaşmış birimlerin
değişim maliyetlerinin azalmasını sağlayamaması
E)
Paranın gecikmiş ödemelerin yapılmasını
sağlaması ve ölçü birimi olması
D)
İş bölümünün gelişmesini engellemesi
E)
İşlem maliyetlerinin ortadan kaldırılmasını
sağlayamaması
A)
Paranın değişim aracı ve ölçü birimi olması
B)
1. A
KPSS
8
2. B
3. C
4. A
5. A
6. C
7. C
8. A
TEST - 1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ
1.
Bu soruda eski yıllardaki M2 para arzı tanımı sorulmaktadır. M2 para arzı tanımında mutlaka yer alması
gereken hesap vadeli mevduatlardır. Çünkü M1 ile
M2 arasındaki fark vadeli mevduatlardan oluşur.
5.
M3Y = M3 + Yurtiçi yerleşiklerine ait Döviz Tevdiat
Hesapları
Döviz kuru ve döviz mevduatlarının sürekli değiştiği
durumda M3Y, artabilir, aynı kalabilir veya azalabilir.
Cevap A
Cevap A
2.
M3A = Dolaşımdaki Nakitler + Vadesiz mevduatlar
Vadeli mevduatlar + Resmi mevduatlar
= 100 + 50 + 80 + 20
6.
M3A = 250
Cevap B
3.
Klasik Yaklaşım: En eski ve en çok kullanılan bu
yaklaşımda paranın sadece “Mübadele aracı (değişim aracı)” olma fonksiyonu üzerinde durulmuştur.
Ödeme aracı olarak kabul edilen tüm değerler para
arzına dahil edilir. Bu yaklaşıma göre, çek sisteminin
gelişmemiş olduğu ülkelerde para arzı sadece tedavüldeki para (kâğıt ve madeni paralar) kadardır. Çek
sisteminin gelişmiş olduğu ülkelerde ise tedavüldeki
para ile çek mevduatından (vadesiz ticari ve tasarruf
mevduatı) oluşmaktadır. M1 para arzını esas alırlar.
Cevap C
7.
Para arzının dışsal olduğunu savunanlara göre;
para arzı, para talebinden bağımsız olarak kamu
otoritelerince belirlenmektedir. Bu durumda makro
ekonomik değişkenlerden bağımsız olan para arzı
dışsaldır. Paranın dışsal olduğunu kabul edenler arasında Klasikler, Ortodoks Keynesgil, Fisher, Cambridge Okulu, Piqou, Robertson ile ilk dönemlerde
Keynes ve Monetarist Okul sayılabilir.
Para arzının içsel olduğunu savunanlara göre;
para arzı kamu otoritelerinden bağımsız olarak, para
arzı ve para talebi gözönüne alınarak belirlenmektedir.
Cevap C
4.
Paranın değişim aracı olma ve hesap birimi (ölçü
birimi) olması, likit olma özelliğinin sonuçlarıdır.
Cevap A
Mal para olarak kullanılan sikkelerin değerinin düşürülmesi sonucu Gresham Yasası ortaya çıkmıştır.
Gresham Yasası: Kötü para iyi parayı piyasadan
kovar.
Cevap C
Chicago Yaklaşımı: M. Friedman ve David Meiselman gibi Chicago okulu temsilcileri, Klasiklerin para
arzı olarak kabul ettikleri, fiilen tedavüldeki para ve
vadesiz mevduata ilave olarak vadeli mevduatları
da dahil etmektedirler. Yani M2 para arzını esas alırlar.
Gurley - Shaw Yaklaşımı: Bu görüşe göre, para
arzı kişilerin elternatif likit değerler olarak kabul
edebileceği tüm değerleri (fiilen tedavüldeki para,
vadesiz mevduat, vadeli mevduat ve çeşitli menkul
kıymetler) içermektedir.
Klasik dikotomi yaklaşımı; M1 para arzını esas
alan, paranın sadece değişim aracı olma işlevi üzerinde duran yaklaşımdır.
8.
Paranın söz konusu olmadığı, mal ve hizmetlerin
diğer mal ve hizmetlerle değiştirildiği takas ekonomisinde, isteklerin karşılıklı olarak eşleşmesi sorunu
önemli bir dezavantajdır.
Örneğin:
Bir iktisat hocasını ele alalım ve bu hocanın yapabileceği en iyi işin iktisat öğretmek olduğunu düşünelim.
Takasa dayalı bir sistemde bu hocamız acıktığında,
sevdiği yemekleri pişiren bir lokanta bulmak ister.
Lokantayı bulur ama önemli olan bu lokantacının da
karşılığında iktisat öğrenmek istemesidir. “Öğrencilerinin sevmediği iktisadı lokantacı mı sevecektir?” Tabi burada önemli olan bu tür bir araştırmanın
son derece güç olması ve vakit almasıdır.
İşlem maliyetlerinin yüksek olduğu takasa dayalı bir
ekonomide, mal değiş – tokuşunun gerçekleştirilmesi
için “isteklerin karşılıklı eşleşmesi” gerekmektedir.
İnsanların elerindeki mal ve hizmetleri istedikleri bir
mal yada hizmetle değiştirebilmeleri için karşı tarafın
da aynı istekle olması gerekir. Bu durum ise takas
ekonomisinin dezavantajlarından biridir.
Cevap A
9
KPSS
TEST - 2
1.
Paranın değer biriktirme, tasarruf aracı olma
fonksiyonunu yerine getirebilmesi için aşağıdakilerden hangisi gerekli olur?
A)
2.
4.
A)
Para, belli bir zaman dilimindeki kazancı
ifade eder, stok değişkendir; gelir, parayı da
kapsayan daha geniş bir kavramdır, akım
değişkendir.
B)
Gelir, belli bir zaman dilimindeki kazancı
ifade eder, stok değişkendir; para geliri de
kapsayan daha geniş bir kavramdır.
C)
Para, bir toplumda değişim ya da ödeme
aracı olarak genel kabul gören her şeydir,
stok değişkendir; gelir, belli bir zaman dilimindeki kazancı ifade eder, akım değişkendir.
D)
Para, bir toplumda değişim ya da ödeme
aracı olarak genel kabul gören her şeydir,
akım değişkendir; gelir, belli bir zaman dilimindeki kazancı ifade eder, stok değişkendir.
E)
Para, her şeyi kapsayan geniş bir kavramdır, stok değişkendir; gelir, bir tür ödeme
aracıdır ve akım değişkendir.
Paranın değerinin azalması gerekir.
B)
Paranın değerinin istikrarlı olması gerekir.
C)
Para arzı içinde dolaşımdaki para miktarının
artması gerekir.
D)
Para arzı içinde resmi mevduatlar miktarının artması gerekir.
E)
Faiz oranlarının sabit olması gerekir.
Mal ve hizmetlerin el değiştirmesi sırasında
harcanan zamanı ortadan kaldırması nedeniyle ekonomide etkinliğin artmasını sağlayan
ve işlem maliyetlerini minimize eden paranın
fonksiyonu, aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Değişim aracı olması
B)
Tasarruf aracı olması
C)
Hesap birimi olması
D)
Değer muhafaza aracı olması
E)
Finansal araç olması
5.
Değerli madenlere bağlı olarak çalışan ödeme
sistemlerinde yaşanan sorun aşağıdakilerden
hangisidir?
A)
Mal olarak kullanım değerinin önemli olması
B)
Değerli madenden yapılan paraların kullanımının kolay olması
C)
Sahteciliğin artması
D)
Paraya güven duygusunun artması
E)
Değerli madenden yapılan paranın çok ağır
olması ve taşıma güçlüğü yaratması
İstendiği anda bankadan çekilebilen ve nakde
dönüştürülebilen mevduatlara ne ad verilir?
Takasa dayalı bir ekonomide bir yazarın
herhangi bir mağazaya gidip kendi kitabı
karşılığında takım elbise istemesi ve mağaza
sahibinin de bu yazarın kitabını almaya istekli
olması durumunda harcanan süre, aşağıdaki
maliyetlerden hangisine örnektir?
A)
Vadeli mevduat
A)
İşlem maliyeti
B)
Tahvil
B)
Fırsat maliyeti
C)
Resmi mevduat
C)
Marjinal maliyet
D)
Çeke tabi mevduat
D)
Toplam maliyet
E)
Hisse senetleri
E)
Ortalama maliyet
6.
3.
Para ile gelir arasındaki temel fark aşağıdakilerden hangisidir?
KPSS
10
7.
11.
Aşağıdakilerden hangisinin likiditesi daha
düşüktür?
I.
Bankalardaki vadesiz mevduat
II.
Bankalardaki resmi mevduat
A)
Çek
III.
Bankalardaki vadeli mevduat
B)
Kredi kartı
IV.
Merkez Bankasındaki mevduat
C)
Ufaklık para
V.
Dolaşımdaki nakitler
D)
Vadesiz mevduatlar
E)
Vadeli mevduatlar
Yukarıdakilerden hangileri dar anlamda M1
para arzı tanımı içinde yer alır?
A)
I, II ve III
B)
I, IV ve V
C)
IV ve V
D)
I ve III
Emisyon hacminden bankaların kasalarında
bulunan TL miktarının çıkarılması ile elde
edilen parasal büyüklük aşağıdakilerden
hangisidir?
E)
Yalnız V
A)
Reeskont oranı
B)
Zorunlu rezerv
C)
Nakit ikamesi
D)
Tersine nakit ikamesi
E)
Dolaşımdaki nakit miktarı
12.
Aşağıdakilerden hangisi tarihte ilk çağlardan
günümüze kadar kullanılan para sistemlerinden birisi değildir?
8.
A)
Mal para sistemi
B)
Altın para sistemi
C)
Kâğıt para sistemi
D)
Çok taraflı para sistemi
Bankalardaki resmi mevduat aşağıdaki para
arzı tanımlarının hangisi içinde yer alır?
E)
Çift metal para sistemi
A) M1
13.
“Gresham Kanunu” aşağıdakilerden hangisidir?
9.
1. B
C) M2Y
D) M2YR
E) M3A
Aşağıdakilerden hangisi paranın özelliklerinden değildir?
A)
Her arz kendi talebini yaratır.
B)
Kötü para iyi parayı piyasadan kovar.
A)
Bölünebilir olma
C)
İyi para kötü parayı piyasadan kovar.
B)
Standart olma
D)
Bir malın tüketim miktarı arttıkça o maldan
elde edilen toplam fayda artar, ancak marjinal fayda azalır.
C)
Nadir olma
D)
Farklı olma
E)
Dayanıklı olma
E)
10.
14.
B) M2
İyi ürün kötü hasılat; kötü ürün iyi hasılattır.
Herhangi bir ekonomide ulusal paranın iyi bir
yatırım aracı olup olmadığı aşağıdaki değişkenlerden hangisi tarafından en iyi biçimde
saptanabilir?
15.
Aşağıdakilerden hangisi paranın mübadele
aracı olma fonksiyonu üzerinde duran, M1
para arzını esas alan, en eski ve en çok kullanılan para arzına yönelik yaklaşımdır?
A)
Faiz oranı
A)
Chicago yaklaşımı
B)
Enflasyon oranı
B)
Parasalcı yaklaşım
C)
Büyüme oranı
C)
Klasik yaklaşım
D)
Bütçe dengesi
D)
Gurley-Shaw yaklaşımı
E)
Döviz kurları
E)
Radcliffe yaklaşımı
2. A
3. D
4. C
5. E
6. A
7. B
8. D
9. B
10. B
11. E
12. E
13. E
11
14. D
15. C
KPSS
TEST - 2 ÇÖZÜMLERİ
1.
Paranın değer biriktirme aracı fonksiyonunu yerine
getirebilmesi için, paranın değerinin istikrarlı olması
gerekir.
9.
Gresham Kanunu: “Kötü para, iyi parayı piyasadan
kovar.”
Cevap B
2.
Say Kanunu: “Her arz kendi talebini yaratır.”
Cevap B
Paranın değişim aracı olması, mal ve hizmetlerin
el değiştirmesi sırasında harcanan zamanı ortadan
kaldırır, işlem maliyetlerini azaltır ve ekonomide etkinliği artırır.
10.
Cevap A
Paranın iyi bir değer biriktirme aracı olması ya da
paranın iyi bir yatırım aracı olup olmadığı en iyi biçimde enflasyon oranına göre saptanır. Çünkü enflasyon oranı yüksek olan bir ülkede, para sürekli değer
kaybedeceği için iyi bir yatırım aracı değildir.
Cevap B
3.
Çeke tabi mevduatlar, para çeşidi niteliğinde istendiği anda bankadan çekilebilen ve nakde dönüştürülebilen mevduatlardır.
11.
Cevap D
Para çeşidi çek, ufaklık para, kredi kartı ve vadesiz
mevduatlara göre, vadeli mevduatların likiditesi daha
düşüktür. Ayrıca vadeli mevduatlar para çeşidi değil
para benzeridir.
Cevap E
4.
Para; stok değişkendir, toplumda ödeme aracı olarak genel kabul görendir. Gelir; ise belli bir zaman
dilimindeki kazancı ifade eden akım değişkendir ve
paradan daha geniş bir kavramdır.
12.
Cevap C
Emisyon hacminden, bankaların kasalarında bulunan TL miktarının çıkarılması ile elde edilen parasal
büyüklük dolaşımdaki nakitlerdir.
Cevap E
5.
Değerli madenlere bağlı çalışan mal para dönemlerinde yaşanan sorun, paranın çok ağır olması ve
taşıma güçlüğü yaratmasıdır.
13.
M3A = M2 + Resmi Mevduat
Cevap E
Cevap E
14.
6.
Resmi mevduatlar M3A içinde yer alır.
İşlem maliyeti; mal ve hizmetlerin el değiştirmesi,
bir aktifin değişim aracına dönüştürülmesi sırasında
harcanan zaman ve değer kaybıdır.
Paranın özellikleri;
Bölünebilmeli
Taşınabilmeli
Genel kabul görmeli
Cevap A
Çabuk deforme olmamalı
Nadir olmalı
7.
Standart olmalı (homojenlik) yani farklı olmamalıdır.
M1 = Dolaşımdaki Nakitler + Bankalardaki vadesiz
mevduatlar + Merkez Bankasındaki mevduat
Cevap D
Cevap B
8.
Tarihte ilk çağlardan günümüze kadar kullanılan para
sistemleri içinde mal para, itibari para, kağıt para,
çift metal para sistemi (altın para, gümüş para)
vb.... yer alır. Çok taraflı para sistemi yer almaz.
Klasik yaklaşım; en eski ve en çok kullanılan, paranın sadece mübadele (değişim) fonksiyonu üzerinde duran ve M1 para arzını esas alan yaklaşımdır.
Cevap C
Cevap D
KPSS
15.
12