aşırı duyarlılık reaksiyonları

AŞIRI DUYARLILIK
REAKSİYONLARI
Organizmaya zarar veren antijenlere karşı
oluşan bağışık yanıt organizmaya yarar
sağlamak yerine,oluşan reaksiyonlar doku
hasarı ile sonlanıyorsa bu olaylara Aşırı
Duyarlılık Reaksiyonları (ADR) denir
ADR tümü antijen niteliğindeki maddeler karşı
oluşur
İki grup ve dört tip halinde incelenir:
o Antikora bağımlı olan ADR (Grup I)
– Tip 1
Genel sistemik anaflaksi
Atopik alerjiler
Deri anaflaksisi
İlaç alerjileri
– Tip 2
• Sitotoksik tip ADR
– Rh uyuşmazlığı
– Kan uyuşmazlığı
– Otoimmun hastalıklar
– Tip 3
• İmmun komplekslerle oluşan ADR
– Artus hastalığı
– Serum Hastalığı
– İmmun kompleks hastalığı
o Hücresel ADR (Grup II)= Tip 4
– Tüberkülin duyarlılığı
– Bakteri, virus, mantar alerjileri
– Doku atılması
Tip 1 ADR
IgE aracılığıyla olur (reagin). Allerjinin
oluşabilmesi için gerekli koşullar:
 Kişinin allerjenle karşılaşması
 Spesifik IgE oluşması
 IgE’nin mast hücreleri ve bazofillere Fc Parçasıyla
bağlanması
 Allerjenle tekrar karşılaşması
 Mast hücrelerine IgE ve ag-ab bağlanması
 Mediatör salınımı
 Hedef organlarda mediatör etkilerinin açığa çıkması
Tip 1 ADR
Allerjinin açığa çıkmasını etkileyen faktörler:
 Heredite
 Çevresel faktörler
 Viral enfeksiyonlar
Tip 1 ADR
IgE sentez regülasyonu:
o Plazma hücrelerinden sentezlenir
o Mast hücreleri, bazofiller, makrofajlar,
eozinofiller ve trombosit yüzeyindeki IgE
reseptörlerine bağlanır
• Yüksek afiniteli Fc reseptörü (Mast hücreleri,
bazofiller)(Fc ε R1)
• Düşük afiniteli Fc reseptörü (T,B lenfosit)(Fc ε RII)
• Fc reseptörlerinin intrastoplazmik, intramembranöz
ve eksternal parçaları bulunur.
Tip 1 ADR
o Allerjisi
olanlarda
bulunmaktadır.
Ts
yetersizliği
o Fc ε R II reseptörü iki madde sentezler
o EFA: Enhancing factor of alergy(Th)
o SFA: Supressor factor of alergy(Ts)
Tip 1 ADR
• IgE sentezini etkileyen faktörler
– İndükleyen
• Ag, ASH
– Modülatör
• Blenfositte IgE sentezini etkileyen hücreler
– Effektör
• Periferik B lenfositleri
Tip 1 ADR
o IgE’ler mast ve bazofil hücrelere Fc
kısımlarıyla yapışır. Fab kısımları yeni
girecek Ag’ler için serbesttir.
o Sağlıklı
lenfositlerin
allerjenle
karşılaştıklarında
baskılayıcı
faktör
salgıladıkları düşünülmektedir.
Tip 1 ADR
o Allerjik inflamasyonda rol alan hücreler:
• Mast hücreleri: Dokularda yaygındırlar.
Sitoplazmalarında yoğun granüller
bulunur. Duyu sinirleriyle işbirliği yapar.
• Allerjen etkisiyle granüllerini ortama
boşaltır. 1 mast hücresinde 3-5 pg
histamin (H1)bulunur. Ayrıca kallikrein,
triptaz ve sitokinler salgılar.
Tip 1 ADR
o Eozinofiller
• Özellikle astması olanlarda eozinofil
infiltrasyonu gösterilmiştir.
• IgG ile uyarıldıklarında
•
•
•
•
•
Eozinofil katyonik peptid(ECP)
Eozinofil kaynaklı nörotoksin (EDN)
Major basic protein
Transforming growth factor
Salgılarlar
Tip 1 ADR
o Th hücreleri
o Monositler
o Trombositler
Tip 1 ADR
 Mediatörler
o Histamin
• Allerjenle karşılaştıktan en çok yarım saat içinde
salınır.
• H1 res aracılığıyla küçük damarlarda
vazokonstrüksiyon, damar permeabilitesinde artma,
taşikardi ve bronkokonstrüksiyon
• H2 res aracılığıyla vazodilatasyon, bronkodilatasyon
ve lenfosit fonksiyon inhibisyonu yapar.
Tip 1 ADR
o Prostaglandinler
• Mast hücreleri, makrofajlar, monositler, lenfositler ve
fibroblastlar salgılar.
• Allerjenle karşılaştıktan 5-6 saat sonra yavaşça salınır.
•
PGD2 histamin salınımını arttırır, bronkospazm yapar
• PDE2 histamin salınımını azaltır, bronkospazmı çözer
• Damar permeabilitesini arttırır
Tip 1 ADR
• Lökotrienler
– Histaminden daha yavaş salınır SRSA(Slow
reactig substance of anaflaxy)
– Mast hücreleri ve bazofillerden salınır
– Kapiller yatakta permeabiliteyi arttırırlar
– Histaminden 1000 kat daha güçlü bronkospazm
yapar.
Tip 1 ADR
o Trombosit aktive edici faktör (PAF)
• Bazofillerden salınır
• Kuvvetli kemotaktiktir
• Eozinofil ve nötrofilleri inflamasyon alanına
çeker
Tip 1 ADR
o Genel Sistemik anfilaksi (korunmasızlık)
o Dakikalar içinde oluşur
o Antikor oluşturabilen her canlıda uygun Ag
verilerek anaflaksi oluşturulabilir.
Tip 1 ADR
 Anaflaksi oluşum evreleri




Duyarlılaştırma
Bekleme dönemi
Şok dozu
Şok organında Şok bulgularının ortaya
çıkması
Tip 1 ADR
o Atopi
• İnsanların %10’unda bulunur
• Genetik geçiş söz konusudur
• Allerjen solunum yoluyla alınınca burun
ödemi, bronş spazmı
• Ağız yoluyla alınırsa gastrointestinal bulgular
Tip 1 ADR
o Anaflaksi nin pasif olarak aktarılması
Anaflaktik hayvanın serumu bekleme
döneminden sonra alınıp başka bir hayvanın
damar içine aktarılırsa birkaç saat sonra o
hayvanda da alerji gelişir.
Deriye verilirse 24 saat sonra o bölge
duyarlılaşır.
Tip 1 ADR
Anaflaksi ve Atopi temeline dayalı
hastalıklar
 Allerjik astma
 Saman nezlesi
 Ürtiker
 Atopik dermatid
 Serum anaflaksisi
 Böcek sokması
 İlaç duyarlılığı
Tip 1 ADR
 Allerjik astma
• Allerjenler: Polen, ot, hayvan tüyü vb
• Solunum yada ağız yoluyla alınır
• Nöbetlerde hırıltılı sollunum, burun akması,
bol ve yapışkan mukus
• Nöbet dışında hasta normal
• Şok organ bronş ve üst solunum yolları
Tip 1 ADR
• Saman nezlesi
•
•
•
•
•
•
Allerjenler: Polen, ot, hayvan tüyü vb
Solunum yoluyla alınır
Konjonktivalarda kızarma, kaşıntı
Burun mukozasında ödem, bol salgı
Mevsimsel olarak yineler
Şok organ: Mukozalar
Tip 1 ADR
• Ürtiker
• Allerjenler: Yumurta, çikolata, çilek, deniz
ürünler, patlıcan gibi besin maddeleri
• Ağız yoluyla alınır
• Deri ve mukozalarda kızarıklık, kabarıklık ve
ödemle seyreder
Tip 1 ADR
 Atopik dermatid
• Süt çocuklarında görülür
• Allerjenler ağız yoluyla alınır
• Baş, boyun, bilek ve ellerde kızarıklık, papül
ve vezikül görülür.
Tip 1 ADR
 Serum anaflaksisi
 Hayvan serumlarından elde edilen antikorlar
verildiğinde, proteinlere karşı anaflaksi
gelişebilir
 Difteri, tetanoz, Hepatit ve Kuduz
antiserumları
 Tip lll reaksiyonda gelişebiliyor
Tip 1 ADR
 Böcek sokması
 Arı, örümcek, akrep, yılan vb
 Atopi niteliğinde reaksiyon olur
 Bronkospazm, ödem, döküntü, kalp
yetmezliği, ölüm olabilir.
Tip 1 ADR
 İlaç duyarlılığı
 Allerjen: ilaçların kendileri yada vücut
proteinleriyle birleşebilen partikülleri
(Penisilin, Sülfonamid, Bactrim,vb)
 Genetik yatkınlık, ilaçların veriliş
yolu,dozu,süresi allerji oluşumunu etkiler.
 Anaflaksi yada ellerde kontakt dermatid
tablosu
Tip 1 ADR
Anaflaksinin Tanısı
Deri testleri
Eozinofil düzeyi
Serumda Total IgE, spesifik IgE
• ELISA
• RAST
Tip 1 ADR
o Spesifik İmmuno Terapi (SİT)
Duyarsızlaştırma
Uygulandığı durumlar
• 4-50 yaş arası olacak
• İmmun yetmezlik, malinitesi olmayan
• Gıda ve ilaç allerjisi dışındaki allerjilerde
• Hedef organ deriden farklı olan
allerjilerde
Tip 1 ADR
o Spesifik İmmuno Terapi
Yanıt alınmadığı durumlar
• Hasta için uygun allerjen seçilmemiştir.
• Etkili allerjen dozuna ulaşılamamıştır
• Süre yetersizdir
• Başka bir allerjene hassasiyet gelişmiştir.
• Hasta genetik olarak SİT’e yanıt
vermiyordur.
TİP II ADR(Sitotoksik reaksiyon)
• Eritrosit, trombosit, diğer hücre ve
dokuların yüzeylerindeki antijenlere karşı
oluşmuş ab’ların oluşturduğu reaksiyondur.
• Ag’er soluble veya unsoluble (yüzeye bağlı)
olabilir
• Sitotoksik reaksiyon normalde
mikroorganizma ve parazitlere karşı oluşan
immun yanıttır.Doku hasarı geliştiğinde
TipII ADR meydana gelmektedir.
TİPII ADR
• Antikora bağımlı kompleman aracılı
sitotoksisite
– Ag-Ab C1q’yu aktive eder “membran atak
protein” hücre lizisi
– Ag-Ab C3b’yi aktive eder
– IgG ve IgM antikorları rol oynar
TİPII ADR
• Yanlış kan tranfüzyonu
• Yenidoğan hemolitik anemisi
• Otoimmun hemolitik anemi
– Sıcak ab(IgG)
– Soğuk ab(IgM)
– İlaçların indükledikleri
• İlaç eritrosit yüzeyine bağlanır
• İlaç-Ab eritrosit yüzeyine bağlanır
• İlaç Th’ı stimüle eder self toleransı kırar
TİPII ADR
• Coombs testi
– İndirekt Coombs
• Annede Ab varlığı
– Direkt Coombs
• Ag’ye bağlı Ab varlığı(bebek veya hastada)
TİPII ADR
• Pemfigus
– Desmosom proteinlerine karşı
• Antireseptör Ab
– Myastenia gravis (Postsnaptik membrana
karşı Ab)
– Lambert Eaton (Nöron üzerindeki iyon
kanallarına karşı Ab)
TİPII ADR
• Bazal membrana karşı oluşan Ab
(Goodpasture Sendromu)
– Glomerülonefritte IgG sınıfı Ab alveolite
neden olur
• Doku Ag’lerine karşı
– Diabetes mellitus
• Pankreas adacık hücrelerine karşı Ab
TİPII ADR
• Antikora bağımlı hücresel
sitotoksisite
Hedef hücre IgG molekülleriyle kaplanmış
olmalı Sitotoksik hücrelerde Fc Kısmına
bağlanabilen reseptörler bulunmaktadır.
IgGler hedef hücreyle sitotoksik hücreyi
bağlar lizise uğratır
TİPII ADR
• Polimorf lökositler
• Monositler
• Naturel killer
TİPIII ADR
• Ab+spesifik Ag= İmmun komplex
Ag’ler soluble Ag’lerdir.
İM Organizmada sıkça oluşur ancak fagositer
sistem tarafından ortadan kaldırılır. Bazen
damar duvarında birikerek doku hasarı
yapabilir.
Dolaşımdaki İK varlığı her zaman hastalığı
göstermez.
TİPIII ADR
• İK lerin dokulara oturmasını etkileyen
faktörler:
1-Konağın İK’i ortadan kaldırabilme
kapasitesi
– Fagositer sistem
– Kompleman sitemi
TİPIII ADR
2-İmmun komplexlerin boyutu
Çok büyükler fagosite edilirler
Çok küçükler ise tutunamaz atılırlar
3-Ag-Ab Fizikkokimyasal özellikleri
organlara seçicilik gösterir
+yüklü Ag -yüklü glomerül bazal
membranını seçer
Romatoid artrit snoviumu seçer
TİPIII ADR
4-Anatomik ve hemodinamik faktörler
Glomerül ve sinovium kapillerleri plazmanın
ultra filtre edildikleri bölgelerdir
Arter kıvrımları çatallanma bölgeleri
türbülans noktalarıdır
5-Lokal sitokin ve vazoaktif amin salınımı
lokösitlerin yapışkanlığı ve damar
permeabilitesi artar
TİPIII ADR
• İK’lerin yol açtığı olaylar
– Kompleman sistemi aktivasyonu
• vaskülit
– Nötrofil ve makrfajların aktivasyonu
• TNFα, IL-1 salınımı
– Bazofil ve trombositlerden vazoaktif
amin salınımını arttırır
TİPIII ADR
DENEYSEL MODELLER
• Artus reaksiyonu
Ag-Ab Komplemana bağlanır ve küçük kan
damarları çevresine nötrofil lökositleri çeker,
fagositoz yapılırken salınan lizozomal enzimler
doku hasarına ve damar içi tromboza yolaçar.
Ödem-Nekroz gelişir.
Yüksek düzeyde Ab gerekir. Ag-Ab parçalanıp
yok edildikten sonra olay geriler
TİPIII ADR
• Serum hastalığı
Yabancı protein (hayvandan elde edilmiş
Tetanoz, difteri antiserumları)ilk
verildiğinde bir şey olmaz ancak 8-15 gün
sonra tekrar verilirse Ateş, ürtiker,
eklem ağrısı meydana gelir.
TİPIII ADR
• İmmun komplexlere bağlı hastalıklar
– Persistan enfeksiyonlar sonucu
dokularda birikme(Lepra, sıtma,viral
hepatit)
– Otoimmun kastalıklar (SLE, Romatoid
artrit)
– Antijenik madde inhalasyonu (Çiftçi
Akciğeri, güvercin yetiştiricisi Akciğeri)
TipIV?
TİPIII ADR
• İK’lerin pozitif olduğu hastalıklar
–
–
–
–
–
–
Vaskülit
Romatoid artrit
SLE
Sjögren
İnfeksiyonlar
Glomerülonefrit vb.
TİPIV ADR
Geç TiP ADR
• Hücresel immunitenin bir formudur.
Duyarlanmış T hücrelerinin Ag’le tekrar
karşılaştığında sitokin sekresyonuyla
yanıt vermesidir.
İlk Üç tipten en önemli farkı tepki vermek
için geçen süredir
Bireyler arasında T hücre nakli dışında
aktarılamaz.
TİPIV ADR
• Geç tip ADR reaksiyon fazları
– Tanıma fazı
• Langerhans hücreleri
– Aktivasyon fazı
• IL-2, IFNγ,TNF
– Effektör faz
• İnflamasyon
TİPIV ADR
• Tüberkülin tipi ADR
– Suda eriyen Ag’lere karşı oluşur.
– Ag deri içine verildikten 24 saat sonra
başlar 48-72 saat sonra gelişir.
Enjeksiyon yerinde şişlik, sertlik oluşur.
Toplanan hücrelerin %50’si
lenfosit,%50’si mononükleerdir.
– Ensık PPD testinde kullanılır.
TİPIV ADR
• Kontakt dermatid
– Allerjenle temas eden bölgede
egzamatöz lezyon gelişir.
– Neden haptenlerdir. 1 kD dan küçük
moleküllerdir. Deriden penetre olurlar,
normal vücut proteinleriyle birleşerek
antijenik özellik kazanırlar.(10-14 gün)
– T hücreleri aktive olur.Makrofajlardan
IL-1,TNF salınır. Epidermise hücre akımı
olur
TİPIV ADR
• Allerjenle temasta mast hücre
degranülasyonu olur. İkinci reaksiyon
30 dakika içinde gelişir.
• Olay 48-72 saat sonra geriler.
Hapten-protein parçalanmasıyla
düzelir.
• Haptenler (Kimyasallar, ilaçlar,
kozmetikler, metaller, bitkisel
maddeler)
TİPIV ADR
• Granülomatöz hipersensitivite
– Ortamda makrofajlarca kolay
sindirilemeyen antijenlerin sürekli
bulunması sonucu gelişir.(Lepra, Tbc)
– Makrofajlar epiteloid hücrelere dönüşür.
Bunlarda birleşerek çok çekirdekli dev
langans hücreleri haline gelirler.
– Makrofajlar içindeki mikroorganizma
veya partiküllerin yok edilememesi
sonucu oluşur.
TİPIV ADR
– Kronik gecikmiş tip ADR gelişir
– O bölgede doku nekrozu ve yaygın
fibrozis gözlenir.
– Tbc’de kazeifikasyon nekrozu oluşur.
– Mantarlarda, parazitlerde de görülür.
– 2-3 hafta sonra ortaya çıkar.