Malın Değerinin Düşmesi İle Oluşan Zararlar Nasıl Gider Yazılabilir?

Zeki Gündüz
“Çalışkanın zamanı çok, tembelin hiç zamanı yoktur.”
Malın Değerinin Düşmesi İle Oluşan Zararlar Nasıl Gider
Yazılabilir?
Değerli Dünya okurları metal ve kimya sektöründe demir, çelik ve petrole bağlı
birçok ürünün satış fiyatında ani düşüşler oldu. Doğal olarak elinde stokla bu
duruma yakalanan şirketlerde önemli zararlar oluştu. Aşağıda, gazete yazısı
formatında ele alacağımız düzenlemeler sayesinde oluşan bu zararları stokta
iken, 2008 beyanında gider olarak dikkate alabilmek mümkün olacaktır.
Malın Değeri %10 veya Daha Fazla Düşmeli
Vergi Usul Kanununun 274. maddesine göre, dönem sonunda stoklar normal
şartlarda alış bedeli ile değerlenir. Ancak, dönem sonunda, stoklarda bulunan
malınızın satış bedeli maliyetine göre %10 ve daha fazla tutarda düşmüşse,
maliyet bedeli yerine Vergi Usul Kanununun 267. maddesinde düzenlenen
‘’ortalama fiyat’’ veya ‘’takdir esası’’na göre belirlenen emsal değeri esas alınır.
Diğer bir ifade ile satın aldığınız ticari malın piyasa değeri düşmüşse, zararın
oluşması için ille bu malı satmış olmanız gerekmiyor. Mal henüz stoklarda iken
de , oluşan zararınızı beyannamenizde gider olarak dikkate almanız mümkün.
Ortalama Fiyat Esası
Şayet stokta bulunan değeri düşen malla aynı cins ve nevideki mallardan
değerlemenin yapılacağı (2008 takvim yılı için 31.12 2008 tarihi) ay (Aralık), bir
önceki(Kasım) veya daha önceki aylarda (Ekim …) satış yapılmışsa, malın
bilanço değeri belirlenirken, malın satın alma bedeli (maliyet bedeli) yerine, satışı
yapılan malların miktar ve fiyatlarına göre belirlenen ortalama satış fiyatı esas
alınır.
Ancak bu yöntemin uygulanabilmesi için aylık satış miktarının emsal bedeli
belirlenecek her bir malın %25’inden az olmaması gerekmektedir.
Bu şekilde yapılan kıymet tespiti mükellefin kendisince yapılır. Bu durumda, bu
hesaplamalara ilişkin kayıt ve cetveller ispat edici kağıtlar olarak muhafaza edilir.
Tam tasdik yaptırılıyorsa, kurumlar vergisi beyannamesi tasdik raporunda bu
hesaplama ile ilgili olarak Yeminli Mali Müşavirce yapılacak değerlendirmeye yer
verilir. Diğer bir deyişle, yapılan işlemin kontrolü YMM tarafından yapılır ve
raporda açıklanır.
Bu yöntemde bir izin veya bildirime gerek bulunmamaktadır.
Takdir Esası
Şayet emsal bedeli ortalama fiyat esasına göre belirlemek mümkün olmazsa
takdir komisyonuna başvurmak suretiyle emsal bedelin mali idareden takdir
yoluyla belirlemesi talep edilebilir. Takdir, değeri düşen malın piyasa değeri
araştırılmak suretiyle yapılır.
Mali İdarece verilen bir muktezada, takdir komisyonu kararının izleyen yılda
verilmesi halinde, değer düşüklüğü farkının komisyon kararının alındığı yılda
gider yazılabileceği belirtilmişse de biz beyanname tarihine kadar karar alınması
halinde önceki yılda da gider alınabilmesi gerektiğini düşünüyoruz.
Bu yöntem, miadı dolan, bozulan, çürüyen ve bu suretle değerini yitiren mallara
yönelik olarak öteden beri sıklıkla uygulanmaktadır.
Mal İmalatta Kullanılmışsa
Şayet satın alınan mal bir mamulün imalatında girdi olarak kullanılmış ve
stoklarda bu mal bulunuyor ve satışa konu bu malın piyasa değeri düşmüşse
yine yukarıdaki açıklamalar geçerlidir (VUK madde 274/ son cümle ve 275.
maddeler).
Mal Satılmışsa
Malı satabilmek mümkün olmuşsa zaten zarar kayda alınmış olacağından bir şey
yapmaya gerek olmayacaktır. Satış anında alım fiyatı ile satış fiyatı arasındaki
fark zarar olarak dikkate alınabilecektir.
Mal İlişkili Şirkete Zararına Satılıyorsa
Bu durumda tasdik raporunda veya transfer fiyatlaması raporunda bu konuyu
detaylı açıklamakta fayda bulunmaktadır. Şayet zararına satış piyasa koşulları
nedeniyleyse ve bu durum ortaya konabiliyor ve izah edilebiliyorsa bir sorun
olacağını düşünmüyoruz.