38) Hücre #16 – Koloniler ve Özelleşme

9. SINIF KONU
ANLATIMI
38
HÜCRE 16- TEK HÜCRELİDEN ÇOK HÜCRELİYE
BİR HÜCRELİDEN ÇOK
HÜCRELİYE GEÇİŞ
Tek hücreli ökaryot canlıların bazıları bölündükleri zaman birbirinden ayrılmazlar jelatinimsi bir kılıf
içerisinde kalarak çok hücreliye geçiş formu olan KOLONİ yapısını oluşturur.
Koloni yapısı kesinlikle bir doku oluşumu değildir.
Bazı koloniler gelişmemiş bazıları ise gelişmiştir. Gelişmemiş koloniye PANDORİNA, gelişmişe ise VOLVOX
kolonisi örnek verilebilir.
PANDORİNA KOLONİSİ:
Tatlı sularda yaşayan mikroskobik yapıdaki bir kolonidir.
Sınıflandırılırken protista alemi içerisinde yer alır.
16 hücreden oluşmuştur. Hücreleri arasında iş bölümü ya da hiyerarşi yoktur.
Hücreler kloroplast taşır ve kamçılıdır.
VOLVOX KOLONİSİ:
Tatlı sularda yaşayan bir kolonidir.
Sınıflandırılırken protista alemi içerisinde yer alır.
500 ile 50000 arasında değişen hücreden oluşmuştur. Çok fazla hücre içerenler gözle görülebilir.
Hücreler birbirine sitoplazmik bağlantılarla bağlıdır. Bu nedenle hücreler arasında iş bölümü görülür.
Dıştaki hücreler beslenme (fotosentez) ve hareketi sağlar. İç kısımdaki hücreler ise üremeden sorumludur.
ÖZELLEŞME
HÜCRE
Çok hücreli
canlılarda daha
kompleks
görevleri
yerine
getirmek için
hücreler
arasında
özelleşme
görülür.
DOKU
Çok sayıda
benzer
hücrelerin bir
araya
gelmesiyle
oluşan yapıya
DOKU denir.
ORGAN
Farklı dokuların
bir araya
gelmesiyle
oluşan yapıya
ORGAN denir.
SİSTEM
Ortak amaca
hizmet eden
organların bir
araya
gelmesiyle
oluşan yapıya
SİSTEM denir.
ORGANİZMA
Sistemler bir
araya gelerek
ORGANİZMAYI
oluşturur.
ÖZELLEŞMENİN
FAYDALARI
Metabolizma olaylarının daha
verimli ve hızlı olmasını sağlar.
Harcanan enerji miktarı da azalır.
ÖZELLEŞMENİN
GETİRDİĞİ
SORUNLAR
Tek hücreliler temel faaliyetlerini
kendileri düzenler. Çok hücreliler
ise bu temel faaliyetlerin bir
tanesini gerçekleştirebilmek için
özelleşmiştir.
Çok hücreli canlıların hayatta
kalma şansı tek hücrelilere göre
daha fazladır. Çok hücrelilerde
özelleşme olduğundan
ortamdaki kaynaklardan daha iyi
faydalanırlar.
Çok hücreli bir canlıda hayati
öneme sahip bir dokunun zarar
görmesi, diğer dokularda sorun
olmasa bile canlının ölümüne yol
açabilir.
Tek hücreli canlıların büyümesi
sınırlıdır.
Fazla özelleşmiş yapıların
dayanıksız olması
KÖK HÜCRE TEKNOLOJİSİ
✔ Uzun süre kendini yenileyebilme yeteneğine sahip olan dokularda ve
uygun laboratuvar ortamında farklı doku hücrelerine dönüşebilen
hücrelerdir.
✔ Memelilerde iki farklı kök hücre vardır.
✔ EMBRİYONİK KÖK HÜCRE: Embriyonik tabakalardaki kök hücrelerdir.
Embriyonik kök hücreler 4-5 günlük embriyodan elde edilip çoğaltılabilir.
✔ YETİŞKİN KÖK HÜCRE: Yetişkin bir bireyde çeşitli dokularda bulunabilen kök hücrelerdir. Bu hücreler; kemik
iliğinde, yağ doku hücrelerinde ve kanda bulunur.
✔ Kemik iliğinde bulunan alyuvar, akyuvar ve trombositler yetişkin kök hücrelerin farklılaşması ile oluşur. Kan
hastalıkları tedavisinde kullanılır.
✔ Göbek kordonu kanı, çeşitli hastalıların tedavisinde kullanılabilir. Kordon kanı elde edildikten sonra bir dizi
işlemden geçirilir ve dondurularak saklanır. Bu işleme kordon kanı bankacılığı denir.
http://www.kordonkanibankasi.com/
✔ Günümüzde kök hücreler ile kalp kası, sinir hücresi, karaciğer, pankreas ve kan hücreleri gibi hücre ve dokular
üzerinde çalışmalar yapılmaktadır.
Volvox için;
1. Hücreleri arasında özelleşme ve iş bölümü
olan gelişmiş bir kolonidir.
2. Yapısındaki tüm hücreler kloroplast taşıyan
tatlı su kolonisidir.
3. Bir hücreden çok hücreli organizmalara geçişi
simgeleyen hücre kümesidir.
Şeklindeki tanımlamalardan hangileri yapılabilir?
A) Yalnız 1
B) Yalnız 2
C) 1 ve 3
D) 2 ve 3
E) 1, 2 ve 3
Aşağıdakilerden hangisi çeşitli özellikteki canlılar
için doğru bir ifadedir?
A) Ökaryot canlıların tamamı çok hücrelidir.
B) Bazı tek hücreli canlılar sentrozomlara sahiptir.
C) Çok hücreli ototroflarda hücre duvarı
bulunmaz.
D) Prokaryot canlıların tamamı tek hücrelidir.
E) Tek hücreli canlıların tamamı prokaryottur.
Hücre ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
(2011-YGS)
A) Ökaryotik hücrelerde zarlı organeller bulunur.
B) Hücre büyüdükçe yüzey alanı / hacim oranı azalır.
C) Hücre canlılığın temel birimidir.
D) Yeni bir hücre ancak başka bir hücrenin bölünmesiyle
oluşur.
E) Farklılaşmış hücreler sürekli bölünür.
Volvox ve pandorina kolonilerindeki hücrelerin;
1. Jelatinimsi bir madde ile bir arada tutulması
2. Ökaryot yapıda olma
3. Aralarında iş bölümü görülmesi
Özeliklerinden hangileri ortaktır?
A) Yalnız 1
B) 1 ve 2
C) 1 ve 3
D) 2 ve 3
E) 1, 2 ve 3