felsefe - files.eba.gov.tr

FELSEFENİN ALANI
KELİME ANLAMI
PHİLİA
+
peşinden koşuyorum +
SOPHİA
bilgi,bilgelik
FELSEFE
 MERAK EDER
 SORULARI ÖNEMSER
 AKIL ÜRÜNÜDÜR
 SÜREKLİ ARAYIŞ HALİDİR
 SORGULAR
 KESİN CEVAPLARI YOKTUR
 ÖZNELDİR
FELSEFE
 REFLEKTİF BİR TUTUMDUR
 Yani sürekli soru sorar. Elde ettikleriyle yetinmez.
Soruları bitmez.
 BÜTÜNCÜLDÜR
 Çünkü parçalara ayırma bilimin işidir
FELSEFE
 TUTARLIDIR
 Çelişkiye yer vermez
 KÜMÜLATİFTİR
 Yani yığılımlıdır. Her filozofun görüşü biraraya
toplanmıştır. Yanlışlık doğruluk söz konusu değildir.
FELSEFE
 BİLİM DEĞİLDİR!
 Çünkü kesinlik, somutluk, nesnellik YOKTUR!
(EPİSTEMOLOJİ) BİLGİ FELSEFESİ
BİLGİ NEDİR?
 SUJE(ÖZNE) İLE OBJE(NESNE) ARASINDAKİ
AKT(BİLGİ BAĞI) SONUCU ORTAYA ÇIKAN ÜRÜN
BİLGİ TÜRLERİ
 GÜNDELİK BİLGİ: deneyim, tecrübe ürünü. Kesinliği
yok.
 DİNİ BİLGİ: inanç sistemlerine dayanır.
DOGMATİKTİR.(sorgulamaya kapalıdır)
 TEKNİK BİLGİ: doğal nesneleri insan yararına
kullanışlı araç gereçlere dönüştürmeye dayanır
 SANAT BİLGİSİ: yaratıcılık, hayal gücüne dayanır
BİLİMSEL BİLGİ
 Akıl, gözlem, deney
 Nesnel
 Evrensel(tüm insanlığa ait)
 Determinist( neden-sonuç ilişkisi)
 Evreni parçalara bölerek inceler
 Olgusal(deney yapılabilen,somut)
 Birikimlilik(bir önceki bilgiyi dikkate alarak daha
doğruya ulaşmaya çalışma)
 Eleştirel(ilerleme için gerekli)
FELSEFİ BİLGİ
 Öznel
 Eleştirel, sorgulayıcı
 Bütüncül
 Kesinlik yok
 Sorular cevaplardan önemli
 Yığılımlılık(kümülatif)
 Tutarlı, mantık ilkelerine uygun
 evrensel
TEMEL PROBLEMLER
 DOĞRU BİLGİ MÜMKÜN MÜDÜR? DEĞİL MİDİR?
 DOĞRU BİLGİNİN KAYNAĞI NEDİR?
 BİLGİNİN ÖLÇÜTLERİ NEDİR?
DOĞRU BİLGİ MÜMKÜN DEĞİLDİR
SOFİSTLER
 Protogoras insan her şeyin ölçüsüdür der
 Gorgias hiçbir şey yoktur, olsa bile bilinemez, bilinse
bile başkasına aktarılamaz der
SEPTİSİZM(ŞÜPHECİLİK)
 Pyrhon insan kesin yargılardan kaçınmalıdır
 Timon nesnelerin gerçek yapısı kavranamaz
DOĞRU BİLGİ MÜMKÜNDÜR
DOGMATİKLER
 Rasyonalizm(akılcılık)
 Empirizm(deneycilik)
 Kritisizm(eleştiricilik)
 Pozitivizm(olguculuk)
 Entüisyonizm(sezgicilik)
 Pragmatizm(faydacılık)
 Fenomenoloji(görüngü bilim-özbilim)
 Sensüalizm(duyumculuk)
(ONTOLOJİ) VARLIK FELSEFESİ
VARLIK NEDİR?
 BİLİNÇTE VEYA BİLİNCİN DIŞINDA VAR OLAN HER
ŞEY.
 İDEAL VARLIK: düşünsel ( pi sayısı, 7, üçgen)
 REEL VARLIK: bilinçten bağımsız, dış dünyada(kuş,
ev, insan)
ONTOLOJİ(VARLIK FELSEFESİ)
 VARLIĞIN İLK VE TEMEL İLKELERİNİ ARAŞTIRIR
 VARLIĞIN ÖZÜ, YAPISI, TÜRÜ VE BİÇİMİ ÜZERİNE
SORGULAMAYA GİDER
 VARLIĞIN EN GENEL VE EN TEMEL
ÖZELLİKLERİNİ SORUŞTURUR.
METAFİZİK-ONTOLOJİ
 UZUN YILLAR METAFİZİKLE AYNI ANLAMDA
KULLANILMIŞTIR. ÇÜNKÜ ARAŞTIRMA ALANLARI
BİRBİRİNE YAKINDIR. METAFİZİK DOĞAÜSTÜ
SORUNLARA USSAL(AKILSAL) AÇIKLAMALAR
GETİRİR. FAKAT ONTOLOJİ DAHA ÇOK
VAROLANLARLA İLGİLENİR
PROBLEMLERİ
ONTOLOJİ SORAR
 Varlık var mıdır?
 Varlık nedir?
METAFİZİK SORAR
 Tanrı ne tür varlıktır?
 Ruh ölümsüz müdür?
 Evrenin başlangıcı ve sonu nedir?
TEMEL PROBLEMLER
 VARLIK VAR MIDIR?
 VARLIK NEDİR?
 VARLIK NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR?
 EVRENDE BİR DEĞİŞİM VAR MIDIR?
VARLIK VAR MIDIR?
VARLIK YOKTUR
 Nihilizm(hiççilik): her şey bir kurmaca ve yanılsama
olabilir.
 Taoizm: sonsuz yetkinlikle ancak akıl yoluyla
bütünleşilebilir. Tao(sonsuz yetkinlik) dışındaki her
şey anlamsızdır.
VARLIK BİLİNEMEZ
 Agnostisizm(bilinemezcilik): varlık yoktur, olsa da
bilinemez, bilinse de başkasına aktarılamaz
VARLIK VARDIR
Realizm(gerçekçilik)
 Ontolojik realizm: zihindeki kavramlar gerçektir
 Epistemolojik realizm: varlıklar insan zihninden
bağımsız olarak var
VARLIK NEDİR?
 İdealizm: varlık düşünceyle kavranan bir özdür
 Materyalizm(maddecilik): varlık maddedir
 Düalizm(ikicilik): varlık hem ruh hem maddedir
 Oluşçuluk: varlık oluştur. Her şey değişir, hareket ve
değişme varlığın temel ilkesidir
 Fenomenoloji: varlık fenomenler( görünüşler)
aracılığıyla kavranan özlerdir
VARLIK NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR?
 Monizm: varlığı tek bir nedenle açıklar. Arkhe(ilk,
temel, ana madde, neden) tektir.
 Plüralizm(çoğulculuk): varlığı birden çok arkheyle
açıklar.
AHLAK FELSEFESİ
AHLAK NEDİR?
 İNSAN EYLEM VE DAVRANIŞLARINDA HAKİM
OLAN İLKELERDİR.
AHLAK FELSEFESİ NEDİR?
 İNSANIN EYLEM VE DAVRANIŞLARINDA UYMASI
GEREKEN KURALLARI SORGULAYAN VE OLMASI
GEREKENİ DE SÖYLEYEN DİSİPLİN
 KAVRAMLARI: İYİ-KÖTÜ, ÖZGÜRLÜK,
SORUMLULUK, VİCDAN, ERDEM, AHLAKİ KARAR,
AHLAK YASASI, AHLAKİ EYLEM
AHLAK FELSEFESİNİN PROBLEMİ
 İNSAN AHLAKİ EYLEMDE BULUNURKEN ÖZGÜR




MÜDÜR?
DETERMİNİZM(GEREKİRCİLİK): ÖZGÜR DEĞİLDİR.
İNDETERMİNİZM: ÖZGÜRDÜR.
OTODETERMİNİZM: ÖZGÜRÜLÜĞÜ İNSAN
KENDİSİ YARATIR.
LİBERTERYALİZM: İNSAN ÖZGÜR BİR SOSYAL
ORTAM YARATABİLİR, DEVLET DE BUNU
SAĞLAMALIDIR.
EVRENSEL AHLAK YASASININ OLUP
OLMADIĞI PROBLEMİ
EVRENSEL YASAYI REDDEDENLER
 Hedonizm(haz ahlakı): insan davranışlarının temelinde
haz ahlakı vardır.
 Egoizm(bencillik): insan doğası gereği bencildir.
 Pragmatizm: insan eylemlerinde kendisi için faydalı olanı
arar ve uygular
 Anarşizm(kuralsızlık): her türlü otorite ve kural ortadan
kaldırılmalıdır.
 Egzistansiyalizm(varoluşçuluk): ahlak gibi tüm kurallar
insan özgürlüğünü kısıtlar.insanın kendisini var etmesini
engeller.
EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDENLER
 Utilitarizm(fayda ahlakı): ahlakı belirleyen ölçüt
faydadır. Ancak kişinin değil toplumun faydası
gözetilmelidir.
 Entüisyonizm(sezgici ahlak): insan sezgileriyle doğru
davranışları bilebilir ve uygular
 Ödev ahlakı: insan ahlak yasasını kendisi için bir ödev
olarak kabul etmeli, hiçbir koşul ve çıkara
dayandırmamalıdır.(öyle davran ki davranışlarına ölçüt
aldığın ilke tüm insanlık için geçerli olsun.)
SANAT FELSEFESİ
SANAT KURAMLARI
 TAKLİT KURAMI: sanat doğanın yansımasıdır. Sanat
eseri doğayı taklit etmedeki başarısına göre değer
kazanır.
 YARATIM KURAMI: sanat yaratıcı insan etkinliğidir.
Romantiklerin genel düşüncesi olan bu kuramda
sanat, doğanın ve evrenin, insan yaratıcılığı ve
duygularıyla yeniden yaratılmasıdır.
 OYUN KURAMI: sanat tıpkı bir oyun gibi kendinden
başka bir amaca yönelmez. Sanat da oyun gibi insanı
günlük hayatın monotonluğundan ve sıkıntılarından
kurtarır.
GÜZEL NEDİR?
 NATÜRALİSTLER: doğayı en iyi yansıtan, doğal olan
 ROMANTİKLER: yaratıcı, özgün olan
DİN FELSEFESİ
DİN FELSEFESİNİN KONUSU
 DİNİN TEMEL İDDİALARI ÜZERİNE TUTARLI VE
ELEŞTİREL DÜŞÜNME ÇABASIDIR.
 DİNLERİ AKILLA AÇIKLAMAK İSTER
 SORGULAYICI, ELEŞTİRELDİR
 TARAF TUTMAZ, DİNLERİ GENEL OLARAK ELE
ALIR.
FELSEFE-DİN FARKI
 FELSEFE ELEŞTİRELDİR, DİNDE SORGULAMA
YOKTUR( MUTLAKTIR, DOGMATİKTİR)
 FELSEFE SORULARA AKLA DAYALI CEVAPLAR
ARAR, DİN İNANCA, KUTSAL KİTAPLARA
DAYALIDIR.
 BENZERLİKLERİ: İKİSİ DE EVRENİ, İNSANI
TANIMAYA, HAYATI ANLAMLANDIRMAYA ÇALIŞIR.
TANRININ VARLIĞI PROBLEMİ
TANRININ VARLIĞINI KABUL EDENLER
Teizm(tanrıcılık):
 Tanrı düşüncesi varsa tanrı vardır
 Her şeyin var olması için bir ilk varlık gereklidir
 Tanrı var olmadıkça evren var olamaz
 Her şey varlığı mümkün olan bir varlığa dayanır
 Vicdan tanrı’nın sesidir.
 Deizm(yaradancılık): tanrı evreni yaratmış, ötesine
karışmamıştır
 Panteizm(tüm tanrıcılık): tanrı ile evren bir ve aynıdır.
 Panenteizm(vahdet-i vücut): her şey tanrı’dan bir
parça taşır. Tanrı var olan her şeyin içindedir, her
şeydedir.
 Agnostisizm: tanrı’nın varlığı ya da yokluğu bilinemez.
TANRI’NIN VARLIĞINI
REDDEDENLER
ATEİZM(TANRITANIMAZLIK):
 Evrende bunca kötülük varsa Tanrı yoktur
 İnsan özgürdür. Tanrı bu özgürlüğü kısıtlar. İnsanın
tanrı’ya ihtiyacı yoktur.
 Her şeyin bir varoluş nedeni olmalıdır. Her şey
maddedir.
 Din bir sığınak, tanrı bir insan icadıdır
 Toplumsal hayatı düzenlemek için din icat edilmiştir.
 Tanrı kanıtlanamaz öyleyse yoktur.
SİYASET FELSEFESİ
SİYASET FELSEFESİ
 SİYASETLE İLGİLİ HER TÜRLÜ KAVRAM VE
DURUMU TARTIŞIR, SORGULAR, OLMASI
GEREKENİ ELE ALIR.
 TEMEL KAVRAMLAR: birey, toplum, devlet, iktidar,
egemenlik, meşruiyet, yönetim, hukuk, hak,
demokrasi, laiklik, bürokrasi, sivil toplum.
DEVLETİN ORTAYA ÇIKIŞIYLA İLGİLİ
GÖRÜŞLER
 DEVLET DOĞAL BİR KURUMDUR: devlet doğadaki
düzenin devamıdır. İnsan gibi canlı bir organizmadır.
 DEVLET YAPAY BİR KURUMDUR: devlet sonradan
insanlar tarafından ortaya çıkarılmıştır. Toplumsal bir
sözleşme sonucu doğmuştur.
BİREY-DEVLET İLİŞKİSİ
 DESPOTİK DEVLET: devlet emreder, birey itaat eder.
Amaç devletin devamıdır.
 DEMOKRATİK DEVLET: hak ve ödevler ilişkiyi
belirler. Devlet bireyin mutluluğunu sağlamada bir
araçtır.
İDEAL DÜZEN PROBLEMİ
İDEAL DÜZENİ REDDEDENLER
 Sofistler: doğadaki düzen en ideal olandır. İnsanın
yasaları, doğanın yasalarının yerini alamaz
 Nihilistler: her türlü otorite gereksizdir.
 Anarşizm: insan üstündeki baskıcı ve zorlayıcı her
türlü otorite ve kural yıkılmalıdır.
İDEAL DÜZENİ KABUL EDENLER
 Özgürlükçüler: toplum yaşamında ve devlet düzeninde
özgürlükler temel olmalıdır.
 Eşitlikçiler: toplum yaşamında ve devlet düzeninde
eşitlik ilkesi temel olmalıdır.
 Adaletçiler: devlet düzeni hem eşitlik hem de
özgürlüğü güvence altına alan hukukla sağlanmalıdır.
SİYASET FELSEFESİNİN TEMEL
SORULARI
İKTİDARIN KAYNAĞI NEDİR?
 Dindir: iktidar, tanrı’nın temsilcileridir. Din görevini
yerine getirir
 Korunma ihtiyacıdır: iktidar, gücünü iç ve dış
tehlikelere karşı toplumu korumak için kullanır
 Bireylerin ortak iradesidir: iktidardakiler, bireylerin
iradesinin temsilcileridir.
MEŞRUİYETİN(YASALLIĞIN) ÖLÇÜTÜ NEDİR?
 Din: dinsel misyonun yerine getirilip getirilmediğine
bakılarak meşruluk kazanılır
 Korunma ihtiyacı: korunma ihtiyacının karşılanıp
karşılanmamasıyla meşruluk kazanılır
 Bireylerin ortak iradesi: ortak iradenin gerçekleşip
gerçekleşmediği ve devletin hukuka dayalı olmasıyla
meşruluk kazanılır.
EGEMENLİĞİN KULLANILIŞ BİÇİMLERİ NELERDİR?
 Geleneksel egemenlik: yönetimde din ve geleneklere
uyulur, yöneten-yönetilen arasında köklü bir ayrım
vardır, yönetimde hükümdar ve akrabaları yer
alır.(imparatorluk)
 Karizmatik egemenlik: liderin gücü
karizmadan(başarıları, doğuştan gelen özellikleri,
duruşu) kaynaklanır, lider asla yanılmaz, mutlak
itaatle lidere bağlanılır, liderde olağanüstü özellikler
bulunduğuna inanılır örn: diktalar, oligarşi,
totaliter(baskıcı) rejimler
 Rasyonel egemenlik: yönetme gücü akıl ve yasalara
dayalıdır, yasalar yönetenleri de kapsar, hukukun
üstünlüğü ve kuvvetler ayrımı esastır, yasama yürütme
yargı birbirinden ayrı organlardır.
EGEMENLİĞE GÖRE YÖNETİM BİÇİMLERİ
NELERDİR?
 Monarşiler: krallık ve padişahlık, güç tanrı’dan alınır,
kralın iradesi geleneklere dayalıdır, din kurallarıyla
ülke yönetilir
Totaliter rejimler(baskıcı yönetimler): oligarşi ve
diktatörlük
 İktidar liderin elindedir, lider kurtarıcıdır, liderden
korkulur, lidere sonsuz bağlılık vardır.
 Mussolini, Hitler, Lenin
 Demokratik toplum: egemenlik yasalarca belirlenir,
hukuk sistemine göre ülke yönetilir, kuvvetler ayrımı
vardır. Halkın iradesi, insan hakları önemlidir. Sivil
toplum örgütlerinin(dernekler, mesleki örgütler)
bulunması önemlidir.