ilaç - SABİS

İLAÇ UYGULAMALARI
Doç.Dr.Yurdanur DİKMEN
Hemşirelik Esasları AD.
• İlaç uygulamaları teknik beceriler
içeren temel hemşirelik işlevidir.
İlaç Verme Sorumluluğu
 Kimyasal
madde verme ve
verilen bu maddelerin
etkilerini, yan etkileri ve ilaç
etkileşimlerini bilme
HEMŞİRENİN
SORUMLULUĞUDUR.
ilaçları
uygulama
becerisi
ilaç
hakkında
yeterli
bilgi
İlaç uygulamaları neden
yapılır???
Hastalıkları önlemek
 Hastalıkları tedavi etmek
 Hastalık, yaralanma ya da cerrahi girişim
sonrası ortaya çıkan ağrı ve diğer
semptomları ortadan kaldırmak

İLAÇ NEDİR?
Hastalıklardan korunmak veya hastalıkları tedavi etmek
amacıyla kullanılan, bitkilerden, hayvanlardan doğal
olarak veya laboratuarlarda hazırlanma (sentetik)
yöntemi ile elde edilen maddelere ilaç adı verilir.
İlaç Bilgisi
İlaçları dört ana kaynaktan elde edebiliriz
hayvansal
bitkisel
mineral
sentetik
Doğal Kaynaklar
Sentetik kaynaklar
İlaçlar birden fazla isme sahip olabilirler.
İLAÇLARIN ADLANDIRILMASI




KİMYASAL AD: İlacın kimyasal bileşimini gösterir.
GENERİK AD: (soy, kütük adı): İlacı ilk defa üreten
fabrikanın verdiği addır.
RESMİ AD: Resmi yayınlar içinde ilacı belgeleyen
addır.
TİCARİ AD: İlacı yapma iznini alan ve satan
firmanın verdiği addır.
İLAÇLARIN SINIFLANDIRILMASI


İlaçlar etki ettikleri vücut sistemlerine göre
veya ortadan kaldırdıkları semptomlara göre
sınıflandırılırlar.
Örn; solunum sistemine etki eden ilaçlar,
ağrıyı gideren ilaçlar....gibi.
İlaçların Sınıflandırılması
• Benzer özellikli ilaçlar yaptıkları işlevlere göre
sınıflandırılmaktadır.
• Sınıflandırmada esas vücutta semptomların iyileşmesi
ve istenilen etkinin sağlanmasıdır.
• Semptomların ortadan kaldırılmasına göre sınıflandırma
(Ağrı, bulantı, kusma, ateş gibi)
• Sistemlere etki etmesine göre sınıflandırma
• MSS (merkezi sinir) etki eden ilaçlar
• Solunum sistemine etki eden ilaçlar
• Kardiyovasküler sisteme etki eden ilaçlar
• Endokrin sisteme etki eden ilaçlar
• Bulaşıcı hastalıklarda kullanılan ilaçlar v.s.
İnsan vücudunda ilaç metabolizması 4
temel aşamada tamamlanır:
EMİLİM

İlaçların vücuda girdiği bölgeden kan dolaşımına
katılma sürecine “EMİLİM” denir.

Lokal etki gösteren ilaçlar dışında tüm ilaçların etki
edeceği bölgeye ulaşmaları için kan dolaşımına
katılmaları gerekir.

Uygulanan dokunun fiziksel yapısına bağlı olarak
ilaçların emilimi etkilenir.

Emilim alanının genişliği ve kan damarlarından zengin
olması emilimi artırır.
Bölgelere göre ilaçların emilim hızı1

Oral yol ile alınan ilaçlar sindirim kanalını geçmek
zorunda olduklarından, emilim hızları ve miktarları
diğer yollara göre daha düşüktür.

Deriye ilaç uygulamasında deri altı yağ tabakası
deriden kimyasal maddelerin geçişini
sınırladığından, emilim çok az olur.
Bölgelere göre
ilaçların emilim hızı-2

Mukozaya uygulanan ilaçlar, bu bölgede
yüzeysel ve bol olan kılcal damarlar
tarafından hızla emilirler.

Parenteral ilaç uygulamalarında emilim
hızlıdır.

İntravenöz yol (damar içi), en hızlı etki
sağlayan yoldur!!!!!!
Bölgelere göre
ilaçların emilim hızı-3

İntramüsküler (kas içi) enjeksiyonda emilim,
bölgeye göre değişir ve oral ilaçlara göre daha
hızlıdır.

Subkütan (deri altı) enjeksiyon emilim ise,
intramüsküler enjeksiyona göre daha yavaştır.
DAĞILIM

Emilen ya da doğrudan doğruya kan
dolaşımına verilen ilaçlar, bu yolla tüm vücuda
dağılır ve etkilerini göstermek için belli
dokularda birikirler.

Yağ dokuları ve kas dokuları ilaçların depo
alanlarıdır.
İlaçların vücutta dağılımı:

İlaçların kan dolaşımına girmesi,

İlaçların hücrelerarası sıvıya geçmesi,

İlaçların hücre içine girmesi,

İlaçların hücre zarına ya da hücresel
yapılara bağlanması.

İlaç uygulamalarında amaç; güvenli bir
tedavi edici sınıra ulaşan sürekli bir kan düzeyi
elde edebilmektir.

İlacın bir kısmı bir yandan sürekli atılmakta
olduğundan, devamlı bir kan düzeyi elde
edebilmek için dozların belli aralıklarla
tekrarlanmaları gerekir.
Parçalanma

Bu süreç genellikle karaciğerde ve bazı
enzimlerin etkisiyle gerçekleşir.

Burada ilaçlar daha az etkin ve vücuttan daha
kolay atılabilen şekillerine indirgenirler.

İlaçlar karaciğerde detoksifikiye edilirler.

Akciğerler, plazma, böbrekler ve bağırsak
mukozası da ilaçların parçalanması görevini
ikinci derecede üstlenirler.
Atılım

İlaçlar değişikliğe uğramadıkça veya vücuttan
atılmadıkça etkilerini sürdürürler.

Alkol ve anestezik maddeler gibi gaz halindeki
maddelerin ana atılım organı akciğerlerdir.

Uçucu olmayan diğer maddeler büyük oranda
böbreklerden atılırlar.

Bazı ilaçların son yıkım ürünleri bağırsaklar yoluyla
atılır.

Bazı ilaçlar da süt bezleri, gözyaşı, ter bezleri, ve
tükürük bezleriyle atılır.
İLAÇLARIN ETKİLERİ

Hemşireler ilaçların etkilerini bilmeli ve
uygularken de dikkatli olmalıdır.
İLAÇLARIN ETKİLERİ

İSTENEN ETKİ: İlacın istenen ya da beklenen tedavi
edici etkisidir.

YAN ETKİLER: İlaçlar bazen özel etkileri dışında yan
etki gösterebilirler. Hafif ya da ciddi boyutta olabilir.

TOKSİK (İSTENMEYEN) ETKİLER: Yüksek dozda
ilacın uzun süre alınması ya da yetersiz metabolizma ve
yetersiz atılım nedeniyle kanda birikmesi sonucu toksik
etkiler ortaya çıkabilir.

İDYOSENKRATİK REAKSİYONLAR: İlaçlar bazen
açıklanamayan reaksiyonların ortaya çıkmasına neden
olurlar.
ALERJİK REAKSİYONLAR:

Tüm ilaç reaksiyonlarının % 5- 10’unu kapsar.

Allerjik semptomlar, ilaca ve bireye bağlı olarak
değişiklik gösterir.

Deride kızarıklık, döküntü, kaşıntı, ödem, göz
kızarıklığı, ateş, ishal, bulantı ve kusma alerjik
belirtilerdir.

Hastanın bir ürüne alerjisi tespit edildiğinde, ilaç
uygulama kayıtları ve hastanın alerji etiketini
kaydederek tüm personeli uyarmak hemşirenin
önemli sorumluluğudur.

Hastanın ilaç alerjisine yönelik sağlık ekibini
uyarmak için uygun ve onaylanmış bir bileklik
takılmalıdır.

Alerjik reaksiyonlar hemen ortaya çıkabileceği gibi
saatler ya da günler sonrada ortaya çıkabilir.
İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ:
İki ya da daha fazla ilaç bir arada kullanıldığında, tek
tek kullanıldıklarından daha az etkili (antagonistik
etki) ya da tek tek kullanıldıkları durumdan daha etkili
(sinerjistik-sinerjik etki) olabilirler.
İlaçların veriliş yolları


Enteral yol: Oral yol (ağız yolu)
Parenteral yol: İM (kas içi), İV (damar içi), İD
(deri içi), SC (deri altı) ve lokal ilaç uygulamaları
(deriye, kulağa, buruna,solunum yollarına, vajinaya,
rektuma, kolona…vb)
İlaçların Uygulama Yerleri ve Bu Yerlere Özgü
Farmasötik Şekiller- 1 (Lokal)
Lokal
Uygulama Yeri
Farmasötik Şekil (İlaç Şekli)
Epidermal (cilt üzeri,
deriye)
Merhem, pomad, krem, losyon, pudra, solüsyon,
Konjonktiva kesesi
(göz)
Göz damlaları ve merhemler
İntranazal (burun)
Nazal (burun) damla ve spreyi
İntravajinal (vajinaya)
Vajinal ovül (süpozituvar, tablet, merhem, jel, köpük)
Bukkal (yanak içine)
Pastil, solüsyon,
Rektal
Merhem, süpozituvar, enema
Kolon
Lavman uyg.
Dış kulak yolu
Otik (kulak) damlası (solüsyon, süspansiyon)
İlaçların Uygulama Yerleri ve Bu Yerlere Özgü
Farmasötik Şekiller- 2 (Sistemik)
Sistemik
Uygulama Yeri
Farmasötik Şekil
Oral (ağızdan)
Katı Şekiller : tablet, draje, kapsül, film kaplı tablet,
barsakta açılan (enterik) tablet, çiğneme tb, efervesan tb,
kaşe, granül, pilül (hap)
Sıvı Şekiller : Şurup, eliksir, solüsyon, süspansiyon,
damla (konsantre solüsyon), emülsiyon
Parenteral
(sc, im, iv)
İnjeksiyonluk solüsyon veya süspansiyon, emülsiyon
(ampul, flakon, sulandırılacak toz), implantasyon peleti
İnhalasyon
(solunum yollarına)
Gaz, buhar, aerosol, inhalatör, nebülizör, disk,
Transdermal
(yapıştırma)
Flasterler.

İlaçlar, her biri özel içeriğe sahip olan
farklı formlara (şekillere) sahiptir.
İLAÇLARIN ŞEKİLLERİ

TABLET:
Sıkıştırılarak sert, disk
veya silindir haline
getirilmiş pudra
şeklinde ilaç
maddesidir.
İLAÇLARIN ŞEKİLLERİ
DRAJE

Tadı acı olan tabletlerin
alınmasını kolaylaştırmak
amacıyla, üzerleri koruyucu
renkli bir şeker tabakasıyla
kaplanarak elde edilen ilaç
şeklidir.

Bu tabaka kaygan olduğu
için ilacın kolay yutulmasını
sağlar.
İLAÇLARIN ŞEKİLLERİ
KAPSÜL:
- Ağızdan almak üzere
hazırlanmış jelatin
kapsüllerdir.
- İçinde pudra sıvı yağ ya
da jöle halinde ilaç
maddesi bulunur.
İLAÇLARIN ŞEKİLLERİ
PASTİL:
- Yassı yuvarlak biçimde
ilaç olup, kokulandırıcı,
tatlandırıcı ve yapıştırıcı
katılmıştır.
- Emilme sırasında ağız
içinde çözünerek ilaç
maddesi açığa çıkar.
İLAÇLARIN ŞEKİLLERİ

ENTERİK KILIFLI TABLETLER: Midede çözülmeyen
madde ile sarılmış olup, ilaç maddesi ancak
bağırsakta çözülür.
İLAÇLARIN ŞEKİLLERİ

DAMLA:
Etki maddesi çözelti
ve ya süspansiyon
şeklinde ufak hacimli
şişelerde hazırlanmış
ilaçlardır. Göz, burun,
kulak damlaları gibi.
İLAÇLARIN ŞEKİLLERİ

ŞURUP:
İlaç maddesi yoğun
şekerli su solüsyonu
içinde eritilmiştir.
İLAÇLARIN ŞEKİLLERİ

TOZ İLAÇLAR:
Etkili maddesi toz haline
getirilmiş, bazen
kutularda bazen de kağıt
paketlerde hazırlanmış
ilaçlardır.
İLAÇLARIN ŞEKİLLERİ

SÜSPANSİYON:
Bir sıvı ortamda asılı
kalmış ve erimemiş, çok
küçük, katı ilaç
parçacıkları içeren ve
genellikle ağızdan
alınmak üzere
hazırlanmış ilaçlardır.
İLAÇLARIN ŞEKİLLERİ
SOLÜSYON
(eriyik) :

Ağızdan, parenteral veya
yerel kullanım için
hazırlanmış olup, su
içinde bir veya daha fazla
ilaç maddesi eritilmiştir.
Lokal yolla verilen ilaç şekilleri


GLİSERİT: Dıştan kullanmak üzere hazırlanmış en
az %50 gliserin içeren ilaç solüsyonudur.
LOSYON: Deriyi korumak için dıştan sürülmek
üzere hazırlanmış sıvı süspansiyondur
POMAT (merhem):


Dışarıdan kullanmak
üzere hazırlanmış,
genellikle bir ya da
birkaç ilaç maddesi
içeren yarı katı ilaçtır.
Yağ ya da pudra
eklenerek yapışkan hale
getirilmiştir.
PASTE (lapa, yakı, flaster):
Merhemden daha
koyu ve katı,
merheme göre
deriden çok daha
yavaş emilen ilaçtır.
SÜPOZİTUVAR (FİTİL):

Rektum vajina gibi
boşluklara
yerleştirilmek üzere
jelatin maddesiyle
katılaştırılmış, mermi
şeklinde ilaçtır.
Parenteral yolla verilen ilaç şekilleri

AMPÜL:
Steril olarak
hazırlanmış tek
dozluk cam
ampullerde
korunan
ilaçlardır.
FLAKON



Tek ve ya birkaç dozluk
ilacı içeren küçük
şişelerdir.
Bazı flakonlarda etkili
madde toz halinde
bulunur.
Bu ilaçların
sulandırılması gerekir.
İNTRAVENÖZ ERİYİKLER
(serumlar)


İzotonik, hipotonik,
hipertonik eriyiklerdir.
İçeriklerinde, tuz,
glikoz veya protein
olabilir.
İNTRAVENÖZ ERİYİKLER
(serumlar)
İnhalasyon yoluyla verilen ilaçlar:

Solunum sistemi
yoluyla verilen gaz
veya buhar
formundaki
ilaçlardır.
İLAÇLARIN UYGULANMASI İÇİN
HAZIRLIK

İlaç uygulamalarından önce yapılacak hazırlık,
güvenli ve başarılı bir uygulama için gereklidir.

Her sağlık kurumu, hekim tarafından ilaç
isteminin yazıldığı özel formlara sahiptir.
İLAÇLARIN UYGULANMASI İÇİN
HAZIRLIK
REÇETE:
Hekimin ilaç tedavisi
planını yazdığı
formdur.
İLAÇ İSTEMİ (ORDER)

Hekimin istemi olmaksızın hiçbir hastaya ilaç
uygulanmamalıdır.

Hekim ilaç ilaç tedavisi planını “istem”e veya “
reçete”ye yazarak hemşireye iletir.

Hemşire güvenli bir uygulama yapabilmek için mutlaka
yazılı istem almalıdır.
İLAÇ İSTEMİ

Hekim tarafından yazılmış istem hatalı,
eksik ya da anlaşılmaz olabilir.

Bu durumda hekim uyarılmalı ya da
istemin tekrar yazılması istenmelidir.
Uygun değil
Açık değil
HEKİM İSTEMİ
Eksik
HEKİMLE TEKRAR GÖRÜŞÜN
DİKKAT!!!!!!

Acil servis gibi özel bölümlerde, hekim tarafından yetkili
hemşireye sözlü istem verilebilir.

Bu alanlarda, hemşire hekimden sözlü olarak istem
almamalıdır.

Herhangi bir yazılı istem olmadan, ilaç uygulama yasal olarak
yasaktır.

Ancak özel birimler için belirlenmiş kurum politikası uygulanır.

ACİL DURUMLARDA ZORUNLU OLARAK YERİNE
GETİRİLEN İSTEMLER BİRAN ÖNCE YAZILI HALE
GETİRİLİP HEKİME İMZALATILMALIDIR.
İlaç İstemi Tipleri




“Düzenli İstem”: standart olarak yeni bir ilaç
istemi yazılana kadar ya da istenen gün/doz
sayısı kadar uygulanan istemdir.
“Lüzum halinde”: gerekirse ya da ihtiyaç
duyulunca alınması önerilen ilaçlardır.
“Tek Doz”: Hekim tarafından istenen özel bir
zamanda yalnızca bir kez uygulanan ilaçlar için
geçerlidir.
“Acil istem”: daima tek doz istemdir, fakat
hemen uygulanması gereken istemdir.
İLAÇ İSTEMİNİN BÖLÜMLERİ
Bir ilaç istemi yedi bölümden oluşur.
1. Hastanın Adı ve Soyadı
2. İlaç isteminin yazıldığı tarih ve zaman
3. Uygulanacak ilacın ismi
4. İlacın dozu
5. İlacın uygulama yolu
6. İlacın uygulama sıklığı
7. İstem yazan kişinin imzası

İLAÇ İSTEMİNİN BÖLÜMLERİ
1. Hastanın Adı ve Soyadı

Hastanın tam ismi kullanılmalıdır.

Bazı kurumlarda, hastanın tam ismi, kimlik
numarası, hekimin ismi, hastanın dosyasındaki
tüm alanlara otomatik olarak basılır.
İLAÇ İSTEMİNİN BÖLÜMLERİ
2. İlaç isteminin yazıldığı tarih ve zaman
 İlaç isteminin yazılma tarihi: gün, ay, yıl, olarak
belirtilmelidir.
3. Uygulanacak İlacın İsmi
 Hekim istemlerinde uygulanacak ilacın marka
isi ya da jenerik ismi belirtilir.

Marka ismi iyi bilinir ancak jenerik isminin de
belirtilmesi uygulamanın güvenliği açısından
önemlidir.
İLAÇ İSTEMİNİN BÖLÜMLERİ
4. İlacın dozu:

İlaç dozlarında uluslar arası kabul görmüş
metrik sistem kullanılır.

Hemşire birimleri ve birim dönüşümlerini
bilmelidir.

İlaç hataları hekim el yazısının okunaksız
olması ya da kullanılan malzemenin metrik
sisteme uygun olmaması nedeni ile oluşabilir.
İLAÇ İSTEMİNİN BÖLÜMLERİ
5. İlacın Uygulama Yolu:

İlaçların uygulama yolu açıkça belirtilmelidir.

Çünkü bazı ilaçlar birden fazla yolla verilebilir.

İlacın uygulama yolu, ilacın özelliğine, beklenen
etkisine ve hastanın durumuna göre hekim tarafından
belirlenir.

Hemşire hekim istemine göre ilacı uygularken ilaç
formunun istenen yol ile uygunluğu mutlaka kontrol
edilmelidir!!!!!!
İLAÇ İSTEMİNİN BÖLÜMLERİ
6. İlacın Uygulama Sıklığı:

İlacın uygulama sıklığı ve zamanı hekimin ilaç
isteğinde standart kısaltmalarla belirtilir.

Zaman ve sıklığın belirtilmesi için yaygın kısaltmalar
kullanılır.

İlaç istemlerinde mutlaka sıklık belirtilmelidir.

Uygulama sıklığı 3x1 olan bir ilaç, kurum politikasına
göre belirlenen farklı zamanlarda uygulanabilir.
İLAÇ İSTEMİNİN BÖLÜMLERİ
7. İstem yazan kişinin imzası:

İstem yazıldıktan sonra mutlaka yazan kişinin
imzasının /parafının ya da kaşesinin istem
kağıdı üzerinde olması gerekir.

İmza, yasal durumlarda çok önemlidir.
İlaç İstem Örneği
•
•
•
Prt. No:1234
Oda No:6
Bn. Ayşe Ak 12.03.2014
Aspirin tab. 3x1/oral (tok)
Dr. A. Kara
İlaçların Hazırlanması ve Uygulanmasında
Güvenlik
Hemşirenin bilmesi gerekenler 5 doğru
ilkesi ;
1-Doğru ilaç
2-Doğru doz
3-Doğru uygulama yolu
4-Doğru zaman
5-Doğru hasta
6-Doğru ilaç hazırlığı (ilaç
şekli, istem kartı
kontrolü)
7-Doğru kayıt
8-Doğru yanıt
DOĞRU
HASTA
DOĞRU
UYG.YOLU
DOĞRU
KAYIT
DOĞRU
İLAÇ
DOĞRU
DOZ
DOĞRU
İLAÇ HAZIRL.
DOĞRU
ZAMAN
DOĞRU
YANIT

İlaç Uygulamalarında EN SON 10 doğru ilkesi
1. Doğru ilaç
2. Doğru doz
3. Doğru hasta
4. Doğru zaman
5. Doğru uygulama yolu
6. Doğru hasta eğitimi
7. Doğru kayıt
8. Reddi doğrulama
9. Doğru ilaç hazırlığı (şekli)
10. Doğru yanıt
İstemin Hemşire Tarafından Alınması
•
Hastane politikasına göre ilaç, hekim isteminden
hemşirenin kendi kayıt sistemine geçirilmelidir.
•
Kayıt için hemşire gözlem kağıdı ya da ilaç kartı
kullanır.
•
Her sabah ilaç istemleri hemşire kayıtları ile
karşılaştırılır ve ilaçlarda olan değişiklikler kontrol
edilir.
•
İstemle ilgili herhangi bir şüphe varsa MUTLAKA
hekimle görüşmek gerekir.
• Sağlık kuruluşlarının politikasına göre hekim
tarafından yazılan ilaçlar, ilaç defteri veya her
hastaya ait dosyada ilaçları gösteren kağıtlara
yazılır.
• İlaç uygulamasından sonra, uygulayan kişi saatin
üzerine kırmızı kalemle adının ve soyadının baş
harflerini yazarak imzalar.
• Hasta ilacı alamıyor ya da reddediyorsa bu durum
tedavi defterinde belirtilir ve hekime bildirilir.
İlaç Saatlerinin Ayarlanması

Düzenli saat aralıkları

Yemek saatlerine (AÇ-TOK) göre

Tek dozluk ilaçlar ilaç etkisine göre (Örneğin, idrar söktürücü veriliyorsa
mümkünse gündüz saatlerinde, mide şikayetlerine neden oluyorsa, ağrı,
bulantı veya kusmayı önlemek için genellikle yemeklerle birlikte
uygulanmalıdır. Bazı ilaçlar, besin emilimini engellediği için yemek arasında
verilmelidir. Bazı santral sinir sistemi ve hipertansiyona yönelik
(antihipertansif) ilaçlar ise uyuşukluğa yol açabileceği için yatmadan önce
uygulanır).
500 mg
5 mg
1 tablet
½ tablet
İlaç Dozu
3x1
Günde
verilecek
Sıklık (defa)
Bir seferde
verilecek
miktar
İLAÇ KARTLARI
İlaç istemleri hekim tarafından
yazıldıktan sonra kurum
politikasına göre, ilaç istemleri;
-Tedavi defterine
-Hasta dosyasına
-İlaç kartlarına
-ya da özel formlara kaydedilir.
İLAÇ KARTLARI

İlaç kartları günlük olarak, her ilaç için ayrı
bir kart biçiminde hazırlanır.

Tüm kartlar saatlere bölünmüş özel
kutulara ya da dolaba yerleştirilir.

İlaç kartları küçük ebatlarda (genellikle 5x5cm)
kesilmiş kartonlardır.

İlaç kartı üzerinde; tarih, yatak no, hasta adı soyadı,
uygulanacak ilacın ismi,dozu, biçimi, sıklığı, uygulama
saatleri, uygulama yolu ve hazırlayan kişinin isminin
baş harflerinden oluşan bilgiler yer alır.

(Kart üzerine bu bilgiler yazılmalıdır)
İlaç Kartında Olması Gereken Bilgiler
Tarih:
Yatak no:
Hasta Adı Soyadı:
İlaç adı:
Veriliş Yolu:
İlacın dozu:
İlacın veriliş saati:
Hazırlayanın İmzası
Örnek İlaç Kartı:
Oda/ Yatak No: 319/2
Hastanın Adı Soyadı:
Ahmet Gül
İlacın Adı-Dozu-Yolu:
Novalgine Amp.
2 x 500 mg/I.M.
Uygulama Zamanı: 10.00 – 22.00
İstemin Verildiği Tarih ve Saat:
11.02.2013/08:00
İlaç Kartı Örnekleri
 Kemal

Poyraz Oda No: 201
Coraspin tablet 1 x 300 mg
201
03.02.2014
By. Kemal Poyraz
Coraspin tabl.
(Oral)
1 x 300 mg
St: 08.00
Y.D.
İlaç Kartı Örnekleri (uygulama yapın)
Bn Habibe Yaşar Oda No:123
14.02.2014
 Norvasc tablet 1x 5 mg (oral)
 Duocid tablet 3x1 (oral)
İlaç Kartı Örnekleri (uygulama yapın)
Bn. Zekiye İnan Oda No:5
15.02.2013
 Monoket tablet 2x20 mg (oral)

Ampisid flakon 2x1 gr. (IV)
Bazı sağlık kuruluşlarında ilaç
kartları renklidir.
• Beyaz: Her gün devam eden ilaçlar için
• Pembe-Kırmızı: Günde bir defa verilecek ilaçlar için
• Sarı: Lüzum halinde verilecek ilaçlar için
• Yeşil: Sadece bir kez verilecek ilaçlar için kullanılır.
İLAÇ HAZIRLAMA VE GÜVENLİK

Güvenlik hem ilaçları hazırlarken hem de
uygularken çok önemlidir.

İlaçlar hazırlanırken “3 kontrol ilkesi” ve “10
doğru ilkesi” uygulanmalıdır.

İlaçların bulunduğu ve hazırlandığı bölümde
ilaçlar hazırlanırken 3 kez kontrol edilmelidir:



İlaç, kontrollü bir madde çekmece, buzdolabı
ya da dolaptan çıkarılırken ilaç bilgi sistemi ile
kontrol edilmeli.
İlaç; hazırlama, dökme, kap dışına alınan
doz, IV set hazırlama esnasında hastaya
uygulamadan önce kontrol edilmeli.
İlaç tekrar yerine yerleştirilirken kontrol
edilmeli.
 DİKKAT!!!!

Etiketi okunmayan ya da etiketsiz ilaçlar asla
uygulanmamalıdır.
İlaç uygulama süreci temel olarak 4 evreden
oluşur:




(a) ilacın reçetelenmesi veya istemin verilmesi
(b) istemin hemşire tarafından alınması
(c) ilacın hazırlanması ve hasta bireye ulaştırılması
(d) ilacın uygulanması
İLAÇ HATALARI
(a)
ilacın reçetelenmesi veya
istemin verilmesi
(b) istemin hemşire tarafından
alınması
(c) ilacın hazırlanması ve hasta
bireye ulaştırılması
(d) ilacın uygulanması
İLAÇ
UYGULAMA
HATASI

Bu hatalar hekim kaynaklı, hemşire kaynaklı veya
hasta kaynaklı olabilir.

Hekim kaynaklı hataların hemen hemen tamamı istem
ya da reçeteleme aşamasında olmaktadır.

Önlenmesi için hekimin istem ya da reçeteyi daha
dikkatli hazırlaması gerekir.

Hasta kaynaklı hatalar, hasta ilaca ulaştıktan sonra
gerçekleşir.

Hasta, kendine verilen ilacı kullanmaz ya da
yanlış kullanır.

Bazı durumlarda ise kendine verilmeyen bir
ilacı kullanabilir.

Önlenmesi için hastanın eğitimi yanında ilaçlar
hakkında yeterli bilgi verilmesi şarttır.

Hastaya ilacın etkileri ve yan etkileri doğru
olarak anlatılmalıdır.

Hemşire kaynaklı hatalar, çoğunlukla ilacın
hastaya uygulanması sırasında gerçekleşir.

Bu hataların önlenmesi için, hemşirenin 10
doğru ilkesine, yani doğru hasta, doğru ilaç,
doğru doz, doğru zaman, doğru uygulama yolu,
doğru ilaç hazırlığı, doğru kayıt ve doğru yanıt
gibi ilkelere dikkat etmesi gerekir.

Hemşirelerin, ilaç hatalarını kayıt etmesi ve
bildirmesi hemşire eğitimi için de büyük yarar
sağlar.
Hemşireden kaynaklanan en çok
görülen ilaç hataları:





Yasal olmayan isteme göre ilacın verilmesi,
Hekim istemi olmadan ilacın verilmesi,
İlacın okunuş ve görünüş benzerliği sonucunda yanlış
ilacın verilmesi, ilaç dozunun yanlış hesaplanması
Yanlış dozda ilaç verilmesi,
İlaç kutusu veya paketi üzerindeki bilgilere dikkat
etmeme ve ilaç uygulamasının unutulmasıdır
İLAÇ DOZUNUN HESAPLANMASI

İlaç tedavisinde doğru dozda ilacın
verilebilmesi için öncelikle ölçü sistemlerinin
iyi bilinmesi gereklidir.

İlaç ölçümünde metrik sistem kullanılır.

Metrik sistemde uzunluk birimi olarak metre,
volüm birimi ve ağırlık birimi olarak gram
kullanılır.
İLAÇ DOZUNUN HESAPLANMASI





1 miligram (mg)= 1000 mikrogram
1 gram (gr)= 1000 miligram
1 kilogram (kg)= 1000 gram (gr)
Volüm birimi olarak;
1 litre= 1000 mililitre
1 ml. = 1 cc= 1 cm3 = 10 dizyem = 20
damla

İlaç Uygulamalarında kullanılan Ölçütler

1ml = 20 damla (Kan transfüzyonunda 15 damla)
4-5 ml= 1 tatlı kaşığı
15 ml = 1 yemek kaşığı
250 ml = 1 su bardağı
100 ml = 1 çay bardağı




İlaç Dozunun Hesaplanması

İlaçların verilmesi sırasında dikkat edilecek önemli bir
nokta ilaç dozunun doğru olarak hesaplanmasıdır.
!!!!!!!!!!!!!!!!!

Aksi takdirde ilaç az bir doz verilirse, hastalık üzerinde
etki etmez, fazla dozda verilirse ilça
intoksikasyonlarına (zehirlenme) neden olabilir.

İlaç dozunu hesaplamada kullanılan bazı yöntemler
vardır. Bunlardan en çok kullanılan orantı kurmadır.
İlaç Dozunun Hesaplanması
Formülle

İstenen miktar (x) =
İstenen doz x Eldeki miktar
Eldeki doz

Örnek 1: Bir defada 500 mg. Prednol ampul İ.M. (kas
içine) olarak istem edilmiştir. Elimizde 5 ml. ile
sulandırılarak verilen 750 mg.’lık Prednol ampul
bulunmaktadır. Hastaya bir defada kaç ml. Prednol
verilmelidir?
5 ml.‘ de
750 mg.Prednol varsa
x
500 mg.
_______________________________
x = 5 x 500 = 3,3 ml=cc yapılmalıdır.
750

Örnek 2. Bir defada 1500 mg. Cefazin flakon
İ.V. (damar içine) olarak istem edilmiştir.
Elimizde 3 ml. ile sulandırılarak verilen 750
mg.’lık Cefazin flakon bulunmaktadır.
Hastaya bir defada kaç ml. Cefazin
verilmelidir?
ÇÖZÜM
3 ml. Ampul’ de 750 mg. Cefazin varsa
x
1500 mg
_______________________________
x = 3 x 1500 = 6 ml.cefazin verilmelidir.
750
Örnek 3 (siz yapın)

Amoxilin 625 mg. oral yoldan (ağız) verilmesi
istenmektedir. Bu ilacın 5 mlt’sinde 250 mg. İlaç
içeriği vardır. Hastaya kaç mlt. ilaç verilmelidir?
Hesaplayınız.
çözüm
5 mlt. 250 mg.ise
X
650 mg.dır?


X=650.5/250= 12,5 mlt. ilaç verilmelidir.
Örnek 4

1 tableti 60 mg. olan Aldactone adlı
ilaçtan 30 mg. oral yoldan verilmesi
istenmiştir. Hastaya kaç tablet ilaç
verilmelidir?
60mg
1 tab
30mg
X
X= ½ tablet
Örnek 5 (siz yapın)

1 tableti 30 mg. olan Phenabarbitol
ilacından 60 mg. oral yoldan verilmesi
istenirse hemşire hastaya kaç tablet ilaç
vermelidir? Hesaplayınız.
Çözüm

30 mg.
 60 mg.
1 tablet ise
X tablettir.

X=60.1/30= 2 tablet vermelidir.
İLAÇLARIN EMİLİM HIZI

İlaçların emilim hızı ilacın veriliş yöntemiyle
ilgilidir.

Damar içine ilaç uygulandığında ilacın kana
karışması çok hızlıdır.
İlaçların Alındıkları Yollar ve Emilim
Hızları
Alındıktan Sonra Etkisinin
Ortaya Çıktığı Zamana Kadar
Geçen Süre

Alındığı Yol

Deriden
Ağızdan
Rektal
Cilt Altı
Kas içi
Dil altı- Tablet
İnhalasyon-Solunum
Endotrakeal
Damar yolu








Değişken-ilaca göre
30-90 dak.
5-30 dak.
15-30 dak.
10-20 dak.
3-5 dak.
3 dak.
3 dak.
1 dak. (30-60 saniye)
İlaç Uygulamalarında Bazı Özel Terimler

Absorbsiyon: Emilim

Aspirasyon: Yutulan gıdaların ve sıvıların trakeaya kaçması

Endikasyon (kullanılması önerilen durum): İlacın hastaya
tedavi için uygulanabilirliğini tanımlar

Kontrendikasyon (Kullanılması önerilmeyen durumlar):
Olumsuz etkilerin görüldüğü durumlar. İçinde bulunulan durumun
ilacın tedavi amacıyla kullanılmasını engelleyen olasılıklarını
tanımlar.
İLAÇ UYGULAMALARININ TEMEL
PRENSİPLERİ

Hastaya yapılacak işlem ve uygulanan ilaçlar
hakkında bilgi verilmelidir.

Hastanın bir ilaca ya da herhangi bir yiyeceğe karşı
allerjisi olup olmadığı belirlenmelidir.

Tüm uygulamalar öncesi eller yıkanmalıdır.

Kullanılacak malzemeler bir tepsi içinde tam olarak
hasta yanına götürülmelidir.

Hasta uygulanan tüm işlemlerin öncesi, sırası ve sonrası
gözlenerek ilaca karşı herhangi bir reaksiyon gelişip
gelişmediği ve işlemin uygulanmasına engel herhangi bir
durum olup olmadığı belirlenmelidir.

Birden fazla ilaç alan hastalar, ilaç-ilaç, ilaç-besin etkileşimi
açısından değerlendirilmelidir.

İlaç kartı ve ilaç istekleri karşılaştırılarak kontrol edilmelidir.

İlaç uygulamalarında 10 doğru ilkesi dikkate alınmalıdır.

İlaçlar uygulandıktan sonra uygun şekilde kaydedilmelidir.
İlaç Uygulamalarında Dikkat
Edilecekler-1
•
İlaç hazırlarken dikkat dağıtacak işlere uğraşılmama
•
İlaç hazırlama ortamı aydınlık olmalı
•
İlaç tepsisi düzenli olmalı, ilaç kartları karışmamalı
•
İlaç hazırladıktan sonra ilaçlar dağıtılıncaya kadar
güvenli bir yerde saklanmalı
Doğruluk Sağlamak İçin:
Üç kez ilaç kontrolü
1-Şişeyi yerinden alırken
2-İlacı kadehe koyarken
3-İlaç şişesini yerine koyarken
İlaç Uygulamalarında Dikkat Edilecekler-2
•
İlaçlar hastalara bizzat hazırlayan kişi tarafından
verilmeli
•
İlaçların görünümleri hazırlama sırasında kontrol
edilmeli
•
İlaçların verileceği zaman ve uygulama özellikleri
bilinmeli
•
İlaç uygulaması yapıldıktan sonra imza atılmalı
İlaç Uygulamalarında Dikkat Edilecekler-3
•
İlaç uygularken hasta kimliği kontrol edilmeli
•
Oral ilaçlarda hasta ilacı yutana kadar
beklenmeli
•
Hasta ilacı belirtilen saatte bir nedenden dolayı
alınamadıysa mümkün olan en kısa zamanda
verilmeli

Günde bir defa sabah verilen bir ilacın
verilmediği fark edilirse, bu ilaç öğleden sonra
verilebilir.

Eğer durum ertesi gün fark edilirse, o gün çift
doz verilemez.

Ağız yoluyla yapılan uygulamalarda, hasta
ilacı yutana kadar hemşire odada kalmalıdır.

Eğer ilaç enjeksiyon yoluyla verildiyse,
hemşire akut bir ilaç reaksiyonu açısından bir
süre hastayı gözledikten sonra odadan
ayrılmalıdır.
Bazen
bir ilaç özellikle verilmez.
Hemşire
hastanın
alerjik
reaksiyon
gösterdiğini düşünüyorsa, ilacı vermez ve
durumu bildirir.
Hemşire
hastanın aldığı ilaca karşı
göstereceği doğru yanıtın ne olduğunu
bilmeli, istenmeyen bir yanıt gözlediğinde
bunu kaydetmeli ve bildirmelidir.
Eğer
hasta ilacı almak istemiyorsa, bunun
nedenini öğrenmeye ve hastayı ikna etmeye
çalışmalıdır.
rağmen hasta almamakta ısrar ediyorsa,
ilacı almaya zorlamak ya da ona kızmak
yanlıştır. Bu durumda, nedeniyle birlikte
hastanın ilacı almadığı kaydedilmeli ve
bildirilmelidir.
Buna
İlaç Uygulamalarıyla İlgili Kazalar



İlaç uygulamalarına ilişkin bir kaza meydana
gelmemesi için tüm önlemler alınmalıdır.
Bir kaza olmuşsa, ilk düşünülecek nokta hastanın
sağlığı ve güvenliğidir.
Durum derhal hastanın hekimine bildirilir ve gerekli
önlemler alınarak hastanın en az zararla kurtulması
sağlanmaya çalışılır.
Hasta ve Ailesinin İlaçlar
Konusunda Eğitimi




Hastaya;
İlacın hangi amaçla verildiği,
En uygun kullanımının nasıl olduğu,
Etkileri ve yan etkilerinin neler olabileceği,
Alınması ihmal edildiğinde ne gibi sonuçlar
doğabileceği anlatılmalıdır.

Kendi kendine her gün enjeksiyon
yapmak zorunda olan hastalara
hemşire
tarafından
bu
işlem
öğretilmelidir.

Bu öğretim; asepsi, doz hesabı, ve
enjeksiyon tekniğini içermelidir.

Bazen hastanın ilacını alacak, enjeksiyonunu
yapacak gücü ya da yeteneği olmayabilir. Bu
nedenle yalnız hasta değil, ailesi içinde uygun
bireyler de bu eğitimin kapsamına alınmalıdır.

Ayrıca ilaçların meydana getirebileceği istenmeyen
etkilerle öncelikle hasta yakını karşılaşacağından,
bunları tanıyabilmesi önemlidir.
•
İlaçların içerikleri ve etkileri bilinmiyorsa
MUTLAKA prospeküsten okunmalı sonra ilaç
verilmemeli.
•
İlaç İndeksi, Vademecum incelenmeli

Narkotik ilaçlar mutlaka çift
kilitli dolaplarda saklanmalıdır.

Bunlar kullanıldığında, kesinlikle
rapor tutmak gerekir.

Bu rapora hastanın adı, narkotik
ilacın miktarı, istemi veren
hekimin
adı,
uygulayan
hemşirenin adı, tarih ve saat
kaydedilir.

!!!!!!!!Narkotiğin ampul içinde artan bir dozu varsa,
bunun da yok edildiğini belirtir bir not düşülür.

!!!!!!!!!Bu işlemi gözleyen bir hemşirenin de tanık
olarak imza atması uygun olur.

!!!!!!!!!Hemşireler nöbet değişimleri sırasında
narkotik ilaçları kesinlikle sayarak teslim alıp teslim
vermelidirler.
ilaçlar çocukların ulaşamayacağı
yüksek ve kilitli dolaplara konmalıdır.
 Evlerde
İLAÇLARIN UYGULANMA
YOLLARI
ENTERAL
(AĞIZ- ORAL)
UYGULAMA
PARENTERAL
(AĞIZ DIŞI)
UYGULAMA
ENTERAL UYGULAMA
AĞIZ YOLU
Hasta ilacı yutar.
Oral uygulama
PARENTERAL UYGULAMA
Solunum
yolu
Enjeksiyon
yolu
LokalYerel yol
ENJEKSİYON
YOLLARI
Deri altı dokusu
Subkutan yol
Kas dokusu
İntramüsküler yol
Deri içi
İntrakutan yol
(intradermal)
Ven
İntravenöz yol
Arter
İntraarteriyel yol
Kalp dokusu
İntrakardiyal yol
Periton boşluğu
İntraperitoneal yol
Spinal kanal
İntraspinal yol
Kemik
İntraosseus yol
İLAÇLARIN AĞIZDAN (ORAL) VERİLMESİ
•
Yutulan İlaçlar: mideden ve ince barsaklardan emilerek
kana karışır. Kapsül, tablet, draje şeklindedir.
•
Dilaltı İlaçlar: Lokal ve sistemik etki göstermek üzere
dilaltına yerleştirilen ilaçlardır. Ağızda tükürük salgısı ile
eritilirler, lokal ve genel etki gösterirler.
•
Çiğnenen ilaçlar: Hem ağız mukozasından ve
yutulduktan sonra mideden emilerek lokal ve genel etki
gösterirler.
Oral uygulamanın en önemli dezavantajları,
* ilaçların karaciğerden geçerken bazen
önemli ölçüde yıkılmaları,
* tamamen emilememeleri,
* sindirim enzimleri veya mide asitleri
tarafından yıkılmaları,
* besinlerle emilimlerinin azalması,
* bilinci açık olmayan ve sedasyonda olan
hastalara verilememeleridir.
İLAÇLARIN ORAL YOLLA UYGULANMASI




Araç gereç:
İlaç kartları
İlaç kadehleri
Verilecek ilaçlar
İlaç tepsisi
istemiyle ilaç kartları karşılaştırılarak
 Hekim
kontrol edilir.
 Hemşire
uygulayacağı ilaçların etki ve yan etkileri
ile ilgili bilgi edinir.
 Eller
yıkanır,
böylece
yayılımı engellenir.
mikroorganizmaların
Hekim İstemi Kontrolü
İlaç Adı Kontrolü
Sıvı İlaçları Göz
Hizasında Ölçme

İlaç hazırlamaya başlamadan önce odanın
sakin ve aydınlık olmasına dikkat edilir.

İlaç kartları ilaç dolabının önüne
hastaların isimlerine göre ayrılarak
yerleştirilir. İlaç dolabının kilidi açılır.

Uygun ilaç raftan alınır ve kartla
karşılaştırılır. Bu birinci güvenlik
önlemidir.
 İlaçlar
ele değdirilmeden temiz bir kadeh (kutu)
içine bırakılır.

Sıvı ilaçların şişeleri etiketli tarafından
tutularak ölçekli bir ilaç kadehi içine
etiketsiz tarafından boşaltılır.

Kadeh göz hizasında tutulur ve ilaç
miktarını ayarlamak için baş parmağın
tırnağı, ilacın doldurulmak istendiği
noktaya konur.

İlaç şişesinin ağzı kağıt mendille silinir
ve kapağı kapatılır.

İlaç kadehe konduktan sonra ilaç şişesi, kart, ve
hazırlanan ilaç tekrar kontrol edilir. Bu ikinci
güvenlik önlemidir.

Bir hastanın tüm ilaçları hazırlandığında, ilaç
şişeleri tekrar kontrol edilerek yerine kaldırılır.
Bundan sonra diğer hastanın ilacı hazırlanır. Bir
hastanın ilaçlarının hazırlığı bitmeden diğer
hastaya geçilmez. Bu üçüncü
güvenlik
önlemidir.

İlaç tepsisi hastanın yatağının başına dikkatlice taşınır ve
tepsi daima gözaltında bulundurulur.

Hastanın ilacı doğru zaman dilimi içinde verilir. Hastane
politikasına göre bu süre ilaç saatinden 30 dakika önce
başlayabilir ya da ilaç saatinde başlayarak bu saati 30 dakika
geçebilir.

İlacı vermeden önce doğru hasta belirlenir.
Hastayı
belirlemek,
kazaların
önlenmesi
açısından
hemşirenin
önemli
sorumluluklarındandır.

Hastaya her bir ilacın veriliş amacı ve etkisi
açıklanır. Bu hastanın tedavisine katılımı
açısından önemlidir.

Hastanın doğrulmasına yada yan tarafa dönmesine
yardım edilir. Uygun pozisyon ilacın yutulmasını
kolaylaştırır ve aspirasyonu (boğulma) önler.

Hastaya ilacı eline mi almak istediği yoksa kadehten
mi içmek istediği, tek tek yahut hepsini birden mi
yutmak istediği sorulur.

Eğer ilaç yere düşerse atılır ve hastaya yeni bir ilaç
verilir.

Katı yada bazı sıvı ilaçları alırken hastaya su ya da uygun
bir sıvı verilir. Sıvılar ilaçların yutulmasını kolaylaştırır.
Ancak farenjeal bölgeye tutunması istenen sıvı ilaçlarla
beraber su verilmemelidir. Dişlere ve müköz membrana
zararlı olan sıvı ilaçlar hastaya pipetle içirilir.

Eğer hastanın bilinç durumu değişmişse ya da hasta yutma
güçlüğü çekiyorsa ilacın uygun olan başka bir yola verilmesi
için hekim uyarılır.

Hasta ilaçlarını yutana kadar yanında kalınır ve gözlenir.
Kayıtlar yasal açıdan önem taşır. Hekim istemi olmadıkça
ilaçlar hasta yanında bırakılmaz.

İlaç kartları yeniden kart kutusuna yerleştirilir. Atılacak
gereçler atılır, temizlenecek olanlar temizlenir.

İlaca karşı yanıtını değerlendirmek için ilacı verdikten 30
dk içinde hasta kontrol edilir.
Hastanın Kimliğini Kontrol
Hasta İlacı İçene Kadar Bekleme
İmza Atma
BUKKAL İLAÇ UYGULAMA



Bukkal ilaç uygulamalarında tablet ya da kapsül, ağız içinde diş
eti ve yanak arasına yerleştirilir.
Hastaya diliyle ilacı hareket ettirmemesi söylenmelidir, aksi
takdirde ilaç dilaltına gidebilir ve burada daha hızlı emilebilir ya
da yutulabilir.
Bukkal mukoza çoğu ilaç için dil altı (sublingual alana) göre
daha az geçirgen olduğu ve yavaş emilim sağladığı için dilaltı
uygulamasından daha fazla tercih edilir.
DİL ALTINA (SUBLİNGUAL) UYGULAMA





Dilaltı uygulamalarında ilaç, dilaltına
yerleştirilir ve yavaş yavaş çözünmesi
beklenir.
Bölge kan damarları kaynağından zengin
olduğu için dilaltı yol ile verilen ilaçlarda etki
hızlıdır.
Dilaltı ilaç şekilleri, en çok hızlı parçalanan ve
içi su dolu sert jelâtin kapsüllerden oluşur.
Birden çok ilaç order edildiğinde oral ilaçlar
yutulduktan sonra, dilaltı ilaç uygulama
hazırlığı yapılmalıdır.
Hastaya ilaç çözünene kadar bir şey yiyip
içmemesi konusunda bilgi verilir
TEŞEKKÜRLER