Ekosistemin Biyotik Unsurları
advertisement
EKOSİSTEM ÇEVRE BİLİMİ • Ekosistem, canlıların birbirleriyle cansız öğelerle sürekli ve dengeli etkileşiminden kaynaklanan dinamizm ile kendi kendini besleyebilen ve yenileyebilen doğal bir sistemdir. Sistemin sağlıklı çalışabilmesi için her unsurun aksatmadan üzerine düşeni yapması gerekir. . Bu da her unsurun sağlıklı olması ve sisteme enerji girişi ile mümkündür. • Ekosistemler doğal denge durumlarını koruyabilme özelliğine sahiptirler. Bu özellikleri, geri itilim ”feeding back" mekanizmasıyla sağlanır. Böylece denge veya homeostasi denen seviyelerini korurlar. • Ekosistemdeki dengenin sürekliliği için geri itilimin negatif olması gerekir. Negatif geri itilim (bildirim), ekosistemdeki olayları durdurarak veya yavaşlatarak düzenler. Herhangi bir populasyonun büyüklüğü belli bir seviyeyi aşarsa, ekosistemin değişik etmenleri tarafından daha fazla üremeye izin verilmez. Böylece populasyon dengelenir. • Doğal sistem olan organizma kendi kendine yetmediği gibi, hiçbir ekosistem de diğer ekosistemlerden tamamıyla bağımsız olamaz. • Ekosistemler çevre biliminin en temel yapısal ve fonksiyonel birimidirler. Ekosistemin yapısı, çevresel şartların durumu ve buna göre belirlenen canlı türü çeşitliliği ile ilgilidir. • Ekosistemin dinamizmi, yani sürekli olarak kendi kendini besleyebilmesi ve yenileyebilmesi, enerji akışı ve madde döngüsünün aksamadan devamı ile mümkündür . Ekosistemlerin Yapısal Unsurları • Ekosistem bir damladan oluşan bir gölcük veya bir akvaryum kadar küçük olabileceği gibi bir okyanus kadar büyük de olabilir • Ekosistemler, insan etkisinden uzak olan doğal ekosistemler ve insan etkisiyle meydana gelmiş yapay ekosistemler olarak iki kategoride incelenebilirler. Doğal ekosistemler ortamlarına göre, step, çöl, orman ve bataklık gibi karasal ekosistemler göl,gölcük, havuz,dere, ırmak, nehir, deniz ve okyanus gibi sucul ekosistemler olarak sınıflandırılabilirler. Ekosistemin Biyotik Unsurları • Populasyon terimi, ilk önceleri sadece insan topluluklarını belirtmek amacıyla kullanılmış olup daha sonraları tüm canlıları kapsayacak şekilde genişletilmiştir. POPULASYON • Belli bir bölgede belli bir zaman içinde yaşayan ve karşılıklı ilişkiler içinde bulunan aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluktur. Populasyon Büyüklüğü ve Yoğunluğu • Belli bir zamanda populasyonu oluşturan birey sayısı populasyon büyüklüğü olarak tanımlanmaktadır. Populasyon büyüklüğü genel olarak üç parametre tarafından belirlenmektedir. Bunlar, doğum oranı, ölüm oranı ve yeni bireylerin populasyona dışarıdan katılma ya da ayrılmaları, yani göçlerdir Populasyonda Büyüme Formu • Populasyon, ilk kez bireylerinin ortamda var oluşundan, çevre ile tam uyumlu denge seviyesine ulaşıncaya kadar büyümeye devam eder. Populasyonlardaki bu büyüme grafik ile ifade edildiğinde, genel olarak S şeklinde yani sigmoid bir büyüme eğrisi göstermektedir. • Populasyonun ilk kez ortamda bulunduğu zamanlarda, birey sayısı az olduğundan çevresel şartlar ve kaynaklar, uygun durumdadır. Fakat populasyon ortama yerleşme aşamasında olduğundan populasyonun büyümesi yavaştır. Populasyon büyümesinde bu safhaya pozitif artış fazı denmektedir. • Populasyonun ortama yerleşimi tamamlandıktan sonra, çevresel şartlar ve kaynaklar uygun olduğundan büyümedeki artış çok hızlı bir seviyeye ulaşır. Bu safhaya logaritmik artış fazı denir. Çoğalma Potansiyeli ve Çevresel Direnç • Bir populasyonun, ideal çevre şartları altında ulaşabileceği maksimum artış hızı, onun çoğalma potansiyeli olarak bilinmektedir. Biyosferdeki populasyonların çoğalma potansiyeline ulaşmaları demek, ekolojik dengenin bozulması demektir. • Çevrenin iç dinamikleri, hiçbir populasyonun çoğalma potansiyeline ulaşmasına izin vermeyerek, populasyonları kontrol altına alır ve denge düzeyinde tutar . Bu da tüm canlılar için yaşanabilir çevre yani ekolojik denge demektir. Populasyonları kontrol altında tutan ekosistemin bütün biyotik ve abiyotik iç dinamiklerine çevresel direnç denir. • Yaş Dağılımı • Doğal populasyonları oluşturan bireyler farklı yaşlardadır. Yaş durumu populasyondaki ölüm ve doğum oranlarını etkilediğinden, populasyonun yapısı açısından önemlidir. • Bir populasyonu oluşturan her yaş gurubuna ait birey sayısı toplam birey sayısına oranlanarak % değeri bulunur ve bu değerlere dayanarak grafikler çizilir. Bu grafiklere yaş piramidi adı verilir. • Yaş piramitlerinin durumuna göre populasyonlar, gelişen populasyon, dengeli (durgun) populasyon ve gerileyen populasyon olmak üzere üç gruba ayrılırlar
