İncelemek İçin Tıklayınız

advertisement
SÖZLÜK DERGİSİ
Cilt: 6 Sayı: 1
Mart 2015
ISSN 1308-1500
Editör
Prof. Dr. Cengiz Yakıncı
İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, MALATYA
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Başkanı
TDK İlaç ve Eczacılık Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
TDK Hemşirelik Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
cengizyakinci@hotmail.com
Editör Yardımcısı
Belgin Aksu
TDK Türk Dili Uzmanı
belginaksu@hotmail.com
Yayın Kurulu
Prof. Dr. Esmeray Acartürk
Prof. Dr. Yakup Gümüşalan
Prof. Dr. Yalçın Özkan
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi
E. Öğretim Üyesi ADANA
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
esmeray.barin@yahoo.com
Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi
İSTANBUL
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
yakupgumusalan@yahoo.com
GATA Eczacılık Bilimleri Merkezi
Ankara
TDK İlaç ve Eczacılık Terimleri
Çalışma Grubu Üyesi
yozkangata@gmail.com
Prof. Dr. Esin Kâhya
Prof. Dr. İbrahim Yıldırım
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih
Coğrafya Fakültesi E. Öğretim Üyesi
ANKARA
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
esinkahya2002@yahoo.com
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa
Tıp Fakültesi E. Öğretim Üyesi
İSTANBUL
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
iy1442@gmail.com
Prof. Dr. Cengiz Aslan
Fırat Üniversitesi Spor Bilimleri
Fakültesi Dekanı ELAZIĞ
carslan@firat.edu.tr
Prof. Dr. İsmet Aydoğdu
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi
MANİSA
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
sacayak@gmail.com
Prof. Dr. Hamza Zülfikar
Prof. Dr. Ayla Bayık
Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi
İZMİR
TDK Hemşirelik Terimleri Çalışma
Grubu Başkanı
bayik@ege.edu.tr
Prof. Dr. Süheylâ Ünal
İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi
MALATYA
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
suheylaunal@gmail.com
Ankara Üniv. Dil ve Tarih Coğrafya Fak.
Türkçe Bölüm E. Başkanı ANKARA
TDK Tıp ve İlaç ve Eczacılık Terimleri
Çalışma Grubu Üyesi
hamza.zulfikar@hotmail.com
Sahibi
Logos Yayıncılık Tic. A.Ş. adına
Rıfat Bahar
Yayın Koordinatörü
Tania Sisa
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
Prof. Dr. Cengiz Yakıncı
Dizgi-Mizanpaj
Ayfer Eryeşil
Arzu Deniz Ölmez
Yayın Türü: Yerel Süreli
Baskı Yeri/Matbaa: LOGOS YAYINCILIK
Yönetim Yeri: LOGOS YAYINCILIK TİC. A.Ş.
Yıldız Posta Cad. Sinan Apt. No. 36 D. 66/67 34349 Gayrettepe-İstanbul
Tel: (0212) 288 05 41 - (0212) 288 50 22
Faks: (0212) 211 61 85
e-posta: logos@logos.com.tr
Sözlük Dergisi, üç ayda bir yılda dört sayı olarak yayımlanır. Bu dergide yayımlanan yazıların telif hakları
Logos Yayıncılık Tic. A.Ş.’ye ait olup, yayımcının yazılı izni olmadan hiçbir şekilde tümü veya herhangi bir bölümü
kopya edilemez, herhangi bir dilde tamamen veya kısmen yayımlanamaz, dijital ortama yüklenemez.
SUNUŞ
Ergen sağlığı çocukluk ile erişkinlik dönemi arasındaki ergenlere ve gençlere fiziksel, cinsel ve ruhsal
olarak danışmanlık ve tedavi hizmeti veren bir bilim dalıdır. Ergeni bir bütün olarak inceleyerek onun
tam sağlıklı olması için gereken her türlü yaklaşımı göstermeye çalışmaktadır.
Ergenlik dönemi hayatın en sağlıklı olduğu bir dönemdir. Onun için ergenler ve gençler sağlık
merkezlerine gitmek istemezler. Ergenlik, hayatta dürtü kontrolünün en zor sağlandığı bir dönemdir.
Onun için de ergen ve gençlerin riskli davranışlarda bulunma olasılığı fazladır. Ergenler ve gençler
bu dönemde rol model ararlar ve güvenli ikili ilişkilere girmek isterler. Onun için onlara yaklaşım
çok önemlidir. Ergene hizmet verirken çocuk doktoru gibi muayene etmek yanında bir psikolog gibi
konuşmak da gereklidir. Ergen sağlığı disiplinler arası bir yaklaşımla hizmet vermeye çalışır. Ergenlerin
yataklı hizmet birimleri çocuk hastanesi içinde konuşlanırken çocuk ruh sağlığı, kadın doğum ve
hastalıkları, pediatrik endokrinoloji, spor hekimliği, ortopedi ve travmatoloji yardımlaşarak çalıştığı
birimlerdir. Ergen sağlığı birimi içinde çocuk doktorlarının yanında psikologlar ve sosyal hizmet
uzmanları ve diyetisyenlere de çok önemli görevler düşmektedir. Ergenin ve gencin “Bu bölüm benim
bölümüm, benim dilimden ve sorunlarımdan ancak burası anlar.” yaklaşımını göstermesi istenilen
hedeftir. Ergenler ve gençler yaşadıkları toplumun %20’sini teşkil etmektedirler. Onların da kendi
sorunlarını bilen ve kendileri ile iletişim becerileri yüksek, uzmanlarla çalışmaları en doğal haklarıdır. Eğer
ergenlik ve gençlik dönemini bir geçiş dönemi olarak görüp sorunlarını önemsemezsek kaybedeceğimiz
ergenlerimiz ve gençlerimiz olacaktır. Yitirilmiş bir gençlik, kaybolmuş bir erişkinliktir.
Bu çalışmanın amacı; ergen sağlığı ile ilgili her terimin daha iyi anlaşılmasını sağlayacak Türkçe bir
başucu kaynağı oluşturmaktır. Kullanılan bir ve birden fazla sözcüklü tanımlamaların anlamlarının
mümkün olduğunca Türkçe sadeleştirmesini yaparak anlaşılabilirliğini yükseltmektir.
Sözlüğümüzün oluşturulmasında değerli çalışma arkadaşlarımla birlikte her türlü katkıyı sağlayan,
bizleri bu konuda engin tecrübesi ve birikimiyle yönlendiren çok değerli hocamız Prof. Dr. Cengiz
Yakıncı’ya sonsuz teşekkür ederiz. Sözlüğümüzün oluşmasında ergen doktora programını büyük
fedakârlıklarla sürdürürken ergene sevdasını ve inancını, sözlüğü yaratmaktaki üstün çabasıyla
gösteren Yrd. Doç. Dr. Yaşar Durmaz’ın katkısı da bizlerin nasıl bir ergen ailesi olduğumuzun en
güzel ispatıdır. Sözlüğümüzün konumuzla ilgilenen bütün bilim çalışanlarına katkı sağlayıp yardımcı
olmasını temenni ederiz.
Prof. Dr. Orhan Derman
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
Ergen Sağlığı Bilim Dalı
1
A
acil kontrasepsiyon emergency contraception
aile bireylerinde de görülmesi.
akantozis
nigrikans
acanthosis
nigricans
Korunmasız cinsel ilişkiden sonra, sürdürülmesi kesinlikle
Vücudun kıvrımlarında ve yarıklarında, sık olarak
istenmeyen olası bir gebeliğin implantasyondan önce
koltuk altlarında, kasıkta ve boyunda görülen koyu
önlenmesi.
renkli, kalın, kadifemsi deriyle kendini belli eden bir
âdet menses Belirli yaşlar arasında kadınların ayda bir
döl yatağından kan gelmesi durumu. aybaşı
cilt bozukluğu.
akne acne vulgaris Sıklıkla ergenlik döneminde
âdet döngüsü menstrual cycle Âdetler düzenli
yüzde yerleşen, süreğen seyirli komedon, papül, püstül
bir şekilde başladığında, bir âdetin başladığı günden
ve nodülokistik lezyonlarla belirgin ve seyrinde kalıcı
gelecek âdetin başladığı güne kadar olan, hormonların
skarların gelişebildiği bir hastalık.
artması ve azalmasıyla yetişkinlerde 21 günden 35 güne,
akran istismarı peer abuse Bir çocuğun veya gencin
genç kızlarda ise 21 günden 45 güne kadar değişkenlik
yaşça yakın olan başka bir çocuğu veya genci doğrudan
gösterebilen süreç.
veya dolaylı, fiziksel veya sözel olarak yineleyen biçimde
ADHD attention deficit hyperactivity disorder
dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
kızdırması ve incitmesi, gücünü kötüye kullanarak zarar
vermesi.
adneksiyal torsiyon adnexal torsion Over ve/veya
akran zorbalığı bullying Irk, cinsiyet, din veya
tubanın kendi mezosu etrafında dönmesi sonucu gelişen
yetenek gerekçesiyle yaşça veya fiziksel güç olarak daha
jinekolojik acil bir durum.
zayıf olan çocuk ve gençlerin diğer yaşıtları tarafından
adrenarş adrenarche Böbreküstü bezlerden andojen
kasıtlı ve yinelenen biçimde fiziksel, sözel, cinsel veya
salınmasına bağlı olarak erişkin tipi kıllanmanın
duygusal yönden olumsuz davranışlarla karşı karşıya
başlaması.
bırakılmaları.
ağrılı âdet dysmenorrhea Günlük aktiviteleri
aksesuar
meme
supernumerary
mamma
engelleyecek düzeyde ağrı çekerek âdet görme. dismenore
Embriyonel dönemde kasıktan koltuk altına kadar
AIDS acquired immunodeficiency syndrome edinsel
uzanan süt yolu denilen bir çizgi boyunca çok sayıda
immün yetmezlik sendromu
aile öyküsü family history Aile bireylerinde görülen
hastalıklar hakkındaki toplu bilgi.
aile terapisi family therapy Kişinin ruh sağlığı ve
sosyal, duygusal işlevselliğinin diğer bireylerle, özellikle
aile bireyleriyle yakından ilişkili olduğu ilkesine dayanan,
kişiyi diğer aile bireyleriyle ele alan tedavi yöntemi.
ailevi boy kısalığı familial short stature Aile
fertlerinin de kısa olduğu, erişkin boyunun anne ve
baba boylarının ortalaması kadar olduğu boy kısalığı
hâli.
meme hücresinin beklenen gerilemeyi göstermediğinde
oluşan ve en çok koltuk altında görülen fazla meme.
alkol bağımlılığı alcohol abuse Kişinin fiziksel ve
ruhsal sağlığına zarar verecek biçimde alkollü içkilere aşırı
tutkunluk.
alkol kullanımı alcohol use Alkolün etkilerinin
neden olduğu veya alevlendirdiği, sürekli veya yineleyici
toplumsal veya kişiler arası oluşan sorunlara karşın sürekli
alkol kullanımı.
alkolik alcoholic Alkolizm sorunu olan kişi.
alkolizm alcoholism Kişinin fiziki ve psikolojik
ailevi hiperkolesterolemi familial hypercholesterolemia Kan kolesterol düzeyinin doğuştan itibaren
sağlığına zarar verecek şekilde alkollü içkilere olan aşırı
normal düzeyden yüksek olması ve bu durumun diğer
alopesi areata alopecia areata Halk arasındaki
tutkunluk.
3
Sözlük Dergisi
adı saçkıran veya kılkıran olan, saçlı deri, sakal bölgesi,
yokluğu.
kaşlar, kirpikler ve diğer vücut kıllarının, belli bir belirti
anoreksiya nervoza anorexia nervosa Sıklıkla
olmaksızın tüm vücuda yayılmış bir biçimde dökülmesiyle
ergenlik dönemi kızlarda görülen, şişmanlıkla ilgili
kendini gösteren bir hastalık.
aşırı korku nedeniyle yemek yemede isteksizlik, vücut
Alport sendromu Alport syndrome İdrarda kan
ağırlığının beklenenin en az %15 daha altında olmasıyla
bulunması ve beraberinde işitme kaybının da bulunduğu
belirgin kilo kaybı, beden imgesi bozukluğu ve amenore
kalıtımsal bir böbrek hastalığı.
belirtileri gösteren bir yeme bozukluğu.
amasti amastia Meme dokusu, meme ve meme
anovulasyon anovulation Kadın yumurtalıklarında
başının doğuştan ve sonradan olan nedenlerle yok olduğu
âdetin ortalama 12-14. günlerinde olması beklenen
bir durum.
ovulasyonun (yumurta çatlamasının) olmaması.
amenore amenorrhea Uterusun konjenital yokluğu
Asherman sendromu Asherman syndrome Rahim
gibi gelişimsel sorunlar sonucu görülebileceği gibi
boşluğunun bir bölümünde veya tamamında meydana
hormonal bozukluklar sonucunda da olabilen, üretken
gelen ve bu boşluğun kapanmasıyla, tıkanmasıyla
çağdaki bayanların âdet görmemesi durumu.
sonuçlanan rahim içi yapışıklığı.
amfetamin amphetamine Narkolepsi ve dikkat
Asperger bozukluğu Asperger disorder Bilişsel
eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu dâhil çeşitli
gelişiminde ve dil gelişiminde önemli bir gelişme
bozuklukların tedavisinde, kilo kontrolünde, iştah azaltıcı
geriliği göstermeyen, sıklıkla zekâ düzeyi normal olan
olarak kullanılan sentetik bir uyarıcı.
ancak toplumsal etkileşimde bozukluğun olduğu otistik
amotivasyonel sendrom amotivational syndrome
spektrum bozukluğu.
Genellikle ergenlik çağında ve erkeklerde görülen, süreğen
aşırı kullanım yaralanmaları overuse injury
esrar kullananlarda tanımlanmış geniş anlamıyla ilgisizlik,
Genellikle bilinçsizce yapılan egzersizler sonucunda aşırı
vurdumduymazlık ve asosyal davranışı içeren hiçbir şey
kullanıma bağlı yumuşak dokularda sürtünme, gerilme,
yapmadan yaşama.
tekrarlayan stres ve travmaların bir sonucu olarak görülen
anabolik steroit anabolic steroid 1. Daha çok
yaralanmalar.
atletler, vücudunu geliştirmeye çalışanların kullandığı
aşırı sıvı alma binge drinking Normal bir kişinin
erkek cinsel hormonu olan testosteronla ilgili sentetik
belli bir sürede içebileceğinden daha fazla miktarda başta
madde. 2. Anabolik androjenik steroitlerin kısa ifadesi.
alkol olmak üzere içecek tüketme.
anal istismar anal abuse Dolaylı veya doğrudan,
zorla veya kandırılarak anal cinsel ilişkiye zorlanma, cinsel
uyarılara yönelik davranışlara maruz bırakılma.
atelia athelia Tek veya iki tarafta meme başının
doğuştan yokluğu.
aydınlatılmış onam informed consent Hastanın
androjen duyarsızlığı androgen insensitivity
kendisine uygulanacak herhangi bir tıbbi işleme
Normal hatta yüksek düzeydeki erkeklik hormonlarına
onay verebilmesi veya reddedebilmesi için yeterince
rağmen vücudun erkeklik hormonlarına tamamen veya
bilgilendirilmesi, aldığı bilgi üzerine düşünmesi, özgür
kısmi olarak cevap vermemesi.
seçimine dayalı kararını vermesi.
anksiyete anxiety kaygı
anksiyete bozukluğu anxiety disorder kaygı
bozukluğu
anorşizm anorchism Testislerin bir veya iki taraflı
4
B
bağımlılık addiction Bir maddenin yineleyen
kullanımıyla oluşan ve yoksunluk sendromunun ortaya
Ergen Sağlığı Terimleri
çıkmasını önlemek için maddenin sürekli kullanımını
psikolojik modellerden yararlanılarak geliştirilen bir
gerekli kılan bir fizyolojik nöroadaptasyon süreci:
tedavi yaklaşımı.
uyuşturucuya veya alkole bağımlılık
bimanuel
gynecological
bakteriyel vajinozis bacterial vaginosis Kötü
jinelolojik muayene bimanual
examination İç genital organları
kokulu vajinal akıntıyla kendini belli eden, vajinal
değerlendirmek için bir elin parmaklarının vajinaya
bölgede asit-baz seviyesinin değişmesi sonucu gelişen
diğer elin parmaklarının karın duvarına yerleştirilmesiyle
Gardnerella vaginalis isimli anaerop bir bakterinin neden
yapılan muayene.
bipolar bozukluk bipolar disorder Eskiden manik
olduğu vajina enfeksiyonu.
bariyer kontraseptifler barrier contraceptives
depresyon, manik atak veya manik depresif bozukluk
Erkek kondomu, kadın kondomu, diyafram, servikal
olarak adlandırılan, kişinin depresyon ve/veya mani,
başlık, vajinal sünger ve spermisit gibi çeşitleri olan,
hipomani ve/veya karışık durumlar geçirdiği duygu
spermin vajene ve dolayısıyla da uterusa ulaşmasını
durumu bozuklukları tanımlayan hastalık durumu.
biseksüel gençlik bisexual youth Hem kadınlara
engelleyen doğum kontrol yöntemleri.
baş etme becerisi resilience Bireyin, normalde ruh
sağlığı üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratabilen stres
hem erkeklere yönelik romantik veya cinsel hisleri
bulunan gençlik.
bayılma fainting Beynin normal çalışmasına engel
BKO waist-hip ratio, WHR bel-kalça oranı
Blount hastalığı Blount disease Tibia proksimal
olabilecek herhangi bir durumda ortaya çıkan geçici
epifizinde kamalaşma, metafizin medial tarafında gaga
bilinç kaybı.
şeklinde kemik çıkıntısı ve büyüme plağının hemen
koşullarından kurtulma yetisi.
Beck depresyon ölçeği Beck depression inventory
altından açılanma biçiminde gözüken, tibia vara,
Doktor Beck tarafından geliştirilmiş, çoktan seçmeli 21
proksimal tibial epifiz ve fizisin medial yüzündeki büyüme
soruluk, depresyonun şiddetini ölçmekte kullanılan bir
duraksaması nedeniyle alt ekstremitelerde eğrilikle
araç.
sonuçlanan, genellikle ilerleyici bir hastalık.
beden imgesi body image Kişinin kendi bedenine
ve bedeninin çevreyle olan ilişkisine ilişkin algısı.
BMD bone mineral density, BMD kemik mineral
yoğunluğu
bel soğukluğu gonorrhea Neisseria gonorrhoeae
bakterisinin neden olduğu, genitoüriner sistem yollarında
görülen, cinsel yolla bulaşan hastalık. gonore
BMI body mass index vücut kütle indeksi
boy uzama atağı peak height velocity Boy uzama
hızının 11-16 yaş arasında herhangi bir yaş diliminde
bel-kalça oranı waist-hip ratio, WHR Dünya
Sağlık Örgütüne göre oranı kadınlarda 0,85’ten ve
başlayan ve genellikle 2-3 yıl süren, pubertal büyüme
atağında, maksimuma ulaştığı dönem.
erkeklerde ise 1’den fazla ise android tip obezite olarak
Brugada sendromu Brugada syndrome Yapısal
kabul edilen, santimetre cinsinden bel çevresinin kalça
olarak normal kalbe sahip hastalarda artmış ani kardiyak
çevresine bölümü.
ölüm insidansıyla ilişkili bir EKG anormalliği.
Bethesda sistemi
laboratuvarları
Bethesda
tarafından
smear
system
testi
Patoloji
bulimia nevroza bulimia nervosa Sıklıkla ergenlik
sonuçlarını
dönemi kızlarda görülen, tıkanırcasına yeme nöbetleri
sınıflandırmak için kullanılan bir sistem.
sonrasında alınan kalorilerin kaybedilmesi için kusma,
bilişsel davranışçı tedavi cognitive behavioral
therapy İnsan davranışı ve duygulanımını inceleyen
diüretik veya laksatif alımı gibi davranışların sergilendiği
bir yeme bozukluğu.
5
Sözlük Dergisi
büyüme growth Hücre sayısı ve büyüklüğünün
artmasıyla vücut hacmi ve kitlesinin artışı.
büyüme ağrısı growing pains Çocukluk ve ergenlik
döneminde iskeletin, kaslardan daha hızlı büyümesi
sonucu olduğu sanılan beden ağrıları.
cinsel saldırı sexual assault Bir veya birden fazla
kişinin bir kişiye seksüel bir şekilde sınırı aşarak incitici
bir biçimde yaptığı çok sayıdaki davranışlar.
cinsel yolla bulaşan hastalıklar sexually
transmitted diseases, STD Başlıca korunmasız cinsel
büyüme atağı patlaması growth spurt Yenidoğan
ilişki sonucu bulaşan, HIV, hepatit B virüsü de dâhil
döneminden sonra büyümenin en hızlı olduğu 11-16
olmak üzere çok sayıda bakteri, virüs, mantar ve parazitin
yaşları arasında genellikle 2-3 yıl süren dönem.
neden olduğu hastalık grubu. CYBH, STD
büyüme çizelgeleri growth charts Herhangi bir
cinsel yönelim sexual orientation Kişide karşı
çocuğun büyümesinin sağlıklı olup olmadığına karar
cinse olduğunda heteroseksüellik, kendi cinsine dönük
vermek ve normal çocukların büyümeleriyle karşılaştırmak
olduğunda eş cinsellik, her iki cinse dönük olduğunda
için kullanılan çizelgeler.
biseksüellik olarak adlandırılan cinsel duygu, istek ve
büyüme hormonu growth hormone Adenohipofizin somatotrop hücrelerinde üretilen, organizmanın
büyümesiyle ilgili hormon. somatotrofik hormon
davranışların belli bir cinsiyete çekimi.
CRAFFT CRAFFT (car, relax, alone, forget,
friends, trouble) Alkol ve madde kullanımına bağlı
risk ve problemleri değerlendirmeye yarayan 14 yaş üstü
C
CAGE anketi CAGE questionnaire Ewing
tarafından geliştirilen alkolizmin taranması amacıyla
yaygın olarak kullanılan, kişi tarafından evet/hayır
uygulanan “Evet-Hayır” biçiminde cevaplanılan anket
formu.
CYBH sexually transmitted diseases, STD cinsel
yolla bulaşan hastalıklar
şeklinde cevaplandırılan, dört sorudan oluşan bir test.
cinsel istismar sexual abuse Anal veya vajinal
çocuğun pornografide veya fuhuşta kullanılması,
Ç
çikolata kisti endometrioma endometriyoma
çocuk istismarı child abuse Çocukların
çocuğa pornografi izletilmesi, teşhircilik yöntemleriyle
sağlıklarına zarar veren, fiziksel, duygusal, zihinsel veya
çocuğun bir erişkin veya yaşça kendinden büyük bir
sosyal gelişimlerini olumsuz olarak etkileyen tutum ve
kişi tarafından cinsel doyum elde etmek amacıyla
davranışlara maruz kalmaları. çocuk örselenmesi
ilişki, oral-genital ilişki, cinsel organların ellenmesi,
kullanılması.
cinsel kimlik gender identity Çocuğun iki farklı
çökük meme nipple inversion Meme uçlarının
içeriye dönük veya çökük olma durumu.
cinsiyetten hangisine ait olduğunun farkına varması,
cinsel rol davranışını kazanması ve son olarak cinsel
yönelimini oluşturması.
cinsel kimlik farklılaşması gender identity
disorder Çocuğun veya ergenin biyolojik cinsiyetinden
D
DASH diyeti DASH (dietary approaches to stop
hypertension) diet Kan basıncını düşürme amacıyla
yapılan bir diyet.
veya cinsel kimlik rolünden sürekli rahatsızlık duyması
danışma counseling Yaşamın çeşitli alanlarıyla
sonucu kendi cinsini reddetme ve karşı cinse özgü
ilgili sorunların azaltılması veya giderilmesi için ilgili
tutum ve davranışlarda bulunmayla belirgin olan
uzmandan yardım ve destek alınması.
ruhsal bozukluk.
6
davranış
behavior
Organizmanın
uyaranlar
Ergen Sağlığı Terimleri
karşısında verdiği tepkilerin tümü.
distimik bozukluk dysthymic disorder Depresif
davranış bozukluğu conduct disorder Çocuk
belirtilerin daha hafif düzeyde en az iki yıl boyunca
ve ergenlerde görülebilen, insan ve hayvanlara karşı
sürdüğü ve depresyonun vegetatif belirtileri daha ön
saldırganlık gösterme, eşyalara zarar verme, hırsızlık
planda olduğu bir klinik tablo.
yapma ve kuralları ciddi biçimde bozma bulgularıyla
kendisini gösteren ruhsal bir bozukluk.
diürnal enürezis diurnal enuresis Gündüz
uyanıkken idrar kaçırma.
davranışcı terapi behavioral therapy Sosyal
diyafram diaphragm Cinsel ilişki öncesinde kadının
öğrenme ve edimsel koşullanma ilkelerine dayanan terapi
rahim ağzına yerleştirilen spermin serviksten yukarı
yöntemlerini kullanan psikolojik müdahale biçimi.
geçerek yumurtayı döllemesine engel olması beklenen
DEHB attention-deficite hyperactivity disorder
dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
lateks kılıf.
doğum
kontrolü
contraception
İstenmeyen
depo medroksiprogesteron asetat depot
medroxyprogesterone acetate, DMPA Üç ayda bir
gebeliklerin önlenmesi için kullanılan yöntemler.
doğum kontrol amaçlı kullanılan progesteron preparatı.
yeteneği. fertilite
ör. Depo-provera
depresyon depression İlgi ve zevk almada belirgin
azalma, mutsuzluk, karamsarlık, enerji azalmasına
doğurganlık fertility Dölleme veya döllenme
duygu durumu mood Bireyin bir süre başkaları
tarafından
gözlemlenebilen,
kendisi
tarafından
anlatılabilen belli bir duygulanım içinde olması.
bağlı zihinsel ve davranışsal yavaşlamayla uyku ve iştah
sorunlarının en az iki hafta süreklilik gösterdiği ruhsal
çökkünlük durumu.
DIDMOAD sendromu DIDMOAD syndrome
Wolfram sendromu
dış gebelik ectopic pregnancy Uterus dışında
E
edinsel immün yetmezlik sendromu acquired
immunodeficiency syndrome Human Immundeficiency
Virus’un yol açtığı ciddi fırsatçı enfeksiyonlar, neoplazmlar
veya diğer yaşamı tehdit eden durumların görüldüğü bir
çoğunlukla fallopian tüpte gelişen bir gebelik çeşidi.
hastalık. AIDS
dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
attention-deficite hyperactivity disorder Çocuğun
fiziksel zindeliğin bir veya birkaç unsurunu (kardiyovasküler
başka bir ruhsal bozukluğa bağlı olmadan en az altı
fitness, kas gücü ve dayanıklılığı, esneklik ve vücut
ay boyunca gelişim düzeyine uygun şekilde dikkatini
kompozisyonu) geliştirmeyi amaçlayan sürekli aktiviteler.
odaklayamama, gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı
hareketlilik gösterme ve dürtülerini kontrol edememeye
Ehlers-Danlos
sendromu
Ehlers-Danlos
syndrome Bağ dokusunun genel kusuru sonucu derinin
bağlı olarak işlevselliğinin bozulmasıyla belirgin bir
aşırı elastisitesi ve zedelenebilirliği, eklemlerde aşırı
bozukluk. DEHB, ADHD
bükülebilirlikle belirgin kalıtsal heterojen bir hastalık
disfonksiyonel uterus kanaması dysfunctional
uterine bleeding Herhangi bir organik sebebe
grubu.
bağlanamayan ancak en sık sebebi yumurtlamama olan
rahim iç tabakasında bulunması gereken endometriyuma
uterus kanamaları.
benzeyen dokunun rahim dışında vücudun diğer
disleksi dyslexia okuma bozukluğu
dismenore dysmenorrhea ağrılı âdet
egzersiz excercise Planlı, yapılandırılmış, istemli,
endometriyozis endometriosis Normal olarak
bölgelerinde de bulunması.
endometriyoma endometrioma Rahmin en iç
7
Sözlük Dergisi
tabakası olan endometriyum tabakasının yumurtalıklar
önlemek için ilişkiden sonraki ilk 72 saat içinde
üzerinde bulunması ve kistleşmesi sonucunda oluşan
alınan yüksek doz östrojen ve progesteron veya sadece
hastalık tablosu. çikolata kisti
progesteron içeren hap.
enkoprezis encopresis Bazı nörolojik hastalıklarda ve
esrar marijuana Kenevir bitkisi (Cannabis sativa,
anal yoldan cinsel istismarlarda görülebilen dışkı kontrolü
Cannabis indica) türlerinin çiçeklerinden ve tohum
olacak yaştaki bir kişinin istemsiz dışkı kaçırması.
yataklarından elde edilen, vücutta kullanıldığında
ensest incest Cinsel istismarın anne, baba veya aile
içinden biri tarafından yapılması durumu.
sarhoşluk
ve
keyif
veren
bitki
parçalarının
ve
uyuşturucunun halk arasındaki adı.
enürezis enüresis İdrar kontrolünün beklendiği
eş cinsellik homosexuality Kişiyi ağırlıklı olarak
4-5 yaşlarından sonra gece veya gündüz, yatağına veya
veya tümüyle kendisiyle aynı cinsiyette olan kişilere karşı
giysilerine istemli veya istemsiz olarak haftada en az 2 kez
romantik veya cinsel çekim yaşamaya yönlendiren kalıcı
yenilenen idrar kaçırma durumu.
kişisel nitelik.
ergenlik adolescence Kişinin çocuksu tutum ve
evlat edinme adoption Biyolojik ailesi yanında
davranışlarının yerini yetişkinlik tutum ve davranışlarının
büyümesi olanaksız olan bir çocukla, durumu evlat
aldığı, fiziksel gelişimle birlikte cinsiyete ilişkin bedensel
edinmeye uygun bir birey arasında kalıcı ve yasal bağlar
ve duygusal yetilerin kazanıldığı 11-20 yaşlar arasındaki
sağlanarak çocuk-ebeveyn ilişkisinin kurulması.
dönem.
ergojenik ergogenic Sporcuların doğuştan gelen
arttırmak için aldıkları maddeler ve uyguladıkları
F
femur başı epifiz kayması slipped capital
femoral epiphysis, SCFE Adölesan çağdaki çocukların
yöntemlerin tümü.
kasığında, uyluk medialinde, dizinde ve kalçalarında
yetenekleri ve antrenman dışında performanslarını
erişkinlik adulthood Türk Medeni Kanunu’na göre
ağrı yakınmasıyla hastanelere başvurusu sonrasında, fizik
kişinin 18 yaşını doldurmasıyla, evlenmesiyle veya 15
muayenelerinde şikâyetlerin mevcut olduğu taraftaki
yaşını dolduran küçüğün kendi isteği ve velisinin rızasıyla
kalçanın, özellikle iç rotasyonunun kısıtlandığı diğer
mahkemece karar alınmasıyla eriştiği konum. reşit olma
hareketlerde de azalma saptanması durumunda acil olarak
erkek prezervatifi male condom Lateks maddesinden
ortopedi ve travmatoloji uzmanı tarafından konsülte
üretilen, erkek cinsel organına takmaya uygun, içerisinde
genellikle spermisit (sperm hücresini öldürücü) maddeler
bulunan çok ince ve esnek kılıf. kondom
erken ergenlik early adolescence Ergenliğe ait
belirtilerin kızlarda 8, erkeklerde ise 9 yaşından önce
görülmesi durumu.
eroin heroin Kan dolaşımına katıldığı andan itibaren
edilmesini gerektiren bir patoloji.
fertilite fertility doğurganlık
FHC sendromu Fitz-Hugh-Curtis syndrome FitzHugh-Curtis sendromu
fibromiyalji sendromu fibromyalgia syndrome
Yaygın kas ağrıları, yorgunluk, bitkinlik ve uyku
bozukluğuyla belirgin, sık rastlanan (% 2) ve sebebi
iyilik hissi oluşturan, bir seferlik kullanımda bile çok
bilinmeyen bir süreğen ağrı sendromu. FS
yüksek bağımlılık potansiyeline sahip, yarı-sentetik bir
Fitz-Hugh-Curtis sendromu Fitz-Hugh-Curtis
syndrome Pelvik enfeksiyonun asenden yolla karaciğer
afyon alkaloidi türevi.
ertesi gün hapı morning after pill Korunmasız
kapsülü veya diyaframa ulaşarak sağ üst kadran ağrısına
girilen cinsel ilişkiden sonra istenmeyen bir gebeliği
sebep olmasıyla kendini gösteren ve çoğu zaman akut
8
Ergen Sağlığı Terimleri
G
pelvik inflamatuvarlı hastalarda da görülebilen bir durum.
FHC
fiziksel aktivite physical activity Günlük yaşam
galaktore galactorrhea Her iki memeden gebelik ve
emzirme dönemleri dışında, kendiliğinden sütlü akıntı
içerisinde enerji tüketimiyle gerçekleşen, kas ve eklemlerin
gelmesi hâli.
kullanıldığı, kalp ve solunum hızını arttıran ve farklı
GAPS anketi GAPS (The Guidelines for Adolescent
Preventive Services) questionnaire Ergenlere koruyucu
şiddetlerde yorgunlukla sonuçlanan aktivite.
fiziksel istismar physical abuse Çocuğun anne,
sağlık hizmeti sunumu sırasında sağlık durumunu ve
baba, öğretmen, bakıcı gibi ona bakıp yetiştirmekle
yaşam tarzını sorgulayarak kullanılan kapsamlı tarama
yükümlü kişiler tarafından dayak atılması, yakılması,
anketi.
ısırılması, sarsılması, haşlanması gibi olaylar sonucunda
kaza dışı her türlü yaralanması.
fiziksel uygunluk physical fitness Hareketlerin
doğru olarak yapılmasını ve fiziksel dayanıklılıkla ilgili
olarak vücudun mevcut kondisyon durumu.
flört tecavüz etme hapı date rape drugs Bir kişiye
verildiğinde kişiyi güçsüz duruma düşüren tecavüz gibi
cinsel saldırılara karşı savunmasız bırakan ilaç.
GDM gestational diabetes mellitus gestasyonel
diyabet
gebelik pregnancy Döllenmeden doğuma kadar
geçen dönem.
gece kabusu nightmare Uykunun REM safhasında
ortaya çıkan, kişinin rüyadan uyanmasına neden olan
korkulu rüya.
gece korkusu night terrors Çocuğun gece
fobi phobia Normalde korkulmayacak belirli bir obje
uykusunda görülen, birkaç dakika sürebilen korku ve
veya durumdan belirgin bir şekilde korkma veya kaygı
ağlama atakları olup uykusundan tam olarak uyanmama
duyma.
ve uyandığında bu durumu hatırlamamasıyla belirgin bir
folikül kistleri follicular cysts Genelde gençlerde
görülen, gelişen yumurta hücresinin çatlamadığı, genelde
uyku bozukluğu.
gecikmiş ergenlik delayed puberty Kız çocuklarda
2-3 cm civarında büyümeye devam ettiği durum.
13, erkek çocuklarda ise 15 yaşına kadar bir ergenlik
folikül uyarıcı hormon follicle-stimulatinghormone Beyinde hipofizden salgılanıp yumurtalıklardaki
bulgusunun görülmemesi.
folikülleri uyaran ve büyümesini sağlayan hormon. FSH
follikülit folliculitis kıl kökü iltihabı
Frajil X sendromu Fragile X syndrome Büyük
testisler, kaslarda hipotoni ve otizm, özel yüz şekli (çenenin
öne doğru çıkık olması büyük kulaklar, uzun yüz yapısı,
yüksek kemerli damak ve çene kapanma bozukluğu), zekâ
geriliğiyle belirgin, X kromozomuna bağlantılı bir genin
gecikmiş uyku fazı sendromu delayed sleep phase
syndrome Gece uykuya dalmada ve gündüz uyanmada
zorluk hâli.
geç ergen late adolescent 17-19 yaş arası ergenlik
dönemi.
gelişme development Hücre ve dokuların yapı ve
içeriğinin değişimiyle bedensel olgunlaşma hâli.
gençlik youth Akıl ve beden gücünün, üreticiliğin
mutasyonu sonucu oluşan, sıklıkla erkek çocuklarda
dorukta olduğu 15-24 arası yaş dönemi.
görülen sendrom.
gençlik başlangıçlı diyabet maturity-onset
diabetes of youth Sıklıkla gençlikte veya erken yetişkinde
frengi syphilis sifilis
FS fibromyalgia syndrome fibromiyalji sendromu
FSH follicle stimulating hormone folikül uyarıcı
ortaya çıkan otozomal dominant geçişli tip 2 diyabet. İlk
kez 1964 yılında tanımlanmıştır.
hormon
9
Sözlük Dergisi
gerilim tipi baş ağrısı tension type headache
Genellikle stres ile ortaya çıkan bulantı, kusma ve
beraberinde boyun ve çene kaslarının dirençli kasılması
bezlerinin aşırı çalışmasına (hipertiroidi) neden olan bir
otoimmün hastalık.
grup tedavisi group therapy Bazen kilo verme,
sosyal fobi, bağımlılık, sınav kaygısı vs. bazen kişisel
ile giden baş ağrısı.
gestasyonel diyabet gestational diabetes mellitus
gelişim, bazen de sadece düşünce içeriği değişiklikleri
İlk olarak gebelik sırasında başlayan çeşitli derecelerdeki
gibi daha genel bir amaçla kurulabilen, eğitim almış lider
glikoz intoleransı. GDM
bir psikoterapist yönetiminde belirli sayıda katılımcı ile
gestasyonel trofoblastik hastalık gestational
trophoblastic disease Histopatolojik olarak başlıca
yapılan terapi şekli.
hidatiform mol (HM), invaziv mol, koryokarsinom
nedenlerle büyüyüp dışarıdan görünür hâle gelmesi.
guatr goiter Tiroit bezinin iltihap veya kanser dışı
ve plasental yerleşim bölgesinden gelişen trofoblastik
tümör olmak üzere dört grupta incelenen, plasentadan
kaynaklanan ve birbiriyle ilişkili olan hastalıklar zinciri.
gey gay Eş cinsel erkek.
GI glycemic index glisemik indeks
gıda piramidi food pyramid Her ülke ve bölge
H
halüsinojenler hallucinogens Bilinç bulanıklığı,
sakinleşme, aşırı uyarılma, entelektüel veya bellek
bozukluğu oluşturmaksızın algı değişikliği oluşturan
heterojen bir kimyasal madde grubu.
için değişebilen, beş temel besin grubunu içine alan,
Hashimoto hastalığı Hashimoto disease Çocuk
en alt katmanında karbonhidratla başlayan ve daha az
ve ergenlerde değişik derecelerde hücresel ve hümoral
tüketilmesi gereken besin ögelerine doğru devam eden
immün yanıtın rol aldığı, tiroit bezinin lenfositik
beslenme piramidi.
infiltrasyonu ile belirgin, “apopitoz”un aracılık ettiği
glisemik indeks glycemic index Yiyeceklerin yemek
otoimmün hastalık.
sonrası kan şekerini yükseltme hızı. GI
gonadal bozukluk gonadal disorder Erkek (testis)
ve dişi (yumurtalık) üreme organlarına ait bozukluk.
gonadal disgenezi gonadal dysgenesis Erkek
veya dişi üreme organlarında meydana gelen gelişim
gonadal yetmezlik gonadal failure Üreme
(testis
ve
yumurtalıkların)
hastalık nispeti morbidity morbidite
herpes genitalis herpes genitalis Herpes virüsler
tarafından oluşturulan genital bölgedeki uçuk.
herpes keratit herpes keratitis Gözün ön yüzeyinde
bulunan saydam tabakanın (kornea) herpes simpleks
bozuklukları. ör. ovariyal veya testiküler disgenezis
organlarının
tiroit hücre ölümüyle sonuçlanan organa özgül bir
kendi
hormonlarını üretemez olmaları.
gonadotropin gonadotropin Hipofizin ön lobundan
salgılanan gonatların işlevlerini uyaran çeşitli hormonlar.
virüsü (uçuk virüsü) ile karşılaşması sonucu gelişen
enfeksiyon.
herpes simpleks
herpes
simplex
Bağışıklık
sisteminin zayıfladığı durumlarda etkin hâle geçen,
herpesviridae familyasına ait, uçuk nedeni olan virüs.
gonadotropin eksikliği gonadotropin deficiency
hidrosel hydrocele Testisleri çevreleyen zarlar içinde
Hipofizin ön lobundan salgılanan gonatların işlevlerini
normalden daha fazla sıvı birikimi sonucu testislerin
uyaran çeşitli hormonların eksikliği.
içinde bulunduğu torbanin şişmesi durumu. su fıtığı
gonore gonorrhea bel soğukluğu
Graves hastalığı Graves disease Difüz guatr,
hipertiroidi ve infiltratif oftalmopatiyle belirgin, tiroit
10
himen hymen Dış vajen açıklığını çevreleyen veya
kısmen örten zar. kızlık zarı
hiperaktivite bozukluğu hyperactivity disorders
Ergen Sağlığı Terimleri
Artmış
I
IHEADSSS IHEADSSS (internet, home,
education, activities, drugs, depression, suicidal
ideation, sex, safety inventory) Ergen görüşmeleri
Çocukta yaşına ve gelişim düzeyine göre aşırı hareketliliğin
en az 6 ay boyunca olması ve bu hareketliliğinin sosyal ve
akademik işlevselliği bozmuş olması.
hiperandrojenizm
serum
androjen
hyperandrogenism
androjen
sırasında; İnternet kullanımı, ev hayatı, eğitim durumu,
hormonunun biyolojik aktivitesinin belirtilerinin olması.
değerleri
veya
yüksek
katıldığı aktiviteler ve etkinlikler, kullandığı ilaçlar,
androjen fazlalığı
depresyon, intihar düşüncesi, seksüel yöntem aktivite
hiperprolaktinemi hyperprolactinemia Prolaktin
hormonunun normalden yüksek kan düzeylerinde
durumu, güvenli çevre ve arkadaş durumunu sorgulayan
görüşme sırası.
ıslahevi detention center Çocuk yaştakilerin
bulunması.
hipotalamus-hipofiz-adrenal eksen hypothalamicpituitary-adrenal axis Hipotalamus-hipofiz-adrenal aks
yaptıkları kanuna karşı eylemler dolayısı ile alıkonulup
rehabilite edildiği merkezler.
(HPA aksı) veya limbik-hipotalamus-hipofiz-adrenal
aks (LHPA), kompleks geri bildirim mekanizmalarına
idiyopatik
sahip nöroendokrin bir yolak.
hirsütizm hirsutism Kadınlarda androjene hassas
bölgelerde meydana gelen, nedeni androjen fazlalığı veya
kıl follikülerinin androjene aşırı duyarlılığı olabilen erkek
tipi kıllanım.
İ
hirsütizm idiopathic
hirsutism
Ovulasyonu olan bir kadında serum androjen düzeyleri
normal iken hirsütizm varlığı.
idiyopatik skolyoz idiopathic scoliosis Sebebi
bilinmeyen, omurganın sağa sola eğriliği.
homeopati homeopathy Alman eczacı, hekim ve
ihmal
neglect
Çocuğun
beslenme,
barınma,
kimyacı Samuel Hahnemann tarafından 18. yüzyılda
giyim, sağlık, eğitim, korunma, gözetim gibi temel
ortaya atılan, sağlıklı insanlarda hastalık belirtilerine
gereksinimlerinin onun bakımını üstlenen ana babası
benzer etkilere yol açan bitkisel, hayvansal veya kimyasal
veya diğer yakınları tarafından karşılanmaması.
ilaçların sonsuz derecede seyreltildiğinde o hastalığın
inmemiş testis cryptorchidism Testislerin torbaları
tedavisinde kullanılabileceği ilkesine dayanan alternatif
içinde tek veya iki taraflı olmaması hâli.
bir tedavi sistemi.
homofobi homophobia Eş cinsellere veya eş
insan bağışıklık yetersizliği virüsü enfeksiyonu
human immunodeficiency virus infection Hastalığın
cinselliğe karşı duyulan nefret, korku, hoşnutsuzluk veya
etkeni olan virüs etkisiyle bağışıklık sisteminin giderek
ayrımcılık.
baskılandığı süreğen bir enfeksiyon hastalığı.
homofobik homophobic Homofobi duyguları
taşıyan kişi.
interseks intersex Doğuştan birçok insandan daha
farklı dış cinsiyet organlarına, iç üreme organlarına ve/
hormonal kontraseptif hormonal contraceptives
veya iç salgı bezlerine sahip olma durumu.
sentetik
intertrigo intertrigo Vücudun genellikle katlantı
östrojen (Ethynyl estradiol veya mestranol) ve çeşitli
yerlerinde gelişen, deride kızarık, yanma, kaşıntı ve
progestinlerden (norethindrone, norethindrone acetate,
akıntıyla belirgin, ikincil olarak enfeksiyonların ilave
ethynodiol
olabildiği yüzeysel dermatit.
Kombine
oral
kontraseptifler
diacetate,
(KOK)
nor-gestrel,
levonorgestrel,
norethynodrel, desogestrel, norgestimate) birini içeren
gebelik önleyici olarak kullanılan ilaç.
intihar suicide Kişinin bilerek ve kasıtlı olarak
kendisini öldürmesi. özkıyım
11
Sözlük Dergisi
J
jinekomasti gynecomastia Sebebi tam olarak
bilinmemekle beraber genellikle seks hormonlarındaki
dengesizlikten kaynaklandığı düşünülen, erkeklerde
Kemik yapısının önemli kısmını içerisindeki kalsiyum
ve fosfor gibi minerallerin miktarsal oranını belirlemek.
KMY, BMI
kemik yaşı bone age İskelet olgunlaşması hakkında
kadınsı meme büyümesi.
sol el bilek kemiklerinin çekilen röntgeniyle anlaşılan
juvenil meme hipertrofisi juvenile breast
hypertrophy Ergenlik döneminde memenin hızlı ve aşırı
kişinin gerçek biyolojik yaşı.
büyümesiyle belirgin bir hastalık tablosu.
bakterisinin neden olduğu, kıl kökünün etrafında gelişen
kıl kökü iltihabı folliculitis Staphylococcus aureus
ve çoğunlukla yüzeysel olarak oluşan bir cilt problemi.
K
kadında bariyer yöntemleri female barrier
methods Cinsel ilişki öncesi kadının vajinasına
yerleştirilen, gebelik önleyici yöntemler. ör. servikal
başlık, servikal kalkan
Kallmann sendromu Kallmann syndrome Anosmi
veya hiposminin eşlik ettiği konjenital hipogonadotropik
hipogonadizmin bir şekli.
follikülit
kısırlık infertility Kadınlarda veya erkeklerde tıbbi
nedenlerle çocuk sahibi olamama durumu.
kızlık zarı hymen himen
kifoz kyphosis Kamburluk olarak da adlandırılan,
omurganın öne doğru eğilmesiyle oluşan bir hastalık.
kimlik identity Bireyin kişisel, mesleksel ve toplumsal
konumu.
kannabinoitler cannabinoids Kendilerine özgü
Klinefelter sendromu Klinefelter syndrome
reseptörler üzerinden beyinde nörotransmitter salınımını
Uzun boy, kol ve bacaklar, kadınımsı kalça çıkıntıları,
baskılayan çeşitli kimyasal bileşiklerin bir sınıfı.
küçük testisler, jinekomasti, ince ses, kadınımsı vücut
karın migreni abdominal migraine En çok
kıllanmaları, sakal ve bıyık gelişimlerinin çok az olduğu,
çocuklarda ve gençlerde görülen; mide bulantısı,
spermatogenezin olmadığı kısırlıkla belirgin erkeklerde
kramp, sinirlilik ve baş dönmesi, iştahsızlık ve kusma
görülen bir kromozom hastalığı. XXY sendromu
gibi şikâyetlerle ortaya çıkan, bazı kişilerde çocukluktan
başlayıp ömür boyu da sürebilen hastalık durumu.
karyotip karyotype Hücrenin kromozom özellikleri
veya tipi.
kaygı anxiety Başına kötü bir şey geleceğini
KMY bone mineral density, BMD kemik mineral
yoğunluğu
kokain cocaine Merkezî sinir sistemi üzerine
uyuşturucu, uyarıcı ve iştahın bastırılması gibi etkiler yapan,
koka bitkisinin yapraklarından elde edilen bir alkaloit.
korkma gibi bilişsel, çoğu kez nedeni tanımlanamayan bir
komplet androjen duyarsızlık sendromu
complete androgen insensitivity syndrome, CALS
gerginlik durumu. anksiyete
Androjen reseptör geninde inaktivasyona neden olan
düşünme, rezil olmaktan veya komik duruma düşmekten
kaygı bozukluğu anxiety disorder Kaygının
çeşitli mutasyonlar sonucunda oluşan; etkilenen bireylerin
denetim dışına çıkıp kişinin işlevselliğini aksatması
genetik olarak erkek olduğu fakat vücutları androjen
durumu. anksiyete bozukluğu
denilen erkek seks hormonlarına cevap veremediği için
kayropraktik chiropractic Omurgada, kalçada
ve ilgili eklemlerde görülen eksen bozukluklarını el
manipülasyonlarıyla düzeltme işlemi.
kemik mineral yoğunluğu bone mineral density
12
dişi cinsiyet karakteristiğinde veya hem erkeğe hem dişiye
ait cinsel gelişim belirtileri gösterdiği durum.
kondom condom prezervatif
kronik yorgunluk sendromu chronic fatigue
Ergen Sağlığı Terimleri
syndrome Hâlsizlik ve yorgunlukla belirgin, farklı
lenfositik
tiroidit
lymphocytic
thyroiditis
şiddette klinik belirtilerle kendini ortaya koyan, yeti
Hashimoto tiroiditi
yitimine yol açan, tanısı hâlsizliğe sebep olabilecek
erkeklerde 8-14 derece olup kadınlarda biraz daha fazla
lezbiyen lesbians eş cinsel kadın
LGBT LGBT lezbiyen, gey, biseksüel, transgender
lipomasti lipomastia yalancı jinekomasti
lizerjik asit dietilamit lysergic asid diethlamide,
LSD İlk olarak 1936-1943 yılları arasında Albert
olan, kuadriseps kasının çekme yönü ile tibia gövdesi
Hoffman tarafından çavdar mahmuzundan sentezlenmiş
arasındaki açı.
elde edilişi doğal, sentezi kimyasal, yarısentetik psikoaktif
diğer birçok hastalığın dışlanmasıyla konulan bir
hastalık. KYS
kuadriseps açısı Q angle Sırtüstü pozisyonda
küme baş ağrısı cluster headaches Sadece tek taraflı
baş yarısını özellikle göz çevresini tutan çok şiddetli baş
ağrıları.
bir halüsinojen. LSD
LMBS Laurence-Moon-Bardet-Biedel syndrome
Laurence-Moon-Bardet-Biedel sendromu
kürtaj curettage 1. Hamilelikte rahim içerisindeki
ceninin tıbbi işlemle alınması. 2. Rahim iç duvarından
LSD LSD (Lysergic asid diethlamide) lizerjik asit
dietilamit
kazınarak örnek alınıp incelenmesi.
KYS chronic fatigue syndrome kronik yorgunluk
sendromu
M
maddenin kötüye kullanımı substance abuse
Kimyasal bir maddenin keyif verici etkilerini elde etmek
laktovejetaryen
L
lactovegetarians
veya yoksunluğundan doğan olumsuz etkileri önlemek
Hayvan
eti
yememesine rağmen süt, yoğurt, peynir gibi hayvansal
ürünler tüketen vejetaryen.
amacıyla sürekli olarak vücuda alınmasına gereksinim
duyulması.
madde bağımlılığı substance dependence Bir
Laron sendromu Laron syndrome Zvi Laron
maddenin yinelenen kullanımıyla oluşan ve yoksunluk
tarafından 1958 yılında tanımlanan, cücelik, belirgin
sendromunun ortaya çıkmasını önlemek için maddenin
obezite, puberte gecikmesi, kemik epifizlerinin geç
sürekli kullanımını gerekli kılan fizyolojik nöroadaptasyon
kapanması, ince kemikler, küçük gonatlar (seksüel
süreci.
gelişimini tamamlayarak üreme potansiyeline sahiptirler),
makromasti macromastia Memelerin tek veya iki
ince ve çabuk yaşlanan deri, yüksek perdeli ses, azalmış
taraflı, normal vücut büyüklüğüyle orantısız olarak arzu
vücut ağırlığı, kas güçsüzlüğü, azalmış kemik dansitesi,
edilenden daha büyük ve sarkık olması.
çeşitli psikolojik bozukluklarla belirgin, GH reseptör
Marfan sendromu Marfan syndrome İskelet,
duyarsızlığının olduğu bir sendrom.
gözler, kalp ve kan damarları dâhil olmak üzere vücudun
Laurence-Moon-Bardet-Biedel
sendromu
Laurence-Moon-Bardet-Biedel syndrome İlk kez
pek çok bölümünü etkisi altına alan otozomal baskın
1920 yılında Bardet ve Biedl tarafından tanımlanan,
mastalji mastalgia meme ağrısı
mastit mastitis meme iltihabı
mastodini mastodynia Herhangi bir hastalığa bağlı
obezite, mental retardasyon, hipogonadizm, dismorfik
ekstremiteler (sindaktili, brakidaktili veya polidaktili),
retinal distrofi veya retinitis pigmentoza ile belirgin
otozomal çekinik geçişli bir genetik hastalık. LMBS
geçen kalıtımsal bir genetik hastalık.
olmaksızın olan meme ağrıları.
mastürbasyon masturbation Cinsel organın sıklıkla
13
Sözlük Dergisi
hastalık nispeti
dokunularak uyarılması ve cinsel doyuma ulaşılması.
motivasyonel görüşme motivational interviewing
McCune Albright sendromu McCune Albright
syndrome Endokrin organların aşırı çalışması ile belirgin,
Davranış değişikliği yaratmak amacıyla danışan odaklı,
patojenezinde uyarıcı G protein alfa alt biriminde aktive
direktif bir danışmanlık biçimi.
edici mutasyonların sorumlu olduğu nadir görülen bir
Munchausen by proxy sendromu Munchausen
by proxy syndrome Ailelerin veya çocuğa bakmakla
sendrom.
melazma melasma Yüzde, boyunda ve ön kollarda
yükümlü kimselerin, çocukta kanama, konvülziyon vb.
düzensiz lekeler ve benekler olarak yaygın görülen ve
gibi bir hastalık yaratma veya hastalık olduğunu ileri
sonradan oluşan sınırları belirgin hiperpigmentasyon
sürmeleri, çocuğu çeşitli hastane ve doktorlara götürerek
durumu. kloasma, gebelik maskesi
gereksiz girişimsel incelemeler yaptırarak örseledikleri
menarş menarche Genellikle püberte değişikliklerinin
özel bir çocuk istismarı şekli. vekâleten hastalık
başlamasının ardından iki yıl sonra 10-16 yaşlarında olan
ilk âdet kanaması.
mental
mental
retardasyon
retardation
Gelişim dönemlerinde ortaya çıkan, çevreye uyum ve
davranışlardaki bozulmayla birlikte olan, genel zihinsel
işlevlerin ortalamanın anlamlı derecede altında olması.
metroraji metrorrhagia Normal düzende görülen
âdet
kanamasının
bitmiş
olmasına
rağmen
âdet
N
narkolepsi narcolepsy Bir insanın elinde olmadan
olduğu yerde derin bir uykuya dalması.
nikotin nicotine Merkezî sinir sistemini uyararak
bağımlılığa yol açan, tütün bitkisinde doğal olarak
bulunan ve tütün dumanının temel bileşenleri arasında
yer alan bir madde.
şeklinde hafif lekelenmenin olduğu âdetler arasında
nörokardiyojenik senkop neurocardiogenic
syncope Otonomik ve humoral aktivite değişikliği
oluşan kanama.
sonucunda ortaya çıkan, kan basıncında ani düşme,
kanamasının bitişinden birkaç gün sonra yeniden damla
meyveci fruitarians Diyetlerinde yalnızca taze ve
bradikardi, solukluk, bulantı, terleme gibi semptomlarla
kurutulmuş meyveler, yağlı tohumlar, bal ve bazen de
birlikte olan, en sık karşılaşılan senkop şekli. vazovagal
zeytinyağı bulunan, hiç hayvansal besin tüketmeyerek
senkop
yaşamını sürdüren vejetaryen.
migren migrain Temporal veya orbital bölgelerde
görülen, çoğunlukla tek taraflı yoğun baş ağrılarıyla
belirgin yarım baş ağrısı.
Mittelschmerz Mittelschmerz yumurtlama ağrısı
MODY maturity-onset diabetes of youth gençlik
başlangıçlı diyabet
mol hidatiform hydatidiform mole Erken gebelik
O
obezite obesity Sağlığı bozacak ölçüde vücutta aşırı
yağ birikmesi.
obsesif kompülsif bozukluk obsessive compulsive
disorder Bireyde kaygıya yol açacak tekrarlayıcı şekilde
takıntı ve buna bağlı zorlantıların birlikte bulunduğu
rahatsızlık.
bol miktarda oluşumlar içermesiyle belirgin, plasentanın
obstrüktif uyku apne sendromu obstructive
sleep apnea syndrome Uyku sırasında tekrarlayan üst
anormal gelişimi. üzüm gebeliği
solunum yolundaki daralmalar veya tıkanmalar nedeniyle
döneminde rastlanan, rahim içinde üzüm tanesi şeklinde
morbidite morbidity Belirli bir nüfusta, belirli bir
zaman dilimi içerisinde hastalığa tutulanların sayısı.
14
soluk almada kesilmelerle kendini gösteren bir hastalık.
okuma bozuklukları reading disorders Okumada
Ergen Sağlığı Terimleri
belirgin hataların görüldüğü bir bozukluk. disleksi
kadınlarda en fazla üretilen östrojen formu.
oligomenore oligomenorrhea İki âdet başlangıcı
östrojen estrogen Esas olarak yumurtalıklarda
arasında 35 günden fazla günün olduğu seyrek âdet olma
üretilen ve periferik yağ dokusunda androjenlerden
hâli.
aromatizasyonla elde edilen, erkeklerde çok düşük
on iki adımlık kür twelve-step fellowships
düzeylerde bulunan, kadınlarda üreme fonksiyonları
Uyuşturucu, sigara alkol ve madde bağımlılığı tedavisinde
ve menstrüel siklus üzerinde önemli etkileri olan, 18
kullanılan, belli 12 adımdan oluşan tedavi şekli.
karbonlu steroit yapıda hormonlardan biri.
oral kontraseptifler oral contraceptives Doğum
kontrolü için kullanılan ağız yoluyla alınan ilaçlar.
orta ergen middle adolescent 15-17 yaş dönemini
kapsayan ergenlik dönemi.
ortostatik hipotansiyon orthostatic hypotension
Hasta sırtüstü yatar pozisyondan oturur pozisyona
P
panik bozuk panic disorder Çarpıntı, titreme,
sallanma, bulantı, sıcak basmaları, terleme ve baş dönmesi
belirtilerinin eşlik ettiği, sıklıkla ataklar hâlinde olan kaygı
bozukluğu.
geçtikten veya ayağa kalktıktan sonra 3 dakika içinde
parasomni parasomnias Uyku geçişlerinde, uykudan
ortaya çıkan sistolik kan basıncında en az 20 mmHg,
uyanma veya uyku sırasında ortaya çıkan, istenilmeyen
diastolik kan basıncında en az 10 mmHg’lık bir düşüş.
fiziksel olaylar veya deneyimler.
Osgood-Schlatter hastalığı Osgood-Schlatter
disease Aktif, hızla büyüyen adölesanlarda yaygın olarak
depresyon ve anksiyetenin eşlik ettiği depresyon dâhil
görülen, dizden veya diz kapağından kaynaklanan
olmak üzere tüm depresyon tiplerine ait semptomların
tendonun tibiaya tutunduğu yerdeki benign bir
tedavisinde endike olan, güçlü ve selektif bir serotonin
rahatsızlık.
(5-hidroksitriptamin, 5-HT) geri alım inhibitörü.
osteokondritis
dissekans
osteochondritis
dissecans Sık olarak diz ekleminde 10-15 yaşları arasında
patellofemoral ağrı sendromu patellofemoral
pain syndrome Patellofemoral eklemdeki fiziksel
ortaya çıkan, osteokondral bir parçanın altındaki kemik
ve biyomekanik değişiklikler sonucu ortaya çıkan
yatağından ayrılmasıyla belirgin bir hastalık.
retropatellar veya peripatellar ağrı.
paroksetin
paroxetine
Tepkisel
ve
şiddetli
osteopeni osteopenia Vücuttaki kemiklerin genel
pedofili pedophilia Kişinin ergenlik dönemine
veya bölgesel olarak mineral madde eksikliğine bağlı
girmemiş çocuklarla cinsel etkinlikte bulunmasıyla
olarak yoğunluğunu kaybetmesi.
ilgili yoğun, cinsel yönden uyarıcı fantezilerinin, cinsel
osteoporoz osteoporosis Kemiklerin sertliklerinin
dürtülerinin veya davranışlarının yineleyici bir biçimde
azalıp kalitelerinin bozulmaları sonucu daha zayıf ve
ortaya çıkması.
kırılabilir hâle gelmeleri.
pelvik inflamatuvar hastalık pelvic inflammatory
disease Fallop tüpleri ve yumurtalıklar gibi üst üreme
Ö
önerilen günlük besin miktarı recommended
dietary allowance Belli yaşta ve cinsiyetteki hemen
organlarının ciddi ve yaygın bir enfeksiyon hastalığı.
hemen bütün sağlıklı insanların beslenme ihtiyaçlarını
ağrı sendromu
karşılayacak ortalama günlük besin alım miktarı. RDA
östradiol estradiol En güçlü ve üreme çağındaki
PID
PFAS patellofemoral pain syndrome patellofemoral
PID pelvic inflammatory disease pelvik inflamatuvar
hastalık
15
Sözlük Dergisi
polimasti polymastia Normal memelerin dışında en
AIDS gibi cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemek
sık koltuk altından başlayıp göbeğin yanından geçerek
amacıyla en çok cinsel ilişki sırasında kullanılan bir tür
ingüinal kanala kadar uzanan süt çizgisi boyunca herhangi
bariyer doğum kontrolü. kondom
prolaktinoma prolactinoma Hipofiz bezinde aşırı
bir yerde meme dokusu bulunma hâli.
politeli polythelia Bir memede birden fazla meme
olarak prolaktin hormonu üretimiyle karakterize iyi
başının bulunması.
huylu bir tümör.
posttravmatik stres bozukluğu posttraumatic
stress disorders Travma yaratan bir olayın yaşanmasından
psikofizyolojik bozukluklar psychophysiological
disorders Psikolojik strese bir reaksiyon (tepki) olarak
sonra o olayın düşlerde ve günlük yaşamda tekrar
ortaya çıkan ve bedenin muhtelif uzuvlarını olumsuz
yaşanması korkusuyla o olayı hatırlatan durumlardan
yönde etkileyen bozukluklar.
kaçınmaya yol açan aşırı uyarılmışlık, kaygı ve kolayca
irkilmeyi içeren anksiyete bozukluğu.
geriliği,
duygulanım
bozukluğu
(duygusal
dengesizlik), kaslarda güç kaybı ve hipotoni, kısa boylu
cücelikle beraber iştah bozukluğuna bağlı morbid
obezitenin
gözlendiği,
on
beşinci
ağrı
psychogenic
pain
Ağrıları
açıklayacak hiçbir nedenin bulunmadığı, ağır ve uzun
Prader Willi sendromu Prader-Willi syndrome
Zekâ
psikojenik
süreli olan, doku hasarı bulunmayan ağrı yakınmaları.
psikosomatik hastalık psychosomatic illness
Psikolojik kökenli olan fiziksel hastalıkların genel adı.
psödotümör
serebri
pseudotumor
cerebri
kromozomdaki
İntrakraniyal yer kaplayıcı bir lezyon, meningeal
anormallikten kaynaklanan kompleks bir nörodavranışsal
inflamasyon veya venöz tıkanıklık gibi yapısal bir lezyonun
genetik bozukluk.
yokluğunda kafa içi basıncının artması. PTS
Prehn belirtisi Prehns sign Dr. Prehm tarafından
puberte puberty Çocukluk çağıyla erişkinlik dönemi
tariflenen, testis torsiyonu ve epididimit ayırıcı tanısında
arasında bireyde hormonal ve fiziksel gelişimle birlikte
kullanılan, skrotumu yukarı kaldırmakla testisteki
duygusal, bilişsel, davranış ve kişiler arası ilişkilerde
ağrının artması torsiyonu destekler şeklindeki muayene
gelişimin olduğu bir geçiş dönemi.
belirtisi.
prematüre adrenarş premature andrenarche
Genellikle 5-7 yaş arası çocuklarda görülen izole pubik
kıllanma.
prematüre telarş prematüre thelarche Sekiz
R
Rahim içi araç Intrauterine device (IUD) Doğum
kontrol amaçlı rahmin içine yerleştirilen küçük, plastik
bir araçtır. Bakır ve hormon içeren tipleri vardır. RİA
yaşından küçük kız çocuklarında görülen ve seksüel
Rahim içi sistem Intrauterin system (IUS) Diğer
matürasyonun diğer belirtileri olmaksızın izole meme
rahim içi araçlara benzeyen fakat içerdiği progesteron
gelişimiyle belirgin bir tablo.
hormonunun yavaş ve devamlı salınımıyla uzun süreli etki
premenstrüel sendrom premenstrual syndrome
Kadınlarda menstrüel döngünün geç luteal döneminde
ortaya çıkan, memelerde şişkinlik, baş ağrısı, hâlsizlik, kilo
alımı gibi fiziksel ve depresif duygu durumu, irritabilite,
gerginlik gibi ruhsal belirtilerle kendini ortaya koyan bir
psikonöroendokrin bir hastalık.
prezervatif condom Gebelik, bel soğukluğu, sifilis,
16
gösteren doğum kontrolü ve bazı kadın hastalıklarının
tedavisinde kullanılan yöntem. RİS
RDA recommended dietary allowance önerilen
günlük besin miktarı
refeeding sendromu refeeding syndrome yeniden
beslenme sendromu
refleks sempatik distrofi sendromu reflex
Ergen Sağlığı Terimleri
sympathetic dystrophy syndrome Kısmi olarak hasara
bezlerinin yoğun olduğu diğer vücut alanlarını da
uğrayan sinir tarafından innerve edilen bir alanda
etkileyen ve deride pullanma, kaşıntı, kızarıklık ve inatçı
gelişen, patogenezi tam anlaşılamayan, sıklıkla şişlik,
kepeğe neden olan yaygın bir deri hastalığı.
trofik değişiklikler ve vazomotor bozuklukla birlikte
servikal başlık cervical cap Gebelik önleyici olarak
seyreden, lokalize ve difüz ağrıyla belirgin bir durum.
rahim boynunun üstüne yerleşerek spermin rahme girişini
RSDS
engelleyen yumuşak kauçuktan imal edilmiş bariyer.
Artrit,
servikal displazi cervical dysplasia Seksüel olarak
konjonktivit ve üretrit ile belirgin, bağışıklık sisteminin
aktif olan her kadında görülebilen, kanser olmamakla
bağırsak veya üreme organlarındaki enfeksiyona karşı aşırı
birlikte kansere dönebilen, serviks içerisindeki dokuların
tepki göstermesi sonucu olan bir hastalık.
anormal gelişimi.
Reiter
sendromu
Reiter
syndrome
RICE RICE (resting, ice, compress, elavation)
servikal kalkan cervical shield Rahim ağzına
Yumuşak doku travmalarında tedavi uygulamalarının
oturtulup spermin yumurtaya ulaşmasını engellemesi
akronimi. (Rest-istirahat, Ice-buz, Compression-baskı
amaçlanan, silikondan yapılan bir doğum kontrol
yaparak sar, Elevation-kaldırma)
yöntemi.
risk alma davranışı risk-taking behavior İstemli,
Sever hastalığı Sever’s disease Kalkaneus (topuk
amaçsal ve hedefe yönelik zarar potansiyeli taşıyan
kemiği) arkasında bulunan büyüme plağının kanlanma
davranış.
bozukluğuna bağlı gelişen aseptik nekrozudur. Özellikle 8-15
RSDS reflex sympathetic dystrophy syndrome refleks
yaşlarında, çok aktif, atletik ve kilolu erkek çocuklarında ve
gençlerde daha sık görülür. Tekrarlayan koşma ve zıplama
sempatik distrofi sendromu
ruminasyon bozukluğu rumination disorder
Çocuğun yediklerini yuttuktan sonra tekrar ağzına
getirmesi, çiğnemesi ve tekrar yutması. geviş getirme
hareketleri aşil tendonunun kemiğe yapıştığı yeri çekmeye
başlar ve bu bölgede mikrotravmalara neden olur.
sırt ağrısı back pain Sırtta çeşitli sebeplerle meydana
gelen ağrı.
S
salpenjit salpingitis Çoğunlukla gonore veya
klamidya gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar dâhil,
bakteriyel enfeksiyondan kaynaklanan, fallop tüplerinin
iltihaplanması.
sarkoidoz sarcoidosis Sıklıkla solunum sistemini
etkileyen, kronik, sistemik, kazeifiye olmayan granülom
gelişimiyle belirgin, nedeni bilinemeyen inflamatuvar bir
hastalık.
Scheuermann kifozu Scheuermann kyphosis
sibutramin
sibutramine Kilo vermede, verilen
kilonun korunmasında ve obezite tedavisinde kullanılan
bir ilaç.
sifilis syphilis Spiroket türü bir bakterinin neden
olduğu, belirtili ve belirtisiz dönemlerle seyreden, deri,
mukoza ve iç organları tutabilen, tedavi edilmediğinde
kronikleşen, cinsel yolla bulaşan bir hastalık. frengi
siğil verrucae Cildin üst tabakasına bir virüsün
yerleşmesi sonucu ortaya çıkan, iyi huylu deri kabartıları.
Silver-Russell sendromu Silver-Russell syndrome
Adölesan dönemde görülen, vertebra cisimlerine ait
Düşük
büyüme plaklarının avasküler nekrozuna bağlı bir omurga
yüz görünümü (açık alın, üçgen-hipoplazik yüz),
deformitesi.
ekstremitelerde, gövdede veya yüzde asimetri ve elde
seboreik dermatit seborrheic dermatitis Özellikle
kafa derisini ancak yüz, üst göğüs, sırt ve yağ (sebase)
doğum
ağırlığı,
kısa
boy,
karakteristik
beşinci parmakta klinodaktiliyle belirgin, genetik bir
hastalık.
17
Sözlük Dergisi
skolyoz scoliosis Omurganın göğüs veya bel
bölgelerinde görülebilen, yana doğru eğriliği.
Özellikle genç kadınlarda görülen ve belli ölçülerde
yaygın olan, apokrin ter bezi olan bölgede yerleşen, ağrılı
somatoform bozukluk somatoform disorder Tıbbi
bir sorunu düşündüren, fiziksel ağrı ve yakınmaların
bir nodülden apse, sinüs oluşumu ve hipertrofik skarlara
kadar değişen bir semptom kompleksi.
ön planda olduğu ancak yapılan kontroller ve tetkikler
sonucunda, sıkıntının kaynağına işaret eden herhangi
bir hastalığın teşhisi konulamayan, bir grup psikiyatrik
bozukluğa verilen ortak ad.
Ş
şankroit chancroid Haemophilus ducreyi adlı
bakterinin neden olduğu ve ağrılı, inatçı genital ülserlere
somatotrofik hormon somatotrophic hormone
büyüme hormonu
yol açan, cinsel yolla bulaşan bir hastalık. yumuşak
şankr
sosyal anksiyete bozukluğu social anxiety
disorder Sosyal ortamlarda başkaları tarafından
şiddet violence Şiddet, güç ve baskı uygulayarak
insanların bedensel veya ruhsal açıdan zarar görmesine
olumsuz değerlendirilmekten yoğun şekilde kaygı
neden olan bireysel veya toplu hareketlerin tümü.
duyma ve korkulan durumlardan kaçınma eğilimi ile
tanımlanabilecek bir kaygı bozukluğu.
spermarş spermarche Ortalama 13-14 yaş civarında
olan, spermin ilk kez boşalması.
T
Tanner evrelemesi Tanner staging Ergenlik
dönemine girerken kızlarda ve erkeklerde dış genital yapı,
spermatosel spermatocele Testis eklerinde sperm
kanalından kaynaklanan içerisi sıvı dolu kistik yapılar.
koltuk altı ve kasık kıllanmasının durumuna göre beş
evrede sınıflandırılan cinsel gelişim evreleri.
spermisit spermicides Krem, köpük, köpük tablet,
tarsal koalisyon tarsal coalition Ayağın topuk
fitil, sünger veya jel gibi değişik formları olan, spermleri
kısmındaki iki kemik arasında anormal bir bağlantı
etkisiz hâle getiren ilaçlar.
gelişmesi durumu.
spondilolistezis spondylolisthesis Genellikle lizis
defektinin bulunduğu vertebranın alttakine göre öne
doğru kayması.
spondilolizis
telarş thelarche Memelerin gelişmesi.
ten kokusu bromhidrosis Ergenlik sonrası derideki
bakteri florasının değişimine bağlı olarak gelişen kötü
spondylolysis
Atletizm,
dalma,
vücut kokusu.
bale, sırıkla yüksek atlama, futbol, kelebek yüzme gibi
testiküler feminizasyon testicular feminization
hiperekstansiyona maruz kalan bel hareketleri içeren
46 XY erkek genetik karyotipinde olunmasına rağmen
spor dallarını yapanlarda daha çok rastlanan, omurun
androjen reseptörlerinde defekt olduğu için rahim
pars interartikülaris kısmında görülen, tek veya iki taraflı
ve yumurtalığı olmadığı hâlde karnın içinde testis
kemik defekti.
bulunan, dişi tipinde meme gelişimi olan dış genital
STD sexually transmitted diseases, STD cinsel yolla
bulaşan hastalıklar
yapının dişi gözükmesine neden olan seksüel gelişim
bozukluğu.
stres kırığı stress fracture Aşırı yük altında kalan
testis torsiyonu testicular torsion Testisin kendi
ve tekrarlayan darbelere maruz kalan kemiklerde zaman
etrafında dönmesiyle damarlarının testisin kan dolaşımını
içinde mikro düzeyde oluşan kırık.
sağlayamaz duruma gelmesi.
su fıtığı hydrocele hidrosel
süpüratif hidradenitis hidradenitis suppurativa
18
tıkınırcasına yeme bozukluğu binge eating
disorder Tıkınırcasına yeme ataklarıyla giden ancak çok
Ergen Sağlığı Terimleri
miktarda alınan besinlerin kilo yapıcı etkisini gidermek
veya bir beze emdirilerek solunmasıyla vücuda alınan
için herhangi bir yola başvurulmayan yeme bozukluğu.
uyuşturucu etkisi gösteren maddeler. ör. bali, tiner,
tik bozukluğu tic disorders Ani ve tekrarlayıcı
kas kasılmaları sonucu istemsiz bir şekilde ortaya çıkan
hareket ve sesler.
toksik şok sendromu toxic shock syndrome
Stafikolokok ve A grubu streptokokların salgıladığı
toksinler ile oluşan ciddi bir enfeksiyon hâli.
Tourette sendromu Tourette syndrome Birden fazla
motor tik ve en az bir vokal tikin bir arada bulunması, 12
aydan daha uzun sürmesi, artış ve azalmalar göstermesiyle
sporcuların kullandığı soğutucu spreyler, çakmak gazı,
aseton
urakal kistler urachal cysts Urakus kanalı,
intrauterin dönemin başlangıcında allantois kesesi ile
mesane arasında bağlantı sağlayan bir yapı.
uterin sineşi uterine synechiae rahim içi yapışıklık
uyarıcılar stimulants Geçici olarak farkındalığı ve
uyanıklığı artıran ilaçlar veya maddeler.
uyurgezer sleepwalking Sıklıkla 7-14 yaş arası
giden tik bozukluğu.
çocukların yaklaşık beşte birinde görülen, uyurken
transdermal kontraseptif yama transdermal
contraceptive patch Cilde yapıştırılarak düzenli hormon
bilinçsiz bir şekilde hareket edebilme ve yürüyebilme
salgılaması sonucu gebelikten önleyen doğum kontrol
yöntemlerinden birisi.
transseksüel gençlik transgender youth Genellikle
çocukluk çağından itibaren başlayan, bireyin kendi
durumu.
uyuyamama hastalığı insomnia Uykuya dalamama
veya gece boyunca uykuyu sürdürmede zorlanma,
normalden daha erken uyanma ve gün boyunca yorgun
olmakla kendini gösteren uyku bozukluğu.
biyolojik cinsiyet özelliklerinden rahatsızlık duyduğu
uzun QT sendromu long QT syndrome Kalp
ve cinsel kimliğine daha çok uyum sağlayacak fizik
kası hücresi aksiyon potansiyelinin repolarizasyon fazını
görünümü kazanmaya yönelik yoğun uğraşlar verdiği bir
etkileyen iyon kanallarının fonksiyon bozukluğu.
cinsel kimlik bozukluğu.
trisiklik antidepresanlar tricyclic antidepressants
Başta depresyon olmak üzere kaygı bozuklukları, obsesif
Ü
üretrit urethritis Sıklıkla cinsel yolla bulaşan, penisin
kompülsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu gibi
içindeki idrar ve meninin geçtiği kanal olan üretranın
çok sayıda psikiyatrik hastalığın tedavisinde kullanılan,
iltihaplanması.
kimyasal yapılarında üç halka bulunan ilaçlar. ör.
üzüm gebeliği hydatidiform mole mol hidatiform
amitriprilin, klomipramin, imipramin
Turner sendromu Turner syndrome Henry
Turner tarafından 1940’larda tanımlanan, dişide eşey
V
vajinal
spermisitler
vaginal
spermicides
kromozomlarından birinin bulunmaması sonucu ortaya
Spermlerin servikse ulaşmadan etkisiz hâle getirilmesi için
çıkan, eşey organları ve eşey hücrelerinin gelişmediği,
vajina derinine yerleştirilen maddeler.
sıklıkla beraberinde doğuştan böbrek rahatsızlıkları, kalp
vajinoz vaginosis Vajinal akıntıya sebep olabilen
anomalileri ve kistik higromanın görüldüğü bir sendrom.
ve vajinada normal bakterilerin aşırı büyümesinden
Bonnevie-Ulrich-Turner sendromu
kaynaklanan vajinal bir durum.
vanishing testis vanishing testis Spermatik arter
U
uçucu maddeler inhalants Torbanın içinden
internal inguinal halka hizasında kör olarak sonlanması ve
vas deferens mevcut olup testisin yok olması. atrofik testis
19
Sözlük Dergisi
varikosel varicocele Toplardamarlardan, testisten spermleri
nörosensoriyel işitme kaybı ve optik atrofi kombinasyonunda
taşıyan kanaldan (vas deferens) oluşan spermatik kord içindeki
tanı alan bir hastalık. DIDMOAD sendromu
venlerin varisleşmesi, genişleyip esnekliğini kaybetmesi.
WPW
sendromu
Wolff-Parkinson-White
syndrome Wolff-Parkinson-White sendromu
vazovagal senkop vasovagal syncope nörokardiyojenik senkop
ve diğer hayvansal ürünleri kullanmayı reddetme.
X
XXY sendromu XXY syndrome Klinefelter sendromu
vekâleten hastalık Munchausen by proxy
syndrome Munchausen by proxy sendromu
vertigo vertigo Vücudun denge sisteminde yaşanan bir
Y
yalancı jinekomasti pseudogynecomastia Meme
sorun nedeniyle ortaya çıkan, hâlsizlik, şiddetli baş ağrısı,
de meme bezinin değil de yağ dokusunun artması.
midede bulantı ve bayılmanın eşlik ettiği baş dönmesi.
lipomasti
vegan vegans Çeşitli nedenlerle hayvan kökenli gıdaları
öncesi çocukta veya kadınlarda belirgin biçimde
yaygın kaygı bozukluğu generalized anxiety
disorder Aşırı ve kontrol edilemeyen şiddette kaygıyla
ortaya çıkan ses kalınlaşması, yüzde ve vücudun diğer
giden ruhsal bozukluk.
virilizasyon virilization Androjenlerin puberte
yerlerinde kıllanma, saç dökülmesi, yüzde akne oluşumu
yeme bozuklukları eating disorders Anoreksiya
ve klitoris hipertrofisi gibi etkilerin oluştuğu durum.
nervosa, bulimiya nevroza ve tıkınırcasına yeme
maskülinizasyon
bozukluğu tablosundan oluşan bir hastalık grubu.
yeniden beslenme sendromu refeeding syndrome
VKİ body mass index vücut kütle indeksi
vulvodini vulvodynia Yanma, iritasyon, kaşıntı gibi
Uzun süre açlık veya beslenememe sonrasında tekrar
belirtileri olan, kadın dış genital organında meydana
beslenmeye başlandığında ciddi elektrolit ve metabolik
gelen süreğen ağrı.
bozuklukların görülmesi. refeeding sendromu
vulvovajinit vulvovaginitis Çocuk ve adölesanlarda
yoksunluk belirtisi abstinence syndrome Kişinin
en sık görülen jinekolojik problemlerden olan, vulva ve
bağımlı olduğu maddenin bir anda kesilmesi sonucu
vajinal dokuların inflamasyonu.
oluşan belirtilerin tümü.
vücut kütle indeksi body mass index Bir insanın
kütlesinin boyuna göre sağlıklı aralıkta olup olmadığını vücut
yorgunluk fatigue Her zaman hissedilebilen enerji
yokluğu.
ağırlığının (kg), boy uzunluğunun (m) cinsinden karesine
yumurtlama ağrısı Mittelschmerz Kadınlarda iki
bölünmesiyle hesaplamaya yarayan bir parametre. BMI, VKİ
âdet döneminin ortasında, yumurtlama sırasında ortaya
çıkan birkaç dakikadan birkaç saate kadar sürebilen karın
W
WHR waist-hip ratio, WHR BKO
Wolff-Parkinson-White sendromu WolffParkinson-White syndrome İlk olarak Louis Wolff,
ağrısı. Mittelschmerz
John Parkinson ve Paul Dudley White tarafından 1930’da
100 microgram etinil estradiol, 0,5 mg levonorgestrel
tanımlanan, konjenital aksesuar yolak ve taşiaritmi
rejimini içeren, acil kontrasepsiyon yöntemi.
yumuşak şankr chancroid şankroit
Yuzpe rejimi Yuzpe regimen Yuzpe ve Lancee tarafından
1977 yılında tanımlanan, ilişkiden sonraki ilk 72 saat içinde
episotlarının birleşimi. WPW sendromu
Wolfram sendromu Wolfram syndrome İlk olarak
Dr. Don J. Wolfram tarafından 1938 yılında tanımlanan,
juvenil başlangıçlı diabetes mellitus, diabetes insipidus,
20
Z
zührevi hastalık venereal disease Cinsel ilişkiyle
bulaşan hastalık.
Ergen Sağlığı Terimleri
İngilizce - Türkçe Dizin
abdominal migraine
karın migreni
Asherman syndrome
Asherman sendromu
abstinence syndrome
yoksunluk belirtisi
Asperger disorder
Asperger bozukluğu
acanthosis nigricans
akantozis nigrikans
athelia
atelia
acne vulgaris
akne
attention-deficite
dikkat eksikliği
acquired immunodeficiency
AIDS
syndrome
acquired immunodeficiency
edinsel immün yetmezlik
hyperactivity disorder
hiperaktivite bozukluğu
back pain
sırt ağrısı
bacterial vaginosis
bakteriyel vajinozis
barrier contraceptives
bariyer kontraseptifler
addiction
bağımlılık
Beck depression inventory
Beck depresyon ölçeği
adnexal torsion
adneksiyal torsiyon
behavior
davranış
adolescence
ergenlik
behavioral therapy
davranışcı terapi
adoption
evlat edinme
Bethesda system
Bethesda sistemi
adrenarche
adrenarş
bimanual gynecological
bimanuel jinelolojik
adulthood
erişkinlik
alcohol abuse
alkol bağımlılığı
binge drinking
aşırı sıvı alma
alcohol use
alkol kullanımı
binge eating disorder
tıkınırcasına yeme
alcoholic
alkolik
alcoholism
alkolizm
bipolar disorder
bipolar bozukluk
alopecia areata
alopesi areata
bisexual youth
biseksüel gençlik
Alport syndrome
Alport sendromu
Blount disease
Blount hastalığı
amastia
amasti
body image
beden imgesi
amenorrhea
amenore
body mass index
vücut kütle indeksi
amotivational syndrome
amotivasyonel sendrom
bone age
kemik yaşı
amphetamine
amfetamin
bone mineral density
kemik mineral yoğunluğu
anabolic steroid
anabolik steroit
BMD
KMY
anal abuse
anal istismar
bromhidrosis
ten kokusu
androgen insensitivity
androjen duyarsızlığı
Brugada syndrome
Brugada sendromu
anorchism
anorşizm
bulimia nervosa
bulimia nevroza
anovulation
anovulasyon
bullying
akran zorbalığı
anorexia nervosa
anoreksiya nervoza
CAGE questionnaire
CAGE anketi
anxiety
kaygı
cannabinoids
kannabinoitler
anxiety disorder
kaygı bozukluğu
cervical cap
servikal başlık
syndrome
sendromu
examination
muayene
bozukluğu
21
Sözlük Dergisi
cervical dysplasia
servikal displazi
dyslexia
disleksi
cervical shield
servikal kalkan
dysmenorrhea
ağrılı âdet
chancroid
şankroit
dysthymic disorder
distimik bozukluk
child abuse
çocuk istismarı
early adolescence
erken ergenlik
chiropractic
kayropraktik
eating disorders
yeme bozuklukları
chronic fatigue syndrome
kronik yorgunluk
ectopic pregnancy
dış gebelik
Ehlers-Danlos syndrome
Ehlers-Danlos sendromu
sendromu
cluster headaches
küme baş ağrısı
emergency contraception
acil kontrasepsiyon
cocaine
kokain
encopresis
enkoprezis
cognitive behavioral therapy
bilişsel davranışçı tedavi
endometrioma
çikolata kisti
complete androgen
komplet androjen
endometriosis
endometriyozis
enüresis
enürezis
condom
insensitivity syndrome
prezervatif
ergogenic
ergojenik
conduct disorder
davranış bozukluğu
estradiol
östradiol
contraception
doğum kontrolü
estrogen
östrojen
counseling
danışma
excercise
egzersiz
CRAFFT
CRAFFT
fainting
bayılma
cryptorchidism
inmemiş testis
familial hypercholesterolemia ailevi hiperkolesterolemi
curretage
kürtaj
familial short stature
ailevi boy kısalığı
DASH (dietary approaches
DASH diyeti
family history
aile öyküsü
family therapy
aile terapisi
duyarsızlık sendromu
to stop hypertension) diet
date rape drugs
flört tecavüz etme hapı
fatigue
yorgunluk
delayed puberty
gecikmiş ergenlik
female barrier methods
kadında bariyer
delayed sleep phase
gecikmiş uyku fazı
fertility
doğurganlık
syndrome
depot medroxyprogesterone
acetate
sendromu
yöntemleri
fertility
fertilite
medroksiprogesteron
fibromyalgia syndrome
fibromiyalji sendromu
asetat
Fitz-Hugh-Curtis
Fitz-Hugh-Curtis
depo
depression
depresyon
syndrome
development
gelişme
follicle-stimulating-hormone folikül uyarıcı hormon
detention center
ıslahevi
follicular cysts
folikül kistleri
diaphragm
diyafram
folliculitis
kıl kökü iltihabı
DIDMOAD syndrome
DIDMOAD sendromu
food pyramid
gıda piramidi
diurnal enuresis
diürnal enürezis
Fragile X syndrome
Frajil X sendromu
dysfunctional uterine
disfonksiyonel uterus
fruitarians
meyveci
galactorrhea
galaktore
bleeding
22
kanaması
sendromu
Ergen Sağlığı Terimleri
GAPS
GAPS anketi
hormonal contraceptives
hormonal kontraseptif
gay
gey
human immunodeficiency
insan bağışıklık
gender identity
cinsel kimlik
gender identity disorder
cinsel kimlik farklılaşması
generalized anxiety disorder
yaygın kaygı bozukluğu
hydatidiform mole
mol hidatiform
gestational diabetes mellitus
gestasyonel diyabet
hydatidiform mole
üzüm gebeliği
gestational trophoblastic
gestasyonel trofoblastik
hydrocele
su fıtığı
virus infection
yetersizliği virüsü
enfeksiyonu
hymen
kızlık zarı
glycemic index
glisemik indeks
hyperactivity disorders
hiperaktivite bozukluğu
goiter
guatr
hyperandrogenism
hiperandrojenizm
gonadal disorder
gonadal bozukluk
hyperprolactinemia
hiperprolaktinemi
gonadal dysgenesis
gonadal disgenezi
hypothalamic-pituitary-
hipotalamus-hipofiz-
gonadal failure
gonadal yetmezlik
gonadotropin
gonadotropin
identity
kimlik
gonadotropin deficiency
gonadotropin eksikliği
idiopathic hirsutism
idiyopatik hirsütizm
gonorrhea
bel soğukluğu
idiopathic scoliosis
idiyopatik skolyoz
Graves disease
Graves hastalığı
IHEADSSS
IHEADSSS
group therapy
grup tedavisi
incest
ensest
growing pains
büyüme ağrısı
infertility
kısırlık
growth
büyüme
informed consent
aydınlatılmış onam
growth charts
büyüme çizelgeleri
inhalants
uçucu maddeler
growth hormone
büyüme hormonu
insomnia
uyuyamama hastalığı
growth spurt
büyüme atağı patlaması
intersex
interseks
gynecomastia
jinekomasti
intertrigo
intertrigo
hallucinogens
halüsinojenler
intrauterine device (IUD)
rahim içi araç
Hashimoto disease
Hashimoto hastalığı
Intrauterin system (IUS)
rahim içi sistem
heroin
eroin
juvenile breast hypertrophy
juvenil meme hipertrofisi
herpes genitalis
herpes genitalis
Kallmann syndrome
Kallmann sendromu
herpes keratitis
herpes keratit
karyotype
karyotip
herpes simplex
herpes simpleks
Klinefelter syndrome
Klinefelter sendromu
hidradenitis suppurativa
süpüratif hidradenitis
kyphosis
kifoz
hirsutism
hirsütizm
lactovegetarians
laktovejetaryen
homeopathy
homeopati
Laron syndrome
Laron sendromu
homophobia
homofobi
late adolescent
geç ergen
homophobic
homofobik
Laurence-Moon-Bardet-
Laurence-Moon-Bardet-
homosexuality
eş cinsellik
disease
hastalık
adrenal axis
Biedel syndrome
adrenal eksen
Biedel sendromu
23
Sözlük Dergisi
lesbians
lezbiyen
nicotine
nikotin
LGBT
LGBT
night terrors
gece korkusu
lipomastia
lipomasti
nightmare
gece kabusu
long QT syndrome
uzun QT sendromu
nipple inversion
çökük meme
LSD
lizerjik asit dietilamit
obesity
obezite
lymphocytic thyroiditis
lenfositik tiroidit
obsessive compulsive
obsesif kompülsif
macromastia
makromasti
disorder
male condom
erkek prezervatifi
obstructive sleep apnea
Marfan syndrome
Marfan sendromu
marijuana
esrar
oligomenorrhea
oligomenore
mastalgia
mastalji
oral contraceptives
oral kontraseptifler
mastitis
mastit
orthostatic hypotension
ortostatik hipotansiyon
mastodynia
mastodini
Osgood-Schlatter
Osgood-Schlatter
masturbation
mastürbasyon
disease
maturity-onset diabetes of
gençlik başlangıçlı
osteochondritis dissecans
osteokondritis dissekans
osteopenia
osteopeni
osteoporosis
osteoporoz
overuse injury
aşırı kullanım
youth
McCune Albright
syndrome
diyabet
McCune Albright
sendromu
syndrome
bozukluk
obstrüktif uyku apne
sendromu
hastalığı
melasma
melazma
menarche
menarş
panic disorder
panik bozuk
menses
âdet
parasomnias
parasomni
menstrual cycle
âdet döngüsü
paroxetine
paroksetin
mental retardation
mental retardasyon
patellofemoral pain
patellofemoral ağrı
metrorrhagia
metroraji
middle adolescent
orta ergen
peak height velocity
boy uzama atağı
migrain
migren
pedophilia
pedofili
Mittelschmerz
yumurtlama ağrısı
peer abuse
akran istismarı
mood
duygu durumu
pelvic inflammatory
pelvik inflamatuvar
morbidity
hastalık nispeti
disease
morning after pill
ertesi gün hapı
phobia
fobi
motivational interviewing
motivasyonel görüşme
physical abuse
fiziksel istismar
Munchausen by proxy
Munchausen by proxy
physical activity
fiziksel aktivite
physical fitness
fiziksel uygunluk
syndrome
sendromu
yaralanmaları
syndrome
sendromu
hastalık
narcolepsy
narkolepsi
polymastia
polimasti
neglect
ihmal
polythelia
politeli
neurocardiogenic syncope
nörokardiyojenik senkop
post traumatic stress
posttravmatik stres
24
Ergen Sağlığı Terimleri
disorders
bozukluğu
sexual orientation
cinsel yönelim
cinsel yolla bulaşan
Prader-Willi syndrome
Prader Willi sendromu
sexually transmitted
pregnancy
gebelik
diseases
Prehn’s sign
Prehn belirtisi
sibutramine
sibutramin
premature andrenarche
prematüre adrenarş
Silver-Russell syndrome
Silver-Russell sendromu
prematüre thelarche
prematüre telarş
sleepwalking
uyurgezer
premenstrual syndrome
premenstrüel sendrom
slipped capital femoral
femur başı epifiz
prolactinoma
prolaktinoma
pseudogynecomastia
yalancı jinekomasti
social anxiety disorder
sosyal anksiyete bozukluğu
pseudotumor cerebri
psödotümör serebri
somatoform disorder
somatoform bozukluk
psychogenic pain
psikojenik ağrı
somatotrophic hormone
somatotrofik hormon
psychophysiological
psikofizyolojik
spermarche
spermarş
bozukluklar
spermatocele
spermatosel
disorders
epiphysis
hastalıklar
kayması
psychosomatic illness
psikosomatik hastalık
spermicides
spermisit
puberty
puberte
spondylolisthesis
spondilolistezis
reading disorders
okuma bozuklukları
spondylolysis
spondilolizis
recommended dietary
önerilen günlük besin
stimulants
uyarıcılar
stress fracture
stres kırığı
substance abuse
maddenin kötüye
substance dependence
madde bağımlılığı
allowance
miktarı
refeeding syndrome
yeniden beslenme
reflex sympathetic dystrophy
refleks sempatik distrofi
kullanımı
sendromu
suicide
intihar
Reiter syndrome
Reiter sendromu
supernumerary mamma
aksesuar meme
resilience
baş etme becerisi
syphilis
frengi
RICE
RICE
Tanner staging
Tanner evrelemesi
risk-taking behavior
risk alma davranışı
tarsal coalition
tarsal koalisyon
rumination disorder
ruminasyon bozukluğu
tension type headache
gerilim tipi baş ağrısı
Q angle
kuadriseps açısı
testicular feminization
testiküler feminizasyon
salpingitis
salpenjit
testicular torsion
testis torsiyonu
sarcoidosis
sarkoidoz
thelarche
telarş
Scheuermann kyphosis
Scheuermann kifozu
tic disorders
tik bozukluğu
scoliosis
skolyoz
Tourette syndrome
Tourette sendromu
seborrheic dermatitis
seboreik dermatit
toxic shock syndrome
toksik şok sendromu
Sever’s disease
Sever hastalığı
transdermal contraceptive
transdermal kontraseptif
sexual abuse
cinsel istismar
sexual assault
cinsel saldırı
syndrome
sendromu
patch
transgender youth
yama
transseksüel gençlik
25
Sözlük Dergisi
tricyclic antidepressants
trisiklik antidepresanlar
verrucae
siğil
Turner syndrome
Turner sendromu
vertigo
vertigo
twelve-step fellowships
on iki adımlık kür
violence
şiddet
urachal cysts
urakal kistler
virilization
virilizasyon
urethritis
üretrit
vulvodynia
vulvodini
uterine synechiae
uterin sineşi
vulvovaginitis
vulvovajinit
vaginal spermicides
vajinal spermisitler
waist-hip ratio, WHR
bel-kalça oranı
vaginosis
vajinoz
Wolff-Parkinson-White
Wolff-Parkinson-White
vanishing testis
vanishing testis
varicocele
varikosel
Wolfram syndrome
Wolfram sendromu
vasovagal syncope
vazovagal senkop
XXY syndrome
XXY sendromu
vegans
vegan
youth
gençlik
venereal disease
zührevi hastalık
Yuzpe regimen
Yuzpe rejimi
26
syndrome
sendromu
Ergen Sağlığı Terimleri
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.
5.
Ergen Sağlığı, Derman O, Kanbur N, Akgül S. Ergen Sağlığı Derneği Yayını. Ankara, 2012.
Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
Yazım Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2012.
Adölesan, Katkı Pediatri Dergisi, Ankara, 2000.
Türkçe ve Yabancı Tıp Terimleri Sözlüğü, Dökmeci İ, Dökmeci H. Nobel Tıp Kitapevleri,
2013, İstanbul.
6. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Temel Kitabı, Eds: Çuhadaroğlu FÇ, Coşkun A, İşeri E, Miral
S, Motavallı N, Pehlivantürk B, Türkbay T, Uslu R, Ünal F. Hekimler Yayın Birliği, Ankara,
2008.
7. Dorland’s Illustrated Medical Dictionary, 31st Ed. Saunders, Philadelphia, 2007.
8. Çocuk İstismarı ve İhmali Terimleri Sözlüğü, Beyazova U, Şahin F, Sözlük Dergisi Cilt: 2, Sayı:
4, Logos Tıp Yayıncılığı, 2011.
9. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Terimleri Sözlüğü, Görker I, Korkmazlar Ü, Ayaz G, Altay MA,
Ak N, Bozkurt B, Sözlük Dergisi Cilt: 4, Sayı: 4, Logos Tıp Yayıncılığı, 2013.
10.Adli Tıp Terimleri Sözlüğü, Cantürk G, Sözlük Dergisi Cilt: 2, Sayı: 2, Logos Tıp Yayıncılığı,
2011.
27
Sözlük Dergisi
Yazarlar
Prof. Dr. Orhan Derman
oderman@hacettepe.edu.tr
Fevziye Mektepleri Özel Işık Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesini bitirdi.
Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesinin Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalında uzmanlık
eğitimini 1998’de tamamladı. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları
Ana Bilim Dalında 1999 yılında öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. 2000’de yardımcı
doçent, 2004’te doçent, 2010 yılında da profesör oldu.
2002’de 3 ay süreyle ABD’de Ohio Columbus Children’s Hospital Adölesan Ünitesinde çalışmalar
yaptı. 2003-2004 yılları arasında Children’s Hospital of Pittsburgh Adölesan Ünitesinde yan
dal asistanı olarak çalıştı. 2010 yılında 4 ay süreyle ABD’de Harvard Childrens’ Hospital’da
Developmental Health Kliniğinde ve Harvard School of Public Health’de çalışmalarda bulundu.
2012 yılında Hacettepe Üniversitesi öğrencileri için Psikolojik Danışma Biriminin kurulmasında
görev almıştır. 2007 yılından beri Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Ergen Sağlığı Ana Bilim
Dalı başkanlığını yürütmektedir. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Ana Bilim
Dalında “Hastane Acillerinde Formel ve İnformel İlişkilerin Hasta Memnuniyeti Üzerine Etkisinin
Sosyolojik İncelenmesi” konulu tezi ile yüksek lisans, “Makedonya’da Yaşayan Türklerin Sosyokültürel
Yapılarının İncelenmesi” konulu tezi ile de doktora yaptı.
Yrd. Doç. Dr. Yaşar Durmaz yasar.durmaz@dpu.edu.tr
Kütahya Doğluşah Köyünde doğdu. İlkokulu Kütahya Şair Şeyhi İlkokulunda, ortaokul ve liseyi
Kütahya Fatih Lisesinde okudu. 1993 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun
oldu. Aksaray Sarıyahşi Boğazköy kasabasında 9 ay pratisyen hekimlik yaptıktan sonra İnönü
Üniversitesi Tıp Fakültesi Turgut Özal Tıp Merkezinde Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanlık
eğitimini 2000 yılında tamamladı. Mecburi uzmanlık hizmetini Kütahya SSK Hastanesinde
yaptı. Dumlupınar Üniversitesi Tıp Fakültesine 2011 yılında yardımcı doçent olarak atandı ve
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalını kurdu. Hâlen aynı fakültede öğretim üyesi olarak
çalışmaktadır. Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsünde Ergen Sağlığı Bölümünde
doktora eğitimine devam etmektedir. Evli ve dört çocuk babasıdır.
28
SÖZLÜK DERGİSİ’NDE YAYIMLANACAK TERİM SÖZLÜKLERİNİN YAYIN İLKELERİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
Sözlük Dergisi’nde yayımlanacak terim sözlüklerinde yer alan sözlerin yazımı için TDK Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu’nun son baskısı esas alınacaktır.
Sunuş, giriş, öz geçmiş vb. sayfalar ile sözlük metni Word 2007 programında Times New Roman ve 10 punto kullanılarak düzenlenecektir.
Sözlük metninde siyah ve lacivert (kırmızı:51, yeşil:102, mavi:255) renkler kullanılacaktır.
Paragraf özelliği önce: 6 nk, sonra: 6 nk, satır aralığı: tek olarak düzenlenecektir.
Sözlükte resim, grafik vb. görsel maddeler ihtiyaç olursa dört renkli olabilir. 300 dpi çözünürlük kullanılarak hazırlanacaktır.
Sözlüğün amacını, madde başı sayısını, düzenleniş biçimini içeren ve en fazla 200 kelimeden oluşan bir “Sunuş” yazar/yazarları tarafından yazılacaktır.
“Sunuş” sözünün hizasında sözlüğün içeriğiyle ilgili mümkünse yerli kaynaklar kullanılarak özlü söz bulunacak ve eğik yazı ile yazılacaktır.
Terim Sözlüğü hazırlama aşamasında üç sütundan oluşacaktır. Birinci sütunda madde başı, ikinci sütunda madde başının geçerli yabancı dildeki özgün
karşılığı, üçüncü sütunda ise madde başının anlamı, varsa eş anlamlısı, Türkçe karşılığı, kısaltması, simgesi ve örnekleri bu sırada yazılacaktır.
Madde başları koyu biçimde yazılacaktır.
Madde başı yazılırken terimin Türkçe kökenli kullanımı esas alınacaktır.
Madde başı rakamsa öncelikle yazıyla yazılmaya çalışılacak, terimde rakam yazılması zorunluysa okunuşu esas alınıp alfabetik sırada verilecektir.
Madde başı olan birleşik terimde özel ad varsa özel ad büyük harfle diğer kelimeler küçük harfle yazılacaktır. (Behçet hastalığı, Down sendromu vb.)
Madde başı bir kuruluş adı ise kelimelerin ilk harfleri büyük yazılacaktır.
Madde başının alıntılanan dildeki özgün biçimi özel ad değilse küçük harfle ve eğik biçimde yazılacaktır.
Madde başı bir kısaltma ise anlam bölümüne “... teriminin İngilizce kısaltması / ... teriminin kısaltması” biçiminde yazılacaktır. (ACTH-RH
adrenocorticotropin releasing hormone kortikotropin salgılatıcı hormon teriminin İngilizce kısaltması / BH growth hormone büyüme hormonu teriminin
kısaltması.)
Yabancı kökenli kısaltmalar alfabetik sırasında verilecek, ikinci sütuna özgün dilindeki açılımı yazılacak, üçüncü sütuna neyin kısaltması olduğu “...nın
İngilizce kısaltması.” biçiminde yazılacaktır.
Madde başı bir simge ise anlam bölümüne “... teriminin simgesi” biçiminde yazılacaktır. (Å angstrom angström teriminin simgesi.)
Sözlükte madde başı olarak yer alan terimler, kısaltmalar ve simgeler düz ve koyu biçimde yazılacaktır.
İngilizcesi farklı olan ancak Türkçede aynı kelimeyle karşılanan terimler arasındaki ayırım (I), (II), (III) şeklinde Romen rakamlarıyla koyu biçimde
yazılacaktır. (ağız (I) mouth, ağız (II) stoma vb.)
Kurum ve kuruluş adlarının kısaltmaları alfabetik sırasında büyük harfle verilecek, ikinci sütunda geçerli yabancı dildeki özgün biçimi verilecek, üçüncü
sütuna neyin kısaltması olduğu “WHO World Health Organization Dünya Sağlık Örgütünün kısaltması.” biçiminde yazılacaktır.
Tanımın yazımında koyu karakter kullanılmayacaktır.
Tanım verilirken hüküm cümleleri kullanılmayacak, sözlük maddesi biçiminde anlamlandırılacaktır. Tanım cümlesinin ilk kelimesi büyük harfle başlayacak
ve tanımın sonuna nokta konulacaktır.
Tanım yapılırken terimin ana özelliklerine yer verilecek yan özellikleri dikkate alınmayacaktır.
Tanım verilirken madde başının tamamı tanımda geçmeyecektir.
Tanımların içinde geçen her terim ve eş anlamlısı, alfabetik sırasında madde başı olarak yer alacaktır.
Kurum, kuruluş adları tanımlanırken sıralaması; amacı ve alanı, faaliyet yaptığı yer, kuruluş yılı biçiminde olacaktır.
Yabancı kökenli madde başının Türkçe karşılığı daha sık kullanılıyorsa üçüncü sütunda tanımı yapılmayacak, sadece Türkçe karşılığı özel ad dışında küçük
harfle, lacivert olarak yazılacak, sonuna nokta konmayacaktır.
Yabancı kökenli madde başı daha sıklıkla kullanılıyorsa tanım burada verilecek, tanımın sonuna nokta konacak. Varsa Türkçe karşılığı özel ad dışında küçük
harfle, lacivert olarak yazılacak, sonuna nokta konmayacaktır.
Türkçe kökenli madde başı daha sıklıkla kullanılıyorsa tanım burada verilecek, tanımın sonuna nokta konacak. Varsa geçerli dildeki karşılığı özel ad dışında
küçük harfle, lacivert olarak yazılacak, sonuna nokta konmayacaktır.
Türkçe kökenli madde başının karşılığı daha sık olan bir başka Türkçe kökenli söz olabilir. Bu durumda üçüncü sütuna sadece sık kullanılan biçim özel ad
dışında küçük harfle, lacivert olarak yazılacak, sonuna nokta konmayacaktır.
Birden fazla anlam varsa anlamlar koyu olarak yazılmış sayılarla birbirinden ayrılacak ve aralarına nokta konacaktır.
Anlam içerisinde alt maddeleme yapılmayacaktır.
Madde başının varsa eş anlamlı terimleri, Türkçe veya yabancı kökenli karşılığı düz biçimde, lacivert olarak yazılacaktır. akışmazlık Sıvının akışkanlık
özelliğinin azalması. kıvamlılık, viskozite / agregat Kümelenme sonucu oluşan kütle. küme, öbek, topak, yığışım, konglomerat
Madde başının kısaltması varsa tanımdan, eş anlamlı sözlerinden, Türkçe veya yabancı kökenli karşılığı verildikten sonra düz olarak lacivert biçimde
yazılacaktır. aktifleştirilmiş kısmi tromboplastin zamanı 1. Temas faktörlerinin aktifleşmesinden fibrin pıhtısı oluşumuna kadar geçen zaman. 2. Sitratlı
kana fosfolipit ve kalsiyum katıldıktan sonra temas faktörlerinin aktivasyonu ve intrensek pıhtılaşma sistemi şelalesi yoluyla fibrin pıhtısı meydana gelmesi
zamanı. aPTT
Madde başının simgesi varsa tanımdan, eş anlamlı sözlerinden, Türkçe veya yabancı kökenli karşılığı verildikten sonra düz olarak lacivert biçimde
yazılacaktır. ağır hidrojen Bir proton, bir nötron içeren hidrojen izotopu. D
Örnekler tanımdan, varsa eş anlamlı sözlerinden, Türkçe veya yabancı kökenli karşılığından, kısaltmasından ve simgesinden sonra iki nokta konularak
örnekler çift tırnak içinde düz olarak yazılacaktır. Örnekler tam bir cümle ise büyük harfle başlayıp sonuna gereken noktalama işareti konacaktır. Tam cümle
değilse küçük harfle başlayıp sonuna nokta konacaktır. alojenik allogenic Aynı türe ait farklı bir bireyden elde edilen her türlü organ, doku ve hücre için
kullanılan bir sıfat: “alojenik doku nakli” / mukozit mucositis Kemoterapi ve radyoterapi tedavisi alan kanser hastalarında görülen ülseratif ve enflamatuvar
bir süreç: “ağız içi yaralar”
Madde başının diğer maddelerle karşılaştırılması isteniyorsa örnekten sonra eğik yazılan “krş.” kısaltması ile ilgili madde başı düz ve lacivert biçimde
yazılacaktır. Sonuna nokta konulmayacaktır.
Noktalama işaretlerinden sonra bir boşluk verilecektir.
“Sözlük” bölümünün sonrasında “Geçerli yabancı dil-Türkçe Dizin” bölümleri verilecektir.
Dizin bölümünün sonrasında “Kaynaklar” bölümü verilecektir. Bu bölümde tek yazarlı yayınlar: Yazar, A, (Yayın Yılı), Kitap adı, Yayın yeri, Yayınevi. biçiminde;
çok yazarlı yayınlar: Yazar, A., Yazar, B., Yazar, C., Yazar, Ç. ve diğerleri, (Yayın Yılı), Kitap adı, Yayın yeri, Yayınevi. biçiminde; kitap içinde bölüm veya makale:
Yazar, A, (Yayın Yılı), “Bölüm/Makale adı”, Editör (Haz./Ed.), A, Kitap adı (s. sayfa numaraları), Yayın yeri, Yayınevi. biçiminde hazırlanacaktır.
Derginin en son bölümünde yayımlanmak üzere sözlüğü hazırlayan yazar veya yazarlara ait en fazla 50 kelimeden oluşan öz geçmiş, iletişim bilgileri ve
fotoğrafları cengizyakinci@gmail.com adresine gönderilecektir.
SÖZLÜK DERGİSİ ARŞİV SAYILARI
2008 YILI (Cilt 1)
ÇOCUK ACİL TIP VE YOĞUN BAKIM TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
GÖĞÜS HASTALIKLARI
YENİDOĞAN
TERİMLERİ
TERİMLERİ
(Sayı 1 Ocak 2008)
SÖZLÜĞÜ
SÖZLÜĞÜ
Dr. Nilgün Erkek-Atay
(Sayı 2 Nisan 2008)
Doç. Dr. Agop Çıtak
Doç. Dr. Nurettin Onur Kutlu (Ek Sayı 1 2008)
Dr. Ayşe Berna Anıl
Dr. Nilüfer Yalındağ-Öztürk
Prof. Dr. Rahmi Örs Doç. Dr. Münire Gökırmak
Yrd. Doç. Dr. Demet Demirkol Dr. Şükrü Paksu
Dr. Deniz Tekin
Dr. H. Tarkan İkizoğlu
Dr. Esra Şevketoğlu
Yrd. Doç. Dr. Tolga F. Köroğlu
ÇOCUK HEMATOLOJİSİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
Doç. Dr. Hayri Levent Yılmaz Dr. Okşan Derinöz
(Sayı 3 Temmuz 2008)
Doç. Dr. Murat Duman
Doç. Dr. Mehmet Boşnak
Prof. Dr. Davut Albayrak
Prof. Dr. Metin Karaböcüoğlu Dr. Eylem Ulaş-Saz
Doç. Dr. Canan Uçar-Albayrak
EPİDEMİYOLOJİ VE
DEMOGRAFİ TERİMLERİ
SÖZLÜĞÜ
(Ek Sayı 2 2008)
Doç. Dr. G. Nural Bekiroğlu
2011 YILI (Cilt 2)
KOZMETOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ADLİ TIP TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 1 Mart 2011)
(Sayı 2 Haziran 2011)
ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 4 Aralık 2011)
http://www.logos.com.tr/PDF/Kozmetoloji_
sunus.pdf
http://www.logos.com.tr/PDF/adlitip.pdf
http://www.logos.com.tr/PDF/cocukistismar.pdf
Doç. Dr. Gürol Cantürk
Prof. Dr. Ufuk Beyazova
Prof. Dr. Figen Şahin
Prof. Dr. Yasemin Yazan
Doç. Dr. Ecz. Alb. Ayhan Savaşer
Prof. Dr. Ecz. Alb. Yalçın Özkan
PARAZİTOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 3 Eylül 2011)
http://www.logos.com.tr/PDF/parazitoloji.pdf
Prof. Dr. Gülendame Saygı
2012 YILI (Cilt 3)
İNFEKSİYON HASTALIKLARI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 3 Eylül 2012)
BASKETBOL-VOLEYBOL-HENTBOL
TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 1 Mart 2012)
ANALİZ TERİMLERİ
SÖZLÜĞÜ
(Sayı 2 Haziran 2012)
http://www.logos.com.tr/PDF/sporterimleri.pdf
http://www.logos.com.tr/PDF/analiz.pdf
Doç. Dr. Cengiz Arslan
Yrd. Doç. Dr. Yüksel Savuncu
Yrd. Doç.Dr. Murat Şenyuva
Okutman Selçuk Erhan
Özgür Karataş
Prof. Dr. Ecz. Bengi Uslu
Uzm. Kim. Mehmet Gümüştaş
Doç. Dr. Ecz. Alb. Ayhan Savaşer
Prof. Dr. Ecz. Alb. Yalçın Özkan
Prof. Dr. Ecz. Sibel A. Özkan
http://www.logos.com.tr/PDF/infeksiyon.pdf
Prof. Dr. Ahmet Kalkan, Prof. Dr. Mustafa Kaplan
ÇOCUK ENDOKRİNOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 4 Aralık 2012)
http://www.logos.com.tr/PDF/cocukend.pdf
Prof. Dr. Zerrin Orbak, Dr. Kezban Karabağ
2013 YILI (Cilt 4)
FUTBOL TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 2 Haziran 2013)
http://www.logos.com.tr/PDF/futbolterim.pdf
ÇOCUK ALERJİ TERİMLERİ
SÖZLÜĞÜ
(Sayı 1 Mart 2013)
Doç. Dr. Özge Yılmaz
http://www.logos.com.tr/PDF/cocukalerji.pdf Yrd. Doç. Dr. Yakup Canıtez
Prof. Dr. Esen Demir
Prof. Dr. Nihat Sapan
Doç. Dr. Ahmet Akçay
Prof. Dr. Dost Zeyrek
Doç. Dr. Metin Aydoğan
Doç. Dr. Suna Asilsoy
Doç. Dr. Demet Can
Doç. Dr. Arzu Babayiğit
Doç. Dr. Duygu Erge
Doç. Dr. Ferhat Çatal
Doç. Dr. Koray Harmancı
Doç. Dr. Figen Gülen
Doç. Dr. Ercan Küçükosmanoğlu
Doç. Dr. Özlem Keskin
Doç. Dr. Emine Dibek Mısırlıoğlu
Doç. Dr. Emin Mete
Doç. Dr. Cevdet Özdemir
Doç. Dr. Emin Özkaya
Doç. Dr. Zeynep Tamay
Doç. Dr. Serap Özmen
Doç. Dr. Ayfer Yükselen
Yrd. Doç. Dr. Ercan Gür
Öğr. Gör. Faruk Akçınar
ÇOCUK NEFROLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 3 Eylül 2013)
http://www.logos.com.tr/PDF/sozluk102013.pdf
Prof. Dr. Ferah Gönülşen Sönmez
ÇOCUK ERGEN VE PSİKİYATRİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 4 Aralık 2013)
http://www.logos.com.tr/PDF/cocukergen.pdf
Doç. Dr. Işık Görker
Arş. Gör. Dr. Güçlü Ayaz
Arş. Gör. Dr. Nazike Ak
Prof. Dr. Ümran Korkmazlar
Araş. Gör. Dr. M. Araz Altay
Uzm. Kl. Psk. Berfin Bozkurt
2014 YILI (Cilt 5)
ÇOCUK GÖĞÜS HASTALIKLARI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 1 Mart 2014)
http://www.logos.com.tr/PDF/cocukgogushasta.pdf
Yrd. Doç. Dr. Müsemma Karabel
Prof. Dr. Abdülkadir Koçak
Doç. Dr. Mehmet Köse
Prof. Dr. H. Uğur Özçelik
Prof. Dr. Ayten Pamukçu
Doç. Dr. Sevgi Pekcan
Yrd. Doç. Dr. Velat Şen
Uz. Dr. Yurda Şimşek
Uz. Dr. Tuğba Şişmanlar
Prof. Dr. Nevin Uzuner
Prof. Dr. Ebru Yalçın
Doç. Dr. Özge Yılmaz
Prof. Dr. Hasan Yüksel
HEMATOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 2 Haziran 2014)
http://www.logosyayincilik.com/logosDATA/userfiles/file/hematoloji.pdf
Prof. Dr. İsmet Aydoğdu
Prof. Dr. Fevzi Altuntaş
SOLUNUM YOLU İLAÇLARI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 3 Eylül 2014)
http://www.logosyayincilik.com/logosDATA/userfiles/file/Sozluk_Dergisi_2014_Eylul.pdf
Prof. Dr. Betül Arıca Yegin
Doç. Dr. Ayhan Savaşer
Prof. Dr. Dz. Ecz. Alb. Yalçın Özkan
RAKET SPORLARI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 4 Aralık 2014)
http://www.logosyayincilik.com/logosDATA/userfiles/file/Sozluk_Dergisi_2014_aralik.pdf
Doç. Dr. Ercan Gür
Yrd. Doç. Dr. Ali Serdar Yücel
Download