Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu, Şubat 2009-II

TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.
EKONOMİK GELİŞMELER
ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU
ŞUBAT 2009/II
HAZIRLAYANLAR
Mustafa ŞİMŞEK
Fulya BAYRAKTAR
Mustafa TOSUN
EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ
Şubat 2009
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Şubat 2009/II
Şubat ayının ikinci ve üçüncü haftalarında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun
piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir.*
Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler
•
TCMB Para Politikası Kurulu, 19 Şubat 2009 tarihli toplantısında; Banka
bünyesindeki Bankalararası Para Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
Repo-Ters Repo Pazarı’nda uygulanmakta olan kısa vadeli faiz oranlarının
indirilmesine karar vermiştir.
a) Merkez Bankası borçlanma faiz oranı %13’ten %11.50’ye, borç verme faiz
oranı ise %15.50’den %14’e indirilmiştir.
b) Geç Likidite Penceresi uygulaması çerçevesinde, Bankalararası Para
Piyasası’nda saat 16.00–17.00 arası gecelik vadede uygulanan Merkez Bankası
borçlanma faiz oranı %9’dan %7.5’e, borç verme faiz oranı ise %18.50’den
%17’ye indirilmiştir,
c) Açık piyasa işlemleri çerçevesinde piyasa yapıcısı bankalara repo işlemleri
yoluyla gecelik ve bir haftalık vadelerde tanınan borçlanma imkânı faiz oranı
%14.50’den %13’e indirilmiştir.
Kurul tarafından yapılan açıklamaya göre; son dönemde açıklanan veriler iktisadi
faaliyetteki yavaşlamanın sürdüğüne işaret etmektedir. Uluslararası kredi
piyasalarındaki ve küresel ekonomideki sorunlar devam etmektedir. Bu
çerçevede iktisadi faaliyetteki toparlanmanın zaman alacağı ve enflasyon
üzerindeki aşağı yönlü baskıların süreceği düşünülmektedir. Ayrıca, petrol ve
diğer emtia fiyatlarındaki birikimli düşüşler enflasyonu olumlu etkilemektedir. Bu
doğrultuda, önümüzdeki dönemde enflasyondaki düşüşün hızlanacağı ve yılsonu
hedefine öngörülenden daha önce ulaşılacağı tahmin edilmektedir.
Ayrıca Kurul, finansal sistemdeki akışkanlığın ve kredi piyasalarının etkin bir
şekilde çalışmasının önemine dikkat çekmiş ve bu doğrultuda döviz likiditesi ile
ilgili ek düzenlemelerin devreye sokulması konusunda mutabık kalmıştır.
•
T.C. Merkez Bankası tarafından, 20 Şubat 2009 tarihinde yapılan Basın
Duyurusu’na göre; bankalararası döviz piyasasında döviz likiditesi akışkanlığının
artırılmasını sağlayarak finansal sistemdeki akışkanlığı ve kredi piyasalarının
etkin çalışmasını desteklemek üzere Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca
çeşitli önlemler alınmaktadır. Bu doğrultuda, Merkez Bankası’nca bankacılık
sistemine sağlanan döviz likidite koşullarının tekrar düzenlenmesine karar
verilmiştir. Bu çerçevede, duyuru tarihinden geçerli olmak üzere;
a) Bankaların, Döviz ve Efektif Piyasaları – Döviz Depo Piyasası’nda kendilerine
tanınan borçlanma limitleri çerçevesinde ABD doları ve euro cinsinden Merkez
Bankası’ndan alabilecekleri döviz depolarının vadesinin 1 aydan 3 aya
uzatılmasına,
*
Rapor 20 Şubat 2009 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir.
1
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Şubat 2009/II
b) Buna paralel olarak bankaların söz konusu piyasada kendi aralarında
gerçekleştirdikleri karşılaşan işlemlerde daha önce 1 aya kadar olan vadenin 3
aya kadar uzatılmasına,
c) Merkez Bankası taraflı işlemlerde borç verme faiz oranının ABD doları için
%7’den %5.5’e, euro için %9’dan %6.5’e düşürülmesine karar verilmiştir.
•
Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen, Türk Eximbank'ın TL kredilerinin faiz
oranlarında yaklaşık 3 puana varan indirim yaptığını ve TL kredilerinin faiz
oranlarının %10 ile 15 aralığında olduğunu bildirdi. Tüzmen, Türk Eximbank'ın
küresel kriz nedeniyle daralan dış talep sonucunda ihracattaki düşüşün telafisi ve
ihracatçılara uygun koşullu finansman desteği sağlanması amacıyla faiz indirimi
kararı aldığını söyledi.
Bakan Tüzmen, bankanın ayrıca ihracat yapan firmaların tahsilâtlarda yaşadıkları
gecikmeleri ve sektörden gelen talepleri dikkate alarak, firmalara likidite gücü
kazandırılmasını teminen doğrudan kullandırmış olduğu kısa vadeli kredilerde
vadeleri 3'er ay süreyle uzattığını bildirdi.
•
ABD'nin Ankara Büyükelçisi James Jeffrey, Türkiye ile ABD arasındaki işbirliğinin
Barack Obama'nın başkanlığı döneminde de "kesinlikle devam edeceğini"
söyledi. İşbirliğinin özellikle kriz döneminde büyük bir önemi bulunduğuna vurgu
yapan Jeffrey, Türkiye ve dünya genelindeki birçok ülkenin zor bir durumla karşı
karşıya olduğunu ifade etti. Jeffrey, Türkiye'de işsizlik oranının arttığını ve
üretimin yavaşladığını, ekonomik alandaki kötü gidişata son vermek için
işbirliğinin şart olduğunu kaydetti.
•
JP Morgan tarafından 19 Şubat 2009 tarihinde yayınlanan bir raporla Türkiye'nin
2009 yılı cari açığına ilişkin beklentiler aşağı çekildi. JP Morgan, Türkiye'de iç
talepte yaşanan gerilemenin yanı sıra enerji fiyatlarında yaşanan beklentilerin
üzerindeki düşüşün bu yıl Türkiye'de daha düşük ve daha kolay finanse edilebilir
boyutlarda bir cari açık oluşacağına işaret ettiğini belirtti. IMF programına ilişkin
beklentilerin halen güven unsuru olmaya devam ettiğini hatırlatan JP Morgan,
2009 yılında cari açığın 15.6 milyar dolar ile GSYİH'nin %2.5'i oranında olacağını
öngördü. Kurumun bir önceki beklentisi Türkiye'de cari açığın GSYİH'ye oranının
%3.2 oranında ve 19.5 milyar dolar olacağı yönünde idi.
Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler
•
Dünya Bankası, mali krizin insani krize dönüşeceği endişesini taşıyan
hükümetler için 2009'un büyük ekonomik zorlukların yaşanacağı bir yıl olacağını
bildirdi. Dünya Bankası’ndan yapılan yazılı açıklamaya göre, banka tarafından
hazırlanan "Şartlı Nakit Transferleri: Mevcut ve Gelecekteki Yoksulluğun
Azaltılması" başlıklı raporda, ailelere bebeklerini düzenli olarak sağlık kliniklerine
götürmeleri veya çocuklarını okula devam ettirmeleri gibi taahhütler karşılığında
nakit yardımı sağlayan şartlı nakit transfer programları değerlendirildi. Raporda,
özellikle daha önceki gıda ve akaryakıt krizlerinden etkilenen ve mali krizin insani
bir krize dönüşebileceği endişesini taşıyan hükümetler için bu yılın büyük
ekonomik zorlukların yaşanacağı bir yıl olacağı öngörüsünde bulunuldu ve
2
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Şubat 2009/II
"Yoksul ailelere yönelik iyi tasarlanmış güvenlik ağlarına ve nakit transferi
programlarına olan talep tüm dünyada giderek artıyor" denildi.
•
Dünya Bankası, küresel ekonomik kriz yüzünden gelişmekte olan ülkelerde 53
milyon kadar insanın yoksul kalacağı uyarısında bulundu. Dünya Bankası'nın
raporuna göre, ekonomik kötüleşme, gelişmekte olan ülkelerde yoksulluğu
azaltma konusunda sağlanan kazanımların birçoğunu geri alacak. Dünyada
gelişmekte olan 107 ülkenin %40'ının küresel ekonomik krize "ziyadesiyle maruz
kaldığı" tahmininde bulunan Dünya Bankası, zengin ülkelere gelişmekte olan
ülkelere yardım için kurtarma paketlerinin %0.7'sini ayırmaları çağrısında
bulundu. Raporda, küresel ekonomik krizin, muhtemelen 46 milyon insanı günlük
1.25 dolar olan yoksulluk sınırının altında ve 7 milyon insanı da günlük 2 doların
altında yaşamaya mahkûm edeceği ifade edildi.
•
ABD Temsilciler Meclisi, Başkan Barack Obama'nın sunduğu 787 milyar
dolarlık ekonomik teşvik paketini onayladı. Senato ve Temsilciler Meclisi
tarafından uzlaşmayla miktarı belirlenen paket, Temsilciler Meclisi'ndeki
oylamada kabul edildi.
•
ABD Çalışma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, Ocak ayında tarım
dışı istihdamdaki azalış 598,000 ile beklentilerin oldukça üzerinde açıklandı.
Beklentiler verinin 525,000 kişi azalması yönündeydi. Ayrıca Aralık ayında
524,000 azalış olarak açıklanan veri 577,000 azalış olarak revize edildi. İşsizlik
oranı ise Ocak ayında beklentilerin üzerinde yıllık bazda %7.6 olarak açıklandı.
Aralık ayında %7.2 olarak gerçekleşen verinin Ocak ayında %7.5 olması
bekleniyordu.
•
ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, küresel krizin
etkisiyle ihracat ve ithalatın daralmasıyla, ABD’nin dış ticaret açığı Aralık ayında
gerileyerek 39.93 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Beklentiler verinin 36
milyar dolar olması yönündeydi. Açıklamada ayrıca Kasım ayında 40.44 milyar
dolar olarak açıklanan dış ticaret açığı 41.58 milyar dolar olarak revize edildi. Dış
ticaret açığı, 2007 yılı Aralık ayında ise 57.58 milyar dolar seviyesindeydi.
Açıklanan verilere göre, Aralık ayında ihracat bir önceki aya göre %6 azalışla
133.8 milyar dolar, ithalat %5.5 azalışla 173.73 milyar dolar oldu.
•
ABD’de perakende satışlar Ocak ayında bir önceki aya göre %1, dalgalı
seyreden otomobil fiyatları hariç tutularak hesaplanan çekirdek perakende
satışlar %0.9 artarak beklentilerin aksine yükseldi. Beklentiler perakende
satışların bir önceki aya göre %0.8, çekirdek perakende satışların ise %0.5
gerilemesi yönündeydi. Açıklamada ayrıca Aralık ayında %2.7 düşüş olarak
açıklanan perakende satışlar %3 düşüş olarak, %3.1 düşüş olarak açıklanan
çekirdek perakende satışlar %3.2 düşüş olarak revize edildi.
•
ABD’de, konut başlangıçları verisi Ocak ayında beklentilerin üzerinde %16.8
gerileyerek 466,000’e geriledi. Beklentiler verinin 530,000’e gerilemesi
yönündeydi. Açıklamada ayrıca Aralık ayında %15.5 düşüş olarak açıklanan veri
%14.5 düşüş olarak revize edildi. ABD’de konut başlangıçları Ocak ayı itibariyle
geçen yılın aynı dönemine göre %56 gerilemiş durumda bulunuyor.
•
ABD’de, sanayi üretimi Ocak ayında bir önceki aya göre %1.8 azalırken,
kapasite kullanımı %72 oldu. Beklentiler sanayi üretiminin %1.5 azalması,
kapasite kullanımının ise %72.4 olması yönündeydi. Açıklamada ayrıca Aralık
3
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Şubat 2009/II
ayında %2 düştüğü açıklanan sanayi üretimi %2.4 düşüş olarak, %73.6 olarak
açıklanan kapasite kullanımı %73.3 olarak revize edildi.
•
ABD’de üretici fiyatları endeksi (ÜFE) Ocak ayında beklentilerin üzerinde %0.8
yükseldi. Aralık ayında %1.9 düşüş gösteren verinin Ocak ayında %0.2 artması
bekleniyordu. Açıklamaya göre, enerji fiyatları Aralık ayında %9.1 gerilemesinin
ardından Ocak ayında %3.7 artış gösterdi. Açıklanan son veriyle birlikte Aralık
ayında yıllık bazda %0.9 gerileyen ÜFE, Ocak ayında %1 geriledi. Gıda ve enerji
fiyatları hariç tutularak hesaplanan çekirdek ÜFE ise Ocak ayında bir önceki aya
göre beklentilerden daha fazla %0.4 artış gösterdi. Aralık ayında %0.2 artan
verinin Ocak ayında %0.1 artması bekleniyordu. Çekirdek ÜFE’nin yıllık artışı ise
Aralık ayındaki %4.3 seviyesinden Ocak ayında %4.2’ye geriledi.
•
ABD’de öncü göstergeler endeksi Ocak ayında %0.4 artarak beklentilerin
üzerinde açıklandı. Beklentiler verinin bir önceki aya göre değişmemesi
yönündeydi. Açıklamada ayrıca Aralık ayında %0.3 artış olarak açıklanan veri
%0.2 artış olarak revize edildi.
•
Avrupa Merkez Bankası'nın (ECB) Şubat ayı bülteninde büyümeye yönelik
risklerin net bir şekilde aşağı yönlü olduğu ve önümüzdeki bir kaç çeyrek daha
ekonomik büyümedeki gevşemenin devam etmesinin beklendiği ifade edildi.
"Euro Bölgesi'nin ve ticaret ortaklarının ekonomileri önemli bir gerileme sürecinin
içinde bulunuyor. Büyümeye yönelik bu baskılar aynı zamanda enflasyonist
tehlikenin de önemli ölçüde azalmasını sağlıyor" değerlendirmesinin yapıldığı
raporda ayrıca, ekonomik görünümün yüksek derecede belirsizlikler içerdiği,
ECB'nin gelişmeleri yakından izlemeye devam edeceği belirtildi.
•
Avrupa Birliği istatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre,
Euro bölgesi sanayi üretimi Aralık ayında %2.6, yıllık bazda ise %12 gerileyerek
beklentilerin üzerinde düşüş gösterdi. Beklentiler verinin aylık bazda %2.1, yıllık
bazda %8.9 gerilemesi yönündeydi. Açıklamada ayrıca Kasım ayında aylık
bazda 1.6 düştüğü belirtilen veri %2.2 düşüş olarak, yıllık bazda %7.7 düştüğü
açıklanan veri %8.4 düşüş olarak revize edildi.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde GSYH 4.
çeyrekte geçici verilerle rekor seviyede %1.5 daralarak beklentilerden kötü
açıklandı. Beklentiler verinin %1.3 daralması yönündeydi. Euro Bölgesi
ekonomisi 4. çeyrekte yıllık bazda ise %1.2 daralarak Euro bölgesi için verilerin
yayınlandığı 1995'ten beri ilk kez küçüldü. Üçüncü çeyrekte %0.6 büyüme
gösteren verinin 4. çeyrekte %1.1 daralması bekleniyordu. IMF’in son yayınlanan
tahminlerine göre, Euro bölgesi ekonomisinin, 2009 yılında %2 daralması, 2010
yılında da %0.2 büyümesi bekleniyor.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Aralık ayında Euro bölgesinde 0.7
milyar euro dış ticaret açığı verildi. Euro bölgesinde 2007 yılı Aralık ayında 3.9
milyar euro dış ticaret açığı verilmişti. Açıklanan rakamlara göre, Euro bölgesinde
ihracat Aralık ayında 2007 yılının aynı ayına göre %2 azalış göstererek 113.8
milyar euroya, ithalat ise %5 azalış göstererek 114.5 milyar euroya geriledi.
Açıklamada ayrıca Kasım ayında 7 milyar euro açık olarak açıklanan veri 5.8
milyar euro açık olarak revize edildi.
•
Almanya Mannheim merkezli ZEW araştırma enstitüsünün analist ve kurumsal
yatırımcılar arasında yaptığı araştırmaya göre, Alman yatırımcılarının Avrupa’nın
en büyük ekonomisi olan Almanya’ya ilişkin güven eğilimleri Şubat ayında -5.8 ile
4
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Şubat 2009/II
beklentilerden oldukça iyi açıklandı. Ocak ayında -31 olan verinin Şubat ayında 28 değerini alması bekleniyordu. ZEW endeksi bir önceki aya göre gelişme
göstermesine rağmen hala eksi seviyelerde bulunuyor. Negatif rakamlar
kötümserlerin sayısının iyimserlerden fazla olduğunu gösteriyor.
•
İngiltere Ulusal İstatistik Bürosu tarafından yapılan açıklamaya göre,
İngiltere'de tüketici fiyatları endeksi Ocak ayında aylık bazda %1 düşerken, yıllık
bazdaki artış %2.7 seviyesinde gerçekleşti. Beklentiler verinin Ocak ayında aylık
bazda %0.7 azalması ve yıllık artışın %3 olarak gerçekleşmesi yönündeydi. Veri
Aralık ayında aylık bazda %0.4 azalmış ve yıllık artış %3.1 seviyesinde
gerçekleşmişti.
•
Japonya Merkez Bankası (BOJ), gösterge faiz oranını beklentilere paralel
olarak %0.1 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. BOJ toplantısı ardından yapılan
açıklamada, BOJ’un 1 trilyon yen (10.7 milyar dolar) değerinde şirket tahvili
alacağı ve derinleşen durgunluk nedeniyle kredilerde güçlük çekilmemesi için
kredi programlarını genişleteceği belirtildi.
•
İsveç Merkez Bankası (Riksbank) gösterge repo faiz oranını %1'e indirdi.
Riksbank yaptığı açıklamada, küresel ekonomik krizle birlikte işsizliğin artmasını
ve üretimin düşmesini önlemek amacıyla %2 olan gösterge repo faiz oranının
%1'e çektiğini bildirdi. Banka geçen yıl aralık ayında gösterge faiz repo oranını
175 baz puan indirmişti.
•
Roma'daki G-7 toplantısı sırasında, Japonya ile Uluslararası Para Fonu (IMF)
arasında 100 milyar dolarlık bir kredi anlaşması imzalandı. Japonya Maliye
Bakanı Shoichi Nakagawa ve IMF Başkanı Dominique Strauss-Khan arasında
imzalanan anlaşma, IMF'ye 100 milyar dolara kadar kredi sağlanmasını
öngörüyor. Strauss-Khan anlaşma sonrasında yaptığı değerlendirmede,
sağlanan ek krediden memnuniyetini belirterek, "İmzalanan anlaşma,
Japonya'nın dünyanın ekonomik sorunlarına çok taraflı bir yaklaşımı
desteklemede önemli bir rol üstlendiğini göstermektedir" dedi.
5
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Şubat 2009/II
Son Açıklanan Veriler
•
TÜİK tarafından açıklanan, 2005=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi,
2008 yılı Aralık ayında, bir
%
Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi (2005=100)
önceki yılın aynı ayına göre
25.0
%17.6 oranında azalarak 93.8
18.8
20.0
10.4
olmuştur.
Sanayinin
alt
15.0
8.5
6.2
9.1 6.3
7.9
7.3
7.0
sektörleri düzeyinde, bir önceki
10.0
4.2
11.6
8.4
5.0
yılın
aynı
ayına
göre
5.9
4.0
0.0
3.8
3.2 2.4
2.6
madencilik ve taşocakçılığı
-6.8
-5.0
-1.9
-3.6 -4.3
sektörü endeksi %2.0 oranında
-10.0
-13.3
-17.6
-15.0
azalış
gösterirken,
imalat
-20.0
sanayi sektörü endeksi %19.9,
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
elektrik, elektrik, gaz ve su
2007
2008
Aylar
sektörü endeksi ise %5.3
oranında azalmıştır.
Ana Sanayi Grupları Sınıflamasına göre de; Aramalı İmalatının %23.0, Dayanıklı
Tüketim Malı İmalatının %16.3, Enerjinin %7.6 ve Dayanıksız Tüketim Malı
İmalatının %6.7 oranında düştüğü görülmektedir.
2008 yılı Aralık ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre İmalat Sanayi Üretim
Endeksi alt gruplarındaki en yüksek düşüş %57.3 ile Radyo, TV, Haberleşme
Teçhizatı ve Cihazları İmalatında gerçekleşmiş olup, bunu %52.2 ile Motorlu
Kara Taşıtı, Römork ve Yarı Römork imalatı ve %38.0 ile de Kok Kömürü Rafine
Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı izlemektedir.
•
TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılı Ocak ayında %80.3
düzeyinde olan üretim değeri
%
İmalat Sanayi KKO
ağırlıklı
İmalat
Sanayi
88
83.2 83.1
83.3 83.5 81.9
82.6
Kapasite Kullanım Oranı
84 80.380.1 82.0 81.7
80.3
(KKO), 2009 yılı Ocak ayında
80
81.7 82.4 82.3
81.2
80.0
81.1
79.8
%63.8 olarak gerçekleşmiştir.
76 78.3 79.3
76.7
76.2
72
İşyerlerinin tam kapasite ile
72.9
68
çalışmamasının
nedenleri
63.8
64
olarak, önem sırasına göre;
64.7
60
talep yetersizliği ilk sırada yer
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
alırken, hammadde yetersizliği,
Aylar2007
2008
2009
mali imkânsızlıklar, işçilerle
ilgili meseleler ve enerji
yetersizliği diğer nedenler olmuştur. KKO, 2008 yılı Aralık ayında %64.7
seviyesindeydi.
2009 yılı Ocak ayında, bir önceki aya göre, işyerlerindeki üretim miktarı %2.0,
hammadde fiyatları %0.3 oranında artış gösterirken, satış miktarı %4.9 azalış
göstermiş, satış fiyatlarında ise değişiklik olmamıştır. 2009 yılı Şubat ayında,
üretim ve satış miktarlarının %1.2 oranında, hammadde fiyatlarının %0.2
oranında azalması, satış fiyatlarının ise %0.2 oranında artması beklenmektedir.
•
TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2008 yılı Aralık ayında bir önceki
yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %12.3 oranında, ithalat miktar
6
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
endeksi
%25.7
oranında
azalış gösterirken, ihracat
birim değer endeksi %9.6 ve
ithalat birim değer endeksi
de %5.9 oranında azalmıştır.
%
100.0
Şubat 2009/II
Dış Ticaret Hadleri (%)
98.1
98.0
96.0
96.1
97.6
96.6
98.2
97.3
94.7
97.2
96.7
93.4
94.0
Ana sektörler itibarıyla, Aralık
ayında, bir önceki yılın aynı
93.3
92.0
ayına göre ihracat miktar
89.8
90.0
endeksleri; tarım ve ormancılık
89.3
sektöründe %27.4, balıkçılık
88.0
sektöründe
%105.3
artış,
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
madencilik ve taşocakçılığı
2007
2008
Aylar
sektöründe %25.1 ve imalat
sanayii sektöründe ise %13.8 oranında düşüş göstermiştir. İthalat miktar
endeksleri de aynı dönemde; tarım ve ormancılık sektöründe %3.3, madencilik
ve taşocakçılığı sektöründe %19.1, imalat sanayii sektöründe ise %27.8 oranında
gerileme kaydetmiştir.
Aralık ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri;
tarım ve ormancılık sektöründe %18.2, balıkçılık sektöründe %1.2, madencilik ve
taşocakçılığı sektöründe %18.1 ve imalat sanayii sektöründe %9.1 oranında
azalmıştır. İthalat birim değer endeksleri de aynı ayda, tarım ve ormancılık
sektöründe %0.7, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %3.9 oranında artış,
imalat sanayii sektöründe ise %7.1 oranında azalış göstermiştir.
Bu gelişmelerden sonra, 2008 yılının Ekim ayında keskin bir hareketle ithalat
lehine dönen dış ticaret hadleri, Kasım ayından sonra Aralık ayında da, bir önceki
aya göre ihracat fiyatlarının (%-0.44) ithalat fiyatlarına göre (%-4.24) daha az
düşmesi nedeniyle, bir önceki aya göre 3.6 puan artışla, 93.4 seviyesinde ihracat
lehine devam etmesine sebep olmuştur.
•
TÜİK tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2008 Kasım Dönemi
(Ekim, Kasım, Aralık 2008)
Aylık İşsizlik Oranı (%)
%
Sonuçları’na göre; 2008 yılı
13
Kasım döneminde, kurumsal
12
olmayan çalışma çağındaki
11
nüfus
geçen
yılın
aynı
dönemine göre 757 bin kişi
10
artarak 50 milyon 268 bin
9
kişiye ulaşmıştır. İstihdam
8
edilenlerin sayısı, geçen yılın
7
aynı dönemine göre 448 bin
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
11.8 11.9 10.9
9.9
8.8
8.8
8.8
9.1
9.1
9.3
9.6
10.5
2006
kişi artarak 21 milyon 315 bin
9.8
8.9
8.8
8.8
9.2
9.3
9.7
10.1 10.6
2007 11.0 11.4 10.4
kişiye yükselirken, işgücüne
9.6
8.9
9.0
9.4
9.8
10.3 10.9 12.3
2008 11.3 11.6 10.7
katılma oranı %48.4 olarak
gerçekleşmiştir.
Türkiye genelinde işsiz sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 645 bin kişi
artarak 2 milyon 995 bin kişiye yükselirken, işsizlik oranı 2.2 puanlık artış ile
%12.3 seviyesinde, tarım dışı işsizlik oranı da %15.4 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Bu dönemde, istihdam edilenlerin %25.8’i tarım, %19.8’i sanayi, %5.8'i inşaat,
%48.6’sı da hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile
7
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Şubat 2009/II
karşılaştırıldığında, tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 0.8 puan,
hizmetler sektörünün payının 0.2 puan arttığı, buna karşılık sanayi sektörünün
payının 0.8 puan, inşaat sektörünün payının ise 0.2 puan azaldığı görülmektedir.
•
T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son
verilere göre; 2007 yılı Aralık ayında 5,220 milyon dolar olarak gerçekleşen cari
işlemler açığı, bu yılın Aralık ayında %42.5 oranında azalarak 3,003 milyon
dolara düşmüştür. Alt kalemler itibarıyla bakıldığında; ödemeler dengesi
tablosundaki dış ticaret açığı bir önceki yılın aynı ayına göre %45.4 oranında
düşerek 2,630 milyon dolara gerilemiş, gelir dengesinden kaynaklanan net
giderler %22.7 oranında artarak 913 milyon dolara yükselmiştir. Ayrıca,
hizmetler dengesindeki net gelirler 400 milyon dolar olarak, cari transferlerden
kaynaklanan girişler ise %52.7 oranında düşerek 140 milyon dolar olarak
gerçekleşmiştir.
Bu gelişmeler sonucunda 2008 yılının Ocak-Aralık döneminde cari açık, bir
önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında %8.4 oranında artmış ve 38,219
milyon dolardan 41,416 milyon dolara yükselmiştir.
2008 yılının Ocak-Aralık döneminde gerçekleşen 41,416 milyon dolarlık cari
açığın finansmanına baktığımızda, finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye
girişinin, bir önceki yılın aynı dönemine oranla %0.4 oranında azalarak 36,489
milyon dolar olarak gerçekleştiği görülmektedir. Bu dönemde gözlemlenen
başlıca gelişmeler şu şekilde özetlenebilir; Doğrudan yatırımlar kalemindeki net
sermaye girişi, bir önceki yılın aynı dönemine göre %24.1 oranında azalarak
15,133 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı döneminde 717
milyon dolar net sermaye girişi olan portföy yatırımlarında, bu dönemde 4.778
milyon dolar net çıkış gerçekleşmiştir. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan
oluşan diğer yatırımlar kaleminde ise bir önceki yılın aynı döneminde 23,997
milyon dolar net giriş gerçekleşmişken, bu dönemde 25,077 milyon dolar net giriş
olmuştur. Bu gelişmeler sonucu resmi rezervler, 2007 yılında 8,032 milyon dolar
artmışken, bu yılın aynı döneminde 1,057 milyon dolar düşüş göstermiştir.
•
•
Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; Merkezi Yönetim Bütçesi,
2009 yılı Ocak ayında yaklaşık 3 milyar TL açık vermiştir. 2008 yılı Ocak ayındaki
bütçe dengesi -0.5 milyar TL’dir. 2009 yılı Ocak ayında faiz dışı denge 0.8 milyar
TL olarak gerçekleşirken, bütçe harcamaları 18.8 milyar TL, bütçe gelirleri ise
yaklaşık 15.8 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Faiz harcamalarının 3.8 milyar TL
olduğu bu ayda, vergi gelirleri 13.8 milyar TL ile merkezi yönetim bütçe
gelirlerinin yaklaşık %87.3’ünü oluşturmuştur.
Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2009 yılı Ocak ayı itibarıyla,
Merkezi Yönetim Brüt Toplam Borç Stoku, 391.1 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir. Toplam borç stokunun 254.9 milyar TL tutarındaki kısmı (%65.2)
Türk Lirası cinsinden, 135.4 milyar TL tutarındaki kısmı (%34.6) döviz cinsinden
ve geriye kalan 0.8 milyar TL tutarındaki kısmı ise (%0.2) dövize endeksli
borçlardan oluşmaktadır. 2009 yılı Ocak ayı itibariyle merkezi yönetim toplam
borç stokunun %54.5’i iç piyasaya, %16.9’u ise kamu kesimine olan iç borçlardan
oluşurken, dış borçların ağırlığı %28.6 olarak gerçekleşmiştir.
İç borç stokunun alacaklılara göre dağılımına baktığımızda; 2007 yılında %73.8
olan piyasa payının, 2008 yılının Temmuz ve Ağustos ayları hariç, sürekli artış
gösterdiği, Kasım ayında %75’e ve Aralık ayında da %76.1’e ulaştığı
8
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Şubat 2009/II
görülmektedir. 2009 yılı Ocak ayında ise iç borç stokunun piyasa payı %76.3
olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılında 25.7 ay olan iç borç stokunun ortalama
vadeye kalan gün sayısı ise, 2008 yılı genelinde kısalmış ve 2008 yılı Kasım ayı
itibariyle 24.3 ay, Aralık ayında 23.9 ay olarak gerçekleşmiştir. 2009 yılı Ocak
ayında iç borç stokunun vadeye kalan gün sayısı ise 23.3 aydır.
•
•
•
•
•
Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2009 yılı Ocak ayı Hazine
nakit gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre;
nakit bazda toplam 16.3 milyar TL gelir elde edilmiş, 14.4 milyar TL faiz dışı
harcama yapılmıştır. Toplam 3.8 milyar TL faiz gideri ödemesinden sonra, Hazine
nakit dengesi 1.9 milyar TL açık vermiştir.
TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılının Ocak ayında, yeni
kurulan şirket ve kooperatif sayısı, geçen yılın aynı ayına göre %34.7
oranında azalarak 6,001’den 3,920’ye düşmüştür. Kapanan şirket ve kooperatif
sayısı da bir önceki yılın aynı ayına göre yaklaşık %1.8 oranında artarak
1,640’tan 1,670’e yükselmiştir.
Türkiye İstatistik Kurumu ve T.C. Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık
Tüketici Eğilim Anketi’ne göre, 2008 yılının Aralık ayında 69.90 olan Tüketici
Güven Endeksi, 2009 yılının Ocak ayında, bir önceki aya göre %2.37 oranında
artarak 71.56 değerine yükselmiştir. Ankete göre, güven endeksindeki artış,
tüketicilerin gelecek dönem satın alma gücü, gelecek dönem genel ekonomik
durum, gelecek dönem iş bulma olanakları ve mevcut dönemin dayanıklı tüketim
malı satın almak için uygunluğuna ilişkin değerlendirmelerinin iyileşmesinden
kaynaklanmaktadır.
T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği
2009 Yılı Şubat Ayı II. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye
ekonomisinin 2009 yılında %0.4 küçüleceği, tüketici fiyatlarının %7.10 oranında
artacağı, cari işlemler açığının 22,989 milyon dolar ve dolar kurunun 1.6648 TL
civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay
sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6.88 ve %6.44 düzeyindedir. 12
ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %13.15, 5 yıl
vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %14.82
olarak beklenmektedir. Şubat II. Dönem Beklenti anketi kapsamında, bir önceki
dönem anket sonuçlarına göre; dolar kuru, hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi
ve devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi dışındaki tüm ekonomik göstergelerin
düşeceği tahmin edilmektedir.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler
30 Ocak – 13 Şubat 2009 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif
büyüklüğü, ‰0.3 oranında genişleyerek 114,310 milyon YTL düzeyine
yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi ‰5.1, İç Varlıklar kalemi de
%16.65 oranında artış göstermiştir.
Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası
Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %2.0 oranında yükseldiği görülmektedir. Toplam
Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler
kaleminin %1.14, İç Yükümlülükler kaleminin ise %2.52 düzeyinde artış kaydettiği
göze çarpmaktadır.
Kamu maaş ödemeleri öncesinde artan nakit ihtiyacına bağlı olarak, bu dönem
Rezerv Para kalemi ve Emisyon Hacminde sırasıyla %4.48 ve %2.95 oranlarında
9
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Şubat 2009/II
artışlar kaydedilmiştir. Öte yandan geçen dönem itibariyle 6,820 milyon TL
düzeyinde bulunan Merkez Bankası’nın politika araçlarının oluşturduğu Diğer
Merkez Bankası Parası kalemi, bu dönem %49.28 oranında azalarak 3,459
milyon TL seviyesine gerilemiştir. Diğer Merkez Bankası Parası kaleminin alt
başlıklarından birisi olan ve Ocak ayı sonu itibariyle 920 milyon YTL düzeyinde
bulunan Açık Piyasa İşlemleri kalemi de %226.09 oranında azalış göstererek
-1,160 milyon TL seviyesine gerilemiştir. Diğer bir ifade ile Ocak sonu itibariyle
Merkez Bankası, Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasaya 920 milyon TL tutarında
borçlu iken, bu dönemde piyasadan 1,160 milyon TL düzeyinde alacaklı konuma
geçmiştir. Merkez Bankası’nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi
ise %21.71 oranında azalış göstererek 4,619 milyon TL seviyesine gerilemiştir.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.)
AKTİFLER
1.DIŞ VARLIKLAR
2.İÇ VARLIKLAR
PASİFLER
1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ
1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER
1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER
1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev.
1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı
2.MERKEZ BANKASI PARASI
2.1. REZERV PARA
2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot
2.1.2. Bankalar Mevduatı
2.1.3. Diğer Kalemler
2.2. DİĞER MB PARASI
2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar
2.2.2. Kamu Mevduatı
TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $)
15.02.08
30.01.09
13.02.09
104,603
89,442
15,160
104,603
52,676
19,998
32,678
14,349
18,329
51,927
45,619
27,624
17,848
147
6,308
3,971
2,337
70,552
114,274
117,649
-3,375
114,274
57,190
21,501
35,689
14,450
21,239
57,084
50,264
32,267
17,724
273
6,820
920
5,900
67,962
114,310
118,247
-3,937
114,310
58,334
21,746
36,588
16,742
19,846
55,976
52,517
33,220
19,158
139
3,459
-1,160
4,619
67,043
Değişim
Son Yıl Dönem
9,707
36
28,805
598
-19,097
-562
9,707
36
5,658
1,144
1,748
245
3,910
899
2,393
2,292
1,517
-1,393
4,049
-1,108
6,898
2,253
5,596
953
1,310
1,434
-8
-134
-2,849
-3,361
-5,131
-2,080
2,282
-1,281
-3,509
-919
Kaynak: TCMB
Geçen dönem 3.41 milyar dolar azalış kaydeden TC Merkez Bankası brüt
rezervlerindeki gerilemenin, bu dönemde ivme kaybetmekle birlikte devam ettiği
görülmektedir. 30 Ocak – 13 Şubat 2009 döneminde TCMB brüt döviz
rezervleri, 919 milyon dolar azalarak 67,043 milyon dolar seviyesine gerilemiştir.
•
Tahvil-Bono Piyasası
Şubat ayının ilk haftasını %15.17 düzeyinden kapatan piyasanın gösterge kâğıdı
niteliğindeki 3 Kasım 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, ayın ikinci
haftasının ilk günlerinde TC Merkez Bankası’nın PPK toplantısından faiz indirim
kararı çıkacağı beklentisi paralelinde düşüş kaydetti. Bu süreçte %15 seviyesine
kadar gerileyen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, ilerleyen günlerde ABD
Senatosu’nda kabul edilen ekonomik destek paketinin piyasalarca bazı açılardan
eksik bulunmasına bağlı olarak yükselişe geçti. Şubat ayının ikinci haftasını
%15.20 düzeyine yükselerek kapatan gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi,
uluslararası borsalarda hâkim olan satış baskısına paralel olarak yükselişi ayın
üçüncü haftası içerisinde de sürdürdü. Bu süreçte %15.64 düzeyine kadar
yükselen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, TC Merkez Bankası’nın
beklentilerin üzerinde almış olduğu faiz indirim kararı ve faiz indirimlerinin devam
10
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Şubat 2009/II
20.02
19.02
18.02
17.02
16.02
13.02
12.02
11.02
10.02
Döviz Piyasası
20.02
19.02
18.02
17.02
16.02
13.02
12.02
11.02
10.02
09.02
Şubat ayının ilk haftasını 1.6296 TL düzeyinden kapatan dolar, ayın ikinci
haftasının
ilk
günlerinde
TL
ABD Dolar Denge Kuru
alternatif piyasalara gelen 1.72
alımlara bağlı olarak gerileme 1.70
kaydetti. TC Merkez Bankası 1.68
gösterge
kurları
itibariyle 1.66
1.6132 TL seviyesine kadar 1.64
gerileyen
dolar,
hafta 1.62
1.60
ortasından ibaren IMF ile 1.58
sürdürülmekte olan görüşmelerin sonuçlanmaması ve TC
Tarih
Merkez
Bankası
PPK
toplantısından faiz indirim kararı çıkacağı beklentisinin öne çıkmasına bağlı
olarak yönünü yukarıya çevirdi. Şubat ayının ikinci haftasını TC Merkez Bankası
gösterge kurları itibariyle 1.6432 TL düzeyinden kapatan dolar, Şubat ayının
üçüncü haftasında da paritedeki gerileme, TC Merkez Bankası’nın beklentilerin
üzerinde almış olduğu faiz indirim kararı ve IMF ile yapılan görüşmelerdeki
tıkanıklığın sürmesi gibi nedenlere bağlı olarak yükselişine devam etti. Şubat
ayının üçüncü haftasını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.7066 TL
düzeyine yükselerek kapatan dolar, bu dönemde TL karşısında %4.73 oranında
değer kazanırken, euronun değer kazancı ise %2.98 olarak gerçekleşmiştir.
06.02
•
09.02
06.02
Getiri oranı (%)
edeceği yönündeki beklentilere bağlı olarak piyasaya gelen yoğun alımlar
sonucunda,
Şubat
ayının
Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi
üçüncü haftasının ortasından
16.00
03.11. 2010 itfa tarihli tahvil
itibaren hızlı bir gerileme
15.75
kaydetti. Özellikle haftanın son
15.50
iki işlem gününde etkili olan
15.25
alımlarla gösterge kâğıdının
yıllık bileşik faizi, Şubat ayının
15.00
üçüncü
haftasını
%14.78
14.75
seviyesine
gerileyerek
14.50
kapatırken, iki haftalık süreçte
39 baz puan düşüş göstermiş
Tarih
oldu.
Şubat ayının ilk haftasını 1.2806 seviyesinden kapatan €/$ paritesi, ABD’de
onaylanan ekonomiyi canlandırma paketinin beklentileri karşılayamaması
nedeniyle Şubat ayının ikinci haftasının ilk günlerinde TC Merkez Bankası
gösterge kurları itibariyle 1.2951 düzeyine kadar yükseldiyse de ilerleyen
günlerde Euro bölgesinden gelen olumsuz büyüme verisine bağlı olarak gerileme
gösterdi. Şubat ayının ikinci haftasını TC Merkez Bankası gösterge kurları
itibariyle 1.2890 seviyesinden kapatan paritedeki gerilemenin, global ekonomiye
ilişkin olumsuz veri akışının devam etmesine paralel olarak finansal piyasalara
yönelik güvensiz ve risk algılamasının artması sonucu, yatırımcıların rezerv para
olan dolara yönelmesine bağlı olarak, Şubat ayının üçüncü haftası içerisinde
hızlanarak sürdüğü görüldü. TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.26
seviyesine kadar gerileyen parite, Şubat ayının üçüncü haftasını da 1.2605
düzeyinden kapattı.
11
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
•
Şubat 2009/II
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
•
20.02
19.02
18.02
17.02
16.02
13.02
12.02
11.02
10.02
09.02
06.02
E n d eks
Şubat ayının ilk haftasını 26,735 seviyesinden kapatan İMKB Bileşik Endeksi,
ayın ikinci haftasının ilk işlem
İMKB Bileşik Endeksi
gününde, ABD hükümetince
28000
hazırlanan
ekonomiyi
27000
canlandırma paketine yönelik
26000
olumlu beklentilerle 27,132
puana kadar yükseldiyse de
25000
ilerleyen
günlerde
düşüş
24000
trendine girdi. IMF ile devam
eden görüşmelerde yaşanan
23000
pürüzler ve ABD Senatosu’nda
onaylanan ekonomik destek
Tarih
paketinin
beklentileri
karşılamamasına bağlı olarak hafta sonuna kadar etkili olan satışlar sonucunda
Şubat ayının ikinci haftasını 25,200 puana gerileyerek kapatan Bileşik Endeks,
gerilemesini ayın üçüncü haftasında da sürdürdü. Küresel piyasalarda finans
sektörüne yönelik artan kaygılar ve global ekonomiye ilişkin olarak devam eden
makro ekonomik veri akışının yanı sıra yurtiçinde de IMF ile sürdürülen
görüşmelerdeki belirsizliğin etkisiyle yoğunlaşan satışlarla, Şubat ayının üçüncü
haftasını 23,579 puana gerileyerek kapatan Bileşik Endeksin bu dönem
içerisindeki değer kaybı %11.1 olarak gerçekleşirken, yabancı portföylerin piyasa
içerisindeki payı da %67.12 düzeyinden %64.10 seviyesine gerilemiştir.
Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri
21 Ocak – 4 Şubat 2009 döneminde ‰9 oranında gerileyerek 466.8 milyar TL
seviyesine inen bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin, bu dönemde %2.2
genişleyerek 477 milyar TL düzeyini geçtiği görülmektedir.
Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.)
31.12.08 04.02.09 18.02.09
MEVDUAT VE FONLAR
TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR
Vadeli
Vadesiz
KREDİLER
TOPLAM KREDİLER
TL
YP
YP Krediler/Toplam Krediler (%)
*
Krediler /Mevduat (%)
Takipteki Alacaklar (Brüt)
Takipteki Alacaklar / Krediler (%)
Menkul Değerler Portföyü
MDP/ Mevduat (%)
Değişim (%)
Yıl Sonuna
Dönem
Göre
469,370
404,274
65,096
466,811
406,127
60,684
477,062
409,880
67,182
1.6
1.4
3.2
2.2
0.9
10.7
373,062
264,699
108,362
29.0
82.4
13,550
3.5
194,217
41.4
369,290
259,663
109,627
29.7
82.3
14,708
3.8
208,029
44.6
372,281
260,337
111,943
30.1
81.2
15,040
3.9
209,139
43.8
-0.2
-1.6
3.3
0.8
0.3
2.1
11.0
2.3
7.7
0.5
(*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt)
Kaynak: BDDK
Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli
mevduatlarda kaydedilen ‰9 oranındaki artışa karşılık, vadesiz mevduatlarda
%10.7 düzeyine ulaşan genişleme göze çarpmaktadır. Dönem sonu tarihinin
kamu maaş ödemeleri sonrasına rastlaması hususu göz önüne alındığında,
12
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Şubat 2009/II
vadesiz mevduatlarda gerçekleşen yüksek oranlı bu artış, arızi bir durum olarak
değerlendirilmektedir.
21 Ocak – 4 Şubat 2009 döneminde ‰9 oranında daralarak 370 milyar TL
seviyesinin altına gerileyen bankacılık sektörü toplam kredi hacminin, bu dönem
‰8 artış göstererek 372 milyar TL düzeyini geçtiği görülmektedir. Toplam
kredilerin alt ayrımına bakıldığında ise TL kredilerin ‰3, yabancı para cinsinden
kredilerin ise %2.1 düzeyinde genişleme kaydettiği göze çarpmaktadır. Ancak
döviz sepetinin aynı dönem itibariyle %2.2 oranında değer kazandığı hususu göz
önüne alındığında, yabancı para cinsinden kredilerdeki artışın, esasen döviz
kurlarındaki yükselişten kaynaklandığı anlaşılmaktadır.
Yaklaşık 5.5 aylık bir süredir düzenli olarak artış gösteren bankacılık sektörü
takipteki alacaklar hacminin, genişlemesini bu dönemde ivme kaybetmekle
birlikte devam ettirdiği görülmektedir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar
hacmi, bu dönem %2.3 oranında artış kaydederek 15 milyar TL düzeyini
geçerken, takipteki alacakların kredilere oranı da %3.9 seviyesine yükselmiştir.
21 Ocak – 4 Şubat 2009 döneminde %4.3 oranında genişleme göstererek 208
milyar TL’ye ulaşan bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacminin,
artışını bu dönem de ivme kaybetmekle birlikte sürdürdüğü görülmektedir.
Bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmi, bu dönemde ‰8 düzeyinde
artarak 209 milyar TL sınırını geçerken, toplam mevduat hacminin, menkul
değerler portföyüne göre daha yüksek bir oranda artış kaydetmesi nedeniyle
MDP/Mevduat oranı %43.8 seviyesine gerilemiştir.
İletişim Bilgileri
Oktay Küçükkiremitçi
Mustafa Şimşek
Fulya Bayraktar
Mustafa Tosun
Müdür
Müdür Yardımcısı
Kıdemli Uzman
Kıdemli Uzman
0312 4179200/2340
0312 4179200/2340
0312 4179200/2356
0312 4179200/2355
13
oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr
mustafa.simsek@kalkinma.com.tr
fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr
mustafa.tosun@kalkinma.com.tr
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Şubat 2009/II
MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER
2006
2008
2007
Mart
Şubat
GSYİH (Milyon $)
Nisan
Mayıs
Haziran
Tem.
2009
Ağust.
Eylül
Ekim
Kasım
Ocak
Aralık
526,429
656,670
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
6.9
81.0
4.6
81.8
79.3
6.7
81.2
*
81.7
82.4
2.3
82.3
*
80.0
76.2
0.5
79.8
*
76.7
72.9
64.7
63.8
İşsizlik Oranı (%)
Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık)
9.9
11.58
9.9
5.94
11.6
8.15
10.7
10.50
9.6
14.56
8.9
16.53
9.0
17.03
9.4
18.41
9.8
14.67
10.3
12.49
10.9
13.29
12.3
12.25
8.11
7.90
Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık)
TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi
9.65
160.1
8.39
190.3
9.10
189.3
9.15
176.1
9.66
168.0
10.74
178.2
10.61
180.0
12.06
181.0
11.77
193.9
11.13
191.9
11.99
174.0
10.76
170.1
10.06
168.2
9.50
165.3
Cari İşlemler Dengesi (Milyon $)
Dış Ticaret Dengesi (Milyon $)
-31,893
-54,041
-37,684
-62,800
-3,865
-4,953
-4,292
-5,383
-5,160
-6,525
-4,800
-6,830
-5,529
-7,704
-4,001
-7,962
-2,999
-8,201
-916
-5,070
-2,333
-5,215
-378
-2,678
-3,003
-3,586
-
- İhracat-FOB (Milyon $)
- İthalat-CIF (Milyon $)
Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat
Bütçe Gelirleri (Milyon TL)
85,535
139,576
61.3
171,309
107,262
170,063
63.1
189,617
11,073
16,026
69.1
17,628
11,429
16,812
68.0
13,779
11,364
17,889
63.5
17,562
12,475
19,305
64.6
19,212
11,773
19,477
60.4
18,544
12,595
20,557
61.3
17,920
11,050
19,251
57.4
26,447
12,811
17,881
71.6
13,788
9,727
14,942
65.1
15,107
9,393
12,071
77.8
17,990
7,685
11,271
68.2
15,140
15,830
- Vergi Gelirleri (Milyon TL)
- Diğer Gelirler (Milyon TL)
Bütçe Harcamaları (Milyon TL)
137,554
33,756
175,304
152,832
36,785
203,501
15,177
2,452
16,608
10,920
2,858
18,649
12,902
4,660
18,638
16,902
2,309
15,823
12,691
5,852
14,566
13,778
4,142
21,237
18,920
7,528
20,437
11,827
1,961
23,215
13,044
2,063
15,178
15,752
2,237
21,375
12,014
3,126
23,937
13,825
2,004
18,796
45,945
48,732
4,714
4,753
4,166
1,681
1,142
7,436
8,140
5,022
2,013
5,440
1,871
3,783
129,359
-3,995
154,769
-13,883
11,893
1,021
13,895
-4,870
14,472
-1,076
14,141
3,389
13,424
3,978
13,801
-3,317
12,297
6,010
18,193
-9,426
13,165
-71
15,935
-3,385
22,066
-8,797
15,013
-2,967
- Faiz Dışı Denge (Milyon TL)
41,951
34,848
Merkezi Yönetim Toplam
178,906 219,207
İç Borç Stoku (Milyon $)
Merkezi Yönetim Toplam
66,576
67,117
Dış Borç Stoku (Milyon $)
*: Çeyrek dönemler itibariyledir.
Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT
5,735
-117
3,090
5,070
5,120
4,119
14,150
-4,404
1,942
2,055
-6,926
816
208,756 210,406 216,555 213,287 220,323 224,907
216,274
181,324
175,253 181,728
170,839
70,889
68,194
Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla)
İmalat Sanayi KKO (%)
- Faiz Harcamaları (Milyon TL)
- Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL)
Bütçe Dengesi (Milyon TL)
222,672
67,765
67,819
67,271
70,645
14
71,251
71,451
69,697
67,724
69,748
68,443