EĞİTİM ve ÖĞRETİMDE ETİK

EĞİTİM ve
ÖĞRETİMDE ETİK
HAZIRLAYAN: ONUR AYDIN
1
İŞLENECEK KONULAR





ETİĞİN TANIMI
MESLEK ETİĞİ
EĞİTİMDE ETİĞİN ÖNEMİ
ÖĞRETMANLİK MESLEK ETİĞİ
EĞİTİM YÖNETİCİLERİ VE ETİK
2
ETİK NEDİR ?



Etik sözcüğü her geçen gün günlük
hayatımızda daha fazla yer işgal etmektedir.
Etik,bir etkinlik alanı olarak felsefenin bir
dalı , ahlak felsefesi alanı; ahlaki olanın
özünü ve temellerini araştıran bir felsefe
etkinliğidir.
Etik ; insanın kişisel ve toplumsal
yaşamdaki ahlaki sorunlarını ele alıp
inceler.
3


Etik sözcüğü yunanca
“karakter”,”adet”,”usul”,veya “gelenek”
anlamına gelen “ETHOS” sözcüğünden
türetilmiştir.
Etik; insanların kurduğu bireysel ve
toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan
değerleri, normları,kuralları, DOĞRUYANLIŞ ya da İYİ-KÖTÜ gibi ahlaksal
açıdan araştıran bir felsefe disiplinidir
( İnal,1996,43).
4




BASİT BİR ANLATIMLA ETİK, DOĞRU VE
YANLIŞ ÖLÇÜTLERİDİR.
Aslında etik ve ahlak birbirinden farklı
kavramlardır. Ancak pek çok yerde bu
kavramların aynı anlamda kullanıldığını
görmekteyiz.
Etik ve ahlakın özdeş olmamasının nedeni, etiğin
ahlak felsefesi olması ,ahlakın ise etiğin araştırma
konusu olmasındandır.
Etik kuramlar,ahlakın özü,kökeni ve toplumsal
yaşamdaki işlevinin yanı sıra ,insanların bir arada
yaşayabilmelerinin gerekleri,toplumsal yaşamın
normları ve değerleri kişilerle toplum arasındaki
ilişkiler,bireysel yaşamın amacı ve anlamı üstüne
görüşleri dile getirir.
5
Ahlak geniş tabanlı ve nasıl davranılması
gerektiğine ilişkin yazılı olmayan
standartları belirler.
 Etik ise ;kuralların açık ve belirli alana
ilişkin yazılı kuralları içermesi beklenir.
ÖRNEK: Sanat etiği ,tıp etiği,çevre
etiği,eğitim etiği……

6



Ahlakla etik arasında genişlik-darlık,kuram
ve uygulama açılarından bir farklılık
vardır.Ahlak bir disiplin olarak etiğin
günlük yaşam pratiğine yansıyan kurallar
demetidir.
Ahlak günlük yaşam içinde bireylerin nasıl
yaşamaları gerektiğini ince ayrıntılar içinde
pratik açıdan düşünürken,
Etik daha soyut ve kuramsal bir bakış
açısını gerektirir.
Buradan hareketle etiğin genel bir tanımını
yapacak olursak;
7

TANIM:
Etik; bütün etkinlik ve amaçların yerli
yerine konulması;neyin yapılacağı ya da
yapılmayacağının;neyin isteneceği neyin
istenmeyeceğinin;neye sahip olunacağı ya
da olunmayacağının bilinmesidir
(Aydın,2003,18).
“Ahlak duygumuz,ihtiraslarımızı kontrol
eder.”
Bernard SHAW
8
MESLEK ETİĞİ


Günümüzde meslek etiğine olan ilginin
giderek artmasının nedeni kimi mesleklerde
karşılaşılan etik sorunlarını artması ya da
artan sorunların farkına varılmasıdır
(Tepe,2000,1).
Meslek Etiği: Meslek etiği ,özellikle
doğrudan doğruya insanla ilgili mesleklerde
uyulması gereken davranış kuralları olarak
tanımlanabilir.
9



Meslek etiğinin en önemli yanlarından biri
,dünyanın neresinde olursa olsun,aynı
meslekte çalışan bireylerin bu davranış
kurallarına uygun davranmalarının gerekli
olmasıdır (Kuçuradi,1988,21).
Meslek etiğinin temelinde insanlarla ilişkiler
yatar.
Aynı meslekten bireylerin birbirleri ile
ilişkilerinde belli davranış kalıplarına
uymaları meslek etiğinin gereğidir( Aydın
,1993,71).
10


Mesleki etik ,grup onu koruduğu sürece
yürürlükte kalabilen ve bireylere
emreden,onları şu ya da bu şekilde
davranmaya zorlayan ,kişisel eğilimlerine
bir sınır çizen ve daha ileri gitmelerine
engel olan kurallardan oluşmuştur
(Durkheim,1949,13).
Mesleki etiğin en ayırdedici özelliği,mesleği
yerine getirirken işlenen kusurların,meslek
çevresi dışında çok fazla tepki
görmemesi,kamu vicdanının bu tür
kusurlara ilgisiz kalmasıdır.
11



Kamu vicdanının bu kusurlara ilgisiz
kalmasının nedeni ise bu ilkelerin toplumun
bütün organları arasında ortak olmamasıdır.
Etik ilkeler ,herkesin görmediği görevleri
düzenler,onun için herkes bu görevlerin ne
olduğunu,ne olması gerektiğini,bu görevleri
yerine getiren bireylerin özel ilişkilerinin ne
olması gerektiğini bilemez
(Durkheim,1949,12).
Toplum içinde mesleki etik ilkelerini
oluşturacak ve bu ilkelerin yürütülmesini
denetleyecek özel bazı guruplara gereksinim
vardır.
12

1.
2.
3.
Mesleki gruplar ne kadar sağlam ve
örgütlü olurlarsa,mesleki etik de o kadar
gelişir ve saygınlık kazanır.Mesleki etik
kuralları olarak belirlenen üyelerinin
genel ve ortak olan davranış biçimlerini
tanımlayan ilkelerin üç temel işlevi vardır.
Yetersiz ve ilkesiz üyeleri ayırmak
Meslek içi rekabeti düzenlemek
Hizmet ideallerini korumak
Bunun yanında mesleki etik ilkelerinin
grubun diğer üyeleri ve toplum ile
ilişkilerini düzenleme işlevleri de vardır.
13
EĞİTİMDE ETİĞİN ÖNEMİ


Eğitim insanı doğumdan ölüme kadar
etkileyen ve bir şekle sokmaya çalışan bir
süreçtir.Etik ise insanın ne
yapmalıyım?Nasıl yapmalıyım? Sorularına
vermeye çalıştığı yanıttır.Eğitim ve etik
arasında bu anlamda zorunlu bir ilişki
vardır.
Buradan hareketle eğitim,yaşam boyunca
süren ”etik bir kendini tanıma sürecidir”.
14




Her tür eğitim etkinliğinde temel olarak
dört boyut üzerinde durulması
gerekmektedir.Bu
boyutlar;”amaç”,”kapsam”,”yöntem” ve
“değerlendirme “dir.
Bu boyutlar aynı zamanda eğitim
programlarının geliştirilmesinde sorulan
dört sorunun da yanıtını oluşturmaktadır.
Niçin? sorusunun yanıtını amaç boyutu
oluşturmaktadır.
Ne ? sorusunun yanıtını ise kapsam
boyutunda verilir.
15



Nasıl ? Sorusu yöntem boyutunda yanıtlanır.
Ne oldu? Sorusu ise değerlendirme boyutunda
elde edilen bilgilerle yanıtlanabilir.
Etik çok önemli bir tartışma alanıdır.Bu nedenle
aşağıda eğitim-öğretim alanında bazı
tartışmalara yer verilmiştir.
16
1-Eğitimin niteliğinin ve yapısının insanlığın
bu gününü ve geleceğini etkilemesi:
Bu anlamda eğitim fırsat ve olanaklarının
bireylere sunulma biçimi ya da eğitim
haklarından yararlanabilmeleri konusunda
gösterilen çabalar ya da ihmaller eğitim etiği
açısından büyük önem taşımaktadır.
17
2-Eğitimin insan davranışını değiştirme amacı
gütmesi

Eğitim en genel anlamda ,bireylere kendi
yaşantıları yoluyla istendik davranışları
kazandırma süreci olarak
tanımlanmaktadır.Eğitimin tanımı ile birlikte etik
tartışma ve sorgulamaların da başlaması
kaçınılmazdır.Yukarıdaki tanımda bireylere
istendik davranışların kazandırılmasından söz
etmekteyiz.Ancak,bireylere kazandırılacak
davranışların kime göre istendik olacağı,diğer bir
deyişle hangi amaçlarla eğitim ve öğretim
yapılacağı etik bir tartışmayı gerekli kılmaktadır.
18
3-Eğitim-öğretim sürecinde insan davranışını
değiştirmek amacı ile çeşitli yöntemler kullanılması


Eğitimi sunan kişilerin eğitim yöntemlerine
ilişkin bilgi ve yaklaşımları,öğrencilerin
öğrenme yöntemlerini de belirtmektedir.
Okullar ,öğrencilerin mutlu,sağlıklı ve
özgür biçimde yaşayarak kendilerini
gerçekleştirdiği yerler olmalıdır.Ancak
okullarımız çocukların azarlandığı ve
notun tehdit unsuru olduğu yerler
olmamalıdır.
19



Bu durumda okullar;bireylere doğru
davranışların kazandırıldığı gerçek
öğrenme ve gelişme merkezleri olmalıdır.
Okullar,demokrasi,insan
hakları,özgürlük,sevgi,saygı ve hoşgörü gibi
değerleri kazandıran ve kavramalara ilşkin
tutumları pekiştiren kurumlar olması
gerekmektedir.Ancak körü körüne itaat ve
disiplinin olduğu kurumlar olmamalıdır.
Bu anlamda eğitim sistemi ve okulların
amaç,yapı ve işlevlerinin etik bağlamda
ciddi tartışmalara konu olması gerekmektir.
20
Eğitim programının içeriğine nasıl
karar verildiği


Öğrencilere neyin ne kadar öğretileceği
konusunda karar verilmesi ve bu kararların
toplumun ve öğrencilerin yararlarına uygun
olmasının sağlanması eğitimin kapsam
boyutundaki etik tartışmalarının önemli bir
noktasını oluşturmaktadır.
İşte bu noktada eğitim programının içeriği
ve beklenen sonuçları eğitim etiği açısından
çok önemlidir.
21
Eğitim Öğretimin değerlendirme
boyutu


Öğrencilerin değerlendirilmesi sürecinde
yansız,doğru ölçme ve değerlendirme
tekniklerinin kullanılması kadar,değerlendirme ve
yönlendirme sürecinin etik değerlendirmeler ve
yaklaşımları da içermesi gerekmektedir.
Okullardaki değerlendirme sürecinde öğrencilerin
her türlü ayrımcılıktan uzak tutularak,yansız ve
objektif biçimde değerlendirilmeleri üzerine
önemle durulmalıdır.
22
Eğitimcilerin etik tutumları

Bu konuya daha sonra ayrıntılı olarak
değinilecektir.
23
Öğretmenlik meslek etiği


Öğretmenlik ve etik birbirine çok yakın
kavramlardır.Bunlar birbirinden ayrı
düşünülemezler.İdeal bir öğretmen,yalnız
kusursuz öğretme yetenekleri ile değil,ayı
zamanda yaşama biçimi ile de örnek
alınacak ahlaki bir modele dönüşür.
Yani bu anlamda öğretmen,öğrettiklerini
örnek olarak yaşayan ideal biridir
(Pieper,1999,118).
ONUR AYDIN -2005
24


Meslek etiği ilkelerinin evrensel değerler
üzerine kurulu olduğu gerçeğinden hareket
edildiğinde branşı ne olursa olsun,hangi
düzeyde öğretim etkinliğinde bulunursa
bulunsun,bir öğretmenin bazı etik ilkeler
doğrultusunda davranmasını beklemek
yanlış olmayacaktır.
Öğretmenlik yalnızca birtakım bilgilerin
aktarılmasını kapsayan bir meslek olmanın
ötesinde ,genç nesillere değerler
kazandırılması hedefini de içeren bir
meslektir.
25
Öğretmenlik meslek etiği ilkeleri
1. Profesyonellik ilkesi: Öğretmenlik meslek
etiğinden bahsedebilmek için öncelikle
,öğretmenin işinde profesyonel olması
gerekir.Öğretmenlik mesleğinin
gerektirdiği görevleri belirtilen
standartlar içinde yapabilecek yeterlilikte
olmayan bir öğretmenin meslek etiği
ilkelerinden söz etmek imkansızdır. Bu
nedenle öğretmenlik mesleğinin birinci
etik ilkesi profesyonelliktir.
26

1.
2.
3.
4.
5.
Peki şimdi öğretmenin profesyonel
davranışları nasıl olmalıdır. Örnek
verelim;
Görevle ilgili bilgi,beceri ve tutumları
eksiksiz kazanmış olmak
Hizmeti zamanında ve kusursuz sunmak
Mesleği daha iyi yapabilmek için sürekli
olarak özeleştiri ve değerlendirme yapmak
Hizmette kaliteyi sağlamak
Mesleğinin yöntem ve tekniklerini sürekli
olarak
geliştirmek…………………………..vb
27
2.
Hizmette Sorumluluk:En genel anlamda
sorumluluk,belirli bir görevin istenilen
nitelik ve nicelikte yerine getirilmesidir.Bu
anlamda öğretmen bir kamu hizmeti olarak
eğitimde üzerine düşen büyük
sorumluluğun bilinci içinde
olmalıdır.Bunun da ötesinde öğretmenler
davranışlarından ve bunların topluma
maliyetinden kendileri ve toplum adına
sorumluluk duymalıdır.Şu unutulmamalıdır
ki öğretmenler kamu görevlileri olarak
eylem ve kararlarının doğuracağı sonuçlar
konusunda topluma hesap verebilmektedir.
28
3.
Adalet: Öğretmen her türlü eyleminde
adil olmak ve öğrenciler arasındaki
ilişkilerde de adaleti sağlamak
sorumluluğuna sahiptir.Öğrencilere söz
hakkının adil olarak paylaştırılmasından
başlayıp,sınıf içi ve dışı etkinliklere
katılıma kadar uzayan her türlü etkinlikte
adaletin sağlanması son derece önemlidir.
Öğretmenin adaletine hangi noktalarda
gereksinim vardır?İnceleyelim
29



Öncelikle öğretmen sınıf içindeki öğrenme fırsat
ve olanaklarından öğrencilere adil yararlanma
hakkı tanımalıdır.
Öğretmen değerlendiren ve öğrenci performansı
hakkında yargılarda bulunan biri olarak,
değerlendirmede adaleti sağlamalıdır.
Öğrencilerin en çok adaletsizliğe uğrayabildikleri
konulardan biri de öğretmenin ilgi ve desteğini
kazanmak konusudur. Bazı öğrencilerle daha
fazla ilgilenirken bazılarına daha aza zaman ve
kaynak ayıran bir öğretmen ne derece adil
davranmış olacaktır?
30
4- Eşitlik :Eşitlik yararların, sıkıntıların,
hizmetlerin dağıtılmasında sınırların
belirlenmesini içerir
a)
Temel Bireysel Eşitlik: bir okula kaydolan bütün
öğrenciler eşittir. Öğretmen sınıfındaki bütün
öğrencilerine eşit davranmalıdır.
b)
Kısmi Eşitlik: Farklı guruplara eşitlik
sağlanması için farklı davranılmasını içerir.
Buna göre sınıftaki bütün öğrenciler eşittir
ancak sınıfta bir engelli öğrenci varsa ona farklı
davranılarak onu diğer öğrencilerle eşit hale
getirebilirsiniz
31
c) Blokların Eşitliği: Toplumda doğal olarak
ortaya çıkmış bloklar vardır. Örneğin;
Kadın-erkek, yaşlı-genç
Günlük uygulamalara bakıldığında
öğrencilerin pek çok eşitsizliğe maruz
kaldığı görülebilir.
Örnek: Bazı öğretmenlerin başarılı
öğrencilerle daha çok ilgilenip, onlara daha
çok zaman ayırdıkları, oysa başarısı düşük
öğrencilerin bu durumda daha da başarısız
oldukları bir gerçektir.
32

Öğrencilerin velilerinin meslekleri de bir
başka eşitsiz davranış nedenidir. Üst sosyoekonomik düzeyden ve öğretmenlere katkı
sağlayacak (doktor, avukat, esnaf,
politikacı) mesleklere sahip velilerin
öğrencilerine, bazı öğretmenlerin daha
yakın ve ilgili davranabildikleri
görülmektedir (Aydın, 2003, 64).
33
5) Sağlıklı ve güvenli ortamın sağlanması:
öğretmenlerin en temel etik
sorumluluklarından biri de sınıf ortamında
düzen ve disiplini sağlayarak, öğrenci
sağlığını ve güvenliğini tehdit edecek her
türlü unsurun ortadan kaldırılmasını
sağlamaktır.
34
6) Yolsuzluk yapmamak: En genel anlamıyla
yolsuzluk bir çıkar karşılığında kamu
yetkilerinin yasa dışı kullanımı olarak
tanımlanabilir. Burada sağlanması
amaçlanan maddi kazançlar olabileceği gibi
parasal olmayan özel amaçlar da olabilir.
Öğretmenin mesleğini kullanarak kişisel
çıkar sağlamasına örnekler verecek olursak;
Kendi kitabını yada ders materyallerini
üstü kapalı ve zorlamayla satması. Bunun
yanında öğrenci velilerinden pahalı
hediyeler kabul etmesi beklenebilir.
35
7) Dürüstlük, Doğruluk ve Güven: Etik
davranış başkalarıyla ilişkilerde dürüst
olmayı gerektirir. İçten ve dürüst
davranmayan öğretmenler ilişkilerde kendi
sonlarını hazırlarlar ve güven ortamı
ortadan kalkar. Oysa güven ilişkilerin temel
unsurudur.
öğretmenlerin mesleki etkinlikleri yerine
getirirken öncelikle kendilerine güvenmeleri
gerekir. Bu özgüven onların toplumun
güvenine ve saygısına layık olmalarını da
sağlayacaktır.
36
Öğretmenlerde bu güven ve saygıyı sürdürecek
saygın davranışlar sergilemelidirler ve
sözlerinde ve eylemlerinde güven kırıcı
yaklaşımlardan kaçınmalıdırlar. Öğretmenlerin
güvenirliliklerinde dış görünümleri de büyük
önem taşımaktadır.
37
8) Tarafsızlık: Nesnel olabilmek kişinin
duygularını değil, aklını kullanmasını
gerektirir. Bireylerin nesnel olabilmeleri,
karşılarındaki birey yada olaylar hakkında
kendi ilgi, gereksinim ve korkularını işe
karıştırmadan, bu görüntüleri çarpıtmadan
aradaki farklılığın görülmesini gerektirir
(Fromm, 1981, 113-114).
Öğretmenin tarafsızlığı mesleki ve etik
açısından son derece önemlidir.
38
9) Mesleki Bağımlılık ve Sürekli Gelişme:
Öğretmenler bir lider olarak hem kendi
mesleki bağlılık ve gelişmesin hem de
öğrencilerin mesleki bağlılık ve gelişmesini
sağlamaya çalışmalıdır.
Mesleki bağlılığın bir gereği olarak sürekli
gelişmeyi sağlamak için öğretmenlerin;
 Meslekleri ile ilgili yeniliklere açık olması,
 Mesleki performanslarını artırabilmek için
kendilerine sağlanan eğitim olanaklarından
en iyi şekilde yararlanması,
39


Mesleki yayınları ve teknolojik gelişmeleri
sürekli izlemesi,
Yeni gelen meslektaşlarının işe ve çevreye
uyumlarına yardımcı olması gerekir,
40
10) Saygı: insan her şeyden önce insan olduğu
için değerlidir. İnsanın değeri ve onuru, insan
ilişkilerinde köşe taşı niteliği taşır. İnsan canlı
varlıklar içinde en gelişmiş olan, düşünen, akıl
yürüten, iletişim kuran, gelecek için planlar
yapan bir varlıktır ve bu yönleriyle
saygıdeğerdir (Aydın, 1993, 73).
bu açılardan değerlendirildiğinde öğretmenin
her şeyden önce insanın değerine ve
bütünlüğüne saygı göstermesi gerekir. Bu
anlamda öncelikle öğrencinin varlığına ve
bütünlüğüne saygı gösterilmesi gerkemektedir.
41



Öğrencilerin dayak, şiddet, hakaret, isim
takma, belli özelliklerinden dolayı aşağılanma
gibi öğretmen davranışlarına maruz kalması
etik açıdan son derece yanlıştır.
Öğrenci saygı gösterilerek, saygı duymayı
öğrenecektir ve bunu yapacak olan kişide
öğretmendir.
Öğretmenin kendisinin bu tür davranışları,
öğrencinin varlığı ve bütünlüğünde giderilmesi
olanaksız yaralar açmaktadır.
42



Yine öğrencilere ait gizli ve mahrem bilgileri
diğer öğrenciler yada öğretmenlerle
paylaşmak, öğrencinin yada ailesinin özel
yaşamına karşı saygı göstermemek de etik dışı
bir davranış olarak değerlendirilmelidir.
Öğretmenlik etiğinde bir başka unsurda
velilere karşı gösterilmesi gereken saygıdır.
Öğretmenlerin etik bir yükümlülük içinde
saygı göstermeleri gereken bir diğer grupta
meslektaşlarıdır. Öğretmenlerin birbirlerinin
yeterlilik ve kişiliklerine saygı göstermeleri
beklenmektedir.
43


1.
2.
3.
4.
Bunun bir gereği olarak birbirleri hakkında sınıf
içinde yada dışında, öğrenci yada velilerin
yanında olumsuz yorumlar ve dedikodu
yapmaktan kaçınmalıdırlar.
Bu doğrultuda özetlenecek olursa öğretmenler:
Herkesin değerine ve varlığına saygı
göstermelidir
Herkesin özel yaşamına saygı göstermelidir
Herkesin özerkliğine ve kararlarına saygı
göstermelidir
İnsanlar arasındaki farklılıklara saygı
göstermelidirler
44
11) Kaynakların Etkili Kullanımı: Kurumsal ve
kamusal kaynakların etkili kullanımı
öğretmenlerden beklenen bir başka önemli etik
davranıştır.
En kıt ve değerli kaynak zamandır. Bu açıdan
öğretim ve eğitim zamanının etkili kullanımı
öğrencilerin yararını en üst düzeye
çıkaracaktır.
45
EĞİTİM YÖNETİCİLERİ VE
ETİK
İNSANLAR HER ZAMAN,HER
YERDE ACIKMIŞLARDIR;AMA HER
ZAMAN HER YERDE ERDEMLİ
OLAMAMIŞLARDIR.
SOKRATES
46
EĞİTİM YÖNETİCİLERİ VE
ETİK


Eğitim yönetimi yönetim biliminin bir alt
alanıdır.Eğitim yönetimi,toplumun eğitim
gereksinimi karşılamak üzere kurulan eğitim
örgütünü önceden belirlenen amaçlarını
gerçekleştirmek için etkili işletmek,geliştirmek
ve yenileştirmek sürecidir ( Başaran,1993,12).
Eğitim yönetimi ve bunun bir alt alanı olan
okul yönetimi,devletin eğitim politikalarını ve
yetkili organların bu politikalar doğrultusunda
47

saptadığı genel ve özel eğitim amaçalarını
gerçekleştirmekle yükümlüdür.
( Kaya,1993,43).
Bu nedenle eğitim yöneticilerinin,görevlerini
yerine getirirken,yasa ve politikalar kadar
mesleki etik ilkelerine de uygun davranmaları
gerekir.
48
BİR MESLEK OLARAK EĞİTİM
YÖNETİCİLİĞİ


Eğitim yöneticiliği,eğitim alanındaki
öğretmenlik, psikolojik danışmanlık,deneticilik
gibi meslek alanlarına benzer şekilde özel
uzmanlık bilgi ve becerilerini
gerektirmektedir.
Eğitim yöneticiliği kendi içinde de alt alanlara
ayrılmaktadır.Bu alanların başında okul
müdürlüğü,il veya ilçe milli eğitim
müdürlükleri gelmektedir.
49



Şunu burada sormak gerekir Okul
Müdürlüğü bir meslek
midir?..........................
Bazı görüşler okul yöneticiliğini bir meslek
olarak kabul etmezler. Buna gerekçe olarak
da okul müdürlerinin ücret ve çalışma
koşullarını belirleme yetkilerinin olmamasını
gösterirler.Bu tabiki geçerli bir görüş
değildir.
Okul müdürlüğü aşağıdaki gerekçeler
nedeniyle bir meslek sayılmaktadır;
50





Okul yöneticiliği belli bir uzmanlık bilgisini
gerektirmektedir.
Okul müdürlüğü hizmetini herkes yerine
getiremez.
Hizmet öncesinde bir yükseköğretim görmüş
olmak gereklidir.
Okul müdürlerinin belli lisans ve sertifikaları
kazanmış olmaları gerekir.
Okul müdürlüğüne girişte belli sınavlardan
geçmiş olmak gereklidir.
51



Okul müdürleri etkili ve yeterli bir hizmet
için yaşam boyunca eğitimlerini sürdürürler.
Okul yönetimi alanında pek çok araştırma
yapılmaktadır. Okul müdürleri bu araştırma
sonuçlarından uygulamalarında yararlanarak
sorunları bilimsel bir yaklaşımla ele
almalıdırlar.
Uygulamada etkililiği sağlayacak pek çok
standartlar belirlenmiştir. Okul müdürleri bu
standartlara göre davranmak zorundadırlar.
52

Ülkemizde yönetimin etikleşmesi konusunda
ilk yapılan uygulamaların başında;1998 yılında
çıkarılan Milli Eğitim Bakanlığına bağlı
Eğitim Kurumları Yöneticilerinin Atama ve
Yer Değiştirmelerine ilişkin yönetmelik ile
eğitim yöneticilerinin seçme sınavına tabi
tutularak hizmet içinde yetiştirilmesi
gelmektedir. Bu uygulama ile Türkiye’de
eğitim yöneticiliğinin bir meslek olarak Milli
Eğitim Bakanlığı tarafından resmen tanındığını
söylemek yanlış olmayacaktır.
53



Özellikle konumuz açısından da ele aldığımızda okul
yöneticiliği; günümüzün değişen koşulları içinde
gerçek bir liderlik becerisini gerekli kılmakta ve
bilimsel bulguların alana uygulanmasını
gerektirmektedir.
Eğitim yönetiminde etik ilkeler, yönetici ve
öğretmenlerin davranışları ile yansımaktadır.
Eğitim yöneticisi başlangıçta atama ile geldiğinden
resmi yetkisinden güç alan bir konumdadır. Ancak
diğer iş görenler, öğrenciler, veliler ve diğer gruplar
tarafından benimsendiğinde lider konumuna gelebilir
(Bursalıoğlu, 1987, 66).
54


Eğitim kurumları, insan merkezli ve hizmet
üretilen kurumlardır. İnsan ve hizmetin
ağırlıklı olduğu bu kurumların yönetiminde iyi,
uygun, tutarlı kararlara varılabilmesi, eğitim
yöneticisinin yönetime ilişkin bilgi ve beceriler
kadar, insanlar hakkındaki görüş ve
beklentileri ile sahip olduğu iyi, doğru ve güzel
anlayışı ile de ilgilidir.
Yöneticinin karar süreci bir değer sistemine
dayanırsa, kararlarında dış etkiler altında
kalmadan etik sonuçlara ulaşmasını sağlar.
55
OKUL YÖNETİMİNDE ETİK
DEĞERLER



Eğitim yöneticisi eğitim sistemi içinde çok
önemli bir birimi temsil etmektedir.
Eğitim yöneticisinin liderlik biçimi ve her gün
yüz yüze geldiği durumlarda gösterdiği
mesleki ve ahlaki davranışlarında, sahip
olduğu etik değerlerin yansımaları görülür.
Günlük kararlarda bilinç altında yer alan ahlaki
eğilimler davranışları etkilemektedir.
56



Öğretmenlerin ve diğer çalışanların moralini
düşüren en önemli etkenlerden biri
yöneticilerin dürüstlüğü ve tarafsızlığından
kuşku duyulmasıdır.
Etik ilkeler yöneticilerin tartışmaya açık eylem
ve kararlardan uzak durmalarını, doğru
olmayan ancak çekici gelen yaklaşımlardan
kaçınmalarını sağlar.
Eğitim yöneticiliğinde etik ilkeler aşağıda
belirtilmiştir;
57
1-)EĞİTİM FELSEFESİNE UYGUN
BİR VİZYON GELİŞİTRİLMESİ

Eğitim felsefesine uygun vizyon gelişitirmemiş
bir eğitim yöneticisi,muhtemelen insan
ilişkileri ve karar sürecinde tutarsızlık
yaşayacaktır. Eğitim yöneticileri geliştirdikleri
vizyonu gerçekleştirmelidirler.Bu
gerçekleştirme duygularla değil,sınanmış
ilkelerle yapılmalıdır.
58
2-) GÜÇLÜ BİR ETİK LİDERLİK
UYGULANMASI


Bir eğitim yöneticisi,okuldaki etik havanın
kurulmasında en temel belirleyicidir.Eğitim
yöneticisinin aldığı tüm kararlar,okulun etik havasını
oluşturur.
Eğer eğitim yöneticisi,okulda kalitesiz eğitim
verilmesine göz yumuyorsa bu durum toplumun ve
öğrencilerin aldatıldığı bir havanın oluşulmasına
neden olur.Bunun yanında mesela okul yöneticisi
öğrenci devamsızlığını önemsemeyip göz yumarsa
okulun havası” okul önemli değildir” mesajını verir.
59




Eğitim yöneticisi şu soruları kendine sormalı
ve yanıtlamalıdır.
Okulda başarmak istediğimiz şey nedir?
Okulun öğrencilere ve topluma karşı
yükümlülükleri nelerdir?
Okul içersinde öğretmenlerin ve öğrencilerin
davranışları neden önemlidir?
İşte yukarıdaki soruların cevaplarını
vermek okulun amaç ve havasının
belirlenmesinde önemlidir.
60
3-)AYRIMCILIĞIN ORTADAN
KALDIRILMASI

Eğitim yöneticisi ayrımcılığı hoşgörmez.
Eğitim yöneticileri bir etik ve eğitim sorunu
olarak ele alınmalıdır.
(TARTIŞMA)
61
4-)ETKİLİ ÖĞRETİMİN BİR
ÖDEV OLARAK GÖRÜLMESİ


Okulda Eğitim Ve Öğretimin zayıf olması,iyi
öğretmenlere,öğrencilere ve topluma zarar
verir.
Öğretimde ve eğitimde zayıf
öğretmenler,öğrencilere zengin bilgilerin ve
sağlıklı bir öğrenme ortamının sağlanmasını
engeller.Öğretmenin başarısızlığı öğrenciyi
yaşam boyunca olumsuz etkiler.
62



Eiğitim yöneticisi,toplumun,öğretmenin ve
öğrencinin hakları arasında sağlıklı bir denge
kurmalıdır.
Öğrenciler öğretmeni değiştirme gücüne sahip
değildirler.
Bu nedenle zayıf öğretmenlerin geliştirilmesi
ve başarılı hale getirilmesi için teşvik
edilmeleri okul yöneticilerine bağlıdır.
63
5-)TOPLUMLA İLİŞKİLERİN
GELİŞTİRİLMESİ




Okulla ilişkili bir çok kişi kendisini okulun bir parçası
olarak hissetmez.
İyi ve etkili okul yöneticileri,okulla toplum arasında
iyi bir ilişki ve etkileşim kurarlar.
Okul sıcak ve çekici bir yer haline gelirse
,öğrenci,öğretmen ve veliler bu kurum tarafından
istendikleri hissederler.
Paylaşılan amaçlara ve değerlere dayalı bir okul
toplumu yaratma çabası,etkili bir eğitim yöneticisinin
birincil amacı olmalıdır.
64
6-)BÜTÜN GURUPLARIN HAKLARI
ARASINDA DENGE KURULMASI


Okul içindeki farklı gurupların haklarının
dengelenmesi zor bir iştir.
Burada önemli olan etik açıdan bütün
guruplara eşit hakların verilmesidir.
65
7-)HERKES TARAFINDAN İSTENEN
KARAR,HER ZAMAN DOĞRU KARAR
DEĞİLDİR.



Eğitim yöneticilerin,herkes tarafından
istenen,beklenen kararlar ile doğru kararları
birbirinden ayırması gerekmektedir.
Bazen istenen kararlarla doğru kararlar birbiri
ile bağdaşmaz.
Bilinçli eğitim yöneticisi sorunları bütün
yönleri ile ele alırlar ve etik sorunları gözardı
etmezler.
66


8-) KARARLARDA BELİRLEYİCİ
OLARAK,OKULUN ÜYELERİ İÇİN
DOĞRU OLAN KARARI ALMAK
Kararlarında belirleyici olarak yalnızca örgüt için
iyi olanları alan eğitim yöneticileri,örgütlerin
üyelerinin gereksinimlerini karşılamak zorunda
olduklarını unuturlar.
Böylece okullar ,ailelerinin yakınmalarını
görmezlikten gelir,öğrencilerin gereksinimlerini
göz önüne almaz, yöneticiler sadece belli işleri
yapan bireyler olarak görülür.
67

Okul yöneticisinin birincil amacı,hizmet
etmektir.Hizmetin amacı:
Öğrencilerimize,öğretmenlerimize ve velilerimize
nasıl yardımcı olabiliriz?
Öğrencilerimize,öğretmenlerimize ve velilerimize
yardım yollarını nasıl geliştirebiliriz?
68
9-)ETİK KONULARDA CESARETİN,EĞİTİM
YÖNETİCİSİNİN ROLLERİNİN AYRILMAZ BİR
PARÇASI HALİNE GETİRİLMESİ



Etik davranış,etik cesaret olmaksızın olanaksızdır.
Eğitim yöneticisi davranışının etik olduğunu iddia
edebilir,ancak kızgın bir veli ile,üst düzey yöneticiler
ile,öğretmenlerle,ya da bir baskı gurubu temsilcisi ile
karşı karşıya kaldığında etik cesaretini
kaybederse,davranışını savunamaz.
Eğitim yöneticisi okulunun veya kurumunun kuralları
ihlal edildiğinde hayır diyebilmelidir.
69
10-)ETİK DAVRANIŞ,DOĞRULUK VE
AHLAKİ EYLEMLERİN BÜTÜNLEŞMESİ



Eğitim yöneticisi etik değerleri astları ile
paylaşamıyorsa,okulda etik bir hava
yaratılamaz.
Eğitim yöneticisi,toplumun değerlerine dayalı
bir etik ilkeler dizisi geliştirilmeli ve bunu
mutlaka okulun diğer üyeler ile paylaşmalıdır.
Eğitim yöneticisinin etik bakımdan da lidrelik
yapması gerekir.
70

1.
2.
3.
4.
5.
6.
Etik liderlik;
Okulun kaynaklarının doğru kullanımı,
Bireylere adil davranmak,
Öğretmenlerin etkili bir öğrenme ortamı
sunmaları,
Programların toplumsal gereksinimleri
karşılaması,
Öğrenci başarısı ve kendini
gerçekleştirmelerinin sağlanması,
Okula katılımı ve öğrenme sürecinde
işbirliğinin sağlanması ile yakından ilgilidir.
71