Minerallerin toksik etkileri

Dengeli beslenmek için günlük alınacak
besin grubu miktarları
Besin Grubu
SÜT GRUBU
Süt, yoğurt
Peynir
Porsiyon Ölçüsü
Çocuk Genç
3
4
Yetişkin
2
1 su bardağı
2 kib. Kutusu
ET GRUBU
Et, tavuk, balık 2 köfte kadar
Yumurta
2 Adet
Kurubaklagil
8 yemek kaşığı
2
2
2
Besin Grubu
Porsiyon Ölçüsü
TAHIL GRUBU
Ekmek
1 orta dilim
Makarna, pilav 4 yemek kaşığı
Patates
1 büyük boy
Çorba
1 kase
MEYVE-SEBZE GRUBU
Taze meyve
1 orta boy
(100 -150 g)
Taze sebze
4 yemek kaşığı
(200 g çiğ)
Çocuk Genç
Yetişkin
4
7-12
6-11
2
3
2-4
2
2
3-5
Besin Grubu Porsiyon Ölçüsü
YAĞ-ŞEKER
Katı-sıvı yağlar 1 tatlı kaşığı
Bal, pekmez
1 tatlı kaşığı
şeker
Çocuk
6
10
Genç
8
12
Yetişkin
6-8
4-8
SAĞLIKLI BESLENME PİRAMİDİ
Besin gruplarının beslenmeye katkıları
 Süt Grubu: Süt, Yoğurt, Peynir
 Kalsiyum, B grubu vitaminler, A vitamini
açısından zengindir. Kemik ve dişlerin
sağlam olmasında rolü çoktur.
 2 porsiyon alınmalıdır.
1 su bardağı süt= 1 porsiyon
1 su bardağı yoğurt= 1 porsiyon
2 kibrit kutusu (60 gr) peynir = 1 porsiyon

Et Grubu: Etler, yumurta,
kurubaklagiller
 Protein,
mineral (demir), vitamin (C
hariç hepsi), içerirler.
 Kurubaklagillerde posa da bulunur.
 2 porsiyon alınmalıdır.
3 köfte kadar et (90 gr)= 1 porsiyon
2 yumurta= 1 porsiyon
1 tabak kurubaklagil yemeği= 1 porsiyon
 Yumurta çiğ yenilmemeli, pişme suları
dökülmemeli, ızgara dikkatli yapılmalı
 Meyve-Sebze
Grubu
 Vitamin
(özellikle C ve A) ve mineral
açısından zengindirler. Posa da boldur.
Kansere karşı koruyucu özel maddeleri
içerirler.
 5-9 porsiyon alınmalıdır.
100-150 g meyve= 1 porsiyon
150-200 g sebze= 1 porsiyon

Çiğ ve taze olarak yenilmelidir. Yüksek ısıda
pişirme, uzun süre saklama, pişme suyunu
dökme, soda ekleme besin değerini azaltır

Tahıl Grubu besinler: Ekmek, un,
pirinç, makarna, çavdar vb.
Enerji sağlarlar, protein-vitamin-mineral
için orta derecede kaynaktırlar.
 6-11 porsiyon alınabilir (Kiloya göre)
2 ince dilim ekmek= 1 porsiyon
1 kase çorba=1 porsiyon
1 tabak pilav-makarna=1 porsiyon
 Küflendirilmemeli, ekmek kızartılmamalı,
makarnanın haşlama suyu dökülmemeli,
kepeği fazla olanlar seçilmeli






Yağlar
Yağda eriyen vitaminlerin (A, D, E, K)
vücuda alınmasını sağlarlar ve enerji
verirler.
Katı yağlar damarlarda birikerek kalpdamar hastalığı riskini arttırırlar.
Sıvı yağlar yüksek ısıyla bozularak kanser
yapıcı maddelere dönüşürler.
3-4 Yemek kaşığı kadar görünür yağ
yeterlidir.(1 kaşık katı, 1 kaşık ayçiçek veya
mısırözü, kalanı zeytinyağı veya kanola yağı)
Fazla yakılmamalı, kızartmalar az
tüketilmeli, ışıkta bekletilmemeli, aynı yağla
birkaç kez kızartma yapılmamalı
 Şeker: Bal, reçel, pekmez, çay şekeri ve
diğer şekerlemeler
 Enerji
verirler. Fazla alınmaları diş
çürüğüne yol açar. Alınmaları zorunlu
değildir.
 2-4 yemek kaşığı kadar alınabilir.
 Pekmez kalsiyum ve demir
içerdiğinden diğerlerinden değerlidir.
Enerjinin Öğünlere Dağılımı
Öğün
Kahvaltı
Kuşluk
Öğle
İkindi
Akşam
Enerji Oranı
% 20
% 15
% 25
% 15
% 25
KAHVALTI MENÜLERİNİN
PLANLANMASI
Planlamada şu ilkelere dikkat edilmelidir:
 Her gün yumurta, süt veya peynir gibi
besinlerden biri mutlaka olmalıdır.
 Yumurta haftada en az iki kere
kullanılmalıdır.
 Reçel-yağ, bal-yağ, tahin-pekmez
kahvaltılarda tek yiyecek olarak kabul
edilir.
İçecek olarak çay, süt, meyve suyu
kullanılır. Süt haftada en az iki kez yer
almalıdır
 Peynir kaşar-beyaz-eritme, zeytin yeşilsiyah, reçeller vişne-çilek-gül-kayısı vb
olarak değiştirilerek kullanılmalıdır.
 Domates, portakal, yeşil biber, salatalık,
vb sebze-meyveler de bulundurulmalıdır.

ÖĞLE VE AKŞAM YEMEKLERİ İÇİN
MENÜLERİN PLANLANMASI

Yemek grupları temel alınır. Öğünlerde
bir adet birinci grup, bir adet de ikinci
grup bir adet de üçüncü grup olmak
üzere üç çeşit yemek yer alır.
I- Birinci Grup Yemekler
1. Büyük parça et yemekleri
2. Küçük parça et yemekleri
3. Köfteler
4. Etli sebze yemekleri
5. Etli dolma ve sarmalar
6. Etli kurubaklagil yemekleri
7. Yumurtalı yemekler
II- İkinci Grup Yemekler
1. Çorbalar
2. Pilavlar
3. Makarnalar
4. Börekler
5. Zeytinyağlı sebze yemekleri
III- Üçüncü Grup Yemekler
1. Meyveler
2. Salatalar
3. Kompostolar
4. Tatlılar
5. Diğerleri
Birinci Grup yemekler
Büyük parça et yemekleri:
Kuzu/koyun haşlama
Kuzu/koyun kapama
Kuzu/koyun kızartma
Ankara
tava
Tavuk dolma
Tavuk roti
Fırında
koyun
Söğüş et
Rosto
İslim kebap
Sebzeli
Elbasan
Balık
tava
Yeşil soğanlı et
Şehriyeli güveç
tavuk
Haşlama tavuk
Fırında tavuk
Fırında balık
buğulama
Balık pilaki
Balık tava
Küçük parça et yemekleri:
 Bahçevan kebap,
 Tas kebabı,
 Orman kebabı,
 Çiftlik kebap,
 Patlıcan kebap,
 Çoban kavurma,
 Macar gulaş,
 Hünkar beğendi,
 Et sote
Köfteler:
 Kadınbudu köfte,
 Dalyan köfte, İzmir köfte,
 Terbiyeli köfte,
 Çiftlik köfte,
 Izgara köfte,
 Salçalı köfte,
 Tepsi köfte,
 Fırın köfte
Etli sebze yemekleri
Sebzeli güveç
Kabak
Etli
Patlıcan
bamya
Etli
musakka
Musakka
taze fasulye
Etli kış/yaz türlüsü
Karnıyarık
Kıymalı
karnabahar
Etli
patates
Kıymalı
semizotu
Etli
bezelye
Kıymalı
ıspanak
Kıymalı
kapuska
Terbiyeli-etli
Terbiyeli
Kabak
pırasa
etli kereviz
kalye
Fırın
patates
Patates
oturtma
Etli dolma ve sarmalar:
 Etli biber-domates-kabak-patlıcankarışık dolma,
 etli yaprak-pazı-lahana sarma

Etli kurubaklagil yemekleri:
 Etli nohut-kuru fasulye,
 kıymalı yeşil mercimek

Yumurtalı yemekler:
 Kıymalı yumurta, Ispanaklı yumurta,
Menemen

İkinci Grup Yemekler
Çorbalar
Kırmızı
sebze
mercimek çorba düğün çorbası
çorbası
köylü
çorba
domates
çorbası
mantar
Tarhana
çorba
pirinç
Şafak
ezogelin
yeşil
çorbası
şehriye
çorbası
yayla
çorbası
çorbası
çorba
mercimek çorbası soğan çorba
Pilavlar:
 Pirinç pilavı,
 şehriyeli pirinç pilavı,
 domatesli pirinç pilavı,
 iç pilav,
 Özbek pilavı,
 nohutlu pirinç pilavı,
 buhara pilavı,
 bulgur pilavı,
 meyhane pilavı,
 mercimekli pirinç pilavı
Makarnalar:
 Fırın makarna,
 sade makarna,
 soslu makarna,
 peynirli makarna,
 soslu spagetti
Börekler
Kol
böreği,
talaş
sigara
böreği
bohça
böreği
serpme
börek
ıspanaklı
börek
mercimekli
bükme böreği
puf
su
böreği
böreği
böreği
milföy
börek
mekik
böreği
muska
böreği
Zeytinyağlı yemekler:
a. Sebzeler
 İmam bayıldı
 kabak bayıldı
 mücver
 zeytinyağlı bakla-pırasa- taze fasulyeenginar- havuç- kereviz- yer elması
 kabak- havuç- patlıcan- biberkarnabahar - karışık kızartma
b. Sarmalar
 Zeytinyağlı patlıcan-biber dolma,
 yaprak-lahana sarma
c. Pilakiler
 Barbunya pilaki,
 kuru fasulye pilaki
Üçüncü Grup Yemekler
Meyveler: Mevsime göre
Salatalar:
 Çoban,
 domates,
 karışık,
 mevsim,
 kıvırcık, havuç, marul,
 kırmızı lahana,
 semizotu,
 patates salataları
Komposto ve hoşaflar
 Ayva- elma- şeftali- vişne- çilek- erik
kızılcık- kayısı kompostoları,
 kuru üzüm- kuru kayısı- kuru erikkarışık hoşaflar
Tatlılar:
a. Hamur tatlıları
Baklava
kalbura
Şöbiyet
kemalpaşa
bülbül
lokma
yuvası
bastı
revani
tulumba
tel
şekerpare
kadayıf
ekmek
yassı
kadayıfı
kadayıf
yoğurt
tatlısı
tatlısı
tatlısı
şambaba
hanım
vezir
göbeği
parmağı
b. Sütlü tatlılar
Sütlaç
kazandibi
keşkül
muhallebi
sup
c. Helvalar
İrmik helva
tavuk
göğsü
krem şokola
puding
güllaç
supangle
tahin
helva
d. Meyveli tatlılar
kayısı
dolma
incir
dolma
kabak
tatlısı
ayva
tatlısı
meyve
jöleleri
meyveli
e. Diğer tatlılar
Aşure
Pelteler
paylar
Diğer üçüncü grup yemekler:
 Cacık
 yoğurt
 Piyaz
 turşu
Dikkat edilecek noktalar;
 Zeytinyağlı sebze yemeklerinin yanına etli
sebze verilmez
 Pilavların yanına etli dolma-sarma verilmez
 Grup olarak uygun olmasına rağmen beslenme
alışkanlığımız nedeniyle etli kurubaklagil
yemeklerinin yanına makarna verilmez.
 Büyük parça et yemekleri gibi maliyeti yüksek
olanlar dengeli dağıtılır.
 Seçimde kurumun bütçesi ve grubun özelliği de
önemlidir. Bütçe sınırlı ise daha çok kıymalıetli sebze ve kurubaklagil yemeklerinden
yararlanılır. Çocuk ve yaşlılar için köfteler,
küçük parça et yemekleri, etli sebze yemekleri
tercih edilir





Pilav, makarna ve böreklerin yanına tatlı
verilmez
Zeytinyağlı sebze yemeklerinin yanına salata
verilmez.
Salata ve tatlı aynı grupta olmasına rağmen
balıkla verilebilir.
Yemek seçiminde beslenecek grubun özellikleri
önem taşır. Enerji gereksinimi yüksek gruplara
tatlı, az olanlara ise meyve, salata, cacık uygun
olur.
Bu yemekler yapı, kıvam, tat ve renk yönünden
birbirini tamamlamalı ve çeşitlilik sağlamalıdır
Renk: Birbirine benzer renkli yemekler
seçilmesi sevimsiz görünüm yaratır. Değişik
renkler olmalıdır.
 Yapı: Ağızda yemeğin bıraktığı his olarak
tanımlanır. Sert, yumuşak, düzgün, daneli,
sakızımsı gibi nitelemeler yiyeceğin yapısıyla
ilgili özellikleridir. Bu açıdan da çeşitlilik
olmalıdır.
 Kıvam: Hepsi katı ya da sıvı yemekler yan yana
verilmemelidir. Çorba olan öğünde cacık veya
komposto verilmemesi gibi.
 Tat: Aynı tatta olanlar bir araya konmamalıdır.
Domates çorbası, domates salatası, domates
soslu makarna gibi

Menü planlanırken yemeklerin seçiminde
hazırlama ve pişirme yöntemlerinin dikkate
alınması gerekir. Yoksa araç-gereç, personel
sıkıntısı yaşanır.
 Planlayıcının elinde standart yemek tarifeleri,
yemeklerin bir porsiyonlarının enerji ve besin
öğesi değerleri, bir porsiyonlarının fiyatları,
grubun yeme alışkanlıkları, sebze ve
meyvelerin bol bulunduğu ayları gösteren
çizelge gibi kayıtlar doğru ve eksiksiz olarak
bulunmalıdır.

1-6 YAŞ KREŞ-ANAOKULU ÇOCUKLARI
İÇİN MENÜ ÖRNEKLERİ
Sabah
Öğle
Süt
Tahin-Pekmez
Kıymalı türlü
Muhallebi
Şeh. Pirinç pilavı
Portakal
Ezogelin çorba Limonata
Çiftlik köfte
Peynirli poğaça
Şekerpare
Ihlamur
B. Peynir
Y. zeytin
Süt
Bal-yağ
Bahçıvan kebap
Pey. Makarna
Ayran
İkindi
Meyve suyu
Yumurta
Sabah
Ihlamur
Yumurta
Siyah Zeytin
Süt
Kayısı reçeli Yağ
Ihlamur
Kaşar peyniri
Yeşil Zeytin
Süt
Şokella
Öğle
Kıy.ıspanak (Yoğurtlu)
Patatesli tepsi böreği
Ayva kompostosu
Terbiyeli köfte
Soslu spagetti
Cacık
Kıyma. kuru fasulye
Pirinç pilavı
Karışık salata
Orman kebap
ZY. Barbunya
Fırın sütlaç
İkindi
Süt
Vişne reçeli yağ
Meyve suyu
Üzümlü kek
Soslu sosis
Ayran
Meyve suyu
Yumurta
Zeytin
Sabah
Öğle
İkindi
Ihlamur
Patlıcan musakka
Yumurta
Peynirli makarna
Domates-salatalık Yoğurt
Limonata
Kek
Süt
Ayva reçeli-yağ
Ayran
Peynirli
poğaça
Tas kebabı-püreli
Karı. kızartma (yoğ)
İrmik helva
Ihlamur
Haşlama tavuk sebzeli
Yumurta
İç pilav
Domates-salatalık Cacık
Sup
MEMURLAR İÇİN TEK ÖĞÜN MENÜ ÖRNEKLERİ
Ocak Ayı
Nisan Ayı
Temmuz Ayı
Etli kuru fasulye
Bulgur pilavı
Cacık
Ezogelin çorba
Kadınbudu köfte
Karışık salata
Etli türlü
Soslu makarna
Komposto
Kıymalı türlü
Şehri. pirinç pilavı
Portakal
Bahçıvan kebap
Peynirli makarna
Karışık salata
Ezogelin çorba
Çiftlik köfte
Şekerpare
Karnıyarık
Pirinç pilavı
Karpuz
Etli türlü
Soslu spagetti
Cacık
Fırında köfte
Pat-bib. Kızart.
Sütlaç
Ocak Ayı
Nisan Ayı
Temmuz Ayı
Çiftlik Kebap
ZY pırasa
Sup
Yayla çorba
Kuzu kapama
Elma
Sebze. güveç
ZY. barbunya
Kabak tatlısı
Kıy. ıspanak- Yoğ.
Pata. tepsi böreği
Ayva komposto
Salçalı köfte
ZY. pırasa
Kemalpaşa tatlısı
Kıy. kuru fasulye
Bulgur pilavı
Karışık salata
Tas kebabı
Şeh. Pirinç pilavı
Çoban salata
Etli biber dolma
Peynirli börek
Vişne komposto
Kır. merci. çorba
İslim kebap
Şeftali
Ocak Ayı
Nisan Ayı
Temmuz Ayı
Şehriye çorba
Tavuk dolma
Portakal
Orman kebap
ZY. Barbunya
Fırın sütlaç
Terbiyeli köfte
İmam bayıldı
İrmik helva
Kıy.karnabahar
Peynirli Börek
Ayva komposto
Bahçıvan kebap
Şeh. Pirinç
pilavı
Kıvırcık salata
Patlıcan musakka
Peynirli Makarna
Yoğurt
Yayla çorba
Fırın patates
Portakal
Etli nohut
Bulgur pilavı
Domates salata
Ezogelin çorba
Fırında koyun
Kiraz