INTRO SB.indd - WordPress.com

Hayat›m›z› Kolaylaflt›ran Makineler
Anahtar Kavramlar
basit makine
e¤ik düzlem
kald›raç
makara
diflli
Yandaki fotoğraf, fotomontaj olabilir
mi? Bir k›z ö¤renci, ipi aşağı doğru
çekerek bir kifliyi yukar› ç›karabilir mi?
Okulunuzdaki bayrak direğini düşünün.
‹p, bayrağa nasıl bağlanıyor? ‹pi aşağı
doğru çekerek bayrağı hem yukarı
çıkarmak hem de aşağı indirmek nasıl
mümkün oluyor?
Boya kutuları bir tornavida yardımıyla açılabilir.
• Boya kutusunu açarken uyguladığınız kuvvetin
yönü hangi tarafa doğrudur?
• Kuvvet, kutu kapağının neresine etki eder?
Kapak hangi yöne doğru hareket eder?
• Kapağı açmak için tornavidayı kutunun neresine yerleştirmeliyiz?
• Bir bisikletin fren sistemini inceleyiniz. Frene
uyguladığımız kuvvetin etkisi tekerleklere nasıl ulaşıyor?
Günlük hayatımızda kuvvetin yönünün değiştirilmesinden
faydalanılarak oluşturulmuş birçok araç ve gereç kullanırız.
Bu araç ve gereçler bize iş yapma kolaylığı sağlar.
Aşağıdaki resimleri dikkatle inceleyelim. Bu
resimlerdeki aletlerin, uygulanan kuvvetin yönünü nasıl
değiştirdiklerini anlamaya çalışalım.
82
Hayat›m›z› Kolaylaflt›ran Makineler
Kuvvet ve Hareket
Makineler İş Başında
Vitesli bisikletlerde çok sayıda
dişli çark bulunmasının sebebini
biliyor musunuz?
Bisiklet sürücüleri, düz yolda
giderken veya yokufl çıkarken
zaman zaman vites değiştirirler.
Çünkü vites değiştirmek onların
ne kadar kuvvet uygulayacaklar›n›
belirler. Buna bağlı olarak pedalı
çevirme sayısı da değişir.
Bisikletin vitesi iki şekilde
ayarlanabilir:
1. Yokuş çıkarken bisikletin vitesini değiştirerek zinciri, pedala ba¤l› olan küçük dişli
çarka veya arka tekerle¤e ba¤l› büyük diflli çarka aktarırız. Bu durumda daha çok
pedal çevirir ancak daha az kuvvet uygular›z.
2. Düz yolda ise zinciri pedala ba¤l› olan büyük diflli çarka aktarırız. Bu durumda pedal
çevirme sayısı az, fakat uygulanan kuvvet daha büyük olur.
Yukar›daki örne¤imizde, pedala uygulanan kuvvetin artt›¤› oranda pedal›n dönüfl
say›s›n›n azalmas› ve pedal›n dönüfl say›s›n›n artt›¤› oranda uygulanan kuvvetin azalmas›,
mekani¤in alt›n kural› olarak bilinen bir ifade ile aç›klan›r. Bu kurala göre kuvvetten kazanç
varsa yoldan kay›p vard›r, yoldan kazanç varsa kuvvetten kay›p vard›r. Söz konusu kural
sadece bisiklet için değil, diğer makineler için de geçerlidir.
Cımbızdan uçağa, penseden buldozere kadar binlerce makine hayatımızı kolaylaştırır.
Makineler genel olarak;
1. Uygulanan kuvveti artırabilir.
2. Bir kuvvetin yönünü değiştirebilir.
3. Bir işin yapılma hızını değiştirebilir.
4. Bir enerji türünü, başka bir enerji türüne çevirebilir.
Basit Makineler
Herhangi bir işi yaparken kas kuvvetimizin yetersiz kaldığı hâllerde, imdadımıza
basit makineler yetişir. Günlük hayatımızda yaptığımız işlerin çoğunu, bir araç yardımıyla
gerçekleştiririz.
Bir çivinin çakılması ya da sökülmesi gibi basit bir işte bile kas kuvvetimiz yeterli
olmaz. Kaldı ki yapmak zorunda olduğumuz her iş, bir çivi çakmak ya da sökmek kadar
basit değildir.
Çok az parçadan oluşan ve yalnızca tek bir kuvvet çeşidini kullanan makineler, “basit
makine” olarak adlandırılır. Basit makinelerle, uygulanan kuvvetin büyüklüğü ve yönü
değiştirilerek iş yapma kolaylığı sağlanır. Bu tür makineler, insanoğlu tarafından binlerce
yıldır kullanılmaktadır.
83
8. Etkinlik
Gözlemleyelim, ‹nceleyelim
Ayn› ‹fli Daha Az Kuvvetle Yap›yorum
Bunlar› Yapal›m
• Tahta takozu sıranın üstüne koyalım. Dinamometremizi takozun bir kenarına takarak bu kenar› 4 cm
yukarı kaldıralım. Ne kadar kuvvet uyguladığımızı
dinamometreden okuyalım (1. flekil).
• Desteği, takozun 2 cm kadar alt›na yerlefltirelim.
• Takozun deste¤e yak›n ucuna dinamometremizi
takalım. Dinamometreyi, takozun di¤er ucu sıranın
üzerinden 4 cm yükselinceye kadar çekelim. Bunun
için ne kadar kuvvet uyguladığımızı dinamometreden
okuyalım (2. flekil).
• Desteğimizin yerini dinamometre ba¤l› uçtan yaklafl›k
2 cm içeri alarak ayn› ifllemi tekrarlayal›m.
• Defterimize bir çizelge haz›rlayarak ölçme sonuçlarımızı bu çizelgeye kaydedelim.
Sonuca Varalım
• Her üç durumda da takozun ucunu
4 cm yükselten kuvvetin değeri aynı
mıdır?
• Desteği kullanmak bize ne kazandırdı?
• Destek hangi konumdayken dinamometrede okunan de¤er daha
küçüktür?
r
Ger
raçAaç
releçler
Geeç
ve
Ar
♦ dinamometre
♦ cetvel
♦ tahta takoz
veya tuğla
♦ üçgen kesitli
bir destek
1. flekil
2. flekil
Makinelerin iş yapma kolaylığı sa¤lad›¤›n› biliyoruz. Fakat bu durum, onların iş kazancı
da sağlayacağı anlamına gelmez. Üstelik makineler kendi başlarına enerji de üretemez.
Bir yerde çakılı olan çiviyi elimizle de söksek, pense ya da keser yardımıyla da söksek
aynı işi yapmış oluruz.
Basit makineler işi, uygulanan kuvvetin büyüklüğünü ve yönünü değiştirerek
kolaylaştırır. Eğer bir iş yapılacaksa o işin yapılabilmesi için enerji kullanılmalı, bu işi
makine yapacaksa ona enerji verilmelidir. Çünkü makineler, kendilerine verilen enerjiden
daha fazla iş yapamazlar.
Basit makineler, kendilerine verilen enerjiden daha fazla iş yapamadıklarına göre
acaba nasıl oluyor da işlerimizi kolaylaştırıyor?
Yaptığımız etkinlikte, bir destek kullanarak takozu daha az kuvvetle aynı yüksekliğe
çıkardık. Bu durum, çakılı bir çiviyi çıkarırken keser kullandığımızda, uygulanan kuvvetin
artmasına benzemektedir.
Peki, keser, pense, ‹ngiliz anahtarı, makara, vida ve tornavida gibi aletler uyguladığımız
kuvveti nasıl artırır?
84
Hayat›m›z› Kolaylaflt›ran Makineler
Kuvvet ve Hareket
Kaldıraçlar
Hepiniz çocuk parkında tahterevalliye
binmişsinizdir. ‹şte, bindiğiniz bu tahterevalliler, fen ve teknolojide kaldıraç olarak
adlandırılmaktadır.
Tahterevallinin iki kolu vardır ve bu kollar
eşit uzunluktadır. Ağırlığı sizinkiyle aynı
olan bir arkadaşınız, tahterevallide karşınıza
geçerse birbirinizi dengelemiş olursunuz.
Bunun sebebi tahterevallinin sabit noktalar
üzerinde hareket etmesidir. Yandaki resimde
görüldü¤ü gibi, tüm kaldıraçlar, destek
denilen sabit noktalar üzerinde hareket eder.
Tahterevalliye binmeden önce oturacağınız yeri nasıl ayarlıyorsunuz? Peki,
tahterevalliye birlikte binece¤iniz arkadaşınız sizden ağırsa destek noktasına kim daha
yakın oturmalı?
Bir cetvel, silgi ve kitap kullanarak siz de
sıranızın üzerinde bir kaldıraç yapabilirsiniz.
Yaptığınız bu kaldıraçta sizin aşağı doğru ittiğiniz
kola kuvvet kolu, kaldıracın destek ile kitap
arasındaki koluna ise yük kolu adı verilir.
Destek olarak kullandığınız silginin yerini
değiştirirseniz kuvvet kolunu da değiştirmiş olursunuz. Böylece, kitabı kaldırmak için
uygulamanız gereken kuvveti de de¤ifltirebilirsiniz.
Daha uzun bir kuvvet kolu kullandığınızda, kitabı daha az kuvvetle kaldırabildiğinizi
fark ettiniz mi?
l1
l1
l2
l2
Yukarıdaki resimlerde, kaldıracın farklı şekillerde kullanılışı görülmektedir. Her iki
resimde de l1 kuvvet kolu, l2 ise yük kolu olarak kabul edilir. ‹lk resimde bir tahta takoz
kullanılırken diğerinde takoz kullanılmamıştır. Fakat her ikisinde de kuvvet kolu, yük kolu
ve destek noktaları bulunmaktadır.
Günlük hayat›m›zda kullandığımız birçok aletin kaldıraç özelli¤i vardır. Bunların
çalışma sistemleri, yukarıda örnek olarak verdiğimiz kaldıraçların çalışma sistemleriyle
aynıdır.
Kollarımız ve bacaklarımız bir kaldıraç gibi çalışır. Özellikle kollarımızın alt bölümleri
kaldıraç mekanizmasına çok benzemektedir. 86. sayfadaki şekiller kolumuzun yük kolunu,
kuvvet kolunu ve destek kısımlarını göstermektedir.
85
Yük kolu
A
B
Kuvvet kolu
18
AC = Yük kolu
C
A
BC = Kuvvet kolu
C
B
C = Destek noktas›
52. s.
Yük
Kuvvet
Kuvvet
Yük
Yük
Kuvvet
Destek
Destek
Destek
Kuvvet
Kuvvet
Yük
Destek
Deste¤in uygulanan kuvvet
ile yük aras›nda oldu¤u kald›raçlara kerpeten, keser, tahterevalli örnek verilebilir.
19
Yük
Destek
Baz› kaldıraçlarda destek kaldıracın bir ucunda, uygulanan
kuvvet ise diğer ucundadır.
Yük, bunların arasında yer
alır. Fındık kıracağı, el arabası
ve menteşeli kapılar bu tip
kaldıraçlara örnektir.
Kuvvet
Yük
Destek
Baz› kaldıraçlarda ise destek
kaldıracın bir ucunda, yük
ise diğer ucunda yer alır.
Uygulanan kuvvet ikisinin
arasındadır. Tenis raketi,
cımbız, kürek gibi araçlar bu
esasa göre yapılmıştır.
53. s.
Bunlar› Biliyor muydunuz ?
Anadolu’nun birçok yöresinde engerek yılanına rastlanmaktadır. Engerek
yılanlarının dişleri bir tür kaldıraçtır. Bu yılanların dişleri, ağız açıkken öne doğru
çıkar; a¤›z kapalı iken içeri doğru katlanır.
86
Hayat›m›z› Kolaylaflt›ran Makineler
Kuvvet ve Hareket
Makaralar
Yandaki resimlerde inşaat işçilerinin kum dolu
kovayı farklı şekillerde yukarı çektikleri görülmektedir. Buna göre iflçilerin
kovay› çekme flekilleri
uygulanan kuvvetleri nas›l
etkiler? Çevrenizde gördü¤ünüz inflaatlarda en çok
1
2
3
4
hangi resimdeki durumla
karfl›lafl›rs›n›z? Kum dolu kovayı, yukarıya hangi işçi daha az kuvvet uygulayarak
çıkarabilir? 2 ve 3 numaralı resimlerdeki işçilerin yaptıkları işler arasında, kuvvette kazanç
açısından fark var mıdır? ‹şçiler, kumu sırtlarında taşısalardı daha fazla mı iş yapmış
olurlardı?
Sabit Makara
Sabit bir noktaya as›lan ve dönerek cisimlerin
hareket etmelerini kolaylaflt›ran makaraya, sabit
makara denir.
6N
6 N’den
Yandaki resim, bir ağırlığın üç farklı şekilde
6N
büyük
kaldırılışını göstermektedir. Resimdeki dinamometrelerden de anlaşılacağı gibi sabit makaralarda 6 N
6N
6N
kuvvet kazancı yoktur. Bu tür makaralarda cisim,
ancak kendi ağırlığına eşit bir kuvvetle kaldırılabilir.
Bu makaralarda yoldan da bir kazanç sağlanamaz. Sabit makaralar, sadece kuvvetin
yönünü ve doğrultusunu değiştirdikleri için iş yapma kolaylığı sağlar. ‹nşaatlarda tuğla,
kum, harç gibi malzemeleri taşımak için çoğunlukla bu makaralar kullanılır.
20
53. s.
Hareketli Makara
Bu tür makaralar yükle birlikte hareket eder. Bu yüzden de
hareketli makara olarak adlandırılır.
6N
3N
Hareketli makarada, kaldırılacak yükün ağırlığı, iki ip aras›nda
eşit olarak paylafl›l›r. Yandaki flekilde görüldü¤ü gibi ipin bir ucu
3N
duvara sabitlenirken yük de makaraya bağlanır. Bu makaralarda
uygulanan kuvvet, toplam ağırlığın (yük ve makara ağırlığının) yarısı
6N
6N
kadardır. Yani kuvvetten iki kat kazanç sağlanır. Buna karşılık,
yükü 1 m yukarı kaldırabilmek için ipi 2 m çekmemiz gerekir. Bu
durumda yoldan iki kat kaybımız olur. Yapılan işten,
sabit makarada da oldu¤u gibi, bir kazanç elde edilmiş
3N
olmaz.
Yandaki resimde, sabit ve hareketli makaralar›n
kullanıld›¤› düzenekler görülmektedir. Bu düzeneklerde
3N
1,5 N
cismi üzerinde tafl›yan ip say›s› artt›¤›nda dinamometrede okunan de¤erin küçüldü¤ünü fark ettiniz mi?
Makara sistemi, vinçlerde yaygın olarak kullanılır.
6N
6N
Böylece ağır bir yükü kaldırmak için uygulanması 6 N
gereken kuvvet önemli ölçüde azaltılmış olur.
87
Birisi size bir yavru fili kald›rarak
küvete koyabilece¤ini söylerse şaşırmayın. Çünkü bu, imkânsız gibi görünen
bir iş olsa da makaralar yardımıyla
başarılabilir. Yükü bir tek sabit makara
ile kaldırdığımızda uyguladığımız kuvvet
ile makara olmadan kaldırdığımızda
uyguladığımız kuvvet birbirine eşit olur.
Ancak sabit makaranın yanında
bir de hareketli makara kullanırsak
uygulamamız gereken kuvveti yarıya
düşürmüş oluruz. Fakat bu durumda
da çekmemiz gereken ip uzunlu¤u
iki katına çıkmış olur. Üç ya da dört hareketli makara kullanırsak yükü kaldırmamız çok
kolaylaşır. Ancak makara sayısı arttıkça çekmemiz gereken ipin uzunluğu da makara
sayısıyla orantılı olarak artar. Dolayısıyla bir fili kaldırabilmek için, belki 100 makaraya ve
çok çok uzun bir ipe ihtiyacımız olacaktır.
Yukar›daki örnekte de görüldü¤ü gibi bir bileşik makara sistemi, sabit ve hareketli
makaralardan oluşur. Bu makara sistemi, kuvvetin yönünü değiştirirken kuvvetten de
kazanç sağlar.
Eğik Düzlem
Bir yükü makara kullanmadan belli bir yüksekli¤e daha kolay nas›l ç›kar›r›z? Bir rampa
kullanmak iflimizi kolaylaflt›r›r m›? Bazen kaldırılması zor olan yükleri belli bir yüksekliğe
taşımak için eğik düzlemler kullan›ld›¤›n› fark ettiniz mi? Çevrenizde nerelerde e¤ik düzlem
kullan›lmaktad›r?
Bir levhanın ucu, yükün çıkarılacağı yere dayandırılırsa eğik bir yol elde edilir. Birçok
yerde karşılaştığımız eğik düzlemin öteki basit makinelerden en önemli farkı, bunların
genellikle hareketsiz olmalarıdır. Eğik yüzey boyunca itilen ya da çekilen yük, istenilen
yere daha az kuvvetle çıkarılabilir. Ancak aynı yük, çok daha uzun bir mesafede taşınmış
olur. Aslında eğik düzlem kullanıldığında, yapılan iş miktarı azalmaz.
Afla¤›daki resimlerde görülen işçi, yükü depoya taşımaya çalışıyor. Bu işi yaparken
de mümkün olduğunca az kuvvet uygulamak istiyor. ‹şçinin bunu başarabilmesi için
mümkün olduğunca uzun bir rampa kullanması gerekir. Çünkü kullanılan rampa ne kadar
uzun olursa uygulanması gereken kuvvet o kadar az olur.
1
2
Bunlar› Biliyor muydunuz
21
54. s.
88
3
?
Eski Mısırlılar, piramitlerin yapımında kullandıkları büyük kayaları, rampa
adı verilen eğik düzlem ve kaldıraçlar sayesinde taşımışlardır. Günümüzde
kullan›lan en güçlü vinç, 15 ton kütlesindeki kayalardan 350 tanesini ayn› anda
kald›rabilmektedir.
Hayat›m›z› Kolaylaflt›ran Makineler
Kuvvet ve Hareket
Vida, silindirin
etrafına sarılı eğik
bir düzlemdir. Sarmal şeklindeki bir
merdivenle düz
bir merdiven arasındaki benzerlik,
vida ile eğik düzlem arasındaki benzerliğin aynısıdır.
E¤imli yolları tırmanmak seyir hâlindeki
araçları zorlar. Bu yüzden e¤imin fazla oldu¤u
dağlık bölgelerde yap›lan yollar, e¤imi azaltmak
için yandaki foto¤rafta görüldü¤ü gibi genellikle
virajlı inşa edilir.
Dişliler
Bir otomobil sürücüsünün tekerlekleri
yönlendirebilmesi için direksiyonu çevirmesi gerekir.
Peki, direksiyonu çevirmek için uygulanan kuvvet,
tekerleklere nas›l aktar›l›yor olabilir?
Hiç eski tipte bir saatin içini gördünüz mü?
Görmediyseniz büyüklerinizden yard›m alarak bu
tür bir saatin içini aç›p inceleyiniz. Yandaki flekilde
bir duvar saatinin içi görülmektedir. Saatin akrep ve
yelkovan›n› hareket ettiren diflli çarklar› fark ettiniz mi?
Dişli çarklara kısaca dişliler adı verilir. Günlük hayat›m›zda bisikletten otomobile,
matkaptan gemiye kadar birçok araç ve gerecin yapımında farklı boyut ve türdeki dişlilerden
yararlanılır.
Yandaki resimde bir el matkab› görülmektedir. Bu matkab›n
bir büyük, iki de küçük dişli çarktan oluştuğunu fark ettiniz mi? Bu
matkaptaki büyük çarkın dişleri, iki küçük çarkın dişleri arasına
oturmuştur. Matkab›n koluna elimizle kuvvet uyguladığımızda
büyük çarkı döndürmüş oluruz. Büyük çarkın dönmesi de küçük
çarkların dönmesini sağlar. Büyük çark bir kez döndüğünde
kendisine bağlı küçük çarklar birçok kez döner. Böylece matkab›n
küçük çarklarına bağlı olan matkap ucu çok hızlı hareket eder.
89
23
55. s.
Dişli çarklar, kullanım amaçlarına göre farklı büyüklükte imal edilir. Çarkın çapı
büyüdükçe diş sayısı da artar. Örneğin, büyük çarktaki diş sayısı 52, küçük çarktaki diş
sayısı 13 olan bir bisiklet düşünelim. Bu durumda bisikletteki büyük çarkın çapı, küçük
çarkın çapının 4 katı olacaktır. Yani pedalı çevirdiğimizde zincire bağlı büyük çark bir kez
dönerken küçük çark 4 kez dönecektir.
Şu ana kadar kaldıraç, makara, eğik düzlem ve dişliler gibi basit makineleri öğrendik.
Ancak günlük hayatımızda çok sık kullandığımız başka makineler de vardır. Çevremizi
gözlemleyerek bunların hangi makineler olduklarını ve nerelerde kullanıldıklarını anlamaya
çalışalım.
‹nsanoğlu, ilk çağlardan beri kendi kuvvetinin çok üzerinde işler yapmak için u¤raflm›fl
ve bunu da başarmıştır. ‹nsanların bu kadar büyük işleri başarabilmiş olmalarının sebebi,
onların kendi kuvvetlerinin yanı sıra hayvan ve makineleri de kullanmış olmalarıdır.
Sizce, insanoğlunun kullandığı ilk basit makine ne olabilir?
Büyük ağırlıkları hareket ettirmek için kullanılan sa¤lam a¤aç parçalar› ya da hayvanların
derilerini yüzmek için kullanılan keskin uçlu taşlar ilk basit makineler olabilir mi? Ne
dersiniz?
‹nsanlar, zamanla, kuvvetin büyüklüğünü artırıp yönünü değiştiren ve bu sayede iş
kolaylığı sağlayan birçok makine yapmayı
öğrendiler. Mağaralardan çıkıp yaşamaya
elverişli yapılar inşa etmeye başladıklarında,
yuvarlak kütüklerden yararlandılar. Kütükler
sayesinde, yapılarda kullanacakları büyük
taşları, istedikleri yere daha kolay taşıdılar.
Bu durum, tarihteki en önemli buluş
sayılan tekerleğin icadının ilk adımıdır.
Günümüzden 5000 yıl önce, Sümerler tarafından
icat edilmiş olan tekerlek, sadece yük taşımada değil, makinelerde de kullanılmıştır.
7. Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmet, ‹stanbul’u
fethederken, donanmamızı karadan Haliç’e indirmek için
basit makinelerden yararlanmıştır.
Yandaki resim, 1453 y›l›nda gerçekleflen bu
olay› anlatmaktad›r. Buna göre Fatih Sultan Mehmet,
donanmay› Haliç’e indirmek için hangi basit makinelerden
yararlanm›flt›r?
Yandaki resimde çok eski dönemlerde
kullanılmış bir vinç görülmektedir. Bu vinçte,
makaralar kullanılarak yükün a¤›rl›¤› birçok
halata bölünmüştür. Yükün yukarı çekilebilmesi
için de sisteme, içinde insanların yürüyebileceği
tarzda bir tekerlek yerleştirilmiştir. ‹nsanlar
bu tekerleğin içinde yürüyerek tekerleği
döndürmüş, dönen tekerlek de halatı harekete
geçirerek yükün yukarı çekilmesini sağlamıştır.
90
Hayat›m›z› Kolaylaflt›ran Makineler
Kuvvet ve Hareket
Atatürk Diyor ki...
Ben, manevi miras olarak hiçbir ayet, hiçbir dogma,
hiçbir donmufl ve kal›plaflm›fl kural b›rakm›yorum. Benim
manevi miras›m ilim ve ak›ld›r. Benim Türk milleti için yapmak
istediklerim ve baflarmaya çal›flt›klar›m ortadad›r. Benden sonra
beni benimsemek isteyenler, bu temel eksen üzerinde ak›l ve
ilmin rehberli¤ini kabul ederlerse manevi mirasç›lar›m olurlar.
Basit makinelerin, çok az parçadan oluşan ve genellikle tek bir kuvvetin kullan›ld›¤›
araçlar oldu¤unu ö¤renmifltik. Ancak günlük hayatta sadece basit makinelerden
yararlanmayız. Basit makinelerin bir araya getirilmeleriyle oluşturulmuş bileşik makineler
de vardır ve bileşik makineler hayatımızda daha fazla yer tutar.
Yandaki şekilde görüldüğü gibi bir el arabası üç
tane basit makineden oluşur. Siz de basit makinelerden
oluşmuş bileşik makinelere çevrenizden başka örnekler
verebilir misiniz?
E¤ik düzlem
Kald›raç
Afla¤›da bulunan sistemlerden soldakinde yer alan
en az üç adet basit makineyi fark ettiniz mi? Bu sistemde,
5 N ağırlığındaki araba, 2,5 N’luk kuvvetle yukarıya
çıkarılabilmektedir. Peki, sa¤daki basit makinelerden
El arabas›
oluflan sistemde arabay› yukar› do¤ru hareket ettirmek
Tekerlek
için kaç N’luk kuvvet uygulanmal›d›r?
Kuvvet (F)
5N
5N
2,5 N
250 g
30o
24
56. s.
30o
Öğrendiğiniz basit makinelerden en az üçünü kullanarak bir bileşik makine tasarımı
oluşturunuz. Oluşturduğunuz bu tasarımla daha az kuvvet uygulayarak daha büyük bir
kuvvet elde ediniz. Tasarımınızı arkadaşlarınıza tanıtınız.
Mutfakta kullanılan bıçakların zamanla köreldiği için bilendiğini görmüşsünüzdür.
Diğer delici ve kesici aletler de (balta, kazma, keser, orak, tırpan vb.) kullanılmaktan dolayı
zamanla körelir. Körelen bu aletler, bilenerek yeniden keskin hâle getirilir.
Yukarıdaki örneklere bakarak kullanılan bütün makinelerin zamanla aşındığını
söyleyebilir misiniz? Tasarladığınız bileşik makinenin hangi parçalarının uzun süreli
kullanıldığında daha kolay aşınacağını düşünüyorsunuz?
Kendimizi De¤erlendirelim
Aşağıdaki soruların cevaplar›n› defterimize yazal›m.
1. Bir bisikleti meydana getiren basit makinelerden en az üçünü belirterek bunlar›n
görevlerini açıklayalım.
2. fiu ana kadar ö¤rendi¤imiz basit makinelerden, kuvvetin yönünü de¤ifltiren ve kuvvetten
kazanç sa¤layanlar hangileridir? Bunlara günlük hayat›m›zdan örnekler verelim.
91