GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL
KAVRAMLAR
• BÜYÜME : Hücrelerin büyüme ve
çoğalmasının neden olduğu beden
ölçülerindeki artış.
• GELİŞİM
• Olgunlaşma
• Öğrenme
• Hazırbulunuşluk
GELİŞİM
• Bireyin fonksiyonel değişimleri.
Olgunlaşma
– Türe özgü yetilerin ortaya çıkışı
• Gelişimin sırasını belirler
• Dış etkenlere karşı dirençlidir.
Bir Kelebeğin Dersi
“Bir gün, kozada
küçük bir delik
belirdi; bir adam
oturup kelebeğin
saatler boyunca
bedenini bu
küçük delikten
çıkarmak için
harcadığı çabayı
izledi.
Ardından sanki
ilerlemek için çaba
harcamaktan
vazgeçmis gibi
geldi ona.
Sanki elinden
gelen her şeyi
yapmış ve artık
yapabileceği bir şey
kalmamış gibiydi.
Böylece adam, kelebeğe
yardım etmeye karar
verdi. Eline küçük bir
makas alıp kozadaki
deliği büyütmeye başladı.
Bunun üzerine kelebek
kolayca dışarı çıkıverdi.
Fakat bedeni kuru ve
küçücük, kanatları buruş
buruştu.
Adam izlemeye
devam etti. Çünkü
her an kelebeğin
kanatlarının açılıp
genişleyeceğini ve
bedenini taşıyacak
kadar güçleneceğini
umuyordu.
Ama bunlardan hiç
biri olmadı! Kelebek,
hayatının geri
kalanını kurumuş bir
beden ve buruşmuş
kanatlarla yerde
sürünerek geçirdi.
Ne kadar denese de
asla uçamadı.
Adamın iyi niyeti ve
yardım severliği ile
anlayamadığı şey,
kelebeğin henüz kozanın
dışına çıkabilecek
olgunluğa ulaşmadığı idi.
Öğrenme
• Çevrenin sağladığı modeller, alıştırma,
deneme ve desteklemeler ile kişiye yeni
davranışlar kazandırılabilir.
Hazırbulunuşluk
• Olgunlaşma ve öğrenme sonucu kişinin
belli davranışları yapabilecek düzeye
gelmesidir.
Öğretimi planlamak için 2 temel
soru:
• Beceriyi yapabilecek olgunluk düzeyine
sahip mi?
• Beceriyi yapabilmek için gerekli
öğrenmeleri gerşekleştirmiş mi?
Beceri: Paten kayma
• Malzeme tanıtılır.
• Ellerinden tutarak denge sağlamasına yardım
edilir.
• Ayaklar V pozisyonunu alır.
• V pozisyonunu koruyarak yardımla kayar.
• Yardım miktarı derece derece azaltılır.
• Bağımsız olarak kayar.
Hazırlayanlar:
Nihan Demirbaş
Nilüfer Karahan
Rabia Otlu
Neşe Varol
İnsan gelişimi üzerinde etkili olan unsurların
birbirleri ile etkileşimleri
BİLİŞSEL GELİŞİM
Bil.gel; beden ve zeka arasındaki fonksiyonel
ilişki
Zeka bireyin çevre ile aktif etkileşimi sonucu
gerçekleşmektedir.
Çocuklar çevrelerindeki nesnelere bakarak,
dokunarak, tadarak ve sesini işiterek bilgi
toplarlar.
Özümleme; Duyuları aracılığı ile topladıkları
bilgiler doğrultusunda tepkide bulunma
Uyma; Nesnelere önce varolan bilgilerle
tepki, sonra bu tepkilerde değişiklik yapma
Adaptasyon;
Çevreye, nesnelere ve yeni durumlara uyum
DUYUŞSAL GELİŞİM
Duygu; bireyin iç ve dış dünyadan etkilenmesi sonucu
genel olarak hoşlanma ya da acı duyma şeklinde beliren
tepkilerdir(korku, kaygı, sevinç, üzüntü..)
Duy.gel; hareket deneyimleri sırasında kişinin kendi ve
diğerleri hakkında geliştirdiği duygularını kapsar.
Paylaşma-İşbirliği-Kurallara uyma-Başkalarının
hakkına saygı gösterme-kendi hakkını savunma- İletişim
becerilerini geliştirme
PSİKOMOTOR GELİŞİM
Psk.gel; fiziksel yapıda ve sinir kas
işlevlerindeki değişim süreçlerini kapsar.
Yaşamboyu devam eden bir süreçtir ve motor
becerilerde azalma ya da yeni bir becerinin
kazanılması gibi tüm fiziksel değişimlerle
ilgilenir.
MOTOR GELİŞİM
Motor Gelişim Nedir?
Fiziksel büyüme ve merkezi sinir
sisteminin gelişimine paralel olarak
organizmanın isteme bağlı hareketlilik
kazanmasıdır.Özünde hareket
becerilerinin kazanılmasını içerir.
Motor Gelişimin Önemi
Gelişimin göstergesi davranıştır.
Çocuk değişik alanlarda (fiziksel,
zihinsel, sosyal, dil, motor) ve farklı
hızda gelişiyor gibi görünse de
beliren davranış ve yetenekler
arasında belirli bir ilişki vardır.
MOTOR GELİŞİMLE İLGİLİ
TEMEL KAVRAMLAR
Form (Hareket şekli)
İki ya da daha çok hareketin bir sıra içinde
düzenlenmesiyle ortaya çıkar.
Hareket modeli:bir hareketin yapılmasında
ya da performansın ortaya konmasında gerekli olan
nörolojik süreçlerin dıştan gözlenebilir
niteliği(fırlatma Hh.inde beden duruşu).
Motor model: bir hareketin yapılmasında ya
da performansın ortaya konmasında gerekli olan
içten gelen nörolojik süreçler (denge, hız, kuvvet,
esneklik gibi).
Performans
Yapılan bir hareketi ya da hareketin
sonucunu belirtmek için kullanılır.
Hareketin ölçülebilen bir özelliğidir ve
genellikle süre yada mesafe olarak
belirtilir.
Form ve Performans
Olgun hareket şekli performansı arttırır,
ancak aynı hareket şeklini kullanan
çocuklar farklı performanslara sahip
olabilirler. Bunun nedeni, hareket hızı,
kuvvet, tepki süresi, el-göz koordinasyonu,
esneklik gibi faktörlerdir.
Hareket
Vücudun herhangi bir parçasındaki
ya da tüm vücudun pozisyonundaki
değişmedir.
Temel Beceriler
2-7 yaşlarında ortaya çıkan, spor ve
gelişmiş aktivitelere temel oluşturan
koşma, yakalama, zıplama, atlama,
fırlatma, sekme, topa ayakla vurma gibi
hareketlerdir.
MOTOR GELİŞİMİN
ALANLARI
BÜYÜK KAS
HAREKETLERİ
(Bedeni kullanma)
KÜÇÜK KAS
HAREKETLERİ
(Obje kullanma)
BÜYÜK KAS HAREKETLERİ
(Kaba Motor Beceriler)
-Geniş kasların kullanımını içerir.
-4 grupta incelenir;
1. Lokomotor Hareketler;
Yürüme, koşma gibi yer değiştirmeyi gerektiren
hareketler.
2. Lokomotor Olmayan Hareketler;
Yer değiştirmeden yapılan dönme, eğilme, salınım gibi
hareketler.
3. Denge;
Bir yerde belirli bir pozisyonu sürdürme hareketleri.
4. Nesne Kontrol Becerileri
Merkezden dışa gelişim ilkesine göre,
küçük kas hareketlerinin gelişimi
büyük kas hareketlerinin gelişimini
izlemektedir.
MOTOR GELİŞİM ALANLARI
VE BİLEŞENLERİ
LOKOMOTOR
HAREKETLER
yürüme, kayma,
koşma,
gallop,
sıçrama, atlama,
sekme,
hoplama.
DENGE
HAREKETLERİ
statik denge,
dinamik denge.
LOKOMOTOR
OLMAYAN HAREKETLER
germe,
bükülme,
dönme,
burgu,
salınım, itme,
çekme.
NESNE
KONTROL
fırlatma,
vurma,
topa elle ve ayakla vurma,
top sürme, yakalama.
FİZİKSEL VE MOTOR UYGUNLUK
SAĞLIKLA İLİŞKİLİ UYGUNLUK
Kas kuvveti
Kassal dayanıklılık
Esneklik
Beden yağ oranı
Kardiyovasküler
dayanıklılık
MOTOR UYGUNLUK
Koordinasyon
Sürat
Çeviklik
Patlayıcı kuvvet
OYUNLAR VE AKTİVİTELER
Hareket bulma
Rahatlatıcı akt.
İstasyon alıştırmaları
Fasulye torbası akt
Çember aktiviteleri
İp atlama aktiviteleri
Paraşüt aktiviteleri
Takla ve yuvarlanmalar
Aktüel oyunlar
Ritmik aktiviteler
Engelli koşular
Balon aktiviteleri
Top aktiviteleri
Tekerlek aktiviteleri
Tornet aktiviteleri
Tırmanma akt
Masa oyunları
SPOR AKTİVİTELERİ: BİREYSEL, İKİLİ,
TAKIM VE SERBEST ZAMAN
BİREYSEL
Kayak kros
Alp kayağı
Kampçılık
Kano
Yelken
Bowling
Boks
Halter
Tekerlekli paten
Okçuluk
Su sporları
Bisiklet
Ata binme
Dans
Jimnastik
Mini golf
Atletizm
Buz pateni
İKİLİ
Badminton
Tenis
Masa tenisi
Eskrim
Güreş
Judo
TAKIM
Basketbol
Futbol
Çim hokeyi
Voleybol
Hentbol
Korfbol
MOTOR GELİŞİMİN
İLKELERİ
1.Gelişimin Yönü
(1)Baştan ayağa gelişim
Örneğin fötal dönemde önce başın formu
oluşur.
(2)Merkezden dışa gelişim
Merkezden dışa gelişim çocuğun kaslarının
merkezden en uzak noktalara doğru kontrol
altına alındığını ifade eder.
2. Büyüme hızı
-Çocukların büyüme derecesi karakteristik
modeller şeklindedir ve evrenseldir.
-Büyüme, dış etkenlere direnç gösterir.
-Çocuğun kendi ya da yaşıtlarının büyüme ve
gelişim örneğini yakalaması, çocuğun yaşına,
yoksunluğun yoğunluğuna ve yoksunluğun
süresine bağlıdır.
3.Farklılaşma ve Bütünleşme
-Farklılaşma: Bebeklik döneminin hareket
kalıplarından çocuk ve gençlerin daha
fonksiyonel ve daha becerili hareketlere doğru
derece derece ilerlemeleri.
-Bütünleşme: Çeşitli kas grupları ve duyu
sistemlerinin koordineli olarak birbirleri ile
etkileşim içinde olmaları.
4.Kritik Dönem Kavramı
-Çevresel etkenlerin önemi
-Küçük yaşlar zihinsel, sosyal, duygusal,
fiziksel dil gelişimi yönünden kritik
dönem olarak kabul edilir.
5.Bireysel Farklılıklar
-Kalıtsal ve çevresel etkenler
-Deneyim, eğitim, sosyalleşme
-6 aydan 1 yıla kadar ortaya çıkan motor
yetenek sayısında bireysel farklılıklar
6.Beden Ölçüleri
•Beden yapısı motor yeterlilikle ilişkilidir
.Büyümeye, yapıya ve duruşa ait
değişiklikler performansa etki eder.
7.Filogeni ve Ontogeni
-Filogenetik beceriler:
Bebeklerin ve küçük çocukların temel
hareket yetenekleri
•Kendiliğinden otomatik olarak ortaya çıkarlar.
•Önceden saptanmış bir sıra içinde olgunlaşma
süreci içinde gözlenebilirler.
•Çevresel etkenlere direnç gösterirler.
•Tutma, bırakma, yürüme, koşma, atlama...
-Ontogenetik beceriler:
Öğrenme ve çevresel fırsatlara
bağlı olarak ortaya çıkarlar
(Yüzme, bisiklete binme,tenis
gibi).
MOTOR GELİŞİMİ
ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Doğum öncesi
Doğum sırası Doğum sonrası
Motor gelişimi etkileyen faktörler
Doğum öncesi
Doğum sırası
Doğum sonrası
Beslenme
İlaçlar
Alkol
Gebelik toksemisi
Enfeksiyonlar
Kan uyuşmazlığı
Duygusal durum
Yaş
Radyasyon
Kromozoma ve gene
bağlı özürler
Kalıtım
Irk
Doğum travmaları
Bağımlılık
Uyarıcı zenginliği ve
yoksunluğu
Çocuk yetiştirme
yöntemleri
Cinsiyet
BEBEKLİK VE
ÇOCUKLUK DÖNEMİ
ETKENLERİ
Bağlılık
•Doğumdan sonraki ilk günler ve ilk
haftalar anne-bebek bağlılığın gelişimi
açısından kritik günlerdir.
•Anne ve bebeğin erken ayrılmasının
gelişim üzerinde olumsuz etkileri
sözkonusudur.
•Erken ayrılma nedenleri:erken doğum,
düşük doğum ağırlıklı bebek, küvöze
alınma, yeni doğana ait problemler..
Uyarıcı Zenginliği ve Yoksunluğu
•Hangi beceriler yaklaşık hangi yaşlarda
öğrenilir
•Motor beceri öğrenmede özel
antrenmanın etkisi var mıdır(ikizler)
•Çevresel yoksunluk, uygulama
fırsatının verilmemesi motor gelişimi
etkiler mi(yetiştirme yurdu)
Cinsiyet
Motor performanstaki cinsiyet farklılığı
4 nedene bağlıdır:
1.Beden ölçüleri
2.Anatomik yapı
3.Fizyolojik fonksiyonlar
4.Sosyal ve kültürel farklılıklar
Çocuk Yetiştirme Yöntemleri
Hoşgörülü Tutum:
Araştırmacı-bağımsız
Motor performansı yüksek
Aşırı koruyucu ve otoriter tutum:
Hareketlilikte kısıtlama-itaatkarlık
Motor performansı düşük
Gelişimde gecikme
Olumsuz ilişki kurma
Zengin çevre zengin beyni
oluşturur.
Beyin gelişimi ve Motor beceriler
• Fırsat penceresi: ilk 5 yıl
• Kritik dönem:İlk 9 yıl
• Genel olarak 10 yaşından sonra fırsat
penceresi kapanır.
BÜYÜME VE GELİŞİMLE
İLGİLİ ÖNEMLİ
NOKTALAR
*2-6 yaşlarında büyüme bebeklik dönemine
göre daha yavaştır.Her yıl ortalama 5.08
cm boy, 2.27 kg ağırlık artışı olur.
*Çocuklar 4 yaşında doğum boyunun iki
katına çıkarlar.
*Okul öncesi ve ilkokul döneminde cinsiyet
farklılığı çok azdır. Fakat erkek çocuklar
daha uzun, daha ağır ve daha fazla kas
kütlesine sahip olma eğilimindedirler.
*6-12 yaşları arasında büyüme sabit ve yavaştır.
Ergenlik öncesi bu yıllar, uzama ve ağırlık artışı
için hazırlık dönemidir.
*Kızlar ve erkekler benzer büyüme modeline
sahiptir. Kol ve bacaklar gövdeden daha öce
büyürler.
*Kızlar erkeklerden daha önce ergenliğe girerler
ve bunun bir sonucu olarak da ergenlik
döneminin ilk yıllarında erkeklerden daha ağır ve
daha uzundurlar.
*Aşırı ve yetersiz beslenme, çocuğun büyüme modeli
üzerinde bir dizi etkiye sahiptir.
*Hareketli çocuklar daha zayıftırlar.
*Olağan dışı çabalar dışında, normal fiziksel aktiviteler,
genellikle büyüme üzerinde olumlu etkiye sahiptirler.
*Egzersizin, kemiğin uzaması ve genişliğinin artması
üzerinde etkili olduğu ileri sürülmektedir.
*Hastalıklar, başlangıç zamanı, şiddeti ve süresine bağlı
olarak büyümeyi olumsuz yönde etkiler.
*Kutup bölgelerinde doğan ve yetişen çocuklar, daha
yuvarlak hatlara sahiptirler ve daha yavaş büyürler.
*Günümüzün çocukları 100 yıl öncesine göre daha
uzun, daha ağır ve daha olgundurlar.
*Beslenme alışkanlıklarındaki ve yaşam stilindeki
değişmelerin büyüme üzerinde etkili olduğu
düşünülmektedir.
*Boyda uzama ilkbahar aylarında hızlanır, ağırlık
artışı sonbaharda görülür.