1 TC ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Doğa Koruma ve Milli
advertisement
T.C ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Av ve Yaban Hayatı Dairesi Başkanlığı SAYI :B.18.0.DMP.0.03.00/250.00-124 KONU: Olur 01/08/2006 GENEL MÜDÜRLÜK MAKAMINA 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanununda avlaklar “av ve yaban hayvanlarının doğal olarak yaşadıkları veya sonradan salındıkları sahalar” olarak, avlanma planı ise “envanteri yapılan, sınırları belli bir avlak alanında avlanmasına izin verilen yaban hayvanlarının tür, cinsiyet ve yaş itibariyle kaç adet ve hangi usul ve kurallara uyularak ne kadar süre içerisinde avlanacağını düzenleyen ve yaşama ortamının geliştirilerek sürdürülmesi için gerekli önlemleri öngören ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünce onaylanmış plan” olarak tanımlanmaktadır. 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanununun 11 inci maddesine istinaden hazırlanan “Avlakların kuruluşu, yönetimi ve denetimi esas ve usulleri ile ilgili yönetmelik” örnek avlakların avlanma planlarının onaylanması yetkisini Genel Müdürlüğümüze vermiştir. Keklik, sülün ve tavşan türlerine yönelik tesis edilmesi düşünülen örnek avlakların avlanma planlarının hazırlanmasında avlattırılması planlanan hedef tür veya türlerin doğal populasyonlarının avlak sahası ve civarındaki biyoçeşitliliğe, ormana ve tarım alanlarına zarar vermeyecek bir yoğunlukta tutularak avlaklarımızdan maksimum av veriminin elde edilmesi ve doğal populasyonların tükendiği sahalarda üretip salmak suretiyle tekrar oluşturularak yaban hayatı kaynaklarımızın geliştirilmesi stratejisi benimsenmiştir. Avlanma planlarında standardizasyonu sağlamak ve bu planların hazırlanması sırasında il çevre ve orman müdürlüklerimizin izleyecekleri yol ve uymaları gereken usul ve kuralları belirlemek amacıyla aşağıda sunulan metinde hedef tür keklik, tavşan ve sülün olan örnek avlakların avlanma planlarının hazırlanması izah edilmektedir. YABAN HAYVANI POPULASYONLARINA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR VE PLANLAMA AMACI Yaban hayatının korunması, planlanması ve yönetimi populasyonlar bazında yapılmaktadır. Bu nedenle, avlanma planlarının hazırlanması için populasyonların büyüklük, yoğunluk, dağılım ve strüktür gibi karakteristikleri ile natalite, mortalite ve göçler gibi dinamiklerine ilişkin bilgilere ihtiyaç vardır. Belirli bir alanı paylaşan ve aralarında üremenin gerçekleşebildiği bireylerin oluşturduğu topluluk populasyon olarak adlandırılmaktadır. Populasyonu meydana getiren fertlerin sayısı populasyon büyüklüğü olarak tanımlanır. Populasyon yoğunluğu birim alana düşen fert sayısı olarak ifade edilmektedir. Herhangi bir yaban hayvanı populasyonu iki temel gücün etkisi ile şekillenir. Bunlardan birincisi üreme potansiyeli diğeri ise çevre direncidir. Üreme potansiyeli türün 1 biyolojisine özgü ve nisbeten sabit bir değer olmakla beraber yoğunluğa – bağımlı populasyonlarda birey sayısı taşıma kapasitesine yaklaştığında üreme potansiyelinde azalma gözlenir. Minimum üreme yoğunluğunun üzerinde ve gelişmekte olan bir populasyonda bireyler serbestçe beslenir, büyür, erginleşir ve çoğalırlar. Buna karşılık yoğunluğu artarak taşıma kapasitesine ulaşan bir populasyon çevre direnci nedeniyle gerileme sürecine girer. Ağır hava şartları, kaçak avcılık, besin için rekabet, hastalıklar ve yırtıcıların etkisi çevre direncini oluşturmaktadır. Avlanma planlarının temel amacı avlattırılması hedeflenen türün populasyon yoğunluğunun üremenin en hızlı olduğu bir yoğunluk seviyesinde tutularak bu seviyenin üzerindeki artımın hasat edilmesidir. Optimum yoğunluk olarak adlandırılan bu yoğunluk seviyesi populasyonun optimum seviyede gelişim ve üremesine imkan vermektedir. Avlanma planlarında hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğü olarak söz edilecek olan bu seviyede çoğalma maksimuma yakındır. Bu seviyedeki bir populasyon avlakta yeterli miktarda besin, örtü ve su bulabilmekte dolayısıyla böyle bir populasyonda habitat elemanlarının kıtlığından kaynaklanan ölümler olmamaktadır. Böyle bir populasyondaki bireyler hastalıklara daha dayanıklı ve kötü hava koşullarına daha dirençli olurlar. Bu bireylerin trofeleri, vücut ölçüleri, büyüme ve gelişmeleri maksimum ölçülerde olmaktadır. Optimum yoğunluk seviyesinde populasyonu kısıtlayan herhangi bir ortam faktörü olmadığı için populasyon hep aynı seviyede kalma eğilimi gösterir. Böyle bir populasyonun daha fazla artmasını predatörler, kaçak avcılık, göç ve teretoriyel davranışlar önler. Genel Müdürlüğümüzün yurt çapında sürdürmekte olduğu etüt-envanter çalışmaları ışığında ülkemizdeki av hayvanı türlerinin populasyon büyüklükleri, yoğunlukları, üreme potansiyeli ve yavruların yaşama oranları gibi populasyon dinamiğine ilişkin temel bilgilere dayanılarak, uluslararası yayınlar da göz önünde bulundurulmak suretiyle avlanma planlarının hazırlanmasında bazı varsayımlar yapılmıştır. Avlanma planları bu varsayımlara dayanılarak hazırlanmaktadır. ÖRNEK AVLAK SAHASINDAKİ DOĞAL KEKLİK, SÜLÜN VE TAVŞAN POPULASYONLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ İl müdürlükleri üreme dönemi öncesi keklik, sülün ve tavşan için tesisi düşünülen örnek avlakta varlık-yokluk envanteri yaparak sahada bulunan keklik, sülün ve tavşan populasyonlarının bu türler için hesap edilen Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğünde olup olmadığına karar verirler. Bu amaçla, tesisi düşünülen örnek avlak sahası avcı derneklerinden ve avlak sahası içi veya yakınında bulunan köylerden temin edilen mihmandarlar ile gezilerek sahada doğal olarak bulunan populasyonların değerlendirilmesi avcı ve köylülerin de görüşleri alınarak yapılır. Tesisi düşünülen örnek avlak sahasında doğal olarak var olan türlerin populasyon büyüklükleri Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğünde değil ise sahaya hangi türden ne kadar hayvan salınacağı örnek avlak ön etüt raporu ve avlanma planlarında belirtilecektir. Yapılan değerlendirme sonucu örnek avlak sahasında bulunan tür veya türlerin populasyonlarının Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğünde olduğu kanaatine varılmış ise keklik sülün ve tavşan için düzenlenen hasat tablolarında belirtilen değerler aynen alınarak avlanma planlarında belirtilir. Örnek avlağın işlettirilmesi düşünülürse, sahaya hangi türden ne kadar hayvan salınacağı ihale şartname ve sözleşmesinde de belirtilecektir. Sahaya yapılacak yerleştirmeler ilgili yönetmelik hükümleri çerçevesinde il müdürlüklerinin denetiminde yapılacaktır. 2 KEKLİK İÇİN TESİS EDİLECEK ÖRNEK AVLAKLARIN AVLANMA PLANLARININ HAZIRLANMASI Avlanma Planı Modeli Keklik için oluşturulacak örnek avlaklarda gerek türün biyolojik özellikleri ve ekolojik istekleri gerekse avcıların talepleri göz önüne alınarak avlak sahasındaki doğal keklik populasyonunun avlattırılması modeli ile Üret-Sal-Avlat modeli kombine edilerek ülkemiz koşullarına uygun bir model geliştirilmesi benimsenmiştir. Kombine Model olarak tanımlanan bu model aşağıda izah edilmektedir. Kombine Modelin uygulanması kekliklerin doğal ortamda çoğalmalarının sağlanması ve hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğü üzerindeki artım miktarının avlattırılması esasına dayanmaktadır. Bu modelin uygulanmasında işletmeye açılacak olan avlak alanında hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğü miktarında keklik yok ise, avlak alanındaki populasyonun minimum populasyon büyüklüğüne tamamlanması alana keklik salınarak yapılabilecektir. Yapılan etütenvanter çalışmaları herhangi bir alana salınan kekliklerin sadece % 20 sinin hayatta kalabildiklerini göstermektedir. Bu nedenle, salma işlemi “Yaban hayvanlarının ve yaşam alanlarının korunması, yaban hayvanlarının zararlıları ile mücadele esas ve usulleri hakkında yönetmelik” hükümleri doğrultusunda yapılacak ve alana salınacak keklik miktarı aşağıdaki formül ile hesaplanacaktır. Salınacak Miktar = Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğü * 5 İşletmeci doğal veya salınan populasyonun avlattırılması yanı sıra avlak sahasına “Yaban hayvanlarının ve yaşam alanlarının korunması, yaban hayvanlarının zararlıları ile mücadele esas ve usulleri hakkında yönetmelik” hükümleri doğrultusunda keklik salıp ÜretSal-Avlat modeli ile avlattırabilecektir. Üret-Sal-Avlat Modelinin uygulanması kekliklerin üretilmesi, üretilen kekliklerin avlak alanına salınması ve salınan miktarda avlattırılması esasına dayanmaktadır. Servet, Artım ve Yıllık Hasat Miktarı Tespitinde Kabul Edilen Varsayımlar 1- Populasyondaki erkek ve dişi bireylerin oranı 1:1 olarak alınacak dolayısıyla populasyondaki ergin bireylerin ( 6 ay ve üstü) yarısının (1/2’sinin) dişi olduğu, 2- Kekliklerin bir batında ortalama oniki (12) adet yumurta yaptığı ve yumurtaların % 85 inden civciv cıktığı, civcivlerden (0- 1 yaş arası) ise % 50 sinin çevre direnci nedeniyle öldüğü ve % 50 sinin hayatta kaldığı, 3- Ergin bireylerin ( 1 yaş ve üstü) her yıl % 50’sinin (1/2’inin) Çevre Direnci nedeniyle yok olduğu ve gerikalan % 50’ninin hayatta kaldığı dolayısıyla bir yıl sonraki populasyonun bu fertler tarafından oluşturulduğu, 4- Avlak alanında bulunan populasyonda iç ve dış göç (migrasyon ve emigrasyon) oranının eşit olduğu ve populasyonun yoğunluğa-bağımlı bir populasyon olarak değerlendirileceği, 5- Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Yoğunluğu 1. Bonitet örnek avlaklarda 100 hektarda 12 adet birey ( 6 çift ), 2. Bonitet örnek avlaklarda 100 hektarda 8 adet birey ( 4 çift ) olarak alınacağı varsayılmıştır. 3 Örnek Avlak Bonitet Sınıflarının Belirlenmesi Kekliğe yönelik örnek avlaklarının kurulması için il çevre ve orman müdürlüklerimiz tarafından Genel Müdürlüğümüze gönderilen ön etüt raporlarının ve avlanma planlarının değerlendirilmesi sonucunda hedef tür keklik olan örnek avlakların ülke genelinde iki (2) bonitete ayrılarak planlanması uygun görülmektedir. Keklik için herhangi bir örnek avlağın 1. Bonitet olarak belirlenmesinde aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulur. 1-Sahanın % 70 ve fazlasında maki, garik veya bu vejetasyon tiplerinin yerine ikame edilebilecek bir vejetasyon tipinin bulunması. 2-Maki formasyonunda mersin, çitlenbik, pistasio, türleri, kocayemiş, yabanı zeytin, vb gibi kekliklerin severek tükettikleri türlerin bol miktarda olması. 3-Sahada yıllık ortalama yağışın 700 milimetreden az olması. 4-Sahadaki normal koru ormanlarının (kapalılık 2 ve üstü) alanın %15 inden az olması, sahada bulunan diğer ormanların (Çz veya Çk) ormanlarının bozuk orman niteliğinde bulunması. 5-Sahada kekliklerin üreme dönemlerinde kullandıkları, kayalık ve sarp alanların bulunması ve bu alanların sahaya dağılmış bir şekilde olması. 6-Sahanın kekliğin severek yediği böcekler (özellikle çekirge ve süne) kurtlar, larvalar ve karıncalarla zengin olması. Yukarda belirtilen özelliklere sahip alanlar haricinde tesis edilen keklik avlaklarının 2. Bonitet olarak belirlenmesi uygun görülmektedir. Örnek Avlakta Olması Gereken Optimum Populasyon Büyüklüğü Örnek avlaklarda hasat yapılabilmesi için üreme dönemi öncesi 1. bonitet avlaklarda 100 hektarda 6, 2. bonitet avlaklarda ise en az 4 çift birey bulunması gerekmektedir. Populasyon yoğunluğu bu değerlerin altında olan avlaklarda hasat yapılamaz. Bu nedenle, populasyon yoğunluğu bu değerlerin altında olan avlaklarda ya sahaya keklik salmak suretiyle populasyon takviye edilir yada avlak sahası korumaya alınarak populasyon büyüklüğünün hasat yapılabilecek optimum yoğunluk seviyesine yani hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğüne ulaşması beklenir. Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon büyüklüğüne ulaşmış bir populasyonda bulunması gereken birey sayısı aşağıda belirtilen şekilde hesaplanır. Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne Ulaşmış Bir Populasyonda Bulunması Gereken Birey Sayısı = Sahanın Büyüklüğü / 100 * Sahanın Bonitetine göre 100 hektarda bulunması gereken birey sayısı. Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne Ulaşmış Bir Populasyonun Üreme Potansiyelinin Hesaplanması Keklikler bir batında ortalama oniki (12) adet yumurta yaparak kuluçkaya yatmaktadır. Keklik üretme istasyonlarımızdaki çalışmalar bu yumurtaların % 85 inden civciv çıktığını göstermektedir. Yumurtalardan çıkan civcivlerin % 50 sinin ilk altı ayda çevre direnci nedeniyle öldüğü ve % 50 sinin hayatta kaldığı kabul edilmektedir. Bu verilere istinaden üreme dönemi öncesi optimum populasyon büyüklüğüne başka bir deyişle hasat 4 için gerekli minimum populasyon büyüklüğüne ulaşmış bir populasyondan (0-1 yaş arası bireyler dahil) meydana gelecek yavru sayısı aşağıda belirtildiği şekilde hesaplanmaktadır. Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne Ulaşmış Bir Populasyonun Oluşturacağı Yavru Sayısı = Dişi birey sayısı * Bir kuluçkadaki yumurta sayısı* Yumurtadan cıkan civciv oranı * Civcivlerin ilk altı ayda hayatta kalma oranları Dişi birey sayısı erginlerin ½ si, bir kuluçka dönemindeki yumurta sayısı 12 adet ve hayatta kalma oranı 1/2 olarak alınırsa; Yavru Sayısı (Yaklaşık Olarak) = Ergin Dişi Sayısı * 5 olarak kabul edilecektir. Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne Ulaşmış Bir Populasyondan Yıllık Hasat Edilecek Birey Sayısı Üreme dönemi sonrası hasat için hazır hale gelen bir populasyonda ergin bireylerin % 50 sinin hayatta kaldığı kabul edilmektedir. Bu miktara yukarıda hesap edilen yavru miktarı eklenerek hasat öncesi populasyon büyüklüğü bulunur. Bu miktardan hasat için gerekli olan Minimum Populasyon Büyüklüğü çıkarılarak yıllık hasat edilecek birey sayısı aşağıda belirtildiği şekilde hesap edilir. Yıllık Hasat Edilecek Birey Sayısı = Hayatta Kalan Ergin Bireyler ( toplam ergin bireylerin ½ si) + Hayatta Kalan Yavru Bireyler - Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğü. Hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğünü barındıran bir örnek avlakta optimum populasyon strüktürü ve yıllık hasat miktarları saha büyüklüğü de göz önüne alınarak aşağıdaki tabloda verilmektedir. Ayrıca, avlak tesis edilecek sahada keklik bulunmaması durumunda sahaya salınacak keklik miktarı da tabloda gösterilmektedir. HASAT İÇİN GEREKLİ MİNİMUM POPULASYON BÜYÜKLÜĞÜNE ULAŞMIŞ KEKLİK ÖRNEK AVLAKLARINDA OPTIMUM POPULASYON STRÜKTÜRÜ VE YILLIK HASAT MİKTARLARI B Etüt Örnek Avlak Örnek Avlak Üreme Üreme Yıllık Hasat o Edilen Sahasında Sahasında Üreme Dönemi Dönemi Edilecek n Avlak Keklik Döneminden Sonrası Sonunda Birey Sayısı i Alanı Bulunmaması Önce Bulunması Populasyo Populasyonda = D t Durumunda Gereken Hasat ndaki ki Toplam e Sahaya için Gerekli Yavru Birey Sayısı t Salınması Minumum Sayısı = B = C Gereken Birey Populasyon Sayısı = A x 5 Büyüklüğü = A 1 1000 2000 3000 4000 5000 600 1200 1800 2400 3000 120 240 360 480 600 300 600 900 1200 1500 5 C = A/2 + B 360 720 1080 1440 1800 D = C- A 240 480 720 960 1200 1000 400 80 200 240 2000 800 160 400 480 2 3000 1200 240 600 720 4000 1600 320 800 960 5000 2000 400 1000 1200 Not :Tabloda gösterilmeyen alan büyüklükleri için enterpolasyon yapılacaktır. 160 320 480 640 800 SÜLÜN İÇİN TESİS EDİLECEK ÖRNEK AVLAKLARIN AVLANMA PLANLARININ HAZIRLANMASI Avlanma Planı Modeli Sülünün ülkemizde doğal populasyonları yok olmuştur. Genel Müdürlüğümüzün tesis etmiş olduğu üretme istasyonlarında üretilen sülünlerle ülkemizin belirli bölgelerinde sülüne uygun habitatlara sülün yerleştirme ve doğal populasyonların tekrardan oluşturulması çalışmaları kapsamında az da olsa bazı sahalarımızda sülünlerin doğal populasyonları oluşmaya başlamıştır. Sülün için oluşturulacak örnek avlaklarda da keklik avlanma planlarının hazırlanmasında kullanılan Kombine Modelin kullanılması uygun görülmüştür. Kombine Modelin uygulanması sülünlerin doğal ortamda çoğalmalarının sağlanması ve hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğü üzerindeki artım miktarının avlattırılması esasına dayanmaktadır. Bu modelin uygulanmasında işletmeye açılacak olan avlak alanında hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğü miktarında sülün yok ise, avlak alanındaki populasyonun minimum populasyon büyüklüğüne tamamlanması alana sülün salınarak yapılabilecektir. Yapılan etüt-envanter çalışmaları herhangi bir alana salınan sülünlerin sadece % 20 sinin hayatta kalabildiklerini göstermektedir. Bu nedenle, salma işlemi “Yaban hayvanlarının ve yaşam alanlarının korunması, yaban hayvanlarının zararlıları ile mücadele esas ve usulleri hakkında yönetmelik” hükümleri doğrultusunda yapılacak ve alana salınacak sülün miktarı aşağıdaki formül ile hesaplanacaktır. Salınacak Miktar = Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğü * 5 İşletmeci doğal veya salınan populasyonun avlattırılması yanı sıra avlak sahasına “Yaban hayvanlarının ve yaşam alanlarının korunması, yaban hayvanlarının zararlıları ile mücadele esas ve usulleri hakkında yönetmelik” hükümleri doğrultusunda sülün salıp ÜretSal-Avlat modeli ile avlattırabilecektir. Üret-Sal-Avlat Modelinin uygulanması sülünlerin üretilmesi, üretilen sülünlerin avlak alanına salınması ve salınan miktarda avlattırılması esasına dayanmaktadır. Servet, Artım ve Yıllık Hasat Miktarı Tespitinde Kabul Edilen Varsayımlar 6- Populasyondaki erkek ve dişi bireylerin oranı 1:1 olarak alınacak dolayısıyla populasyondaki ergin bireylerin ( 6 ay ve üstü) yarısının (1/2’sinin) dişi olduğu, 7- Sülünlerin bir batında ortalama oniki (12) adet yumurta yaptığı ve yumurtaların % 85 inden civciv cıktığı, civcivlerden (0- 1 yaş arası) ise % 50 sinin çevre direnci nedeniyle öldüğü ve % 50 sinin hayatta kaldığı, 8- Ergin bireylerin ( 1 yaş ve üstü) her yıl % 50’sinin (1/2’inin) Çevre Direnci nedeniyle yok olduğu ve gerikalan % 50’ninin hayatta kaldığı dolayısıyla bir yıl sonraki populasyonun bu fertler tarafından oluşturulduğu, 6 9- Avlak alanında bulunan populasyonda iç ve dış göç (migrasyon ve emigrasyon) oranının eşit olduğu ve populasyonun yoğunluğa-bağımlı bir populasyon olarak değerlendirileceği, 10- Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Yoğunluğu 100 hektarda 10 adet birey ( 5 çift ) olarak alınacağı varsayılmıştır. Örnek Avlakta Olması Gereken Optimum Populasyon Büyüklüğü Örnek avlaklarda hasat yapılabilmesi için üreme dönemi öncesi 100 hektarda 10 adet (5 çift) birey bulunması gerekmektedir. Populasyon yoğunluğu bu değerlerin altında olan avlaklarda hasat yapılamaz. Bu nedenle, populasyon yoğunluğu bu değerlerin altında olan avlaklarda ya sahaya sülün salmak suretiyle populasyon takviye edilir yada avlak sahası korumaya alınarak populasyon büyüklüğünün hasat yapılabilecek optimum yoğunluk seviyesine yani hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğüne ulaşması beklenir. Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne ulaşmış bir populasyonda bulunması gereken birey sayısı aşağıda belirtilen şekilde hesaplanır. Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne Ulaşmış Bir Populasyonda Bulunması Gereken Birey Sayısı = (Sahanın Büyüklüğü / 100) * 10 Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne Ulaşmış Bir Populasyonun Üreme Potansiyelinin Hesaplanması Sülünler bir batında ortalama oniki (12) adet yumurta yaparak kuluçkaya yatmaktadır. Sülün üretme istasyonlarımızdaki çalışmalar bu yumurtaların % 85 inden civciv çıktığını göstermektedir. Yumurtalardan çıkan civcivlerin % 50 sinin ilk altı ayda çevre direnci nedeniyle öldüğü ve % 50 sinin hayatta kaldığı kabul edilmektedir. Bu verilere istinaden üreme dönemi öncesi optimum populasyon büyüklüğüne başka bir deyişle hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğüne ulaşmış bir populasyondan (0-1 yaş arası bireyler dahil) meydana gelecek yavru sayısı aşağıda belirtildiği şekilde hesaplanmaktadır. Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne Ulaşmış Bir Populasyonun Oluşturacağı Yavru Sayısı = Dişi birey sayısı * Bir kuluçkadaki yumurta sayısı* Yumurtadan cıkan civciv oranı * Civcivlerin ilk altı ayda hayatta kalma oranları Dişi birey sayısı erginlerin ½ si, bir kuluçka dönemindeki yumurta sayısı 12 adet ve hayatta kalma oranı 1/2 olarak alınırsa; Yavru Sayısı (Yaklaşık Olarak) = Ergin Dişi Sayısı * 5 olarak kabul edilecektir. Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne Ulaşmış Bir Populasyondan Yıllık Hasat Edilecek Birey Sayısı Üreme dönemi sonrası hasat için hazır hale gelen bir populasyonda ergin bireylerin % 50 sinin hayatta kaldığı kabul edilmektedir. Bu miktara yukarıda hesap edilen yavru miktarı eklenerek hasat öncesi populasyon büyüklüğü bulunur. Bu miktardan hasat için gerekli olan Minimum Populasyon Büyüklüğü çıkarılarak yıllık hasat edilecek birey sayısı aşağıda belirtildiği şekilde hesap edilir. 7 Yıllık Hasat Edilecek Birey Sayısı = Hayatta Kalan Ergin Bireyler ( toplam ergin bireylerin ½ si) + Hayatta Kalan Yavru Bireyler - Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğü. Hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğünü barındıran bir örnek avlakta optimum populasyon strüktürü ve yıllık hasat miktarları saha büyüklüğü de göz önüne alınarak aşağıdaki tabloda verilmektedir. Ayrıca, avlak tesis edilecek sahada sülün bulunmaması durumunda sahaya salınacak sülün miktarı da tabloda gösterilmektedir. HASAT İÇİN GEREKLİ MİNİMUM POPULASYON BÜYÜKLÜĞÜNE ULAŞMIŞ SÜLÜN ÖRNEK AVLAKLARINDA OPTIMUM POPULASYON STRÜKTÜRÜ VE YILLIK HASAT MİKTARLARI Etüt Örnek Avlak Örnek Avlak Üreme Üreme Yıllık Hasat Edilen Sahasında Sahasında Üreme Dönemi Dönemi Edilecek Avlak Sülün Döneminden Sonrası Sonunda Birey Sayısı Alanı Bulunmaması Önce Bulunması Populasyo Populasyonda = D Durumunda Gereken Hasat ndaki ki Toplam Sahaya için Gerekli Yavru Birey Sayısı Salınması Minumum Sayısı = B = C Gereken Birey Populasyon Sayısı = A x 5 Büyüklüğü = A 1000 2000 3000 4000 5000 500 1000 1500 2000 2500 100 200 300 400 500 250 500 750 1000 1250 C = A/2 + B 300 600 900 1200 1500 D = C- A 200 400 600 800 1000 TAVŞAN İÇİN TESİS EDİLECEK ÖRNEK AVLAKLARIN AVLANMA PLANLARININ HAZIRLANMASI Avlanma Planı Modeli Keklik ve sülün avlanma planlarının hazırlanmasında kullanılan Kombine Model Tavşan için de kullanılacaktır. Kombine Modelin uygulanması tavşanların doğal ortamda çoğalmalarının sağlanması ve hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğü üzerindeki artım miktarının avlattırılması esasına dayanmaktadır. Bu modelin uygulanmasında işletmeye açılacak olan avlak alanında hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğü miktarında tavşan yok ise, avlak alanındaki populasyonun minimum populasyon büyüklüğüne tamamlanması alana tavşan salınarak yapılabilecektir. Yapılan çalışmalar herhangi bir alana salınan tavşanların hayatta kalma oranının kanatlılara nazaran daha fazla olduğunu göstermektedir. Bu nedenle tavşan için sahaya yerleşme ve hayatta kalma oranı % 50 olarak kabul edilmiştir. Tavşanların avlak sahasına salınması işlemi “Yaban hayvanlarının ve yaşam alanlarının korunması, yaban hayvanlarının zararlıları ile mücadele esas ve usulleri hakkında yönetmelik” 8 hükümleri doğrultusunda yapılacak ve alana salınacak tavşan miktarı aşağıdaki formül ile hesaplanacaktır. Salınacak Miktar = Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğü * 2 İşletmeci doğal veya salınan populasyonun avlattırılması yanı sıra avlak sahasına “Yaban hayvanlarının ve yaşam alanlarının korunması, yaban hayvanlarının zararlıları ile mücadele esas ve usulleri hakkında yönetmelik” hükümleri doğrultusunda tavşan salıp ÜretSal-Avlat modeli ile avlattırabilecektir. Üret-Sal-Avlat Modelinin uygulanması tavşanların üretilmesi, üretilen tavşanların avlak alanına salınması ve salınan miktarda avlattırılması esasına dayanmaktadır. Servet, Artım ve Yıllık Hasat Miktarı Tespitinde Kabul Edilen Varsayımlar 1-Populasyondaki erkek ve dişi bireylerin oranı 1:1 olarak alınacak dolayısıyla populasyondaki ergin bireylerin ( 6 ay ve üstü) yarısının (1/2’sinin) dişi olduğu, 2-Tavşaların yılda 3 defa doğum yaptığı, her batımda ortalama 4 yavru olmak üzere toplam olarak yılda ortalama 12 adet yavru doğurduğu, doğan yavruların 2/3’ünün çevre direnci nedeniyle öldüğü ve 1/3’ünün yılsonu itibariyle hayatta kaldığı, 3-Ergin bireylerin her yıl % 50 sinin (1/2 sinin) çevre direnci nedeniyle yok olduğu ve geri kalan % 50 sinin hayatta kaldığı dolayısıyla bir yıl sonraki populasyonun bu fertler tarafından oluşturulduğu, 4-Avlak sahasında bulunan populasyonda iç ve dış göç (migrasyon ve emigrasyon) oranının eşit olduğu ve populasyon yoğunluğa-bağımlı bir populasyon olarak değerlendirileceği, 5-Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Yoğunluğunun örnek avlakların tümünde 100 hektarda 15 birey olduğu kabul edilecektir. Örnek Avlakta Olması Gereken Optimum Populasyon Büyüklüğü Örnek avlaklarda hasat yapılabilmesi için üreme dönemi öncesi 100 hektarda en az 15 birey bulunması gerekmektedir. Populasyon yoğunluğu bu değerlerin altında olan avlaklarda hasat yapılamaz. Bu nedenle, populasyon yoğunluğu bu değerlerin altında olan örnek avlaklar korumaya alınarak populasyon büyüklüğünün hasat yapılabilecek optimum yoğunluk seviyesine yani hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğüne ulaşması beklenir. Hasat için gerekli minimum populasyon Büyüklüğüne ulaşmış bir populasyonda bulunması gereken birey sayısı aşağıda belirtilen şekilde hesaplanır. Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne Ulaşmış Bir Populasyonda Bulunması Gereken Birey Sayısı = (Sahanın Büyüklüğü / 100) * 15 Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne Ulaşmış Bir Populasyonun Üreme Potansiyelinin Hesaplanması Ülkemiz koşullarında tavşanların yılda 3 defa doğum yaptığı ve her batımda ortalama 4 yavru olmak üzere toplam olarak yılda ortalama 12 adet yavru doğurduğu, doğan yavruların 2/3 ünün çevre direnci nedeniyle yok olduğu ve 1/3 ünün yılsonu itibariyle hayatta kaldığı kabul edilmektedir. Bu verilere istinaden üreme dönemi öncesi optimum populasyon büyüklüğüne başka bir deyişle hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğüne ulaşmış 9 bir populasyondan hesaplanmaktadır. meydana gelecek yavru sayısı aşağıda belirtildiği şekilde Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne Ulaşmış Bir Populasyonun Oluşturacağı Yavru Sayısı = Dişi Birey Sayısı * Bir Yılda Doğan Toplam Yavru Sayısı * Yavruların Hayatta Kalma Oranı Dişi birey sayısı erginlerin ½ si, bir senede doğan yavru sayısı 12 adet, hayatta kalma oranı 1/3 olarak alınırsa; Yavru Sayısı = Dişi Birey Sayısı * 4 olarak bulunur. Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğüne Ulaşmış Bir Populasyondan Yıllık Hasat Edilecek Birey Sayısı Üreme dönemi sonrası hasat için hazır hale gelen bir populasyonda ergin bireylerin % 50 sinin hayatta kaldığı kabul edilmektedir. Bu miktara yukarıda hesap edilen yavru miktarı eklenerek hasat öncesi populasyon büyüklüğü bulunur. Bu miktardan Hasat İçin Gerekli Olan Minimum Populasyon Büyüklüğü çıkarılarak yıllık hasat edilecek birey sayısı aşağıda belirtildiği şekilde hesap edilir. Yıllık Hasat Edilecek Birey Sayısı = Hayatta Kalan Ergin Bireyler ( toplam ergin bireylerin ½ si) + Hayatta Kalan Yavru Bireyler - Hasat İçin Gerekli Minimum Populasyon Büyüklüğü Hasat için gerekli minimum populasyon büyüklüğünü barındıran bir örnek avlakta optimum populasyon strüktürü ve yıllık hasat miktarları saha büyüklüğü de göz önüne alınarak aşağıdaki tabloda verilmektedir. HASAT İÇİN GEREKLİ MİNİMUM POPULASYON BÜYÜKLÜĞÜNE ULAŞMIŞ TAVŞAN ÖRNEK AVLAKLARINDA OPTIMUM POPULASYON STRÜKTÜRÜ VE YILLIK HASAT MİKTARLARI Etüt Örnek Avlak Örnek Avlak Üreme Üreme Yıllık Hasat Edilen Sahasında Sahasında Üreme Dönemi Dönemi Edilecek Avlak Tavşan Döneminden Sonrası Sonunda Birey Sayısı Alanı Bulunmaması Önce Bulunması Populasyo Populasyonda = D Durumunda Gereken Hasat ndaki ki Toplam Sahaya için Gerekli Yavru Birey Sayısı Salınması Minumum Sayısı = B = C Gereken Birey Populasyon Sayısı = A x 2 Büyüklüğü = A 1000 2000 3000 4000 5000 300 600 900 1200 1500 150 300 450 600 750 300 600 900 1200 1500 10 C = A/2 + B 375 750 1125 1500 1875 D = C- A 225 450 625 900 1125 ÖRNEK AVLAKLARDA YIRTICILARIN YÖNETİMİ Hedef tür tavşan, keklik ve sülün olan örnek avlaklarda yırtıcı (predatör) populasyonlarının aşırı miktarda artması durumunda yürürlükteki mevzuat çerçevesinde örnek avlak sahası sınırları dahilinde yırtıcı kontrolü yapılabilecektir. KEKLİK, SÜLÜN VE TAVŞAN AVLAKLARINDA UYGULANACAK MUHAMMEN BEDEL TESPİTİ - Avlak hangi kanatlı tür için düzenlenmişse, bu tür için hazırlanan avlanma planı hasat tablolarından 1000 ha’lık saha için belirlenen yıllık hasat miktarı aşağıda belirlenen birim fiyatı ile çarpılarak muhammen bedele baz olacak taban fiyat bulunur. Türlere göre taban fiyatlar Keklik 2 Euro Sülün 2.5 Euro Tavşan 3 Euro ( Bu taban fiyatlar gerek görüldüğünden Genel Müdürlükçe yeniden belirlenecektir.) Örneğin: 1000 ha’lık 1.Bonitet kekilk avlağında yıllık hasat edilecek birey sayısı 240 adetdir. Bu rakam keklik için belirlenen taban fiyat ile çarpılarak 1000 hektarlık alanın taban fiyatı bulunacaktır. 240 X 2= 480 Euro 1000 hektarlık alanın taban fiyatı - Bu taban fiyat üzerine ekte sunulan kriterler çerçevesinde % artış oranı ilave edilerek avlağın değerlendirilmiş fiyatı bulunur. Örneğin: Yukarıdaki keklik avlağı kriterler çerçevesinde % 30 artış içeriyorsa; örnek olan %30 oranı hesabında ekteki muhammen bedel değerlendirme tablosundan şu kriterler esas alınmıştır: 1.1) Örnek avlağın olduğu ilde tarifeli uçak seferi var………………………...%10 1.2) Örnek avlağın il merkezine uzaklığı 100 km’den az…………................…%5 1.3) İl Merkezi örnek avlak arası yol kalitesi %70’den fazla asfalt………….....%5 2) İle gelen turist sayısı 75.000’den fazla……………………………………….%5 3) Avlak kalkınmada öncelikli olmayan ilde kurulmuş…………………………%5 4) 1000 Ha’da hane sayısı 50’den fazla…………………………………………%0 5) Alanda hasat için gerekli min. populasyon büyüklüğünde birey sayısı yok …%0 TOPLAM ARTIŞ ORANI:…………………………………………………….%30 480 X 1,3 = 624 Euro bu avlağın 1000 hektarının değerlendirilmiş fiyatıdır. 11 - Değerlendirilmiş 1000 ha’lık fiyat, teklif sahanın toplam alanının 1000’e bölünmesi ile elde edilen katsayı ile çarpılarak Muhammen Bedel Tespit edilir. Örneğin: Alan 3000 ha ise 3000:1000=3 624 Euro X 3 = 1872 Euro karşılığı YTL üzerinden ihaleye çıkılacaktır. Avlak işletmecisinin örnek avlak sahasında ihale konusu olan türün dışında ikinci veya üçüncü bir türün doğal populasyonunu avlattırmayı da talep etmesi durumunda yukarıda izah edildiği şekilde talep edilen tür veya türler için de avlanma planı yapılıp yeni muhammen bedel tespit edilerek yeni avlak bedeli idarece belirlenir. Eğer talep edilen tür veya türler üret-sal-avlat modeli ile avlattırılacak ise talep tarihinde uygulanan ihale bedeline her tür için %25 ilave edilerek avlak işletme bedeli yeniden belirlenir. Örneğin: Yukarıdaki Keklik Avlağında İşletmeci üret-sal-avlat modeli ile Tavşan da avlatacak ise idareye müracaat ettiği andaki ihale bedeli üzerine % 25 ilave edilecektir. Eğer işletmeci söz konusu keklik avlağında tavşanın doğal populasyonunu avlattıracak ise, yukarıda açıklandığı üzere avlanma planı esas alınarak muhammen bedel tesbit edilecek uygulanacak yeni avlak bedeli idarece belirlenecektir. Avlakların Kuruluşu Yönetimi ve Denetimi Esas ve Usulleri ile İlgili Yönetmelik gereği tavşan avlakları alanı 3000 hektardan az olamayacağı için 3000 hektardan. daha küçük alana sahip örnek avlaklada gerek doğal gerekse üret-sal-avlat modeli ile tavşan avına izin verilmeyecektir Yukarıda izah edilen avlanma planı ve muhammen bedel hesaplamaları sadece Keklik, Sülün ve Tavşan için geçerlidir. 12 Makamınızca uygun görülmesi durumunda, tavşan, keklik ve sülün için tesis edilecek olan örnek avlakların avlanma planlarının yukarıda izah edilen şekilde hazırlanması ve Genel Müdürlük Makamının keklik avlanma planı ile ilgili 17.02.2006 tarih ve B.18.0.DMP.0.03.00/250.00-18 sayılı oluru ile tavşan avlanma planına ilişkin 17.02.2006 tarih ve B.18.0.DMP.0.03.00/250.00-20 sayılı olurunun yanlış anlaşılmalara yol açabileceği nedeniyle iptali hususunu; Olurlarınıza arz ederim. Ekler: Ek 1- Muhammen Bedel Değerlendirme Kriterleri Yaşar TÜRKLEŞ Daire Başkanı Uygun Görüşle Arz Ederim ..…./08/ 2006 Sabri KİRİŞ Genel Müdür Yardımcısı OLUR ……/08/ 2006 Prof. Dr. M. Kemal YALINKILIÇ Genel Müdür ..../08/2006 Şb.Md.V. M.KANTARLI Koordine: ..../08/2006 Şb.Md. C.AKCAN 13
