KimyaKongreleri.org

1. Ilaç Kimyasi, Üretimi, Teknolojisi, Standardizasyonu Kongresi, Kimyagerler Dernegi, 29-31 Mart 2013, Antalya
Antidepresan ve Antipanik İlaci Olarak Kullanılan Tandospiron
Molekülünün Daha Etkin Olabilecek Analoglarının Sentezlenmesi
İrem Kulu, Bilgesu Onur Sucu, Ömer Tahir Günkara, Nüket Öcal*
Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Davutpaşa Kampüsü,
34220, Esenler, İstanbul
nocal@yildiz.edu.tr
Günümüzde yapılmakta olan kimyasal araştırmaların birçoğu, biyolojik aktivite gösterebilecek yeni
bileşiklerin sentezlenmesi ve aktivitelerinin saptanarak ölçülmesine yöneliktir. Bunlardan azot içeren
heterosiklik moleküller üzerine ilgi gittikçe artmaktadır [1].
Depresyon toplumda en sık rastlanan ruhsal bozukluktur. Her on erkekten birisi ve her beş kadından
birisi yaşamı boyunca bir kez depresyon geçiriyor. Bu yüksek oranlar nedeniyle, depresyon
psikiyatrinin soğuk algınlığı olarak bilinmektedir. Depresyon özellikle gençler arasında son yıllarda
giderek yaygınlaşmaktadır. Buna karşılık, depresyon ilaç tedavisine iyi yanıt veren bir bozukluktur.
Çağımızın hastalığı depresyonda en aktif kullanılan ilaç grupları fenilpiperazin grubunu içerenler olup,
bunlar içerisinde eltoprazine, fluprazine, 2,3-diklorofenilpiperazin ve naftilpiperazin başı çeken
gruplar arasında geliyor. Anti-agresif ve serenik etki gösterip, 5-HT1A ve 5-HT1B reseptörlerine
agonist, 5-HT2C reseptörüne de antagonist olarak davranırlar.Arilpiperazin fonksiyonu içeren yapılar,
gösterdikleri çok çeşitli biyolojik özelliklerinden ötürü biyoaktif bileşikler içerisinde önemli bir sınıf
oluştururlar. Yapılan kaynak araştırmalarında, özellikle arilpiperazin fonksiyonu içeren yapıların sinir
sistemi üzerinde son derece etkili olduğu tespit edilmiştir. Anksiyolitik ajanlar olarak anılan
arilpiperazin türevi etken maddeler, benzodiazepin olmayan yeni jenerasyon antidepresan ilaçlar
olarak tıp literatüründe yerini almıştır.
İlk olarak arilpiperazin fonksiyonu içeren buspironun keşfedilmesi ile benzodiazepin türevi olmayan
etken maddelerinde, 5-HT1A reseptörüne spesifik olarak bağlanarak ligand görevini gerçekleştirdiği
yapılan biyolojik testler sonucunda bulunmuştur.
Buspiron
KimyaKongreleri.org
1. Ilaç Kimyasi, Üretimi, Teknolojisi, Standardizasyonu Kongresi, Kimyagerler Dernegi, 29-31 Mart 2013, Antalya
Buspironun imid kısmı (A) ve arilpiperazin kısmı(B) üzerinde bir çok yapısal değişiklik yapılmış ve
sentezlenen yeni bileşiklerin 5-HT1A reseptörü üzerinde seçicilikleri incelendiğinde olumlu sonuçlar
alınmıştır.
5-HT reseptörleri serotonin reseptörleri olarak bilinmektedir. GABA ve dopamin gibi bir çok
nörotransmiterlerin salınımında birebir olarak görev alırlar. 5-HT1A serotonin reseptörlerinin alt bir tipi
olup nöronların hücre organlarında bulunan birotoreseptördür. Bu reseptör,uyarım, 5-HT nöronlarının
iltihabını azaltıcı etkide bulunmaya yönlendirir ve hipokampus (beyinde bulunan iki beyaz çıkıntının
her biri) gibi terminal bölgelerindeki sinir terminallerinden 5-HT’nin salınımını da azaltır.
Tandospiron, arilpiperazin
sınıfının
bir üyesi olarak yüksek 5-HT1A reseptör seçicidir ve
günümüzde antidepresan olarak Japonya ve Çin’de satışı yapılan bir ilaçtır. Özellikle tandospiron
üzerine yapılan çalışmalarda buspirona kıyasla biyolojik sistemlerde 5-HT1A reseptörüne daha aktif
olarak görev aldığı tespit edilmiştir.
Tandospiron
Tandospiron ve sitratları, antidepresan 5-HT1A reseptörü olarak günümüzde kullanılmakta olup,
Japonya ve Çin’de “DainipponSumitomoPharma” firması tarafından patentlenmiştir
. Ayrıca,
[2]
tandospiron bileşiklerinin şizofreni engelleyici etkileri de saptanmıştır.
Bu çalışmada, kaynaklarda analog sentezi çok az olan tandospiron molekülünün daha aktif
analoglarını elde etmek için çeşitli aril iyodürlerle indirgen Heck reaksiyonu uygulanarak yüksek
biyolojik aktivite göstermesi beklenen bir seri madde sentezlenmiş ve yapıları spektroskopik
yöntemlerle tayin edilmiştir[3-5].
KimyaKongreleri.org
1. Ilaç Kimyasi, Üretimi, Teknolojisi, Standardizasyonu Kongresi, Kimyagerler Dernegi, 29-31 Mart 2013, Antalya
Diğer taraftan, bu ilaç grubunun daha aktif etkileyebileceğine inandığımız yeni analogların bir kısmı
1,3-dipolar siklokatılma reaksiyonlarından yararlanarak hazırlanmıştır.
Kaynaklar:
1. Kulu, I., Goksu, G., Sucu, B.O., Kopruceli, A., Ocal, N., Kaufmann, D.E. Organic Preparations
and Procedures International, 45:44–56, 2013.
2. Bright, G. M., Groton, C., US Patent, patent number: 5, 242,911, 1993.
3. Gunkara, O. T., Sucu O. B., Ocal N., Kaufmann DE, Chemical Papers, 2013 article in press
4. Kulu, I., Ocal, N., Helvetica Chimica Acta, 94, 2054-2060, 2011.
5.Kulu, I.,Kopruceli, A.,Goksu, G., Ocal, N. Current Organic Synthesis, 10:8, 2013.
KimyaKongreleri.org