lenf damarları - Biyoloji Kutusu

KILCAL DAMARLARLA DOKU
HÜCRELERİ ARASINDA
MADDE ALIŞVERİŞİ
Kılcallardaki Kan Alışverişi
• Kılcallardaki kan alışverişi basınç
farklarından dolayı meydana gelmektedir.
• Kılcallar üzerinde iki etkili basınç vardır.
–KAN BASINCI
–OZMOTİK BASINÇ
Kan Basıncı:
(Hidrostatik B.)
Kanın damar
çeperlerine
uyguladığı
basınçtır.
Kan Ozmotik
Basıncı:
Kanda bulunan
albumin,globulin
gibi proteinlerin
dış çevreye karşı
oluşturduğu
ozmotik basınçtır.
Kılcallarda Madde alışverişi
Kılcalların atardamar ucunda;
kan basıncı > ozmotik basınç
Yararlı maddeler doku sıvısına geçer.
Kılcalların toplardamar ucunda;
kan basıncı < ozmotik basınç
Artık maddeler doku sıvısından kana
geçer.
Starling Hipotezi
Kılcallardaki basınç farklılığından dolayı
kılcallar ile hücreler arasında madde
alışverişi olur.
Starling hipotezine göre,
kılcalların toplardamar
ucunda, bir miktar
kan plazması
Endotel Hücreleri
Doku sıvısına geçmektedir.
Boşluk
Doku Sıvısı
Kılcal Damarlar
(2011-LYS)
Peki,bedenimizde
dolaşan tek taşıma sıvısı
kan mıdır ?
LENF
DOLAŞIMI
Kemik İliği
Kalp
Timus bezi
Dalak
Lenf Düğümleri
Kan
Damarları
Lenf Damarları
Lenf Dolaşımı
• Doku sıvısının fazlası özel damarlar ile
toplanır.
• Bu toplanan doku sıvısına lenf(akkan),
• lenf’in aktığı damarlara da lenf damarları
denir.
Lenf Dolaşımı
• Doku sıvısı önce lenf kılcallarına geçer.
• Lenf kılcalları birleşerek lenf kanallarını
oluşturur.
• Bedende, iki büyük lenf damarı vardır.
–Torasik kanal(Göğüs lenf kanalı)
–Sağ lenfatik kanal
Lenf kılcalları
Doku Hücreleri
Kan kılcalları
Venül
Lenf
Kanalları
Arteriyol
Lenf kılcallarının ucu kapalıdır.
Bacaklardan ve bağırsaklardan toplanan lenf
Başın ve göğsün sağ
Kısmı ile sağ koldan
Toplanan lenf
Lenf Damarları
Başın ve göğsün sol kısmı
İle sol koldan toplanan
lenf
Peke Sarnıcı
Sağ köprücük altı
toplardamarı
Göğüs Kanalı (Torasik Kanal)
Sol Köprücük Altı Toplardamarı
Üst Ana Toplardamarı
Sağ Kulakçık
Sağ Lenfatik
Kanal
Torasik Kanal
(Göğüs Lenf Kanalı)
Torasik kanal(Göğüs lenf kanalı):
Bedenin alt ve sol üst kısmının lenf
kılcallarının toplandığı ana lenf
damarıdır.
Sağ lenfatik kanal:
Bedenin sağ üst kısmındaki lenf
kılcallarının toplandığı ana lenf
damarıdır.
Lenf Dolaşımında hareket nasıl
sağlanır ?
• Lenf kanallarındaki düz kasların
kasılmasıyla
• Lenf kanallarındaki kapakçıkların sıralı bir
biçimde açılıp-kapanmasıyla
• İskelet kaslarının oluşturduğu hareketten
faydalanarak
Lenf Düğümleri
• Lenf damarları üzerinde bulunan
yapılardır.
• Akyuvarların fazla miktarda bulunduğu
yapılardır.
• Vücut savunmasında kullanılırlar.
Şişmiş Lenf Bezi
Normal
Lenf Bezi
Lenfatik Sistemin Görevleri
• Doku sıvısının fazlasını ve proteinleri kana
geri götürmek.
• Vücut savunmasını sağlamak.
• Sindirim sisteminden yağları alıp kana
taşımak.
Ödem
• Doku sıvısının birikmesi durumudur.
• Bu durumda hücreler doku sıvısında
hareket eder ve hücreler şişer.
Ödemin Nedenleri
• Lenf damarlarının tıkanması
• Kılcal kan damarlarındaki hidrostatik
basıncın artması
• Kan proteinlerinin azalması ile kanın
ozmotik basıncının düşmesi
• Dokularda ozmotik basıncın artması
• Dokularda sodyum ve tuz tutulması
(2010-LYS)
KAN DOKU
Kan Doku:
Plazma adlı sıvı ile
çeşitli hücrelerden
Oluşmuş bir
bağ dokudur.
Alyuvarlar
(Eritrositler)
KAN
HÜCRELERİ
Kan Pulcukları
(Trombositler)
Akyuvarlar
(Lökositler)
ALYUVARLAR
Alyuvarlar
• Çekirdeksiz hücrelerdir.
(sadece memelilerde)
• Zarlarında hemoglobin proteini bulunur.
• Bölünme yetenekleri yoktur.
• Ömürlerini tamamladıkları zaman
karaciğer ve dalakta yıkılırlar.
AKYUVARLAR
Akyuvarlar
• Vücudu potansiyel zararlılara karşı
koruyan hücrelerdir.
Beyaz kan hücreleri
Nötrofil
Eozinofil
Lenfositler
Akyuvar
Bazofil
Monosit
Akyuvarlar 5 çeşittir.
AGRANÜLOSİTLER 1. Lenfositler
GRANÜLOSİTLER
2.
3.
4.
5.
Monositler
Nötrofiller
Bazofiller
Eozinofiller
Lenfositler
• İki çeşittirler.
•T lenfositleri
•B lenfositleri
Monositler
• Fagositoz yolu ile mikroorganizmaları ve
yıpranmış dokuları temizlerler.
• Olgunlaşmış haldeki adları makrofajdır.
• Can.
Nötrofiller
• En fazla sayıda bulunan akyuvar çeşitidir.
• Fagositoz ile zararlı mikroorganizmaları
ve gereksiz parçacıkları temizlerler.
Can.
Bazofiller
• Heparin salgılarlar.
• Histamin salgılarlar ve yangı
tepkisinin(enflamasyon) oluşmasını
sağlarlar.
Eozinofiller
• Enfeksiyon bölgesinde toplanarak
oluşturdukları maddeler ile zararlı
patojenleri yok ederler.
• Özellikle yuvarlak solucan tipi parazitler
ile mücadale ederler.
• Can.
KAN PULCUKLARI
3) Kan pulcukları
• Çekirdeksiz hücrelerdir.
• Pıhtılaşmayı sağlarlar.
• Karaciğer ve dalakta parçalanırlar.
Nötrofil
Lenfositler
Eozinofil
Monositler
Bazofil
Trombositler
Alyuvarlar
Kan hücreleri
• Kan hücreleri bölünerek çoğalmaz.
• Peki kan hücreleri nasıl
meydana gelir ?
B lenfositleri
Lenfoid h.
Pluripotent
hücre
Pluripotent
hücre çoğalması
Miyeloid Kök
Hücresi
T lenfositleri
Alyuvar
Eozinofil
Trombosit
Bazofil
Monosit
Nötrofil
KANIN
PIHTILAŞMASI
Kan nasıl
Pıhtılaşır ?
Damarda
Zedelenme
oluşumu
Kan pulcuklarının
Damardaki
bağ dokuya
yapışması
Kan
pulcuklarından
Geçiçi bir
tıkaç oluşması
Kan pulcuklarının
Salgıladığı yapışkan
Maddeler ile daha
Fazla kan pulcuğunun
O bölgeye yapışmasını
sağlaması
Kan
Pulcuklarından
salgılanan maddeler ve plazmadaki
Pıhtılaşma unsurları ile etkileşim kurması
Kanın Pıhtılaşması
• Damar iç yüzeyi hasarı sonucu damar içindeki
bağ doku ile kan temas oluşturur.
• Kandaki kan pulcukları, hasarlı damar
yüzeyine yapışır.
• Kan pulcukları sahip oldukları yapışkan
madde ile daha fazla kan pulcuğunun o
bölgeye yapışmasını sağlar.
• Sonuçta trombositlerden oluşan geçici bir
tıkaç oluşur.
• Kan pulcuklarının salgılanan maddeler ile
plazmadaki pıhtılaşma unsurları
birbirleriyle karışır.
• Sonuçta trombin adlı pıhtılaşma proteini
protrombinden meydana gelir.
• Trombin fibrinojeni fibrin’e dönüştürür.
• Fibrin lifler halinde hasarlı yüzeyi örter.
KAN GRUPLARI
Var
Kan Grubu Tayini
İnsanda Kanın Görevleri
1. Taşıma
2. Düzenleme
3. Savunma ve Korunma
BAĞIŞIKLIK
SİSTEMİ
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ
• Bedenin Patojenler ile mücadele eden
kısmıdır.
• İmmunoloji bağışıklık ile ilgilenen biyoloji
alt dalıdır.
Bağışıklık 3 yoldan yapılır
1) İç ve dış yüzey korumalar
2) Akyuvarların Birincil Tepkisi
3) Lenfositler ile Korunma
1) İç ve Dış Yüzey Korumaları
Deri,sahip olduğu keratin örtü ve yağ salgısı
ile patojenlere karşı katı bir engel oluşturur.
Sindirim ve Solunum boşluğundaki mukus
Salgısı patojenleri kendisine yapıştırır
ve dışarıya atılmasını sağlar.
Terdeki ve gözyaşındaki lizozim
bakteri öldürücü özelliğe sahiptir.
Midedeki HCl mikroorganizmalar
için öldürücüdür.
2.Akyuvarların birincil tepkisi:
• Fagositoz yapan akyuvarlar, karşılaştıkları
yabancı cisimleri yutarlar.
• Deride meydana gelen bir kesik yangı
tepkimesi oluşturur.
• Hücreler içlerine giren virüs genetik
materyaline karşı interferon üretirler.
Yangı Tepkimesi
(ENFLAMASYON)
• Vücutta meydana gelen kesik,yaralanma
ve bölgesel enfeksiyon gibi durumlarda
bedenin o bölgesinde oluşan bağışıklık
tepkisidir.
Yangısal Tepkime
• Dokuda oluşan enfeksiyon,yaralanma gibi
durumlarda, histamin salgısı oluşur.
• Bu salgı, kılcaldamarların genişlemesine
ve o bölgeye daha fazla oksijen ve besin
gitmesine sebep olur..
• Uyarılmış bölgede doku sıvısı miktarı
artar.(ödem)
• Nötrofiller, kandan doku sıvısında
geçerek, enfeksiyonlu bölgeyi temizler.
Bağışıklığın 3 savunma hattı vardır.
Doğal
Bağışıklık
Sonradan
Kazanılmıış
Bağışıklık
1) İç ve dış yüzey korumalar:
2) Akyuvarların Birincil Tepkisi
3) Lenfositlerle Korunma
3.Lenfositler ile Koruma
• Sonradan kazanılmış bağışıklığı
sağlarlar.
Antijen
Antikor
Yardımcı
T Lenfositi
B Lenfositi
Plazma Hücresi
Bellek Hücreleri
Antijen:
Antikorun etki ettiği maddelerdir.
Tüm yabancı proteinler antijen olarak
kabul edilir.
Antikor:
Antijenlere etki eden maddelerdir.
(2010-LYS)
Her Antikor,
belirli bir antijene
özgüldür.
Ig (İmmünoglobulinler)
• B lenfositlerin oluşturduğu bağışıklığı
sağlayan antikorlara immünoglobulin(Ig)
adı verilir.
Virüs ile
Enfekte olmuş
Hücre
Öldürücü
T Lenfositi
Birincil ve İkincil Tepki
Birincil Tepki:
İkincil Tepki:
• Antijen ile ilk defa
karşılaşıldığı zaman
bedendeki
lenfositlerin
antikorlar ile
oluşturduğu yanıttır.
• Bellek Hücrelerinin
oluşturduğu daha
uzun ve etkili olan
yanıttır.
• Antijen ile ikinci defa
karşılaşıldığı zaman
oluşur.
Anne ile Bebek Arasında kan
Uyuşmazlığı:
(Eritroblastosis fetalis)
• Eğer anne Rh(-) ve çocuğu Rh(+)
olursa bu durumda anne ile anne
karnındaki çocuk arasında kan
uyuşmazlığı ortaya çıkar.
Rh(-) anne
Plesenta
İkinci
Rh(+)
Fetüs
İlk Rh(+)
fetüs
Rh
antijenleri
İlk Gebelik
İki Gebelik arası
İkinci Gebelik
Eritroblastosis fetalis
• İlk gebelikte bir sorun çıkmaz fakat diğer
gebeliklerde Rh antijeni görmüş olan
annenin bağışıklık sistemi 2. ve diğer
çocuklardaki alyuvarlara karşı Rh antikoru
oluşturur.
• Sonuçta fetüsün alyuvarları, annenin
bağışıklık sistemi tarafından oluşturulan
antikorlar tarafından parçalanır.
• Bu hastalığa Eritroblastosis fetalis adı
verilir.
Bağışıklık Belleği
• Bellek hücrelerinde bulunan belirli bir
antijen karşı oluşturulmuş, antikor
bilgisidir.
(2011-LYS)
Bağışıklık Sisteminin
Cevapları
Humoral(Sıvısal)
Bağışıklık
Hücresel
Bağışıklık
Bağışıklık Sistemi,her yabancı maddeye
karşı tepki oluşturur.
Bu yüzden organ nakillerinde veya
farklı kan gruplarından kan
alımında beden gelen yeni doku veya
organı düşman olarak kabul
eder.
Humoral Bağışıklık
• B lenfositlerinin(plazma hücresi,bellek
hücreleri) antikorlar üreterek oluşturduğu
bağışıklıktır.
• Antikorlar ile etkisiz hale getirilen
antijenler nötrofil,monosit ve makrofajlar
ile yutulurlar.
Hücresel Bağışıklık
• Öldürücü T lenfositlerinin oluşturduğu
bağışıklıktır.
• Enfekte olmuş hücreler ve kanser
hücreleri doğrudan parçalanır.
Otoimmün Hastalık
• Bağışıklık sisteminin yanlış şekilde
çalışmasıyla bedenin zarar görmesidir.
–Çölyak Hastalığı
–Multipl Sklerosis(MS)
–Sistemik Lupus
–Astım,Alerji vb.
Alerji
• Bedenin belirli antijenlere karşı aşırı tepki
oluşturmasıdır.
• Alerjiye sebep olan maddelere alerjen
denir.
• Bu aşırı tepki sonucu bedende yangısal
tepki oluşur.
• Aşırı histamin salgısı dokulara ve
kılcallara zarar verir.
ANAFİLATİK ŞOK
Bağışıklık Kazanma Şekilleri
Aktif Bağışıklık
Pasif Bağışıklık
Aktif Bağışıklık
• Bedenin kendi ürettiği antikorlar ile
bağışıklık kazanmasıdır.
Aşı:
• Bedene zarar vermeyecek potansiyele
sahip antijenlerin(aşı) verilmesiyle,
bedendeki lenfositlerin antijeni
tanımasının sağlanmasıdır.
• Bu yolla hastalık etkeni gerçekten bedene
bulaşırsa hemen ikincil yanıt oluşur.
Pasif Bağışıklık
• Antikorların, dışarıdan hazır bir biçimde
alınmasıdır.
Hastalık Yapan Organizmalar
• Bazı virüsler,bakteriler,tek hücreli
protistler ve parazitler patojen özellik
taşır.