Abdülmecid - WordPress.com

Abdülmecid
Abdülmecid (25 Nisan 1823, İstanbul – 26 Haziran 2.1
1861,İstanbul), 31. Osmanlı padişahı ve 110. İslam halifesidir. II. Mahmud'un Bezmialem Sultan'dan olan oğludur. Döneminde Tanzimat Fermanı'nı ilan ettirmesiyle
meşhurdur. Osmanlı Devleti'nin son dört padişahının babası olup, en çok sayıda oğlu padişahlık yapan, Osmanlı
Padişahı olan[1] Abdülmecid, babası gibi tüberküloza yakalanmıştı. Ihlamur Kasrı'nda öldüğünde 38 yaşındaydı.
Fatih'te, Sultan Selim semtinde, Yavuz Selim Camii Haziresi'nde, Sultan Abdülmecid Türbesi'ne defnedildi.
1
Tanzimat Fermanı
Genel
Batı kültürüyle yetiştirilmiştir. İyi Fransızca konuşur ve
batı müziğinden hoşlanırdı. Babası II. Mahmud gibi yenilik yanlısıydı. Babasının vefatı üzerine tahta çıktı. Abdülmecid'in tahta çıkışı sevinç uyandırmıştı. Talihi, Mustafa
Reşit, Mehmet Emin Ali Paşa, Fuat Paşa gibi devlet
adamlarına rastlamasıydı. Saltanatı sırasında en çok tutucuların muhalefetiyle karşılaştı.
2
Saltanatı
1 Temmuz'da (1839) tahta çıktığında; Mısır sorunu
Nizip yenilgisiyle (24 Haziran 1839) çıkmaza girmiş
durumdaydı. Babasının cenaze töreni sırasında başvekil
Mehmet Emin Rauf Paşa'dan padişahın mührünü zorla
alan, Meclisi Valayı Ahkâmı Adliye Reisi Koca Mehmet
Hüsrev Paşa, kendisini sadrazam ilan ettirdi (2 Temmuz
1839).
Abdülmecid'in Abdullah Biraderler tarafından 1858-1861 arasında çekilmiş bir fotoğrafı.
Londra ve Paris'te, Osmanlı devletindeki ıslahat hazırlıkları konusunda görüşmelerde bulunan hariciye nazırı Mustafa Reşit Paşa, bir ıslahat programının gerekliliğine padişahı inandırdı. Hazırlanan Gülhane Hatt-ı Hümayunu (Hatt-ı Şerif ya da Tanzimat Fermanı da denir)
Mustafa Reşit Paşa tarafından 3 Kasım'da Gülhane'de
okundu. Tanzimat dönemini açan bu belgeyle, yargılamasız kimsenin cezalandırılamayacağı, mal ve mülkünün
zorla alımına gidilemeyeceği ilkesi getiriliyor, devletle
birey arasındaki ilişkileri düzenleyecek yasaların çıkarılacağı açıklanıyordu.
Henüz Nizip bozgunundan haberi olmayan padişah, sorunu çözmek için orduya ve donanmaya harekâtı durdurmaları için emir gönderdi. Mısır valisi Kavalalı Mehmet
Ali Paşa'yı bağışladığını ve anlaşmak istediğini bildirmek
üzere Köse Akif Efendi'yi Mısır'a yolladı. Bu arada düşman saydığı Hüsrev Paşa'nın sadarete gelmesinden korkan Kaptan-ı Derya Ahmet Fevzi Paşa, donanmayı Mısır'a götürüp, Mehmet Ali Paşa'ya teslim etti (3 Temmuz
1839). Nizip yenilgisinin haberi İstanbul'a ulaştı. Birleşik
Krallık, Fransa, Rusya, Avusturya ve Prusya, verdikleri
ortak bir notayla Mısır sorununun kendilerine danışılmadan çözülmemesini istediler (27 Temmuz 1839). Bu nota
kabul edildi. Böylece Osmanlı Devleti, Avrupa devletlerinin bir tür güdümü altına girmiş oldu.
Tanzimat Fermanı'nın uyandırdığı olumlu hava Mısır sorununun çözümünü kolaylaştırdı. Birleşik Krallık'ın önerisiyle, beş büyük devlet Londra'da bir araya geldiler.
Mısır valisini destekleyen Fransa dışlanarak, 15 Temmuz
1840'ta Birleşik Krallık, Rusya, Avusturya, ve Prusya arasında Londra Antlaşması imzalandı. Mısır valiliği vera1
2
2
SALTANATI
set yoluyla Mehmet Ali Paşa'ya bırakılarak, ele geçirdiği
topraklar ve Osmanlı donanması geri alındı. Aynı devletler, aralarına Osmanlı Devletiyle Fransa'yı da alarak imzaladıkları Boğazlar Sözleşmesi ile (13 Temmuz 1841)
Osmanlı Devleti'nin boğazlar üzerindeki egemenliği tanındı ve boğazlar yabancı savaş gemilerine kapatıldı.
Tanzimatın öngördüğü ilkeleri uygulamak için Meclisi Âli-i Tanzimat kuruldu (1853). Her eyaletten, yörelerinin gereksinmelerini bildirmek üzere ikişer temsilci İstanbul'da toplantıya çağrıldı. Merkezden her bölgeye gönderilen imar meclisleri çalışmaya başladı. Mâliye,
Fransa'daki örgütlenme temel alınarak düzenlendi. Mâli
yetkililer, idare amirlerinden alınarak defterdarlara verildi. Vergilerin saptanması vilâyet meclislerine, toplanması da muhassıl adı verilen vergi memurlarına bırakıldı. İltizam yöntemi kaldırıldı. Aşar, her yerde eşit olarak
alınmaya başladı. Hristiyanlardan alınan vergilerin toplanmasında patrikhanelerin aracılığı kabul edildi. Ticaret
meclisleri kuruldu. Fransız ceza kanunu çevrilerek uygulamaya konuldu. Meclis-i Maarif-i Umumiye toplandı
(1845). İlk idâdiler açıldı. 1847'de Mekâtibi Umumiye
nezareti kuruldu. 1848'de ilk muallim mektebi, aynı yıl
Harbiye'de kurmay sınıfı, 1850'de Darülmaarif adı verilen lise, 1851'de ilk bilim akademisi sayılan Encümen-i “Müttefikler” : Sultan Abdülmecid, Büyük Britanya ve İrlanda
Daniş açıldı. 1846'da Darülfünun binasının temeli atıldı. Birleşik Krallığı Kraliçesi Victoria ve Fransa Devlet Başkanı III.
Askerlik yasası çıkarılarak (6 Eylül 1843) kura yöntemi Napolyon.
benimsendi, askerlik süresi 4-5 yıl olarak sınırlandı.
Abdülmecid, Tanzimat'ın uygulamasında karşılaşılan
güçlükleri yerinde görmek amacıyla yurt gezilerine çıktı. 1844'te İzmit, Mudanya, Bursa, Gelibolu, Çanakkale,
Limni, Midilli, Sakız'ı ziyaret etti; 1846'da Silistre'ye kadar uzanan bir Rumeli gezisi yaptı. Her yıl Meclisi Vâlâyı
Ahkâmı Adliye'yi bir nutukla açması, onun milletvekili
düzenine yakın olduğu görüşünü destekler.
2.2
likleri korumak için başvuran Fransa'ya karşı, Rusya da
ortodoksların haklarını korumak için harekete geçti. Babı Âli'ye verdiği bir nota ile ortodokslara geniş haklar tanınmasını, bunların koruyuculuk hakkının da kendisine
verilmesini istedi. Osmanlı hükûmeti bunu kabul etmeyince de Eflâk ve Boğdan'ı işgal etti. Bunun üzerine Abdülmecid, Rusya'ya savaş açtı (4 Ekim 1853). Osmanlı
Devleti, müttefikleri Birleşik Krallık, Fransa, Piyemonte
Tanzimat sonrası gelişmeler ve Kırım ile birlikte Kırım Savaşı'nı kazandı.
Savaşı
Devletin bütün kurumlarında başlatılan yenileşme çabaları, karşılaşılan tepkiler dolayısıyla istenilen sonucu vermedi. Abdülmecid zaman zaman tutucuları görevlendirmek zorunda kaldı. Olanaksızlıklar nedeniyle yeniden
iltizam yöntemine dönüldü. 1840'ta kâime-i mutebere
adıyla ilk kâğıt para çıkarıldı. Devlet ıslahat işleriyle uğraştığı sırada Birleşik Krallık ve Fransa'nın çıkar çatışmaları ve kışkırtmalarıyla Suriye ve Lübnan'da Dürziler
ile Maruniler arasında olaylar çıktı (1845).
1848 ihtilâlleri sırasında Avusturya'ya karşı bağımsızlık savaşı veren Macar yurtseverleri Türkiye'ye sığındı.
Bab-ı Âli'nin, Avusturya ve Rusya'nın baskı ve tehditlerine karşın sığınanları geri vermemesi Avrupa'da Osmanlı
Devleti'nin saygınlığını yükseltti. Eflak ve Boğdan'a da
yansıyan ayaklanma, İngilizlerle yapılan Baltalimanı Antlaşmasıyla (1 Mayıs 1849) geçici olarak sonuca bağlandı.
Yalnız, Paris'te imzalanacak barış antlaşmasından önce
padişah, Tanzimat Fermanı'nı tamamlayan Islahat Fermanı'nı ilân etmek zorunda bırakıldı (18 Şubat 1856).
Azınlıklara, savaştan önce Rusların istediğinden daha
fazla haklar veren bu belge, Paris Antlaşması'nı (30
Mart 1856)'da imzalayan Birleşik Krallık, Fransa, Rusya, Avusturya ve Piyemonte tarafından senet kabul edildi.
Böylece, bir iç sorun olan ıslahat konusunda yabancılara müdahale hakkı tanınmış oldu. Buna karşılık Osmanlı
Devleti imzacı devletlerin güvencesi altında bütünlüğünü
koruyor ve Avrupa devletleriyle eşit haklara sahip sayılıyordu.
Siyasi buhranları bu şekilde atlatan Abdülmecid, yeniden
ıslahat işlerine döndü. 1856'da askerlik teşkilâtı yedi ordu esası üzerine kuruldu ve Hristiyanlar da askere alınmaya başlandı. Maarif-i Umumiye nezareti kuruldu (28
Nisan 1857). Avrupa'ya öğrenci gönderildi (1857). Mülkiye Mahreç Mektebi (1859), Telgraf Mektebi (1860) giBir süre sonra ortaya çıkan kutsal yerler sorunu, Osman- bi bazı meslek okulları açıldı. Yeni toprak kanunu (Arazi
lı Devleti ile Rusya'yı savaşa sürükledi. Kudüs’teki kato- kanunnamesi) yayınlandı (1857). Devletin gelir ve gider-
2.3
Mimari çalışmalar
3
Genç Abdülmecid, David Wilkie, 1840
borçlanmaları izledi. Beyoğlu sarraflarından alınan borçlar da 80 milyon altın lirayı aştı. Bunlar için rehin verilen mücevherlerle borç senetlerinin bir bölümü yabancı
tüccar ve bankerlerin eline geçti. Durumu sert biçimde
eleştiren sadrazam Mehmet Emin Âli Paşa azledildi (18
Abdülmecid Han
Ekim 1859). Birleşik Krallık, Fransa, Avusturya, Prusya
ve Rusya Bab-ı Âli'ye bir nota vererek, Islahat Fermanı'nda söz konusu edilen ıslahatların gerçekleştirilmesini
leri bir bütçeye bağlandı. Tersane yeniden düzenlendi.
istediler (Ekim 1859). Bunların sağlanması için ayrı ayrı
Abdülmecid, çeşitli toplulukları eşitlik ilkesi içinde ve müdahalede bulunacaklarını da belirttiler.
Osmanlılık düşüncesi çevresinde birleştirmeye çalıştı. Nitekim Rusya ilk adımı atarak, Bosna-Hersek, ve
Fakat, özellikle gayri müslimlerde uyanan ve batılı dev- Bulgaristan'daki Hristiyanların durumunu uluslararası
letlerce desteklenen ulusçuluk duyguları böyle bir birliğin bir kurulun incelemesini istedi. Bu sorun çözülmeden,
kurulmasını olanaksızlaştırıyordu. 1856 Islahat Ferma- Lübnan olayları yeniden alevlendi (1860). Ardından Şam
nı'yla gayri müslimlere verilen geniş ayrıcalıklar, Müslü- olayı patlak verdi. Hollanda ve Amerikan konsolosları bu
manların tepkisine yol açtığı gibi, gayrimüslimler de as- karışıklıklar sırasında öldürüldü (1860). Hariciye nazırı
kere alınma kararına karşı çıktılar. Osmanlı toplumu ye- Fuat Paşa, olağanüstü yetkili olarak Lübnan'a yollandı.
niden huzursuz bir ortama sürüklendi. Cidde'de (1857), Fransa, Beyrut'a asker çıkardı. Sonunda Lübnan ayrıcaKaradağ'da (1858) olaylar çıktı. Avrupa devletleri olay- lıklı sancak durumuna getirildi [9 Haziran 1868).
ların bir Avrupa kurulunca denetlenmesini istediler.
Avrupa devletlerinin devletin içişlerine karışmasından
hoşlanmayanlar, padişahı ve hükümet erkânını öldürüp 2.3 Mimari çalışmalar
Abdülaziz'i tahta çıkarmak için örgütlendiler. Kuleli Vakası olarak bilinen bu örgütlenme, bir ihbar üzerine da- Sultan Abdülmecid, dışarıdan aldığı borçların bir kısğıtıldı (14 Eylül 1859), önderleri cezalandırıldı.
mıyla saray ve köşkler yaptırdı. Dolmabahçe Sarayı
Bu sırada mâli durum da çıkmaza girmişti. Savaş gider- (1853), Beykoz Kasrı (1855), Küçüksu Kasrı (1857),
lerini karşılamak üzere ağır koşullarla alınan dış borç- Edirne-Meriç Köprüsü (1847), Mecidiye Camii (1849),
ların hazineye büyük yükü yanında padişahın ve sara- Teşvikiye Camii (1854) Hırka-i Şerif Camii (1851), döyın sorumsuz harcamaları da durumu gittikçe ağırlaştı- neminin başlıca yapıtlarıdır. Bezmiâlem Valide Sultan
rıyordu. Devlet, Kırım Savaşı sırasında ilk kez dışarı- Gureba Hastanesi'ni yaptırdı (1845-1846). Yeni Galata
dan borç almak zorunda kalmıştı (24 Ağustos 1854). Köprüsü de aynı tarihte hizmete girdi. Yine İstanbul'daki
Bunu ikinci (1855), üçüncü (1858), dördüncü (1860), Mecidiyeköy semti adını ondan almıştır.
4
3 AİLESİ
3
Ailesi
• Bezmialem Sultan: Annesi
• Esma Sultan : Halası
• II. Mahmud : Babası
4. Nergis (Nergizu) Hanımefendi: Dördüncü İkbal
5. Navek-misal Hanımefendi: Dördüncü ikbal
6. Nesrin Hanımefendi: İkinci İkbal
7. Şayeste Hanımefendi: Dördüncü İkbal
8. Nükhet-seza Hanımefendi: Baş İkbal
3.1.3 Gözdeler
1. Yıldız Hanımefendi: 2. Gözde
2. Saf-derun Hanımefendi: 4. Gözde
3. Hüsn-i Cenan Hanımefendi: 3. Gözde
3.2 Erkek çocukları
1. V. Murad
2. II. Abdülhamid
Sultan Abdülmecid'in türbesi Fatih'te Yavuz Selim Camii'ndedir.
3. V. Mehmed Reşat
4. Ahmed Kemaleddin Efendi
3.1
3.1.1
Eşleri
Kadın Efendileri
5. Mehmed Burhaneddin Efendi
6. Ahmed Nureddin Efendi
1. Servet-sezâ Baş Kadın Efendi
7. Süleyman Selim Efendi
2. Şevk-efza Valide Sultan: Sultan V. Murad'ın annesi
ve İkinci Kadın Efendi
8. VI. Mehmed Vahdettin
3. Hoş-yar İkinci Kadın Efendi
4. Tir-i Müjgan Valide Sultan: Üçüncü Kadın Efendi
ve II. Abdülhamid'in annesi
5. Verd-i Cenan Üçüncü Kadın Efendi
6. Gülcemal Kadın Efendi Dördüncü Kadın Efendi
3.3 Kız çocukları
1. Fatma Sultan
2. Refia Sultan
3. Cemile Sultan
4. Münire Sultan
7. Rahime Perestu Valide Sultan: Dördüncü Kadın
Efendi ve II. Abdülhamid'in manevi annesi
5. Behice Sultan
8. Gülistu (Gülistan) Dördüncü Kadın Efendi
6. Seniha Sultan
9. Düzd-i Dil Üçüncü Kadın Efendi
7. Mediha Sultan
10. Bezmi (Bezmara)Altıncı Kadın Efendi
11. Mahitab Beşinci Kadın Efendi
8. Bedihe Sultan
9. Samiye Sultan
10. Şehime Sultan
3.1.2
İkballeri
11. Sabiha Sultan
1. Nalan-ı Dil Hanımefendi: Üçüncü İkbal
12. Aliye Sultan
2. Ceylan-yar Hanımefendi: İkinci İkbal
13. Fehime Sultan
3. Ayşe Ser-firaz Hanımefendi: İkinci İkbal
14. Mühibe Sultan
5
15. Mukbile Sultan
16. Naime Sultan
17. Neyyire Sultan
18. Behiye Sultan
19. Nadile Sultan
4
Kaynakça
[1] Ahmet Cevdet Paşa (Sadeleştiren: Yusuf Halaçoğlu)
(2010) Sultan Abdülhamid'e Arzlar (Ma'rûzât), İstanbul:
Babiali Kültür Yayıncılığı, ISBN 978-9944-118-95-8,
s.45
5
Dış bağlantılar
• Sakaoğlu, Necdet (1999). Bu Mülkün Sultanları.
İstanbul: Oğlak Yayınları. ISBN 875-329-299-6.
say.436-453
• Kinross, Lord (1977). The Ottoman Centuries. İstanbul: Sander Kitabevi. ISBN 0-224-01379-8. (İngilizce)
6
6 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS
6
Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans
6.1
Metin
• Abdülmecid Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClmecid?oldid=17496655 Katkıda bulunanlar: Robbot, Eşref,
Dbl2010bot, Kürşat Can Çağlar, Chobot, YurikBot, Denisutku, Basak, Noumenon, Ugur Basak, İncelemeelemani, Selkem, Memty,
Fakara, Metal Militia, RobotJcb, StANDby007, Vikiyazar, Ddenkel, Barisozel, Tarih, Dünya vatandaşı, Memty Bot, Escarbot, Thijs!bot,
CommonsDelinker, Çağatay, Eldarion, Rei-bot, TXiKiBoT, 2ulus, Gerakibot, Sakhalinio, SieBot, Vikiçizer,
robot, Loveless,
AlleborgoBot, Zenci fil, Noyder, Hükümsüzdür, Takabeg, Yalhi, Alexbot, BodhisattvaBot, Myrat, Davutbaysal, Osman yahya, MelancholieBot, Théoden, Amirobot, Luckas-bot, Oğuzhan, Kudelski, Ptbotgourou, Nallimbot, Ibrahim Dede, Sadrettin, Hakanp, Mirada,
LaaknorBot, Khutuck Bot, Serhantr, Nedim Ardoğa, Tasha del mayo, JackieBot, Xqbot, İazak, SassoBot, Kekibec, RibotBOT, Kılıç46,
Rapsar, Türk Süvarisi, Avicenna90, Potkal, KamikazeBot, Supermæn, Stegop, NKOzi, MastiBot, EmausBot, ZéroBot, Erasmus.new,
YBot, Esc2003, Dilek2, KumulBot, WikitanvirBot, Rdvnygt, Stultiwikia, Movses-bot, HaruNGs, MerlIwBot, Sir Albrecht, Vagobot,
SeyitA, Beyaz Zenci, Maurice Flesier, Haskan06, Temel53, Kahve6, Muratero, YFdyh-bot, Peykbot, OmerFarukDemir, Caglarctr,
Addbot, Yeni Üye, Doruk455, SiLveRLeaD Bot, Selwili, Yahyababacan, Ayrıntılı Bilgi, Teacher0691, Kabasakaloglu, AnTiKoor61,
Kemal60, Okanfan, Aydin.tu, Yigtgcmn2005, Canboray441, Oğuzhan Taşçı, Yaslient1, Nalanidil, Atakanim, Ulukurt ve Anonim: 80
6.2
Resimler
• Dosya:Abdulmecid_I_by_Rupen_Manas.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fd/Abdulmecid_I_by_
Rupen_Manas.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Commons-logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Commons-logo.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: This version created by Pumbaa, using a proper partial circle and SVG geometry features. (Former versions used to be
slightly warped.) Özgün yazarı: SVG version was created by User:Grunt and cleaned up by 3247, based on the earlier PNG version, created
by Reidab.
• Dosya:Osmanli-nisani.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2b/Osmanli-nisani.svg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Juris Tiltins
• Dosya:Sultan_Abdülmecid_I.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b7/Sultan_Abd%C3%BClmecid_I.jpg
Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Royal Collection Trust Özgün yazarı: David Wilkie
• Dosya:Sultan_Abdülmecit.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0b/Sultan_Abd%C3%BClmecit.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: [1] Özgün yazarı: Abdullah Biraderler
• Dosya:The_allies.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/The_allies.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Bibliothèque nationale de France Özgün yazarı: [s.n.]
• Dosya:Tughra_of_Abdülmecid_I.JPG
Kaynak:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a4/Tughra_of_Abd%C3%
BClmecid_I.JPG Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar:
• Egypt State Information Service: http://www.sis.gov.eg/PDF/Ar/History/0809000000000000210002.pdf Özgün yazarı: Unknown court
calligrapher.
• Dosya:İstanbul_-_Yavuz_Selim_Camii_-_Mart_2013_-_r3.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/
%C4%B0stanbul_-_Yavuz_Selim_Camii_-_Mart_2013_-_r3.JPG Lisans: CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi
çalışması Özgün yazarı: VikiPicture
6.3
İçerik lisans
• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0